Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2014 r. w Szczecinie

sprawy A. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o rentę

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 listopada 2012 r. sygn. akt IV U 1287/11

oddala apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSO del. Beata Górska

III A Ua 25/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 października 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. odmówił A. L. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ w drodze badania lekarskiego ustalił, że ubezpieczona jest zdolna do pracy.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. L. zakwestionowała ocenę stanu zdrowia dokonaną w toku postępowania przed organem rentowym.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 9 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej A. L. prawo do stałej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy poczynając od 1 lipca 2011 r.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

A. L. w okresie od 1 marca 2002 r. do 31 stycznia 2011 r. była uprawniona do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy z powodu stanu po przebytym zatorze tętnicy środkowej siatkówki oka prawego, centralnego zwyrodnienia siatkówek obu oczu, stanu po laseroterapii z powodu odwarstwienia siatkówki oka lewego z ograniczeniem pola widzenia znacznego stopnia (w oku prawym niedowidzenie połowiczne, w oku lewym rozległy ubytek w części skroniowej dochodzący do centrum). W orzeczenia lekarskich lekarzy orzeczników ZUS i opiniach konsultanta lekarza okulisty wskazywano, że przeciwskazana jest praca wymagająca prawidłowego pola widzenia, praca przy komputerze, praca wymagająca dźwigania i schylania się oraz że stan narządu wzroku nie rokuje poprawy, proces jest nieodwracalny, może się pogorszyć.

Ponowny wniosek o rentę ubezpieczona zgłosiła w dniu 8 lipca 2011 r.

Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 27 czerwca 2011 r. stwierdził, że ubezpieczona z powodu stanu po przebytym zatorze tętnicy środkowej siatkówki oka prawego, centralnego zwyrodnienia siatkówek obu oczu, stanu po laseroterapii z powodu odwarstwienia siatkówki oka lewego jest nadal częściowo niezdolna do pracy do 30 czerwca 2013 r. Komisja lekarska ZUS, w wyniku przeprowadzonej kontroli prawidłowości orzekania w trybie nadzoru nad wykonaniem orzecznictwa o niezdolności do pracy, orzeczeniem z dnia 17 października 2011 r., bez zasięgania opinii lekarza konsultanta okulisty uznała, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy. W oparciu o powyższe orzeczenie organ rentowy decyzją z dnia 24 października 2011 r. odmówił ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Ubezpieczona z powodu schorzenia okulistycznego jest częściowo trwale niezdolna do pracy. Stan okulistyczny nie uległ poprawie od czasu wystąpienia zatoru tętnicy środkowej siatkówki oka prawego w 2001 r. Ubytki w polu widzenia są trwałe.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz art. 107 w związku z art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że istotą sporu pomiędzy stronami było udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy ubezpieczona A. L., której do 31 stycznia 2011 r. przysługiwało prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy i która zgłosił wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty, jest niezdolna do pracy. W celu oceny stanu zdrowia ubezpieczonej Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu medycyny: chorób wewnętrznych, chirurgii, neurologii, ginekologii, urologii i psychiatrii, którzy rozpoznali u ubezpieczonej:

1)  przebyty zator tętnicy środkowej oka prawego,

2)  nadciśnienie tętnicze II stopień WHO,

3)  powtarzające się omdlenia do dalszej diagnostyki,

4)  zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa odcinka szyjnego,

5)  żylaki kończyn dolnych,

6)  guzki krwawnicze z przewlekłą szczeliną odbytu,

7)  stan po wycięciu macicy z przydatkami z powodu mięśniaków,

8)  miernego stopnia obniżenie ścian pochwy,

9)  wysiłkowe nietrzymanie moczu I ⁰,

10)  zaburzenia nerwicowe,

11)  nawracające zapalenie błony bębenkowej ucha środkowego z ubytkiem błony bębenkowej.

Sąd pierwszej instancji miał na uwadze, że we wnioskach i uzasadnieniu opinii biegli wskazali, iż ubezpieczona jest nadal częściowo niezdolna do pracy do marca 2013 r., a główną przyczyną niezdolności do pracy są nawracające częste omdlenia o dotychczas niewyjaśnionej przyczynie. Sąd meriti wskazał także, że zdaniem biegłego chirurga zator tętnicy siatkówki oka prawego i pojedyncze drobne ogniska naczyniopochodne rozsiane w płatach ciemieniowych obu półkul mózgu (angio MR z czerwca 2010 r. wskazuje na konieczność uzupełnienia diagnostyki o USG D. tętnic szyjnych i kręgowych KT łuku aorty w części wstępującej i (...) serca). Z kolei, w opinii biegłego internisty wskazane jest również wykonanie badań w kierunku trombofilii wrodzonej i nabytej.

Dalej Sąd Okręgowy miał także na uwadze, że biegła lekarz okulistka w opinii wydanej dnia 19 stycznia 2012 r. rozpoznała u ubezpieczonej:

1)  nadwzroczność, starczowzroczność OPL,

2)  zmiany zwyrodnieniowe plamek, głównie oka lewego,

3)  stan po przebytym zatorze gałązki tętnicy środkowej siatkówki OP,

4)  stan po laseroterapii siatkówki PL z powodu odwarstwienia.

W ocenie tej biegłej ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy. Przebyte schorzenia oczu stanowią przeciwskazanie do pracy wzrokowej z bliska, a więc w charakterze księgowej. Stan okulistyczny nie uległ poprawie od czasu wystąpienia zatoru tętnicy środkowej oka prawego (2001 r.), a ubytki w polu widzenia są trwałe.

Natomiast lekarz laryngolog w opinii wydanej w dniu 5 czerwca 2012 r. rozpoznał u ubezpieczonej:

1)  przewlekłe ropne proste zapalenie ucha środkowego lewego,

2)  niedosłuch typu mieszanego tego ucha dużego stopnia.

W ocenie biegłego ubezpieczona jest zdolna do pracy, gdyż powyższe schorzenia laryngologiczne, które zresztą mogą być z powodzeniem wyleczone planowanym zabiegiem, ograniczają jedynie zdolność do pracy w hałasie powyżej 85 dB.

Następnie sąd pierwszej instancji wskazał, że w opinii uzupełniającej z dnia 27 września 2012 r., ustosunkowując się do zarzutów organu rentowego do opinii, biegli lekarze specjaliści: chorób wewnętrznych, neurolog i chirurg dodatkowo wyjaśnili, że podtrzymują swoje rozpoznanie i orzeczenie, aby ubezpieczona do marca 2013 r. wykonała w warunkach szpitalnych badania wyjaśniające przyczynę nawracających omdleń. Po wykonaniu badań wskazana jest ponowna ocena przez biegłych. Z kolei biegła lekarz okulista w opinii uzupełniającej 18 października 2012 r. dodatkowo wyjaśniła, że przebyty zator tętnicy środkowej siatkówki pozostawił następstwo w postaci trwałego ubytku w polu widzenia. Zmiany zwyrodnieniowe w plamkach żółtych powodują zaburzenia widzenia centralnego. Przebyte odwarstwienie siatkówki, leczone laseroterapią, wymaga ograniczenia pracy przy komputerze. Biegła wskazała, że częściowa niezdolność do pracy ma charakter trwały. Zmiany w polu widzenia nie cofną się. Zmiany zwyrodnieniowe w plamkach żółtych są nieuleczalne i z czasem ulegają progresji.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że wszechstronnie rozważył opinie biegłych wydane w przedmiotowej sprawie w świetle zebranego w sprawie materiału oraz, iż opinie te wydane zostały przez biegłych, których specjalizacja i wiedza zawodowa gwarantowały właściwą ocenę stanu zdrowia ubezpieczonego. W ocenie tego Sądu biegli jasno i zrozumiale wypowiedzieli się w kwestii będącej przedmiotem opinii, sformułowali kategoryczne i logiczne wnioski, wskazali i wyjaśnili przesłanki, które doprowadziły ich do przedstawionych konkluzji. Sąd meriti zgodził się z wnioskami, w szczególności opinii biegłej lekarz okulisty, że ubezpieczona z uwagi na nasilenie schorzeń narządu wzroku jest nadal częściowo niezdolna do pracy – jej niezdolność do pracy, pomimo ustania prawa do renty z dniem 30 listopada 2011 r. nie ustała, gdyż stan okulistyczny nie uległ poprawie od czasu wystąpienia zatoru tętnicy środkowej oka prawego (2001 r.) i ma charakter trwały.

Następnie sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że częściowa niezdolność do pracy polega na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Doniosłe znaczenie w konstrukcji częściowej niezdolności do pracy (której definicję zawiera art. 12 ust. 3 ustawy emerytalno-rentowej) ma podkreślenie, że chodzi o ocenę zachowania zdolności do wykonywania nie jakiejkolwiek pracy, lecz pracy „zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji”. Ubezpieczona ma wykształcenie wyższe ekonomiczne i pracowała zgodnie z kwalifikacjami, w tym jako księgowa. Skoro schorzenia narządu wzroku wymagają ograniczenia pracy przy komputerze to stanowi to o znacznej utracie przez ubezpieczoną zdolności do pracy zgodnej z kwalifikacjami. Obecnie komputer jest niezbędnym narzędziem pracy osób z wykształceniem ekonomicznym, zatrudnianych zgodnie z kwalifikacjami. Jednocześnie sąd meriti przypomniał, że w toku postepowania przed organem rentowym w orzeczeniach lekarzy orzeczników ZUS i w opiniach konsultanta lekarza okulisty wskazywano, iż z uwagi na stan narządu wzroku przeciwskazana jest praca wymagająca prawidłowego pola widzenia, praca przy komputerze, praca wymagająca dźwigania i schylania się oraz że stan narządu wzroku nie rokuje poprawy, proces jest nieodwracalny, może się pogorszyć. Potwierdziła to opinia biegłej lekarz okulisty, która kategorycznie stwierdziła, że stan okulistyczny nie uległ poprawie od czasu wystąpienia zatoru tętnicy środkowej siatkówki oka prawego w 2001 r. Zator pozostawił następstwo w postaci trwałego ubytku w polu widzenia. Zmiany zwyrodnieniowe w plamkach żółtych powodują zaburzenia widzenia centralnego. Przebyte odwarstwienie siatkówki, leczone laseroterapią, wymaga ograniczenia pracy przy komputerze. Biegła wskazała, że częściowa niezdolność do pracy ma charakter trwały. Zamiany w polu widzenia nie cofną się. Zmiany zwyrodnieniowe w plamkach żółtych są nieuleczalne i z czasem ulegają progresji. Ubezpieczona spełnia zatem warunki określone w art. 12 ust. 1 i 3 ustawy emerytalno-rentowej tj. jest osobą częściowo niezdolną do pracy.

Sąd Okręgowy zaznaczył przy tym, że powyższa opinia nie została przez organ rentowy skutecznie podważona, zarzuty organu rentowego do opinii nie podważały w dostatecznym stopniu opinii biegłej okulisty, poza sfomułowaniem oceny, że zdaniem Przewodniczącej PKL stan po przebytym zatorze siatkówki oka prawego nie uzasadnia orzeczenia niezdolności do pracy, brak jest jakichkolwiek merytorycznych augmentów uzasadniających to stanowisko. Dlatego też Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych. Z tych względów Sąd uznał, że uzyskał od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do prawidłowego i merytorycznego rozstrzygnięcia.

Z tych motywów sąd pierwszej instancji uznał, że decyzja organu rentowego o odmowie przyznania ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy nie jest prawidłowa, dlatego też działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku, o dacie wypłaty świadczenia i o okresie pobierania renty orzekając na podstawie art. 129 ust. 1 i art. 59 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalno-rentowej.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Koszalinie w całości nie zgodził się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

- naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności art. 12 ust. 3 i art. 57 ust. l pkt. 1 ustawy emerytalno-rentowej poprzez uznanie, że ubezpieczona jest częściowo trwale niezdolna do pracy i przyznanie jej z tego tytułu prawa do stałej renty, podczas gdy stan zdrowia ubezpieczonej nie uzasadnia orzeczenia niezdolności do pracy;

- niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a dotyczących stanu zdrowia ubezpieczonej.

Wskazując na powyższą podstawę apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu skarżący między innymi podniósł, że według stanowiska przedstawionego przez Przewodniczącego Komisji Lekarskiej w pismach z dnia 24 lipca i 6 listopada 2012 r. do opinii biegłych lekarzy sądowych, stan zdrowia oraz schorzenia ubezpieczonej natury okulistycznej i neurologicznej nie powodują trwałej niezdolności do pracy, zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji. Organ rentowy zaznaczył, że ubezpieczona, z wywiadem chorobowym od 2001 roku, przedstawiła w postępowaniu orzeczniczym przed organem rentowym badania lekarskie, z których wynikały zmiany o charakterze ubytku w polu widzenia oka prawego w kwadrancie górnoskroniowym, natomiast pole widzenia oka lewego było prawidłowe. Ubezpieczona nie przedstawiła zaś badań ultrasonograficznych. Apelujący podkreślił, że stopień zaawansowania schorzenia oceniony w postępowaniu przed organem na podstawie przedstawionych przez ubezpieczoną badań, nie wskazywał, aby nasilenie zmian powodowało ograniczenie zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych przez ubezpieczoną kwalifikacji jako pracownika biurowego z wykształceniem wyższym - marketing i zarządzanie.

Dalej skarżący zarzucił, że sąd pierwszej instancji oparł swoje rozstrzygnięcie tylko na jednej opinii biegłego lekarza okulisty, bez konfrontacji z opiniami innych biegłych lekarzy i z pominięciem stanowiska Przewodniczącego Komisji Lekarskiej, który zgłaszał zastrzeżenia dotyczące istniejących ograniczeń ubezpieczonej do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Zdaniem organu rentowego skromne wnioski w opinii biegłego lekarza okulisty, przy braku przeprowadzenia zawnioskowanych przez innych biegłych lekarzy dodatkowych badań diagnostycznych, umożliwiających pełną ocenę stanu zdrowia ubezpieczonej, nie są wystarczające do ustalenia przez sąd pierwszej instancji trwałej częściowej niezdolności do pracy u ubezpieczonej jako pracownika umysłowego z wykształceniem wyższym - marketing i zarządzanie, z dobrym widzeniem oka lewego i z ubytkami w polu widzenia w kwadrancie górnoskroniowym oka prawego. Pomimo, że organ rentowy zakwestionował opinię biegłego lekarza okulisty i złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego lekarza okulisty i neurologa na okoliczność ustalenia czy stwierdzone u ubezpieczonej schorzenia w aktualnym stanie ich klinicznego zaawansowania, powodują niezdolność do pracy, sąd pierwszej instancji nie uwzględnił tego wniosku.

Z uwagi na powyższe apelujący utrzymuje, że ubezpieczona jest zdolna do pracy, zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji i brak jest podstaw do przyznania jej stałej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

W odpowiedzi na apelację A. L. wniosła o jej oddalenie wskazując, że wyrok Sądu Okręgowego jest prawidłowy, uwzględnia faktyczny stan zdrowia ubezpieczonej ustalony w opiniach biegłych sądowych.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

W kontekście przedmiotu sporu, którym pozostawało zagadnienie spełnienia przez A. L. przesłanek do przyznania dalszego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, zasadniczej ocenie Sądu Okręgowego, a obecnie także Sądu Apelacyjnego, poddana została okoliczność czy stan zdrowia ubezpieczonej w lipcu 2011 r. uległ poprawie w stopniu eliminującym dotychczasową niezdolność do pracy stanowiącą przesłankę przyznania świadczenia rentowego.

Chociaż Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne oraz ocenę prawną poczynione przez Sąd Okręgowy skłaniające ten Sąd do zmiany zaskarżonej decyzji, to jednak na podstawie art. 382 k.p.c. wskutek wywiedzionej apelacji i podniesionego zarzutu niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia, uznał za konieczne uzupełnienie stanu faktycznego sprawy. Przy czym, powyższe czyni zbytecznym ponowne przytaczanie ustaleń oraz rozważań zawartych już w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303).

W sprawie podkreślić należy, że ocena istnienia niezdolności do pracy i jej stopnia należy do kategorii okoliczności, których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych, tak więc czyni koniecznym przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych (art. 278 k.p.c.), co też sąd pierwszej instancji uczynił powołując biegłych lekarzy specjalistów: okulistę i laryngologa, a także zespół składający się z: psychiatry, neurologa, internisty, chirurga, ginekologa i urologa. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że opinia biegłych jako dowód oparta jest na wiadomościach specjalnych, jednak podlega ona ocenie sądu w oparciu o cały zebrany w sprawie materiał, a zatem, na tle tego materiału, koniecznym jest stwierdzenie, czy ustosunkowała się ona do wynikających z innych dowodów faktów mogących stanowić podstawę ocen w opinii zawartych oraz czy opierając się na tym materiale w sposób logiczny i jasny przedstawia tok rozumowania prowadzący do sformułowanych w niej wniosków (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 maja 2005 r., V CK 659/04, LEX nr 180821).

Dalej w sprawie zauważyć trzeba, że zarówno biegłe: okulistka i laryngolog, jak i zespół biegłych otrzymując zlecenie Sądu Okręgowego do sporządzenia opinii miały za zadanie wskazanie czy stan zdrowia wnioskodawczyni czynił ją nadal niezdolną do pracy całkowicie lub częściowo, a jeżeli tak to od kiedy i jaki jest przewidywany okres tej niezdolności (postanowienie z dnia 30 grudnia 2011 r. k. 11). Nadto biegli zostali zobowiązani do wskazania od kiedy datuje się częściowa niezdolność do pracy ubezpieczonej, a biegła okulistka do wskazania także czy ustalona częściowa niezdolność do pracy ma charakter trwały czy okresowy (postanowienie z dnia 31 sierpnia 2012 r. k. 24). W sprawie mimo zgłoszenia umotywowanych zarzutów do opinii i opinii uzupełniających biegłych przez organ rentowy, Sąd Okręgowy nie doprowadził do sporządzenia opinii przez nowych biegłych okulistę i neurologa na okoliczność ustalenia czy stwierdzone u ubezpieczonej schorzenia w aktualnym stanie ich klinicznego zaawansowania powodują długotrwałą niezdolność do pracy. Organ rentowy podniósł zarzut, że przebyty zator tętnicy środkowej siatkówki oka prawego nie spowodował następstw uniemożliwiających podjęcie przez ubezpieczoną zatrudnienia w zawodzie księgowej, a ponadto wskazana przez biegłych konieczność uzupełnienia diagnostyki nie może stanowić podstawy do orzeczenia długotrwałej niezdolności do pracy i powinna odbywać się w ramach czasowej niezdolności do pracy. Zgłaszając te zarzuty organ wniósł o powołanie nowego zespołu biegłych na okoliczność czy stan zdrowia ubezpieczonej uzasadnia orzeczenie niezdolności do pracy.

Mając na uwadze treść opinii wraz z ich uzupełnieniem, a w szczególności stanowisko biegłej okulistki i biegłego neurologa wypowiadającego się w zespole biegłych oraz podniesiony zarzut organu rentowego zarówno w postępowaniu przez Sądem Okręgowym, jak i w złożonej apelacji Sąd Apelacyjny dostrzegł potrzebę uzupełnienia postępowania dowodowego przez dopuszczenie dowodu z nowej opinii biegłych lekarzy: neurologa, specjalisty chorób oczu i specjalisty medycyny pracy na okoliczność czy A. L. (urodzona w dniu (...)), która ukończyła studia (...), a pracowała jako pracownik biurowy, księgowa, na dzień 8 lipca 2011 r. (dzień złożenia wniosku) i 24 października 2011 r. (data wydania zaskarżonej decyzji) była niezdolna do pracy, czy była to niezdolność całkowita czy częściowa, trwała czy okresowa (jeżeli tak to na jaki okres), jeżeli ubezpieczona była niezdolna do pracy, jakie schorzenia i dlaczego czyniły ją niezdolną do pracy; czy istnieje możliwość przekwalifikowania ubezpieczonej do innej pracy z uwagi na schorzenia okulistyczne. Biegli zostali zobowiązani także do ustosunkowania się do orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 27 czerwca 2011 r. i komisji lekarskiej ZUS z dnia 17 października 2011 r. oraz opinii dotychczas sporządzonych w sprawie.

Na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy i opinii biegłej specjalistki chorób oczu D. P. z dnia 31 lipca 2013 r. oraz biegłych: specjalistki medycyny pracy A. J. i neurologa B. M. z dnia 10 października 2013 r. oraz ustnych opinii uzupełniających z dnia 20 lutego 2014 r. biegłej specjalisty chorób oczu i biegłej specjalisty medycyny pracy Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił:

U A. L. w 1993 rok wystąpiło odwarstwienia siatkówki oka lewego. Następnie w 2001 roku ubezpieczona przebyła zator tętnicy środkowej siatkówki oka prawego i ubytek nosowo-górnego kwadratu pola widzenia oka prawego. Ustalono wówczas, że oko prawe - wzdłuż przebiegu dolnej gałęzi żyły środkowej siatkówki - siatkówka blada, oko lewe bez patologii. Ubezpieczona otrzymała przedłużenie zasiłku chorobowego z powodu przebytego zatoru tętnicy środkowej siatkówki oka prawego. Jednocześnie dodatkową dysfunkcją, jednak niedominującą, był niedosłuch ucha lewego.

Od 1 marca 2002 r. ubezpieczona otrzymała prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do 31 marca 2004 r. z uwagi na stan narządu wzroku, który nie rokował poprawy. U ubezpieczonej rozpoznano wówczas: stan po zatorze gałązki skroniowej dolnej tętnicy środkowej siatkówki oka prawego, zwyrodnienie obu plamek żółtych – centralne, stan po laseroterapii z powodu odklejenia siatkówki oka lewego, niedosłuch znaczny ucha lewego oraz stan po operacji ucha lewego.

W 2004 roku ubezpieczona uzyskała przedłużenie świadczeń rentowych do 30 czerwca 2007 r. z uwagi na schorzenia narządu wzroku. Lekarz konsultant okulistyki, na podstawie badania klinicznego, wystąpił o przedłużenie świadczenia rentowego ze względu na ograniczenie pola widzenia - niedowidzenie połowicze w oku prawym oraz ubytki obwodowe i centralne w oku lewym. Nadto uznał, że ubezpieczona nie rokuje poprawy stanu oczu. Następna weryfikacja orzecznicza lekarzy ZUS z dnia 1 października 2007 r., oparta na badaniu przedmiotowym okulistycznym konsultanta ZUS z dnia 31 sierpnia 2007 r. jest tożsama. Badana po przebytym zatorze gałązki skroniowej tętnicy środkowej siatkówki, oka prawego z zmianami zwyrodnieniowymi plamek żółtych, z utrzymującymi się utrwalonymi ubytkami w polu widzenia, zwłaszcza oka prawego nadal częściowo niezdolna do pracy na okres 2 lat. W styczniu 2010 r. uznano dalszą częściową niezdolność do pracy z przyczyn wskazanych powyżej.

dowód: karta pobytu w Izbie Przyjęć Ogólnej z dnia 24 marca 2001 r. – plik I

dokumentacji lekarskiej w aktach ZUS,

karta informacyjna leczenia szpitalnego za okres od 27 marca do

5 kwietnia 2001 r. – plik I dokumentacji lekarskiej w aktach ZUS,

wypis z treści orzeczenia w sprawie przedłużenia okresu zasiłku z dnia

24 września 2001 r. – plik I dokumentacji lekarskiej w aktach ZUS,

orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 6 marca 2002 r. – plik I

dokumentacji lekarskiej w aktach ZUS,

decyzja z dnia 25 kwietnia 2002 r. k. 17-18 akt ZUS,

opinia specjalistyczna lekarza konsultanta z dnia 27 maja 2004 r. – plik I

dokumentacji lekarskiej w aktach ZUS,

orzeczenie lekarz orzecznika ZUS z dnia 4 czerwca 2004 r. – plik I

dokumentacji lekarskiej w aktach ZUS,

decyzja z dnia 14 czerwca 2004 r. k. 103 akt ZUS,

opinia specjalistyczna lekarza konsultanta z dnia 31 sierpnia 2007 r. –

plik I dokumentacji lekarskiej w aktach ZUS,

opinia lekarza orzecznika ZUS z dnia 1 października 2007 r. – plik I

dokumentacji lekarskiej w aktach ZUS,

decyzja z dnia 15 października 2007 r. k. 161 akt ZUS,

opinia lekarza orzecznika ZUS z dnia 15 stycznia 2010 r. k. 5 plik II

dokumentacji lekarskiej w aktach ZUS,

decyzja z dnia 3 lutego 2010 r. k. 202 plik II akt ZUS,

opinia z dnia 10 października 2013 r. biegłej neurologa i specjalisty

medycyny pracy k. 148-156.

A. L. od 1 lipca 2004 r. była zatrudniona w Zakładzie Usług (...) spółka jawna H. R., K. K. w M., na stanowisku specjalisty do spraw kadr i płac. Ubezpieczona wykonywała pracę w odrębnym pomieszczeniu (pokoiku), gdzie pracowała sama, miała nieograniczony czas na wykonanie swojej pracy i tam mogła swobodnie korzystać z powiększającej lupy.

dowód: ustana opinia uzupełniająca biegłej specjalistki chorób oczu k. 208,

zaświadczenie o zatrudnieniu k. 177 akt ZUS.

U A. L. rozpoznano:

1)  niedowidzenie oka prawego znacznego stopnia - praktyczną jednooczność z głębokim niedowidzeniem do dali i z bliska oka prawego, ubytki pola widzenia obu oczu, zwłaszcza oka lewego ze zwężeniem koncentrycznym do 30 stopni; zwyrodnienie centralne siatkówek,

2)  nadciśnienie tętnicze,

3)  niedosłuch ucha lewego po przebytym zabiegu operacyjnym ucha lewego w przeszłości,

4)  przebyte omdlenia do dalszej diagnostyki kardiologiczno-neurologicznej,

5)  zespół bólowy kręgosłupa szyjnego, lędźwiowo-krzyżowego i stawów w wywiadzie bez cech deficytu neurologicznego i upośledzenia funkcji narządu ruchu i stawów na podłożu zmian zwyrodnieniowo dyskopatycznych,

6)  zaburzenia nastroju o odczynie depresyjnym wymagające leczenia w (...).

dowód: opinia z dnia 31 lipca 2013 r. biegłej specjalistki chorób oczu k. 135-

136,

opinia z dnia 10 października 2013 r. biegłej neurologa i specjalisty

medycyny pracy k. 148-156.

Ze względu na stan układu wzrokowego A. L. jest częściowo niezdolna do pracy zgodnie z poziomem kwalifikacji (intensywna praca wzrokowa, w tym praca przy monitorze ekranowym). Jednocześnie stan po przebytym odwarstwieniu siatkówki lewego oka dyskwalifikuje ubezpieczoną z pracy fizycznej, związanej z dźwiganiem, w pozycji pochylonej.

Ubezpieczona także na dzień 8 lipca 2011 r. i 24 października 2011 r. była częściowo niezdolna do pracy zgodnie z poziomem kwalifikacji.

dowód: opinia z dnia 31 lipca 2013 r. biegłej specjalistki chorób oczu k. 135

-136,

ustana opinia uzupełniająca specjalisty chorób oczu k. 208,

opinia z dnia 10 października 2013 r. biegłej neurologa i specjalisty

medycyny pracy k. 148-156,

ustana opinia uzupełniająca biegłej specjalistki medycyny pracy

k. 208.

Zwyrodnienie plamek rozpoznane u A. L. w 2009 r. ma charakter postępujący, a skutkiem jest systematyczne pogarszanie się widzenia centralnego. Przebyty zakrzep żyły skroniowej siatkówki w oku prawym dał trwały ubytek w polu widzenia. Oba schorzenia wykluczają możliwość wykonywania intensywnej pracy wzrokowej, a właśnie taki charakter ma praca ubezpieczonej.

dowód: opinia z dnia 31 lipca 2013 r. biegłej specjalistki chorób oczu k. 135-

136.

Częściowa niezdolność do pracy A. L. miała i ma nadal charakter trwały, gdyż zmiany w polu widzenia są nieodwracalne, a zmiany w plamkach mają charakter postępujący, zaś ze względu na suchą postać schorzenia plamek ubezpieczona nie kwalifikuje się do leczenia anty - (...), które mogłoby zatrzymać dalszy rozwój procesu chorobowego.

dowód: opinia z dnia 31 lipca 2013 r. biegłej specjalistki chorób oczu k. 135-

136,

opinia z dnia 10 października 2013 r. biegłej neurologa i specjalisty

medycyny pracy k. 148-156,

ustana opinia uzupełniająca biegłej specjalistki medycyny pracy

k. 208.

Ubezpieczona jest zaadoptowana do jednooczności. Natomiast ostrość jej wzroku z bliska wynosi 1,25 dB przy normie 05 dB. Oznacza to, że ubezpieczona musi używać lupy dodatkowo przy okularach, aby odczytać normalny druk, treść dokumentów. Nie jest to właściwe widzenie do wykonywania pracy, lupa nie jest normalnym narzędziem pracy pracownika administracyjnego. W oku widzącym ubezpieczona ma ubytki w polu widzenia, co uniemożliwia widzenie monitora. Ubezpieczona musiała się „ustawiać” odpowiednio, aby zobaczyć tekst na monitorze.

dowód: ustana opinia uzupełniająca biegłej specjalisty chorób oczu k. 208.

Ubezpieczona nie spełnia warunków zdrowotnych do przekwalifikowania. Nie jest to ani możliwe ani celowe. Ubezpieczona nie może wykonywać prac przy monitorze ekranowym z głębokim niedowidzeniem do dali i z bliska oka prawego, nie może wykonywać jakichkolwiek prac z włączeniem dźwigania. Może wykonywać jedynie pracę lekką, niewymagającą dobrego widzenia z bliska ani widzenia obuocznego.

Ubezpieczona nie może wykonywać pracy biurowej, żadnej pracy wymagającej dobrego widzenia z bliska, również pracy fizycznej z uwagi na duże zwyrodnienie siatkówki. Ubezpieczona nie może także wykonywać pracy telemarketera, bo musiałaby wówczas korzystać z komputera.

dowód: opinia z dnia 31 lipca 2013 r. biegłej specjalistki chorób oczu k. 135

-136,

opinia z dnia 10 października 2013 r. biegłej neurologa i specjalisty

medycyny pracy k. 148-156,

ustna opinia uzupełniająca biegłej specjalisty chorób oczu k. 208,

ustana opinia uzupełniająca biegłej specjalistki medycyny pracy

k. 209.

Komisja lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 17 października 2011 r. oparła się na wynikach badań okulistycznych z 2009 r., ignorując progresywny charakter schorzenia (a w związku z tym duże prawdopodobieństwo pogorszenia się stanu okulistycznego). Komisja nie dokonała merytorycznej analizy pogłębiania się uszkodzenia narządu wzroku, które było powodem niezdolności do pracy od 2001 roku. Schorzenie narządu wzroku rokuje niepomyślnie, a ubytki narządu wzroku były systematycznie wskazywane przez konsultantów okulistyki ZUS w okresie od 2001 roku do 2011 roku. Stan narządu wzroku ubezpieczonej nie poprawił się i nie rokuje poprawy.

dowód: opinia z dnia 31 lipca 2013 r. biegłej specjalistki chorób oczu k. 135

-136,

opinia z dnia 10 października 2013 r. biegłej neurologa i specjalisty

medycyny pracy k. 148-156.

W ocenie Sądu Apelacyjnego opinie, które legły u podstaw uzupełnionego stanu faktycznego zasługują w pełni na wiarygodność, ponieważ zostały sporządzone przez wysokiej klasy specjalistów ze wskazanych dziedzin medycyny, po przeprowadzeniu badania ubezpieczonej w dniu 30 lipca 2013 r. (specjalista chorób oczu) oraz w dniu 10 października 2013 r. (specjalista medycyny pracy i neurolog), po zapoznaniu się przez biegłych z całą dokumentacją zawartą w aktach sprawy. Natomiast sformułowane wnioski przez biegłych, po uzyskaniu ustnej opinii uzupełniającej biegłej specjalisty chorób oczu i specjalisty medycyny pracy, są logicznym następstwem przeprowadzonych badań oraz dokonanego rozpoznania okulistycznego. W uzasadnieniu opinii zarówno biegła specjalista chorób oczu, jak i zespół biegłych w sposób czytelny i logiczny przedstawili przebieg schorzeń z powołaniem się na dokumentację lekarską to obrazującą i ich wpływ na zdolność ubezpieczonej do pracy, a zarówno biegła specjalista chorób oczu, jak i specjalista medycyny pracy szczegółowo wskazały na czym polega brak istotnej poprawy stanu zdrowia A. L. w lipcu i październiku 2011 r. Opinie powyższe, jako całość, są spójne i w sposób czytelny przedstawiają sporne zagadnienie oraz odpowiadają na zarzuty organu rentowego wykazując ich bezpodstawność. Jednocześnie zaznaczyć trzeba, że wbrew stanowisku organu rentowego, chociaż ubezpieczona zaadoptowana jest do jednooczności to jednak z uwagi na niedowidzenie oka prawego znacznego stopnia - praktyczną jednooczność z głębokim niedowidzeniem do dali i z bliska tego oka, ubytki pola widzenia obu oczu, a zwłaszcza oka lewego ze zwężeniem koncentrycznym do 30 stopni i zwyrodnienie centralne siatkówek, pomimo posiadania wykształcenia wyższego (marketing i zarządzanie) nie może wykonywać żadnej pracy biurowej, jak również pracy związanej z dźwiganiem.

W ocenie Sądu Apelacyjnego opinie (przeprowadzone przez sąd pierwszej instancji i w postępowaniu apelacyjnym) są wiarygodnym dowodem, korespondującym z dokumentacją medyczną zgromadzoną w sprawie i uwzględniającą posiadane kwalifikacje przez ubezpieczoną. Zatem opinie te stały się podstawą rozstrzygnięcia niniejszej sprawy także przez Sąd Apelacyjny.

Po uzupełnieniu materiału dowodowego Sąd Apelacyjny uznał, że wniosek sądu pierwszej instancji, iż ubezpieczona od lipca 2011 r. była nadal częściowo i trwale niezdolna do pracy był uzasadniony. Przebieg schorzenia okulistycznego ubezpieczonej przedstawiony przez biegłych, na podstawie dokumentacji lekarskiej, oraz fakt, że u A. L. nie uzyskano żadnej poprawy narządu wzroku uzasadniają wnioski biegłych i Sądu Okręgowego, że ubezpieczona od lipca 2011 r. była osobą, która nadal nie odzyskała zdolność do pracy, będąc trwale częściowo niezdolną do pracy.

W tym miejscu przypomnieć trzeba, że definicję niezdolność do pracy na potrzeby orzekania o prawie do renty z tytułu niezdolności do pracy zawiera przepis art. 12 ustawy emerytalno-rentowej, który stanowi, że niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (ust. 1), przy czym częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3). Natomiast art. 13 ust. 1 ustawy wskazuje, iż przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1)  stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji,

2)  możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas
wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Jak więc wynika z powyższego, oceny stanu zdrowia dla celów rentowych dokonuje się według stanu faktycznego na dzień wydania zaskarżonej decyzji, czyniąc to na dwóch płaszczyznach:

a) medycznej, gdzie brany jest pod uwagę charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu (element biologiczny, tj. stopień naruszenia sprawności organizmu) oraz

b) socjalnej, przy której uwzględnia się posiadane kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwość dalszego wykonywania pracy zarobkowej, a także możliwość przywrócenia zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe (element ekonomiczny).

Fakty ustalone w niniejszej sprawie przed Sądem Okręgowym i Sądem Apelacyjnym wskazują, że ubezpieczona od lipca 2011 r. była nadal osobą częściowo niezdolną do pracy, przy czym aktualnie niezdolność ta ma charakter trwały.

Dlatego Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., apelację organu rentowego oddalił w całości.

SSA Urszula Iwanowska SSA Zofia Rybicka-Szkibiel SSO del. Beata Górska