Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: sekr. sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 lutego 2020 r. w Warszawie

sprawy B. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania B. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

z dnia 19 lutego 2019 r. znak: (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  przyznaje radcy prawnemu R. R. ze Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego Warszawa Praga w Warszawie 90,00 zł (dziewięćdziesiąt złotych) powiększone o kwotę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej B. R. z urzędu.

UZASADNIENIE

B. R. w dniu 2 kwietnia 2019r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 19 lutego 2019r., znak: (...) wnosząc o przywrócenie terminu ustalenia na nowo renty według art. 15.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że decyzja ZUS jest krzywdząca. Podkreśliła, że ma prawo do uzyskania świadczenia oraz jego wyliczenia w sposób najkorzystniejszy. W wyliczeniu podstawy wymiaru świadczenia organ rentowy przyjął natomiast wynagrodzenia z 20 lat kalendarzowych wybranych przez Zakład z całego okresu ubezpieczenia. Zgodnie z art. 15 ubezpieczona ma zaś prawo do wyliczenia renty w oparciu o wybrane 10 lat pracy, na co powoływała się we wniosku z dnia 29 października 2018r., ale organ rentowy tego nie uwzględnił. W konkluzji ubezpieczona wskazała więc, że wnosi o ustalenie najkorzystniejszego świadczenia, do którego ma prawo (odwołanie z dnia 30 marca 2019r., k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniające swe stanowisko organ rentowy wskazał, że zaskarżoną decyzją przeliczył przyznaną ubezpieczonej rentę z tytułu niezdolności do pracy, stosując art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty wyliczony z dziesięciu kolejnych lat kalendarzowych od 1 stycznia 1998r. do 31 grudnia 2007r., wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym został złożony wniosek o rentę, wyniósł 0,00 %, ponieważ ubezpieczona nie udokumentowała zatrudnienia po 1997 roku. Do obliczenia podstawy wymiaru renty przyjęto więc przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony w ten sposób wyniósł 118,37 %. Po przeliczeniu świadczenia wysokość renty nie przekroczyła jednak wysokości pobieranej emerytury, wobec tego nadal wypłacana jest emerytura jako świadczenie korzystniejsze (odpowiedź na odwołanie z dnia 24 kwietnia 2019r., k. 5 a.s.).

W piśmie procesowym z dnia 29 maja 2019r., zawierającym ustosunkowanie do odpowiedzi na odwołanie, ubezpieczona wskazała, że nie zgadza się z ustaleniem przez organ rentowy podstawy wymiaru renty. Podtrzymała stanowisko wyrażone w odwołaniu, a także wniosła o przywrócenie terminu wyliczenia podstawy wymiaru renty na dzień 1 października 2003r. z uwzględnieniem wszystkich składników wynagrodzenia z okresu 10 lat, zgodnie z dołączonym do pisma załącznikiem, tj. za lata 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1991, 1992, 1993 i 1994. Dodatkowo zażądała wyłączenia urlopów wychowawczych i okresów pobierania zasiłków opiekuńczych w czasie choroby dziecka z okresów nieskładkowych i uwzględnienia jako okresów składkowych (łącznie 63 miesiące) (pismo procesowe z 29 maja 2019r. z załącznikami, k. 15 – 20 a.s.).

Pełnomocnik ustanowiony dla ubezpieczonej z urzędu, w piśmie procesowym z dnia 8 października 2019r. poparł odwołanie złożone przez B. R., a dodatkowo zawnioskował o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości celem wyliczenia podstawy przysługującego ubezpieczonej świadczenia za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu społecznemu z wyłączeniem okresu korzystania z urlopu wychowawczego oraz w celu ustalenia na tej podstawie nowej wysokości świadczenia tak, jak domaga się ubezpieczona, a więc przy uwzględnieniu 10 lat przypadających w okresach od 1979r. do 1984r. oraz od 1991r. do 1994r.

W uzasadnieniu wskazanego pisma pełnomocnik ubezpieczonej wskazał, że świadczenie emerytalne jest według ubezpieczonej mniej korzystne, gdyż do jego wyliczenia mają zastosowanie zasady określone w art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, które nakazują dokonanie wyliczenia podstawy świadczenia z okresu kolejnych 10 lat z 20 lat poprzedzających złożenie wniosku o emeryturę, czyli w przypadku B. R. z lat 1984 – 2003. W tych latach zarobki cechowała duża dynamika wzrostowa spowodowana inflacją, a ubezpieczona w latach 1985 – 1990 korzystała z urlopu wychowawczego. Przyjęcie w jej przypadku tych lat spowodowało, że świadczenie jest zaniżone. Natomiast w przypadku świadczenia rentowego, zgodnie z art. 17 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się w opisanym przypadku podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu, co oznacza, że pomija się okresy przebywania ubezpieczonej na urlopie wychowawczym. W jej przypadku, zgodnie z art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, będzie to skutkowało prawem do przeliczenia świadczenia i wyboru świadczenia w korzystniejszej wysokości. Podobnie orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 maja 2007r., I BU 13/06 (pismo procesowe z dnia 8 października 2019r., k. 66 – 67 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. R., urodzona w dniu (...), była zatrudniona:

- w Urzędzie P. – Telekomunikacyjnym R. w okresach: od 30 lipca 1965r. do 10 listopada 1965r., od 11 stycznia 1966r. do 31 stycznia 1966r., od 14 lutego 1966r. do 3 marca 1966r., od 4 kwietnia 1966r. do 15 października 1966r., od 2 stycznia 1967r. do 28 lutego 1967r. oraz od 1 lipca 1967r. do 31 sierpnia 1967r . (świadectwa pracy, k. 9 – 14 tom I akt rentowych);

- w (...) Zakładach (...) w okresie od 1 lipca 1968r. do 31 sierpnia 1978r. (świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 1978r., k. 15 tom I akt rentowych);

- w Centrali (...) W. od 1 września 1978r. do 31 października 1990r. W tym okresie, w dniach 24 czerwca 1984r. i 28 października 1986r. urodziła dzieci i w związku z tym w okresach: od 22 lutego 1985r. do 2 lutego 1987r. oraz od 25 kwietnia 1988r. do 25 marca 1990r. korzystała z urlopu wychowawczego (odpisy skrócone aktu urodzenia dzieci, k. 7 – 8 tom I akt rentowych; świadectwo pracy z dnia 16 października 1990r., k. 16 tom I akt rentowych);

- w Przedsiębiorstwie (...) w okresie od 5 listopada 1990r. do 4 stycznia 1991r. (świadectwo pracy z dnia 4 stycznia 1991r., k. 32 tom I akt rentowych);

- w Urzędzie Miasta w M. w okresie od 1 kwietnia 1991r. do 31 grudnia 1994r., gdzie od 9 czerwca 1994r. do 23 września 1994r. oraz od 4 października 1994r. do 31 grudnia 1994r. pobierała zasiłek chorobowy (świadectwo pracy z dnia 29 grudnia 1994r., k. 18 tom I akt rentowych; zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 19 tom I akt rentowych).

W okresie od 7 stycznia 1991r. do 4 kwietnia 1991r. B. R. była zarejestrowana jako bezrobotna w Urzędzie Pracy i pobierała zasiłek (zaświadczenie z dnia 6 grudnia 1994r., k. 17 tom I akt rentowych).

W dniu 30 grudnia 1994r. ubezpieczona złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie renty wypadkowej (wniosek o rentę, k. 2 – 3 tom I akt rentowych). W decyzji z dnia 20 października 1995r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał B. R. rentę inwalidzką trzeciej grupy w związku z wypadkiem, począwszy od dnia 28 marca 1995r., tj. od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru został obliczony z 5 lat kalendarzowych, tj. od stycznia 1989r. do grudnia 1993r., i wyniósł 135,76 % (decyzja z dnia 20 października 1995r., k. 63 tom I akt rentowych).

Przyznane ubezpieczonej świadczenie było wielokrotnie przeliczane. W jednej z decyzji o przeliczeniu wydanej w dniu 29 lipca 1999r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że świadczenie począwszy od 1 czerwca 1999r. stanowi rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem i przysługuje do 10 lipca 2000r. (decyzja o wysokości renty z dnia 29 lipca 1999r., k. 148 tom I akt rentowych).

W okresie od 31 lipca 2000r. B. R. była zarejestrowana w Urzędzie Pracy i od 1 sierpnia 2000r. pobierała zasiłek przedemerytalny. Z dniem 1 października 2003r. została skreślona z listy osób uprawnionych do pobierania zasiłku przedemerytalnego (zaświadczenie Powiatowego Urzędu Pracy z dnia 12 grudnia 2003r., k. 13 tom IV akt rentowych; pismo Powiatowego Urzędu Pracy z dnia 13 stycznia 2004r., k. 33 tom IV akt rentowych). W dniu 8 października 2003r. wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. Organ rentowy decyzją z dnia 19 grudnia 2003r. przyznał prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek, tj. od 1 października 2003r., na stałe. Do ustalenia podstawy wymiaru tego świadczenia przyjęto wynagrodzenie – przychód – dochód, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, tj. od stycznia 1985r. do grudnia 1994r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 88,11 % (wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, k. 1 – 2 tom IV akt rentowych; decyzja z dnia 19 grudnia 2003r., k. 20 tom IV akt rentowych).

B. R. w dniu 18 grudnia 2003r. złożyła w organie rentowym wniosek o emeryturę (wniosek o emeryturę, k. 1 – 3 tom V akt emerytalnych).

Decyzją z dnia 23 stycznia 2004r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wstrzymał wypłatę renty B. R. od dnia 4 grudnia 2003r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego (decyzja z dnia 23 stycznia 2004r., k. 43 tom IV akt rentowych). W tej samej dacie wydana została również decyzja o przyznaniu emerytury od dnia 4 grudnia 2003r. Do ustalenia wysokości emerytury przyjęto podstawę wymiaru renty. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 88,11 % (decyzja o przyznaniu emerytury z dnia 23 stycznia 2004r., k. 17 tom V akt emerytalnych).

W dniu 25 maja 2004r. organ rentowy, w związku z uzyskaniem nowych dokumentów, wydał decyzję o przeliczeniu emerytury B. R.. Do ustalenia wysokości tego świadczenia przyjęto podstawę wymiaru renty, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 98,48 % (decyzja o przeliczeniu emerytury z dnia 25 maja 2004r., k. 51 tom V akt emerytalnych).

B. R. złożyła odwołanie od decyzji z dnia 25 maja 2004r. (odwołanie z dnia 7 lipca 2004r., k. 57 tom V akt emerytalnych). Wyrokiem z dnia 2 października 2007r. Sąd Okręgowy w Warszawie zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do przeliczenia emerytury B. R. z uwzględnieniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru liczonego z 20 wybranych lat z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, tj. 1969 – 1975, 1978 – 1984, 1987 i 1990 – 1994, w wysokości 112,36 % (wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 2 października 2007r. wraz z uzasadnieniem, k. 173 - 179 tom V akt emerytalnych). Organ rentowy wydał w dniu 5 listopada 2007r. decyzję przeliczającą emeryturę zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego, począwszy od daty 1 kwietnia 2004r. (decyzja o przeliczeniu emerytury z dnia 5 listopada 2007r., k. 192 tom V akt emerytalnych).

B. R. w dniu 31 marca 2008r. złożyła wniosek o ponowne przeliczenie świadczenia. Do wniosku dołączyła dodatkowe dokumenty (wniosek z dnia 27 marca 2008r. z załącznikami, k. 193 – 205 tom V akt emerytalnych). W decyzji z dnia 21 kwietnia 2008r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych od dnia 1 marca 2008r. przeliczył świadczenie emerytalne B. R.. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 117,62 % (decyzja o przeliczeniu emerytury z dnia 21 kwietnia 2008r., k. 209 tom V akt emerytalnych). Ubezpieczona odwołała się od wskazanej decyzji (odwołanie z dnia 5 czerwca 2008r., k. 218 tom V akt emerytalnych). Sąd Okręgowy Warszawa – Praga jej odwołanie oddalił, a Sąd Apelacyjny w Warszawie, po rozpoznaniu apelacji ubezpieczonej, wyrokiem z dnia 16 grudnia 2010r. zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję z dnia 21 kwietnia 2008r. w ten sposób, że do przeliczenia emerytury uwzględnił za rok 1972 wynagrodzenie w kwocie 27.340 zł (wskaźnik wysokości podstawy – 90,81 %) i zobowiązał organ rentowy do wyrównania emerytury od dnia 1 marca 2008r. wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga z dnia 23 lutego 2010r., nienumerowana karta tom V akt rentowych; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 grudnia 2010r., k. 246 – 252 tom V akt rentowych).

Wykonując wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 grudnia 2010r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał w dniu 15 lutego 2011r. decyzję o przeliczeniu emerytury. Podstawa wymiaru świadczenia została obliczona przy uwzględnieniu przeciętnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 118,37 % (decyzja o przeliczeniu emerytury z dnia 15 lutego 2011r., k. 260 tom V akt emerytalnych).

W dniu 2 listopada 2018r. B. R. wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ponowne ustalenie podstawy wymiaru renty (wniosek z dnia 29 października 2018r., nienumerowana karta akt kapitałowych). Decyzją z dnia 19 lutego 2019r. organ rentowy od dnia 1 października 2018r. przeliczył rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęta została przeciętna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1969 – 1974, 1976 – 1984, 1987 i 1991 – 1994. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 118,37 % (decyzja o przeliczeniu renty z dnia 19 lutego 2019r. z załącznikiem, nienumerowane karty akt kapitałowych).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, obejmujących dokumenty złożone przez ubezpieczoną, decyzje ZUS oraz orzeczenia Sądów, oceniając, że ich wiarygodność nie budziła wątpliwości.

Sąd zważył, co następuje:

W rozpatrywanej sprawie stan faktyczny nie budził wątpliwości, bowiem B. R. nie kwestionowała tego, co wynika z dokumentów, na podstawie których zostały przyznane świadczenia – emerytura i renta oraz dokonywano przeliczenia tych świadczeń. Sporny był natomiast sposób obliczenia podstawy wymiaru świadczenia rentowego, a także sposób kwalifikacji okresów urlopu wychowawczego i pobierania zasiłków opiekuńczych w łącznym wymiarze 63 miesięcy.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do drugiej ze wskazanych kwestii, wskazać należy, że art. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2020r., poz. 53), zwanej dalej ustawą emerytalną, określa jakie okresy są okresami nieskładkowymi. I tak w punkcie 1b) wymieniono okres pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego, a w punkcie 1d) okres pobierania ww. świadczeń po ustaniu obowiązku ubezpieczenia. O urlopie wychowawczym mowa jest natomiast w art. 7 pkt 5 ustawy emerytalnej. Wymieniony przepis wskazuje, że okresem nieskładkowym są przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem:

a)  w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat,

b)  na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko.

Uwzględniając zacytowane przepisy, Sąd nie znalazł podstaw, aby zgodnie z wnioskiem ubezpieczonej sformułowanym w jej piśmie z dnia 29 maja 2019r. (k. 15), zakwalifikować urlopy wychowawcze i okresy pobierania zasiłku opiekuńczego jako okresy składkowe. Obowiązujące przepisy nie dają ku temu podstaw. Z ich brzmienia wynika jednoznacznie, że tego rodzaju okresy są okresami nieskładkowymi i w tym zakresie stanowisko organu rentowego jest prawidłowe.

Analizując zarzuty ubezpieczonej dotyczące sposobu obliczenia podstawy wymiaru renty, Sąd również nie znalazł podstaw do ich uwzględnienia. Tytułem wstępu przypomnieć należy, że zgodnie z art. 15 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176 (ust. 1).

W przypadku gdy zainteresowany w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłosił wniosek o emeryturę, pobierał przez więcej niż 10 lat zasiłek przedemerytalny, podstawę wymiaru emerytury stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany nabył prawo do tego zasiłku (ust. 2). Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (ust. 6). Z kolei w myśl art. 16 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Powołane przepisy przewidują, że wybór okresu do ustalenia podstawy wymiaru należy do osób zainteresowanych, jednakże ustawa określa w sposób wiążący pewne ramy czasowe, do których osoby te muszą się stosować. Możliwe jest zatem:

- wybranie kolejnych (następujących bezpośrednio po sobie, bez względu na ewentualne przerwy w ubezpieczeniu) 10 lat z dwudziestolecia bezpośrednio poprzedzającego rok złożenia wniosku emerytalnego/rentowego;

- wybranie z całego okresu podlegania ubezpieczeniu dowolnych (niekoniecznie kolejnych) 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia stosownego wniosku, przy czym skorzystanie z takiej możliwości (art. 15 ust. 6) możliwe jest wyłącznie po złożeniu wniosku.

W analizowanym przypadku, w dacie, kiedy ubezpieczona uzyskała prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy począwszy od 1 października 2003r., organ rentowy wyliczając podstawę wymiaru świadczenia przyjął wynagrodzenie – dochód – przychód, które stanowiło podstawę wymiaru składek w okresie 10 lat kalendarzowych, tj. od stycznia 1985r. do grudnia 1994r. B. R. od decyzji ustalającej taki sposób obliczenia renty nie odwołała się. Podobnie było z kolejnymi decyzjami, które organ rentowy wydał w przedmiocie przeliczenia świadczenia rentowego, zatem Sąd nie miał podstaw, aby je kontrolować. Przedmiotem kontroli Sądu, jeśli chodzi o sposób obliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy, stała się dopiero decyzja z dnia 19 lutego 2019r., w której organ rentowy obliczył podstawę wymiaru renty przy uwzględnieniu przeciętnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w ten sposób obliczony okazał się najwyższy i wyniósł 118,37 %, podobnie zresztą jak w przypadku emerytury.

W ocenie Sądu wskazanego sposobu obliczenia podstawy wymiaru renty nie ma podstaw kwestionować w świetle zacytowanych wcześniej przepisów, a także art. 111 ust. 1 ustawy emerytalnej. Ostatnia z powołanych regulacji przewiduje, że wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1)  z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2)  z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3)  z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, przeliczając rentę z tytułu niezdolności do pracy, przysługującą B. R. – w świetle art. 111 ustawy emerytalnej - mógł dokonać obliczenia podstawy z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia albo przy uwzględnieniu kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z dwudziestolecia bezpośrednio poprzedzającego rok złożenia wniosku emerytalnego/rentowego, bądź dokonując wyboru wybranych 20 lat kalendarzowych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Pierwszy ze sposobów obliczenia był stosowany przez organ rentowy w decyzjach przyznającej rentę i przeliczających to świadczenie, ale wwpw przy uwzględnieniu najkorzystniejszych dla ubezpieczonej 10 lat był niższy niż 118,37 %. Wydając zaskarżoną decyzję ZUS ponownie zastosował ten sposób obliczenia podstawy wymiaru renty, ale wwpw wyniósł 0,00 %, a to dlatego, że owe 10 kolejnych lat kalendarzowych zostało wybrane z dwudziestolecia bezpośrednio poprzedzającego rok złożenia wniosku o przeliczenie renty. W przypadku ubezpieczonej, która z takim wnioskiem wystąpiła w 2018r., były to lata 1998 – 2017, a wówczas ubezpieczona nie pracowała, gdyż korzystała ze świadczeń rentowych. Z tego względu wyliczony w ten sposób wwpw jest zerowy. Tym wariantem, który można było więc zastosować, także dlatego, że jest korzystniejszy od tego, który przyjęto we wcześniej wydanych decyzjach, jest wariant 20 wybranych lat kalendarzowych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Przy jego zastosowaniu najwyższy wwpw, jaki można było uzyskać, uwzględniając uwodnione przez B. R. wynagrodzenie – dochód – przychów w poszczególnych latach, wyniósł 118,37 %.

Zdaniem Sądu inny wariant obliczenia podstawy wymiaru renty nie mógł być zastosowany w przypadku ubezpieczonej, w tym ten, który ubezpieczona zaproponowała w załączniku do pisma procesowego z 29 maja 2019r. (k. 20). Wynika z niego, że B. R. chciałaby uwzględnienia przy obliczaniu podstawy wymiaru renty następujących 10 lat kalendarzowych: 1979r., 1980r., 1981r., 1982r., 1983r., 1984r., 1991r., 1992r., 1994r. i 1995r. Wskazane lata nie są jednak – jak nakazuje art. 16 ustawy emerytalnej – kolejnymi latami kalendarzowymi, tylko wybranymi przez ubezpieczoną. Takiego sposobu obliczenia podstawy wymiaru świadczenia, a więc z 10 wybranych lat kalendarzowych, nie przewiduje jednak ani art. 15, ani art. 111 ustawy emerytalnej. Pełnomocnik ubezpieczonej, podtrzymując stanowisko swojej mocodawczyni odnośnie wskazanego sposobu obliczenia podstawy wymiaru, w piśmie procesowym z 8 października 2019r. (k. 66 – 67) powołał się na art. 17 ust. 1 i 3 ustawy emerytalnej, który w przypadku B. R. powinien mieć zastosowanie. Wymieniony przepis przewiduje w ust. 1, że jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1-4, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu, z uwzględnieniem ust. 2 i 3. Przepis art. 15 ust. 3 stosuje się odpowiednio. Ust. 3 art. 17 ustawy emerytalnej stanowi natomiast, że przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5, z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego.

W art. 17 przewidziano możliwość uprzywilejowanego przyjęcia okresu faktycznego podlegania ubezpieczeniu, jednak wyłącznie do ustalenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy dla określonych kategorii osób. Do tej grupy należą ubezpieczeni, o których mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1 – 4, a więc ci, którzy osiągnęli okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej: 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat; 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat; 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat; 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat. Natomiast w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej, a więc tych, u których niezdolność do pracy powstała powyżej 30 roku życia, art. 17 ust. 3 pozwala przyjąć do ustalenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu tylko w przypadkach niemożności ustalenia podstawy wymiaru w myśl art. 15 ust. 1, które zostały spowodowane pełnieniem zastępczej służby wojskowej, odbywaniem czynnej służby wojskowej albo korzystaniem z urlopu wychowawczego. W stosunku do wymienionych grup osób ustalenie podstawy wymiaru renty następuje z uwzględnieniem okresu faktycznego podlegania ubezpieczeniu (pomija się zatem lata puste), ale tylko, co trzeba podkreślić, jeżeli niemożliwe jest ustalenie podstawy wymiaru w myśl art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej.

W ocenie Sądu regulacja opisana w art. 17 ust. 3 ustawy emerytalnej, bo tylko ta mogłaby mieć zastosowanie do ubezpieczonej z racji powstania u niej niezdolności do pracy w wieku powyżej 30 lat, nie może zostać uwzględniona. Wynika to przede wszystkim z tego, że w przypadku B. R. możliwe jest ustalenie podstawy wymiaru w myśl art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej, gdyż ubezpieczona posiada okres ubezpieczenia dłuższy niż 10 lat. Poza tym żądanie ubezpieczonej, mające opierać się na wspomnianym art. 17 ustawy emerytalnej, nie ma w tym przepisie oparcia także dlatego, że ubezpieczona – gdyby stosować wspomniany przepis - musiałby mieć obliczoną podstawę wymiaru renty przy uwzględnieniu faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu. Należałoby więc przyjąć każdy rok, w którym była ubezpieczona, a nie tylko te lata, które ubezpieczona wybrała mając na uwadze, że wwpw w tychże latach jest najwyższy.

Podsumowując, przeliczenie renty ubezpieczonej zgodnie z jej wnioskiem nie było możliwe. Sama zasada, na którą B. R. się powołała nie jest prawidłowa i możliwa do zastosowania, z tego względu dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości było zbędne. Tenże biegły mógłby dokonać przeliczenia świadczenia rentowego w sytuacji, gdyby sposób jego obliczenia przez ZUS był wadliwy i konieczne byłoby zastosowanie innego sposobu obliczenia podstawy wymiaru renty. Taka sytuacja, z przyczyn opisanych, w przedmiotowej sprawie nie miała jednak miejsca. Skorzystanie przez Sąd z opinii biegłego sądowego spowodowałby zatem jedynie przedłużenie postępowania, wniosek ubezpieczonej w tym zakresie został więc pominięty na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c.

Na zakończenie, odnosząc się do przywołanego przez pełnomocnika ubezpieczonej, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2007r. (I BU 13/06), Sąd wskazuje, że tenże wyrok dotyczy innego stanu faktycznego, a także prawnego, ponieważ wnioskodawca we wskazanej sprawie domagał się przeliczenie emerytury. Sądy wszystkich instancji nie podzieliły jednak stanowiska wnioskodawcy, a Sąd Najwyższy oddalił skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, nie podzielając argumentów, które w skardze zostały zaprezentowane. Dla Sądu orzekającego w przedmiotowej sprawie nie jest jasne w jakim zakresie pełnomocnik ubezpieczonej upatruje podobieństwa sytuacji występującej w ww. sprawie oraz sytuacji B. R.. Sąd, po analizie przywołanego orzeczenia, go nie dostrzega.

Mając na względzie zaprezentowaną argumentację, Sąd ocenił, że odwołanie B. R. jest bezzasadne, a decyzja ZUS z dnia 19 lutego 2019 roku odpowiada prawu. Odwołanie podlegało więc oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Na podstawie § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2019r., poz. 68) Sąd przyznał pełnomocnikowi ubezpieczonej 90 zł powiększone o kwotę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

ZARZĄDZENIE

1)  Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem (...)

2)  (...)