Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym: Przewodniczący sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: sekretarz sąd. Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2020 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. Banku Spółdzielczego z siedzibą w J.

przeciwko D. B.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej D. B. na rzecz powoda W. Banku Spółdzielczego w J. kwotę 200.000 (dwieście tysięcy) zł z ograniczeniem jej odpowiedzialności w tym zakresie do nieruchomości położonej w D., gmina O., dla której Sąd Rejonowy w L. W.prowadzi księgę wieczystą nr (...);

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 15.417 (piętnaście tysięcy czterysta siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt: I C 484/19

UZASADNIENIE

Powód W. Bank Spółdzielczy w pozwie z dnia 17 lipca 2019 r. domagał się zasądzenia od pozwanej D. B. kwoty 200.000 zł wraz z kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podał, że wspomnianej kwoty dochodzi od pozwanej, jako obecnej właścicielki nieruchomości, na której hipotecznie zabezpieczono wierzytelność banku wobec dłużnika Z. J. z tytułu umowy kredytowej. Na dochodzoną należność składa się kwota 146.800 zł tytułem należności głównej i kwota 53.200 zł tytułem odsetek (k. 4-5).

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 18 września 2019 r. wydanym przez Sąd Okręgowy w O., nakazano pozwanej, aby zapłaciła powodowi kwotę 200.000 zł, ograniczając jej odpowiedzialność z tego tytułu do wartości nieruchomości położonej w D. oraz kwotę 10.000 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (k. 48).

Od powyższego nakazu pozwana wniosła sprzeciw, zaskarżając nakaz w całości. Domagała się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Podniosła zarzut nieudowodnienia należności odsetkowej i nieważności ustanowionej hipoteki kaucyjnej, podnosząc, że prawidłowy sposób zabezpieczenia powinien być rozdzielony na dwie odrębne hipoteki: to jest zwykłą i kaucyjną. Dodatkowo podniosła też zarzut przedawnienia roszczeń odsetkowych, wywodząc, że roszczenie odsetkowe, z uwagi na nieprawidłowo zawarte aneksy przez osobę działającą za bank bez upoważnienia, przedawniło się tak jak roszczenie o zapłatę należności głównej (k. 51-57)

W odpowiedzi na sprzeciw powód w piśmie z dnia 13 listopada 2019 r . podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w pozwie. Wskazał, że wszystkie wskazane w pozwie odsetki są odsetkami obliczonymi od zadłużenia przeterminowanego – karnymi. Przedłożył rozliczenie odsetek. Wskazał, że zawarta z kredytobiorcą łączyła go umowa kredytu w rachunku bankowym, zatem kredytobiorca miał do dyspozycji tzw. linię kredytową, którą mógł wykorzystać albo nie. Z tego względu prawidłowo ustanowiono właśnie hipotekę kaucyjną, która zgodnie z treścią umowy zabezpieczała udzielony kredyt wraz z odsetkami. Podniósł, że aneksy były zawarte przez prawidłowo umocowaną pracownicę banku, a podnoszone zarzuty były już przedmiotem analizy Sądu Rejonowego w L. W.i Okręgowego w O. w ramach powództwa dłużnika wytoczonego przeciwko bankowi o uzgodnienie księgi wieczystej. Ponadto prowadzona na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego egzekucja skutecznie przerwała bieg terminów przedawnienia roszczeń objętych hipoteką.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. J., prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą Przedsiębiorstwo (...) w D. w dniu 8 czerwca 2005 r. zawarł z W. Bankiem Spółdzielczym w J. Oddziałem w M. umowę kredytu zwykłego w rachunku bankowym – odnawialnym nr (...). Na podstawie powyższej umowy bank udzielił pozwanemu kredytu w formie linii kredytowe odnawialnej z przeznaczeniem na finansowanie bieżącej działalności gospodarczej kredytobiorcy, w kwocie 150.000 zł na okres od dnia 8 czerwca 2005 r. do 31 maja 2006 r.

Prowizja za udzielenie kredytu stanowiła 1,5 % kwoty kredytu w kwocie 2.250 zł, płatnej jednorazowo w dniu uruchomienia kredytu. Zgodnie z § 6 umowy kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej obowiązującej w okresach miesięcznych. Oprocentowanie oparte było na stawce (...) z 25-ego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc od którego nastąpiła zmiana powiększonej o marżę banku w wysokości 3,8 punktu procentowego. Oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia umowy wynosiło 9,30 % w stosunku rocznym. Wykorzystanie kredytu miało następować stosownie do gotówkowych i bezgotówkowych dyspozycji kredytobiorcy.

Stosownie do § 17 umowy od niespłaconego w terminie kredytu bank był uprawniony do pobierania odsetek podwyższonych w wysokości właściwej dla zadłużenia przeterminowanego, które w dniu zawarcia umowy wynosiło 28 % w stosunku rocznym (ówczesna wysokość czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP) .

Jako zabezpieczenie spłaty kredytu ustanowiono między innymi hipotekę kaucyjną do kwoty 200.000 zł na nieruchomości kredytobiorcy położonej w D., gmina O., dla której Sąd Rejonowy w L. W.prowadzi księgę wieczystą KW (...). Zabezpieczenie to zostało wpisane do Księgi Wieczystej w dniu 19 września 2006 r.

Aneksem nr (...) zawartym w dniu 17 marca 2006 r. dokonano prolongaty spłaty odsetek należnych od grudnia 2005 do marca 2006 r. do dnia 30 kwietnia 2006 r. Aneks ze strony banku podpisali członek Zarządu A. T. i pełnomocnik Zarządu A. B.. Wskazano tam, że na dzień podpisania aneksu odsetki karne wynoszą 22%.

Aneksem nr (...) zawartym w dniu 20 czerwca 2006 r. dokonano prolongaty działania umowy kredytowej do dnia 31 maja 2007 r. Aneks ze strony banku podpisali członek Zarządu A. T. i pełnomocnik Zarządu A. B.. Wskazano tam, że na dzień podpisania aneksu odsetki karne wynoszą 22%.

Aneksem nr (...) zawartym w dniu 31 maja 2007 r. dokonano prolongaty działania umowy kredytowej do dnia 31 maja 2007 r. Aneks ze strony banku podpisali członek Zarządu A. T. i pełnomocnik Zarządu A. B..

Aneksem nr (...) zawartym w dniu 31 maja 2007 r. dokonano prolongaty działania umowy kredytowej do dnia 31 maja 2009 r. Aneks ze strony banku podpisali członek Zarządu A. T. i pełnomocnik Zarządu A. B..

Działająca jako pełnomocnik A. B. posiadała w okresie podpisywani aneksów pełnomocnictwo udzielone przez Zarząd banku do składania wspólnie z członkiem Zarządu, oświadczeń woli w zakresie praw i obowiązków banku, związanych z pracą Oddziału w M..

Z uwagi na nieterminowość spłat i ich brak umowa stała się wymagalna w dniu 1 czerwca 2009 r. Była dochodzona przez powoda w drodze postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w L. W. M. K. przeciwko Z. J.. W sprawie (...). Postępowanie było prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego opatrzonego sądową klauzulą wykonalności, nadaną postanowieniem Sądu Rejonowego w L. W.z dnia 31 lipca 2009 r. w sprawie(...). Egzekucję skierowano między innymi i do przedmiotowej nieruchomości. Z uwagi na brak nabywców w dniu 27 marca 2018 r. Komornik umorzył postępowanie z przedmiotowej nieruchomości, a w dniu 21 listopada 2018 r. umorzył postępowanie egzekucyjne w całości z uwagi na jego bezskuteczność.

(dowód: umowa o kredyt – k. 102-104, aneksy k. 105-109, pełnomocnictwa k. 110-111, wyciąg z ksiąg banku k. 7, akta (...))

W trakcie prowadzonego postępowania egzekucyjnego dłużnik Z. J. umową darowizny z dnia 31 sierpnia 2017 r. przeniósł własność nieruchomości położonej w D., gmina O., dla której Sąd Rejonowy w L. W.prowadzi księgę wieczystą KW (...) na rzecz swojej córki D. B..

W dniu 5 lutego 2019 r. powód wezwał pozwaną do spłaty kredytu i odsetek w kwocie 200.000 zł w terminie 14 dni. W dniu 15 lipca 2019 r. W. Bank Spółdzielczy wystawił wyciąg z ksiąg rachunkowych banku, w treści którego wskazał, należność główna wynosiła 146.800 zł, a odsetki zapadłe i karne 108.374,33 zł.

(dowód: bezsporne, wezwanie k. 8-9, wyciąg k. 7 )

W sprawie(...) Z. J. dochodził ustalenia niezgodności Księgi wieczystej KW (...) z rzeczywistym stanem prawnym, usiłując wykazać niezasadność wpisu hipoteki. Jego powództwo oddalono zarówno w pierwszej Instancji jak i drugiej prawomocnym wyrokiem z dnia 3 lipca 2018 r.

(dowód: akta (...))

Sąd zważył, co następuje:

W świetle zebranego materiału dowodowego roszczenie zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W sprawie poza sporem pozostawała przy tym okoliczność, że powoda i Z. J. łączyła umowa o kredyt odnawialnym w rachunku bankowym – nr (...). Na podstawie powyższej umowy bank udzielił pozwanemu kredytu w formie linii kredytowej odnawialnej z przeznaczeniem na finansowanie bieżącej działalności gospodarczej kredytobiorcy, w kwocie 150.000 zł na okres od dnia 8 czerwca 2005 r. do 31 maja 2006 r, przedłużanej kolejnymi aneksami.

Z uwagi na podniesienie przez pozwaną jako dłużniczkę rzeczową wszystkich możliwych zarzutów, w tym tych które odnoszą się do samego kredytobiorcy konieczne będzie omówienie ich po kolei.

Hipoteka.

Wbrew twierdzeniom pełnomocnika pozwanej ustanowiona hipoteka kaucyjna prawidłowo zabezpieczała należność główną i odsetki. Należy wskazać, że kredyt był udzielony w formie linii kredytowej odnawialnej. Istotą tej konstrukcji było prawo kredytobiorcy do swobodnego korzystania z udostępnionej sumy maksymalnej bez konieczności wypłaty jej całości lub znacznej części w ramach ustalonego limitu. Tak więc obie wierzytelności – z tytułu należności głównej i odsetek były jeszcze nieustalone na dzień udzielenia zabezpieczenia. Stosownie do treści obowiązującego w tamtej dacie art. 102 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wierzytelności o wysokości nieustalonej mogą być zabezpieczone hipoteką do oznaczonej sumy najwyższej (hipoteka kaucyjna). Stosownie do ust. 2 hipoteka kaucyjna mogła w szczególności zabezpieczać istniejące lub mogące powstać wierzytelności z określonego stosunku prawnego albo roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nie objęte z mocy ustawy hipoteką zwykłą. Doprecyzowaniem tej konstrukcji był też art. 104 tej ustawy, który stanowił, że hipoteka kaucyjna zabezpiecza odsetki oraz koszty postępowania mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie hipoteki. Nie było przeto konieczności ustanawiania w tym przypadku, jak twierdzi pełnomocnik pozwanej, dwóch odrębnych hipotek. Było to też zgodne z panującą na ów czas praktyką orzeczniczą, o czym świadczy dokonany wpis hipoteki kaucyjnej na „zabezpieczenie należności głównej wraz z odsetkami i innymi kosztami” (k.24).

Przedawnienie roszczeń.

Stosownie do treści art. 118 k.c. dla roszczeń o świadczenia okresowe ( w tym odsetki) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin przedawnienia wynosi trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Fakt wszczęcia egzekucji na podstawie bankowego tytułu wykonawczego, opatrzonego sądową klauzula wykonalności postanowieniem z dnia 31 lipca 2009 r. przerwał skutecznie bieg terminu przedawnienia. Postępowanie to było prowadzona aż do 27 marca 2018 r. po zakończeniu którego termin przedawnienia zaczął biec na nowo (art. 124 § 1 k.c.). Wytoczenie powództwa przeciwko obdarowanej nieruchomością w toku egzekucji córce dłużnika przerwało bieg kolejnego okresu przedawnienia tak co do należności głównej jak i odsetek. Ponadto, stosownie do treści art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wierzyciel jest chroniony przed negatywnymi skutkami przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką zarówno wtedy gdy właścicielem przedmiotu hipoteki jest dłużnik osobisty, jak również gdy jest nim osoba trzecia (patrz: wyrok SN z 10 października 2016 r. I CSK 616/15). Nawet po przedawnieniu roszczeń przeciwko dłużnikowi osobistemu dłużnik rzeczowy będzie ponosił odpowiedzialność wyłączną do wysokości sumy hipoteki. Nie dotyczy to oczywiście świadczeń ubocznych, ale te w omawianym przypadku z uwagi na prowadzoną egzekucję przedawnieniu nie uległy.

Pozwana upatrywała przedawnienia roszczenia z uwagi na wadliwe, jej zdaniem, umocowanie A. B. do podpisania aneksów. Wywodziła, że wymagalność roszczenia zaczęła biec z końcem umowy pierwotnej, czyli od 1 czerwca 2006 r. W tym właśnie kontekście podnosiła zarzut przedawnienia (k. 56). Zarzut ten okazał się nietrafny. Strona powodowa przedłożonymi pełnomocnictwami wykazała umocowanie A. B. do składania łącznie z członkiem Zarządu oświadczeń woli w zakresie praw i obowiązków majątkowych Banku związanych z pracą Oddziału Banku w M., w okresie sporządzania aneksów (k. 110, 111). Z tej przyczyny nie sposób uznać ich za nieważne, co przeczy twierdzeniom o przedawnieniu roszczeń, wobec bezskuteczności tych aneksów. Co więcej, we wskazanych aneksach kredytobiorca potwierdzał roszczenie. Tak więc miały one też formę jego uznania, co również przerywa bieg przedawnienia.

Wykazanie roszczenia.

W istocie poza sporem była kwestia braku zwrotu należności głównej w kwocie 146.800 zł. Pozwana kwestionował brak wyliczenia należności odsetkowych. W odpowiedzi powód przedłożył stosowne wyliczenie. Opiewa ono łącznie na kwotę znacznie przewyższającą należność odsetkową dochodzona w niniejszej sprawie w kwocie 53.200 zł. Należy, tu zaznaczyć, że operowanie w umowie i aneksach zamiennie określeniami „odsetki karne”, „zapadłe” czy „podwyższone odsetki w wysokości właściwej dla zadłużenia przeterminowanego” nie nasuwają żądnych wątpliwości co do ich charakteru i tego, że były one objęte zabezpieczeniem hipotecznym. Zawarte aneksy do umowy kredytu bankowego potwierdziły możliwość dochodzenia odsetek karnych wskazując każdorazowo ich wysokość. Jak wyjaśnił to powód, wszystkie odsetki wskazane w pozwie są odsetkami karnymi czyli obliczonymi od zadłużenia przeterminowanego i wynikają z § 17 umowy z dnia 8 czerwca 2005 r. (k. 78).

Zgodnie z treścią zawartej umowy, bank był uprawniony do pobierania podwyższonych odsetek w wysokości właściwej dla zadłużenia przeterminowanego, które w dniu podpisania umowy kredytu wynosiły 28% w stosunku rocznym. Stanowiło czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP. W aneksie z 17 marca 2006 r. i z 20 czerwca 2006 r. strony określiły je na 22% w stosunku rocznym. To jest ostatnie określenie owej stopy zawarte w dokumentach łączących strony. Z wyliczenia przedłożonego przez powoda wynika, że ograniczał on ich wielkość do czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, a więc odsetek maksymalnych. Obecnie od 5 marca 2015 r. wynoszą one 2,5 %, a dla potrzeb obliczeń powód zastosował stawkę 10 % (4 x 2,50). Z tej racji nie sposób więc przyznać pozwanej racji, że doszło do niewłaściwego ustalenia należności odsetkowych. Pozwana nie wykazała na czym miałaby polegać ta nieprawidłowość. Powód przedstawił swoje wyliczenia. Nie wskazała kontrdowodów w tym zakresie.

W tym stanie rzeczy za uzasadnione co do zasady i wysokości Sąd uznał żądanie powoda. Analiza wyciągu z ksiąg bankowych z dnia 15 lipca 2019 r., zapisów umowy kredytowej oraz wyliczenie odsetek w piśmie z dnia 7 listopada 2019 r. (k.112-113) pozwala też na wyciągnięcie wniosku, że odsetki naliczone przez powoda w kwocie 53.200 zł i dochodzone w niniejszym procesie, obok kapitału kredytu, nie przekraczają odsetek wskazanych w umowie oraz odsetek maksymalnych.

Wskazać również należy, że pozwana w sprzeciwie nie złożyli żadnych skonkretyzowanych zastrzeżeń co do wysokości roszczenia opierając się wyłącznie na gołosłownych .

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wierzyciel ma prawo dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to czyją stała się własnością.

Wobec powyższego, Sąd na podstawie powołanych przepisów, art. 69 ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2015, poz. 128) oraz wskazanej wyżej ustawy zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 200.000 zł. Zasądzona kwota obejmuje: 146.800 zł z tytułu kapitału i 53.200 zł z tytułu odsetek. Stosownie do istoty odpowiedzialności pozwanej jej zakres ograniczono do nieruchomości obciążonej hipoteką na podstawie art. 319 k.p.c.

W punkcie II wyroku orzeczono o kosztach procesu, na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym, strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W niniejszej sprawie powód poniósł następujące koszty celowej obrony: opłata od pozwu w wysokości 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5.400 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł. Pozwana przegrała sprawę i jest zobowiązani do zapłaty na rzecz powoda kwotę 15.417 zł tytułem kosztów procesu.

Dodać tu trzeba, że sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia podniesionego przez pełnomocnika pozwanej po zamknięciu rozprawy postulatu ograniczenia jej odpowiedzialności z tytułu kosztów niniejszego procesu do nieruchomości objętej hipoteką. Zgodnie z ustalonym w tej sprawie orzecznictwem, proces przeciwko dłużnikowi rzeczowemu jest wynikiem jego własnej postawy i to on ponosi jego koszty w przypadku przegranej całym swoim majątkiem.