Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 czerwca 2019 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny - Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Renata Stępińska (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Joanna Ćwik – Bielińska

SO Krystyna Dobrowolska

po rozpoznaniu w dniu 19 czerwca 2019 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi E. S.

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Olkuszu sygn. akt I Ns 182/18

przy uczestnictwie Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w Olkuszu

postanawia: 1. stwierdzić, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym w Olkuszu pod sygn. akt I Ns 182/18 nastąpiła przewlekłość postępowania;

2. przyznać skarżącemu E. S. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Olkuszu kwotę 2.000 zł (dwa tysiące złotych);

3. oddalić skargę w pozostałym zakresie;

4. nakazać zwrot skarżącemu kwoty 200 zł (dwieście złotych), uiszczonej tytułem opłaty od skargi;

5. przyznać skarżącemu od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Olkuszu kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych), tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu skargowym.

SSO Joanna Ćwik - Bielińska SSO Renata Stępińska SSO Krystyna Dobrowolska

UZASADNIENIE

W skardze z dnia 15 kwietnia 2019 roku, złożonej w trybie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. nr 179, poz. 1843), skarżący E. S. domagał się stwierdzenia, że w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Olkuszu w sprawie pod sygnaturą I Ns 182/18 doszło do przewlekłości postępowania. Ponadto wniósł o zobowiązanie Sądu Rejonowego do rozpoznania niniejszej sprawy w terminie 3 miesięcy od rozpoznania skargi, przyznanie od Skarbu Państwa na jego rzecz kwoty 15.000 złotych oraz o zasądzenie od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Olkuszu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu skargi skarżący wskazał, że w dniu 18 kwietnia 2018 r. został złożony do Sądu Rejonowego wniosek o zasiedzenie własności nieruchomości położonych we wsi Z., Gmina O.. Następnie pismem z dnia 15 października 2018 roku wnioskodawca uzupełnił w przedmiotowej sprawie wszystkie znane mu twierdzenia i dowody, zgodnie z wezwaniem Sądu Rejonowego w Olkuszu. Następnie pismem z dnia 6 lutego 2019 roku, doręczonym pełnomocnikowi wnioskodawcy w dniu 19 lutego 2019 roku Sąd Rejonowy w Olkuszu wezwał do przedłożenia dodatkowego odpisu wniosku o zasiedzenie oraz pisma z dnia 15.10.2018 roku, celem doręczenia przedmiotowego pisma nowemu uczestnikowi W. K. (1). Pełnomocnik wnioskodawcy na to wezwanie odpisał pismem z dnia 20 lutego 2019 roku. Od momentu przesłania przedmiotowego pisma do Sądu Rejonowego w Olkuszu, nie były podejmowane żadne czynności w tej sprawie. Tym bardziej nie zostały podjęte żadne czynności w okresie od 25 marca 2019 roku do chwili obecnej, mające na celu doręczenie pism w przedmiotowej sprawie nowemu uczestnikowi. Zatem od prawie dwóch miesięcy brak jest jakichkolwiek czynności w przedmiotowej sprawie ze strony Sądu Rejonowego. W przekonaniu skarżącego nastąpiło w związku z tym rażące naruszenie prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, gdyż postępowanie w tej sprawie trwa zdecydowanie dłużej, niż jest to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla jej rozstrzygnięcia. Przedmiotowa sprawa złożona w Sądzie Rejonowym w Olkuszu nie jest sprawą o skomplikowanym, czy też wielowątkowym stanie sprawy.

Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego w Olkuszu zgłaszając swój udział w sprawie, przedstawił tok podejmowanych w sprawie czynności i w konkluzji wniósł o oddalenie skargi.

Sąd Okręgowy na podstawie analizy akt sprawy I Ns 182/18 ustalił następującą sekwencję czynności procesowych:

- W dniu 30 kwietnia 2018 r. został złożony do Sądu Rejonowego wniosek o zasiedzenie własności nieruchomości położonych we wsi Z., Gmina O.;

- Zarządzeniem z dnia 2 lipca 2018 roku zobowiązano wnioskodawcę do przedłożenia odpisu księgi wieczystej, prowadzonej dla nieruchomości oznaczonej jako działki ewidencyjne nr (...), Przewodniczący posiedzenia wyznaczył termin rozprawy na 20 września 2018 r. oraz zwrócił się do Starostwa Powiatowego w O. o nadesłanie wypisu z rejestru gruntów dotyczącego ww. działek;

- W dniu 12 lipca 2018 roku wnioskodawca uzupełnił braki, o jakie został wezwany;

- W dniu 20 września 2018 roku odbyła się pierwsza rozprawa w sprawie, na której to przesłuchano informacyjnie wnioskodawcę oraz Sąd postawił - na wniosek samego wnioskodawcy - zobowiązać go do złożenia pisma przygotowawczego, w którym podniesie wszystkie znane mu twierdzenia i dowody oraz wskaże adres W. S., bądź jej spadkobierców;

- Pismem z dnia 15 października 2018 roku wnioskodawca uzupełnił w przedmiotowej sprawie wszystkie znane mu twierdzenia i dowody zgodnie z wezwaniem Sądu Rejonowego w Olkuszu;

- Postanowieniem z dnia 18 stycznia 2019 roku wezwano do udziału w sprawie w charakterze uczestnika W. K. (2);

- Zarządzeniem z tego samego dnia wezwano wnioskodawcę do przedłożenia dodatkowego odpisu wniosku o zasiedzenie oraz pisma z dnia 15.10.2018 roku, celem doręczenia przedmiotowego pisma nowemu uczestnikowi;

- Pełnomocnik wnioskodawcy na przedmiotowe wezwanie odpisał pismem z dnia 20 lutego 2019 roku;

- Zarządzeniem z dnia 27 maja 2019 roku Sąd polecił odpis wniosku z załącznikami oraz pouczenia przewidziane w art. 206 § 2 i art. 210 § 21 k.p.c. doręczyć uczestniczce, zobowiązując ją do złożenia odpowiedzi na wniosek w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia zawiadomienia, pod rygorem pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów i pouczając ją o treści art. 207 § 6 k.p.c. Nadto zwrócił się do Starosty (...) o udzielenie informacji o podstawie ujawnienia w rejestrze gruntów L. S., jako właściciela działek ewidencyjnych nr (...) położonych w Z., gm. O. oraz zwrócił się do Burmistrza O. o udzielenie informacji o osobach posiadaczy i osobach opłacających podatek od nieruchomości za ww. działki w okresie od 1982 r. do chwili obecnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 roku, nr 179, poz. 1843 ze zm.) przewlekłość postępowania zachodzi, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wnosi skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuca przewlekłość postępowania. „ Przez przewlekłość postępowania rozumie się w praktyce brak czynności zmierzających do rozstrzygnięcia, zachodzący dłużej niż jest to konieczne do rozważenia sprawy bądź zgromadzenia dowodów. Chodzi o to, by czynności zmierzające do wydania orzeczenia kończącego zabierały odpowiednią ilość czasu, to jest odbywały się bez zbędnej zwłoki (…). Przewlekłość postępowania zachodzi wtedy tylko, gdy zwłoka w czynnościach jest nadmierna (rażąca) i nie znajduje uzasadnienia w obiektywnych okolicznościach sprawy” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 listopada 2010 roku, II S 28/10, KZS 2010/11/50). Zwłoka stanowi kwalifikowane, tj. zawinione opóźnienie, stąd nie każde więc przedłużenie czynności postępowania stanowi naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. Zgodnie z utrwalonym poglądem judykatury, który Sąd Okręgowy w pełni podziela, ustalenie „ zaistnienia przewlekłości postępowania nie jest zależne jedynie od upływu czasu i subiektywnych odczuć skarżącego, a jest wypadkową czynników obiektywnych oraz czasu niezbędnego do podejmowania działań zgodnych z obowiązującymi przepisami przewidującymi prowadzenie określonych procedur” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 11 maja 2005 roku, II S 26/05, Lex nr 151808). Należy stwierdzić, że w przypadku postępowań jurysdykcyjnych ocenie podlega terminowość dokonywania czynności zmierzających do rozstrzygnięcia sprawy, przy czym „ sama długość postępowania nie przesądza jeszcze o tym, iż jest ono przewlekłe. Konieczne wskazanie na konkretne długotrwałe i nieuzasadnione zaniechanie sądu, względnie na dokonywanie czynności w sposób nieefektywny albo na działania, które jedynie pozorują podejmowania czynności w sprawie” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 września 2012 roku, I S 83/12, Lex nr 1217714).

Analizując terminowość i prawidłowość podjętych czynności w sprawie o sygn. akt I Ns 182/18, uwzględniając jej charakter, stopień skomplikowania, jak również jej znaczenie dla skarżącego, nie sposób jest odmówić mu racji, iż w istocie w toku prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Olkuszu postępowania, doszło do naruszenia jego prawa do rozpoznania sprawy bez uzasadnionej zwłoki.

Pomimo wniesienia pisma inicjującego postępowanie w sprawie w dniu 30 kwietnia 2018 roku do dnia wniesienia skargi, to jest do dnia 17 kwietnia 2019 roku (data stempla pocztowego) w sprawie nie zostały podjęte żadne czynności, zmierzające do jej merytorycznego rozpoznania. Dopiero zarządzeniem z dnia 27 maja 2019 roku, a więc po wpłynięciu przedmiotowej skargi, polecono odpis wniosku z załącznikami oraz pouczenia przewidziane w art. 206 § 2 i art. 210 § 21 k.p.c. doręczyć uczestniczce, zobowiązując ją do złożenia odpowiedzi na wniosek w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia zawiadomienia, pod rygorem pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów. Nadto zwrócono się do Starosty (...) o udzielenie informacji o podstawie ujawnienia w rejestrze gruntów L. S., jako właściciela działek ewidencyjnych nr (...) położonych w Z., gm. O. oraz do Burmistrza O. o udzielenie informacji o osobach posiadaczy i opłacających podatek od ww. nieruchomości w okresie od 1982 r. do chwili obecnej. Nie można również pominąć okoliczności, że Sąd Rejonowy od 2 lipca 2018 roku podejmuje w sprawie próby uzyskania w Starostwie Powiatowym w O. wypisu z rejestru gruntów, dotyczącego działek nr (...) i aż do chwili obecnej, wobec czy to nieprawidłowo wystosowanego wniosku pod względem wymogów formalnych, czy to wobec braku zwrócenia się już w pierwszym piśmie o udzielenie kompletnych informacji, nie uzyskał informacji o podstawie ujawnienia w rejestrze gruntów L. S., jako właściciela ww. działek ewidencyjnych.

Nie mniej jednak w ocenie Sądu II instancji, okresem w którym bezsprzecznie w sprawie ujawniła się przewlekłość postępowania był czasookres pomiędzy uzyskaniem przez Sąd Rejonowy dodatkowego odpisu wniosku inicjującego postępowanie dla dopuszczonej do udziału w sprawie w charakterze uczestniczki, co nastąpiło w dniu 27 lutego 2019 roku, a dniem 27 maja 2019 roku, kiedy to odpisu wniosku został jej doręczony.

Pomiędzy tymi czynnościami minęło dokładnie 3 miesiące i w tym okresie nie doszło do podjęcia przez Sąd żadnych czynności, mających na celu merytoryczne rozpoznanie sprawy. Wbrew zasadzie szybkości postępowania z art. 6 k.p.c., w okresie trzech miesięcy Sąd nie podjął żadnej czynności, która przyspieszałaby wydanie orzeczenia w sprawie. Analiza akt nie wskazuje także na żadne obiektywne i niezależne przeszkody w rozpoznaniu sprawy. W szczególności, opóźnień w rozpoznaniu sprawy nie można usprawiedliwiać brakami kadrowymi, nawet jeśli odpowiedzialność za ich wystąpienie nie leży po stronie Sądu.

Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki było skutkiem przyjętych przez państwo polskie zobowiązań międzynarodowych i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który w wyroku z dnia 26 października 2000 roku w sprawie Kudła przeciwko Polsce (skarga nr 30210/96) stwierdził, że w krajowym porządku prawnym brak jest instrumentu prawnego zapewniającego skarżącym dochodzenie prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Obowiązek przestrzegania przyjętych zobowiązań międzynarodowych i zapewnienia obywatelom ochrony w celu ich dochodzenia spoczywa na państwie jako takim. Dlatego też obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej spoczywa na wszystkich jego władzach (organach). Nie można go odnosić tylko do organów władzy sądowniczej (wymiaru sprawiedliwości). Państwo ma więc obowiązek takiego zorganizowania warunków sprawowania władzy jurysdykcyjnej (w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej), aby nie dochodziło do przewlekłości postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2005 r., III SPP 34/05, OSNP 2005 nr 20, poz. 327 oraz z dnia 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 33, orzeczenie ETPCz z dnia 13 lipca 1983 r., skarga nr 8737/79, w sprawie Zimmermann i Steiner przeciwko Szwajcarii). Jak wyjaśnił w swoim orzecznictwie Europejski Trybunał Praw Człowieka, wprowadzona do polskiego porządku prawnego skarga na przewlekłość postępowania jest skutecznym środkiem zapobiegającym zarówno naruszeniu prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie (art. 6 ust. 1 Konwencji) lub jego kontynuacji oraz zapewniającym odpowiednie zadośćuczynienie za każde naruszenie, które już miało miejsce (por. decyzja z dnia 24 maja 2005 r. w sprawie 50428/99 Dziedzic przeciwko Polsce; decyzja z 1 marca 2005 r. w sprawie 24549/03 Michalak przeciwko Polsce; decyzja z 1 marca 2005 r. w sprawie 15212/03 Charzyński przeciwko Polsce). Samo jednak wprowadzenie tej regulacji nie może być jednak tylko teoretyczne, a przyjęty przez państwo środek winien być efektywny (por. wyrok z 20 lutego 1991 r. w sprawie 11889/85 Vernillo przeciwko Francji; wyrok z 19 lutego 1998 r. w sprawie 26102/95 Dalia przeciwko Francji; wyrok z 14 czerwca 2005 r. w sprawie 61444/00 Krasuski przeciwko Polsce; wyrok z 26 października 2000 r. w sprawie 30210/96 Kudła przeciwko Polsce). O efektywności danego środka można mówić wówczas, gdy państwo zapewnia realne warunki umożliwiające sądom rozpoznanie spraw w rozsądnych terminach i w zgodzie ze standardami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Ich niedostateczne zapewnienie oznacza naruszenie Konwencji, a to skutkować musi odpowiedzialnością państwa, niezależnie od organów odpowiedzialnych za taki stan rzeczy.

W świetle powyższego, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji, na podstawie art. 12 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

Uznając skargę za uzasadnioną, Sąd Okręgowy na podstawie art. 12 ust. 4 ww. ustawy przyznał na rzecz skarżącego kwotę w wysokości 2.000 zł. Kwota ta odpowiada wadze dostrzeżonych w toku postępowania uchybień i zaniedbań Sądu Rejonowego, czasowi ich trwania oraz charakterowi sprawy. Zasądzona kwota jest odpowiednia i wystarczająca do zrekompensowania szkody powstałej wskutek zaistniałej w sprawie przewlekłości postępowania. W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle okoliczności sprawy, żądana w skardze kwota 15.000 zł byłaby wygórowana i jako taka stanowiła źródło nieuzasadnionego wzbogacenia skarżącego. Stąd w pozostałym zakresie skarga podlegała oddaleniu, zgodnie z art. 12 ust. 1 ww. ustawy.

Sąd Okręgowy oddalił skargę także w zakresie obejmującym wniosek o zobowiązanie Sądu do rozpoznania postępowania w terminie 3 miesięcy. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 z późn. zm.) na żądanie skarżącego lub z urzędu sąd zaleca podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie. Zalecenia te nie mogą jednak wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy. Sąd Okręgowy byłby zatem uprawniony do zalecenia podjęcia konkretnych czynności, nie zaś do zalecenia „rozpoznania” sprawy, co Sąd rozumie jako postulat zakończenia postępowania w określonym terminie. Termin „rozpoznania” sprawy zależny jest bowiem od szeregu okoliczności, w tym np. od zakresu prowadzonego postępowania dowodowego i stanowiska uczestniczki, które jak dotąd nie zostało złożone. Ponadto zakończenie postępowania sądowego może nastąpić po wyjaśnieniu wszelkich okoliczności istotnych w sprawie. To zaś wymaga oceny merytorycznej żądania pozwu, do której to oceny nie jest uprawniony Sąd rozpoznający skargę na przewlekłość.

W punkcie 4 tenoru, stosownie do art. 17 ust. 3 w zw. z art. 17 ust. 1 powołanej ustawy, Sąd Okręgowy zwrócił skarżącemu kwotę 200 złotych tytułem uiszczonej opłaty od skargi.

Zasądzając od Skarbu Państwa na rzecz skarżącego kwotę 240 zł, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu ze skargi, Sąd Okręgowy wziął pod uwagę, że skarga została uwzględniona co do zasady. Za przegrywającego sprawę w rozumieniu art. 98 k.p.c. należało zatem uznać Skarb Państwa. Podstawą ustalenia wysokości podlegających zwrotowi na rzecz skarżącego kosztów zastępstwa procesowego jest § 14 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 ze zm.).

SSO Joanna Ćwik - Bielińska SSO Renata Stępińska SSO Krystyna Dobrowolska