Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 listopada 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w K.

przeciwko (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 20 grudnia 2018 r. sygn. akt IX GC 343/16

1. oddala obie apelacje;

2. zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Józef Wąsik SSA Paweł Rygiel SSA Sławomir Jamróg

sygn. akt I AGa 84/19

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 listopada 2019 r.

Strona powodowa, (...) Spółka z o.o. w K., domagała się zasądzenia od pozwanej (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w Z. kwoty 93.748,96 zł z odsetkami, a to z tytułu wynagrodzenia za wykonanie usługi (przez cedenta wierzytelności) w postaci bieżącej obsługi instalacji wod. – kan., elektrycznej w zasobach pozwanej, w okresie wypowiedzenia umowy tj. do końca kwietnia 2014 r. oraz z tytułu wykonania innych prac, odrębnie zleconych, tj. zakupu i wymiany okna skrzynkowego na PCV, remontu elewacji przy(...)i przygotowania pustostanów celem ich udostępnienia jako lokali socjalnych.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa podnosząc, że A. B. (cedent) usługi wykonał w sposób nienależyty, a nadto, że rozwiązano z nim umowę na wykonanie usług z terminem natychmiastowym, wobec czego bezzasadne są jego wszelkie roszczenia za świadczenia mające być wykonane po rozwiązaniu umowy.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 84.584,07 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od kwot wskazanych w sentencji, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz rozliczył koszty procesu.

W sprawie poza sporem pozostawało, że powodowa spółka nabyła od A. B. wierzytelności dochodzone pozwem, a strona pozwana była zawiadomiona o ich zbyciu.

Nadto Sąd I instancji ustalił, że w dniu 29 sierpnia 2008 r. A. B. zawarł z pozwaną spółdzielnią umowę, na mocy której zobowiązany był do realizacji prac polegających m.in. na wykonywaniu zleconych robót budowlanych, dekarskich oraz instalacji wod. – kan., c.o., gazowej i elektrycznej, wykonywania prac konserwacyjnych instalacji wod. – kan., c.o., gazowej i elektrycznej w dni powszednie w godz. od 7 do 15 oraz wykonywaniu prac awaryjnych instalacji wod. – kan., c.o., gazowej, elektrycznej w dni powszednie w godz. 15 – 22. W § 9 ust. 1 umowy postanowiono, że w związku z przejęciem pracowników umowa ważna jest przez okres 10 lat z możliwością przedłużenia na kolejne lata. Postanowiono, że rozwiązanie umowy może nastąpić za porozumieniem stron (§ 9 ust.2) oraz, że każdej ze stron przysługuje prawo wypowiedzenia umowy w przypadku rażących naruszeń postanowień umowy lub przepisów prawa, przy zachowaniu 6 – miesięcznego okresu wypowiedzenia (ust.3).

Kolejnymi aneksami do umowy wykonawca zobowiązywał się do montażu stolarki okiennej PCV wraz z demontażem starej stolarki oraz do pełnienia dyżurów awaryjnych w soboty, niedziele i święta za wynagrodzeniem 7.383,18 zł za miesiąc (w kolejnym aneksie zmieniono to wynagrodzenie na kwotę 8.490 zł netto za miesiąc).

W aneksie nr (...) uregulowano wynagrodzenie za pełnienie dyżurów (instalacja wod. – kan., c.o., gazowa) po godz. 15 na kwotę 241,50 zł netto za dzień roboczy, a wynagrodzenie za wykonane roboty miało być określane w oparciu o koszty robocizny i wycenę materiałów. Wynagrodzenie za pełnienie dyżurów dot. instalacji elektrycznych po godz. 15.00 określono na kwotę 252 zł netto za dzień roboczy, a wynagrodzenie za roboty wykonane miało być określone w oparciu o koszty robocizny i wycenę materiałów. Opłaty związane z pracami awaryjnymi na instalacji elektrycznej miały wynosić 90% cen ustalonych przez URE (do aneksu dołączono cennik).

W dniu 29 października 2013 r. strona pozwana złożyła A. B. pismo, w którym – powołując się na zapis § 9 ust. 3 umowy - wypowiedziała umowę z zachowaniem sześciomiesięcznego okresu wypowiedzenia. Nadal Spółdzielnia zlecała wykonawcy wykonywanie prac awaryjnych. Prace te były wykonywane, w części z opóźnieniem, a pojedyncze zlecenia awaryjne nie zostały przez A. B. wykonane.

Pismem z dnia 14 listopada 2013 r. strona pozwana przesłała A. B. wykaz prac niewykonanych informując, że w związku z niewykonaniem tych obowiązków wstrzymuje wszelkie płatności na rzecz wykonawcy.

Następnie, wobec stwierdzenia niemożności przekazania pracownikom wykonawcy zgłoszeń telefonicznych i powołując się na niewykonywanie obowiązków umownych przez A. B., pozwana Spółdzielnia skierowała do niego w dniu 11 grudnia 2013 r. pismo, w którym oświadczyła, że wobec niewykonywania obowiązków w czasie biegu terminu wypowiedzenia rozwiązuje umowę łącząca strony w trybie natychmiastowym.

Sąd ustalił także, że A. B. wystawił faktury VAT za pełnienie dyżuru popołudniowego i weekendowego dot. robót elektrycznych, wod. – kan., c.o. i gazowej za miesiące od stycznia 2014 r. do kwietnia 2014 r., na łączną kwotę 81.980,10 zł. Ustalił nadto, że wykonawca, na zlecenie strony pozwanej, zakupił i wymienił okno skrzynkowe, co zostało udokumentowane fakturą VAT nr (...) na kwotę 3.780,14 zł, Przedmiotowa faktura została uznana przez stronę pozwaną do kwoty 1.872 zł netto.

Na zlecenie pozwanej A. B. wykonał remont elewacji przy ul. (...), co zostało udokumentowane fakturą VAT nr (...) na kwotę 5.597,45 zł, a ta faktura została uznana przez stronę pozwaną do kwoty 1.883,08 zł netto. Wartość prac objętych przedmiotową fakturą wyniosła 3.905,91 zł brutto.

Wreszcie, A. B. przygotował mieszkania przy ul. (...) celem ich wykorzystania jako mieszkań socjalnych, co zostało udokumentowane fakturą VAT nr (...) na kwotę 47.900,24 zł. Faktura została uznana przez stronę pozwaną do kwoty 24.899,54 zł netto + 16.423,33 zł netto. Wartość pra, objętych kosztorysem do faktury VAT nr (...), w zakresie, w jakim kosztorys ten został zaakceptowany przez stronę pozwaną, wyniosła kwotę 41.905,37 zł brutto.

Faktury VAT nr (...) zostały zaksięgowane przez stronę pozwaną w ciężar funduszu remontowego.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał zgłoszone roszczenie za uzasadnione w znacznej części.

Przede wszystkim wskazał, że zasadne jest roszczenie o zapłatę kwoty 81.890,10 zł z odsetkami tytułem wynagrodzenia za pełnione dyżury w okresie do stycznia do kwietnia 2014 r. Zasadność roszczenia w tej części zależna była od oceny skuteczności oświadczenia pozwanej Spółdzielni z dnia 11 grudnia 2013 r. o rozwiązaniu umowy stron w trybie natychmiastowym. Sąd, odwołując się do zapisu zawartego w § 9 umowy, a także do treści art. 746 k.c. i art. 365 ¹ k.c. ocenił, że strony umówiły się, iż rozwiązanie umowy, także z ważnych przyczyn, może nastąpić tylko na sześciosiecznym okresem wypowiedzenia, a w pojęciu „rażących naruszeń postanowień umowy” mieści się także sytuacja niewykonywania umowy przez jedną ze stron – jak w niniejszej sprawie. Tym samym brak było umownych podstaw do natychmiastowego rozwiązania umowy, co w konsekwencji musi prowadzić do wniosku, że A. B. należy się wynagrodzenie za dyżury w okresie biegu terminu wypowiedzenia.

Roszczenie powoda jest uzasadnione także za prace wykonane przez powoda, wynikające z faktur VAT nr (...), w granicach wynikających z wartości wykonanych prac, wyliczonych prze zbiegłego sądowego. Wobec częściowej należności z tych faktur przez pozwaną Spółdzielnię, stronie powodowej należą się dalsze kwoty: 2.021,93 zł z faktury (...) i 582,04 zł z faktury (...).

W pozostałej części roszczenie powoda zostało oddalone.

Od powyższego orzeczenia apelacje wniosły obie strony.

Pozwana Spółdzielnia, zaskarżając wyrok w części uwzgledniającej powództwo, zarzuciła:

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym skutkująca przyjęciem, że rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym było nieskuteczne, podczas gdy prawidłowe ustalenia winny prowadzić do odmiennego wniosku;

- naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 746 § 1 k.c. polegające na dokonaniu dowodnej oceny zgormadzonego w sprawie materiału dowodowego, skutkujące nieuzasadnionym przyjęciem, że skoro w umowie została przewidziana możliwość jej rozwiązania za wypowiedzeniem, strony nie mogą rozwiązać tej umowy w trybie natychmiastowym;

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 746 k.c. poprzez błędną jego wykładnię, skutkującą nieuzasadnionym przyjęciem, że skoro w umowie została przewidziana możliwość jej rozwiązania za wypowiedzeniem, strony nie mogą rozwiązać tej umowy w trybie natychmiastowym;

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 492 k.c. przez jego niezastosowanie.

Strona pozwana wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Powodowa spółka, zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo tj. co do kwoty 9.165 zł, zarzuciła:

- naruszenie przepisów postepowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, niezgodną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, a także sprzeczną ze zwyczajami kupieckimi ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności w postaci pisma pozwanej z dnia 19 września 2016 r. zawierającego informację o zarejestrowaniu w księgach rachunkowych pozwanej faktur wystawionych przez powoda w całości, a w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych poprzez uznanie, że pozwana kwestionowała wysokość obciążających ją faktur co do przyjętej stawki oraz rodzaju i ilości wykonywanych prac;

- naruszenie przepisów tj. art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c., a także art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że powód nie udowodnił wysokości roszczenia w zakresie zleconych mu prac budowlanych (wymiana okna, wymiana tynków, remont mieszkań przy ul. (...)) oraz nie wykazał, że zakres wykonanych prac przekraczał to, co zostało uznane przez stronę pozwaną na etapie weryfikacji obmiaru, jak też przez uznanie, że to na powodzie ciążył obowiązek wykazania, że prace zostały wykonane w zakresie odpowiadającym wystawionej fakturze;

- naruszenie przepisów postepowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego w postaci zeznań świadków R. R., K. M. (1) i K. M. (2) polegającą na przydaniu zeznaniom tych świadków pierwszorzędnego znaczenia co do zakresu i wyceny wykonywanych przez cedenta prac budowlanych, a w konsekwencji co do przysługującego mu z tego tytułu wynagrodzenia, przy jednoczesnym umniejszeniu znaczenia osobistego oświadczenia pozwanej z dnia 19 września 2016 r. w przedmiocie zaliczenia w poczet rachunków księgowych całości faktur wystawionych przez cedenta.

Strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie dochodzonego roszczenia w całości i zasądzenie kosztów postepowania za obie instancje.

Każda ze stron wniosła o oddalenie apelacji przeciwnika procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Obie apelacje nie są zasadne.

Ustalenia dokonane w pierwszej instancji Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne. Znajdują one oparcie we wszystkich przeprowadzonych dowodach, których ocena mieści się w granicach wyznaczonych art. 233 § 1 k.p.c.

Zarzuty obu apelujących skierowane przeciwko podstawie faktycznej są bezprzedmiotowe. Apelacja strony pozwanej oparta jest na zakwestionowaniu oceny co do dopuszczalności rozwiązania umowy stron w trybie natychmiastowym. Pozwana nie kwestionuje przy tym dotyczącego tej kwestii treści zapisu umownego, jak i okoliczności faktycznych mających miejsce w związku ze złożonymi cedentowi oświadczeniami o rozwiązaniu umowy. W istocie zatem przedmiotem sporu jest ocena prawna niespornych faktów, w tym w świetle przepisów art. 746 k.c. i art. 492 k.c.

Podobnie, apelacja strony powodowej zasadza się na zakwestionowaniu oceny prawnej co do wartości prac wynikających z przedłożonych przez nią faktur. Twierdzi bowiem, że przez fakt przyjęcia i zaksięgowania tych faktur przez pozwaną, Spółdzielnia uznała zakres i wartość wykonanych przez cedenta prac i sam fakt zaksięgowania przedmiotowych faktur przesądza o zasadności roszczenia. Także zatem i w tym przypadku rozstrzygnięcie spornej kwestii zależy od dokonania oceny prawnej stwierdzonego stanu faktycznego.

Nie ma racji apelująca Spółdzielnia kwestionując pogląd o braku skuteczności oświadczenia o rozwiązaniu umowy stron w trybie natychmiastowym. Zważyć należy, że zapis umowny, zawarty w § 9, jest jednoznaczny co do swej treści i znaczenia. Stwierdzono w nim zawarcie umowy na okres lat 10-ciu, a to ze względu na przejęcie przez cedenta pracowników strony pozwanej (ust.1). Dalej, przewidziano możliwość rozwiązania umowy w każdym czasie, za porozumieniem stron (ust.2). Wreszcie wskazano, że każdej ze stron przysługuje prawo wypowiedzenia umowy w przypadku rażących naruszeń postanowień umowy lub przepisów prawa przy zachowaniu 6 – miesięcznego okresu wypowiedzenia (ust.3). Wykładnia tak zakreślonych postanowień umownych nie nastręcza problemów. Strony przewidziały możliwość zgodnego rozwiązania umowy w każdym czasie, a z inicjatywy jednej strony - wyłącznie za okresem wypowiedzenie i tylko w przypadku rażących naruszeń postanowień umownych. Tym samym strony przyjęły za niedopuszczalne natychmiastowe rozwiązanie umowy przez jedną ze stron, nawet wówczas, gdy dochodzi do kwalifikowanych naruszeń obowiązków umownych. Należy przyjąć, że takie ograniczenia w swobodzie zakończenia stosunku umownego wynikają ze szczególnych powiązań stron, w tym przede wszystkim z faktu, iż powód przejął pracowników Spółdzielni. To ten fakt spowodował, że strony przewidziały rozwiązania stabilizujące współpracę i ograniczające możliwość swobodnego, natychmiastowego rozwiązania łączącego ich stosunku prawnego.

Zważyć należy, że powołane wyżej wnioski wprost wynikają z treści § 9 umowy. W toku postępowania żadna ze stron nie inicjowała postępowania dowodowego ukierunkowanego na przydanie temu zapisowi umownemu innego znaczenia. W konsekwencji materiał dowodowy nie daje podstaw do odmiennej wykładni złożonych w tym zakresie przez strony oświadczeń woli (art. 65 k.c.).

Po drugie, skoro strony wyłączyły możliwość natychmiastowego rozwiązania umowy przy kwalifikowanych naruszeniach obowiązków umownych, to do takich należą także te, które były podstawa złożenia przez pozwaną oświadczenia w dniu 11 grudnia 2013 r. – niewykonywania bądź niewłaściwego wykonywania umowy w okresie biegu terminu wypowiedzenia.

Trafnie przyjął Sąd I instancji, że zawarte w § 9 umowy uregulowanie nie pozostaje w sprzeczności z treścią art. 746 k.c. Jakkolwiek zatem dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie (§ 1 zd.), to jednak przepis ten w tym zakresie ma charakter dyspozytywny – strony mogą w umowie określić przesłanki oraz termin wypowiedzenia, z tym jednak zastrzeżeniem, że nie może to prowadzić do zrzeczenia się uprawnienia do wypowiedzenia stosunku zlecenia z ważnych przyczyn (§ 3). Zważyć zatem należy, że strony w umowie przewidziały przesłanki wypowiedzenia oraz jego termin, zaś przewidzenie w § 9 ust.3 terminu wypowiedzenia z ważnych przyczyn nie może być uznane za zrzeczenie się uprawnienia do wypowiedzenia. Zasadnie Sąd Okręgowy wskazał na poglądy akceptujące skuteczność ograniczenia uprawnienia do wypowiedzenia umowy z ważnych przyczyn przez uzgodnienie terminu wypowiedzenia. Za takim rozwiązaniem wypowiedział się Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 20 kwietnia 2004 r., V CK 433/03 (OSNC z 2004 r., z.12, poz. 205) stwierdzając, że „w umowie o świadczenie usług, do której mają zastosowanie przepisy o wypowiedzeniu zlecenia, dopuszczalne jest określenie przez strony terminu jej wypowiedzenia także z ważnych powodów”.

W sprawie nie mógł także znaleźć zastosowania art. 492 k.c. Strony, w ramach swobody kontraktowania (art. 353 ¹ k.c.) uregulowały bowiem sposób rozwiązania łączącego ich, wzajemnego stosunku zobowiązaniowego w sposób wyczerpujący.

W tym stanie rzeczy oświadczenie pozwanej z dnia 11 grudnia 2013 r. o natychmiastowym rozwiązaniu umowy było bezskuteczne, a w konsekwencji – zasadnie przyjął Sąd I instancji, że stronie powodowej należy się świadczenia z tytułu wynagrodzenia cedenta za dyżury w okresie biegu terminu wypowiedzenia. Tym bardziej, że w sprawie nie zostało wykazane, by w spornym okresie czasu cedent nie wykonywał obowiązku pełnienia dyżurów bądź gotowości do wykonania w tym zakresie umowy; pozwana zaprzestała jedynie wykonywania umowy. Podkreślić przy tym należy, że strona pozwana nie jest pozbawiona roszczeń w związku z ewentualnym, nieprawidłowym wykonywaniem w spornym okresie obowiązków przez wykonawcę. Jakkolwiek nie miała ona uprawnienia do natychmiastowego rozwiązania umowy z uwagi na niewykonywanie lub niewłaściwe wykonywanie zobowiązania przez cedenta, to jednak w razie zaistnienia takich okoliczności przysługiwało jej wobec kontrahenta roszczenie odszkodowawcze (art. 471 k.c.).

Bezzasadna jest także argumentacja prawna podniesiona w apelacji powodowej spółki. Sam fakt przyjęcia i zaksięgowania spornych faktur przez stronę pozwaną nie przesądza bowiem o uznaniu wierzytelności cedenta, tym bardziej, że już od początku pozwana Spółdzielnia zakwestionowała całość wierzytelność poprzez jej uwzględnienie w części i wypłacenie należności w niekwestionowanym przez siebie zakresie. Nie sposób zatem twierdzić, iż poprzez zaksięgowanie faktur doszło do uznania całości roszczenia, czy też niekwestionowania zakresu i wartości wykonanych przez cedenta prac.

Skoro zatem, w zakresie części należności objętych tymi fakturami, pomiędzy stornami istniał spór, to Sąd Okręgowy miał podstawy do dowodowej weryfikacji dochodzonych z tego tytułu należności – co nastąpiło poprzez zasięgnięcie opinii biegłego. Same konkluzje biegłego nie budzą wątpliwości. Tym samym istniały podstawy do oddalenia powództwa co do tej części świadczeń, które nie zlazły potwierdzenia co do swej wartości w przeprowadzonych dowodach.

Biorąc to pod uwagę Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji, o kosztach postępowania apelacyjnego orzekając zgodnie z art. 100 k.p.c., przy uwzględnieniu oddalenia apelacji obu stron i odniesieniu do wartości zakresu zaskarżenia.

SSA Józef Wąsik SSA Paweł Rygiel SSA Sławomir Jamróg