Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2019 r. w Gliwicach

sprawy H. M. (M.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania H. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 13 marca 2017 r. nr SER 1 (...)

oddala odwołanie.

(-) SSR del. Magdalena Kimel

Sygn. akt VIII U 674/17

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 marca 2017 r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu H. M. prawa do ponownego przeliczenia podstawy wymiaru emerytury na podstawie art. 110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ nowo obliczony przez organ rentowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru okazał się niższy niż 250 % i wyniósł jedynie 194,45%.

Z powyższą decyzją nie zgodził się ubezpieczony. Wniósł odwołanie, w którym domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania prawa do spornego świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie. Wskazał, że do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przyjęto wynagrodzenie minimalne za okresy od 20 maja 1956 r. do 30 lipca 1956 r., od 4 listopada 1957 r. do 1 sierpnia 1959 r., od 4 maja 1960 r. do 18 listopada 1960 r., od 14 października 1962 r. do 22 czerwca 1965 r., od 13 lipca 1965 r. do 31 grudnia 1965 r., od 1 stycznia 1968 r. do 31 grudnia 1979 r., gdyż ubezpieczony nie przedłożył druku rp-7, z którego wynikałoby iż w tym okresach osiągał on wyższe wynagrodzenie. Z kolei za lata 1966-1967 przyjęto zarobki z legitymacji ubezpieczeniowej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony H. M. urodził się (...)

Ubezpieczony pracował:

- od 20 maja 1956 r. do 30 lipca 1956 r. w Kombinacie Budownictwa Miejskiego w K. jako pracownik fizyczny;

- od 4 listopada 1957 r. do 1 sierpnia 1959 r. w (...) w K. jako malarz, kopacz;

- od 4 maja 1960 r. do 22 czerwca 1965 r. jako (...) Przedsiębiorstwo (...) w K. jako elektromonter;

- od 13 lipca 1965 r. do 26 września 1990 r. w KWK (...) w K., z tym że od 13 lipca 1965 r. do 12 lipca 1967 r. jako pracownik niewykwalifikowany pod ziemią, od 13 lipca 1967 r. do 22 lipca 1969 r. jako młodszy górnik pod ziemią, a od 23 lipca 1969 r. do 26 września 1990 r. jako górnik pod ziemią.

Decyzją z 12 grudnia 1990 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury górniczej od 11 maja 1990 r. Wysokość emerytury została ustalona na podstawie wynagrodzenia z 3 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od stycznia 1985 r. do grudnia 1987 r., gdzie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 340,91% i został ograniczony do 250%.

W dniu 1 marca 2017 r. ubezpieczony wniósł o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalno-rentowego.

W dniu 13 marca 2017 r. organ rentowy wydał decyzję w której odmówił ubezpieczonemu prawa do spornego świadczenia z przyczyn wyżej wskazanych.

Od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł odwołanie, które zainicjowało niniejsze postępowanie.

W trakcie postępowania sądowego, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu emerytur i rent Z. T., który odtworzył wynagrodzenie ubezpieczonego za okres nieudokumentowany oraz wyliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w oparciu o art. 110a ustawy emerytalnej z uwzględnieniem zarobków przypadających w części po przyznaniu świadczenia.

Sąd ustalił, że (...) SA nie posiada dokumentacji płacowej ubezpieczonego sprzed 1980 r.

Do obliczeń uwzględniono takie składniki wynagrodzenia jak:

a)  płaca zasadnicza- liczona jako iloraz dziennej stawki wynikającej z przyjętego wg stanowiska pracy zaszeregowania oraz średniej ilości przepracowanych dniówek ustalonych na podstawie zaświadczenia pracy dla celów ustalenia górniczej emerytury;

b)  wynagrodzenie z tytułu Karty Górnika - w okresie do 30.11.1968 roku ustalone na podstawie Uchwały Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1949 roku w sprawie szczególnych przywilejów dla górników w górnictwie węglowym "Monitor Polski nr A-i00 poz.1175" oraz biorąc pod uwagę par. 14 załącznika nr 1 do ZUP z 01 kwietnia 1957 roku. Od grudnia 1968 roku ustalone na podstawie załącznika nr 10 do protokołu dodatkowego nr 265/PW z dnia 5.12.1968r. Od października 1974 roku na podstawie uchwały Rady Ministrów nr 230/74 z dnia 27.09.1974r. Od 1975 roku zgodnie z par. 25 i tabela nr 2 załącznika nr 1 do Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Węglowego z dnia 1 stycznia 1975 roku. Szczegółowy opis w tabeli nr 1.

c)  tzw. 14-ta pensja - na podstawie zarządzenia nr 37 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 18 grudnia 1974 roku - liczona jako 8,5% rocznych stałych składników wynagrodzenia bez deputatu węglowego,

d)  deputat węglowy - za cały okres zatrudnienia zgodnie ze stawkami obowiązującymi w danym okresie. Biegły w wyliczanych wynagrodzeniach ujął wartość wypłacanego ekwiwalentu węglowego w ilości 8 ton/rok zgodnie z art. 21 Zbiorowego Układu Pracy dla pracowników fizycznych i umysłowych zatrudnionych w zakładach pracy Ministerstwa Górnictwa i Energetyki obowiązujący od 1 kwietnia 1957 roku oraz z załącznikiem nr 41 do Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Węglowego obowiązującego od 1.01.1975 roku. Do 1970 roku cena za 1 tonę węgla deputatowego - 500 zł a od 1971 roku 550 zł.

W okresie od 1965 r. do 1979 r. ubezpieczony pracował średnio 2 niedziele w miesiącu na zmianie nocnej (III) oraz w systemie zmianowym, z czego ½ dniówek w miesiącu przypadała na zmianę popołudniową (II).

Ubezpieczony otrzymywał dodatki:

a)  za pracę na II zmianie w wymiarze ½ dniówek,

b)  za pracę na III zmianie – 2 niedziele w miesiącu ( po 8 godzin)

c)  za prace w niedziele i święta.

Wysokość powyższych dodatków została ustalona w następujący sposób:

a)  za pracę poza pierwszą zmianą (tzw. II zmiana - popołudniowa) od 1.10.1974r. w wysokości 10% płacy podstawowej uwzględniając, że odwołujący pracował 1/2 czasu pracy na tej zmianie przy czym ilość dniówek zostanie ustalona poprzez odjęcie od wszystkich dniówek tj. 29,4 - 2 dniówki w niedziele (za które przysługuje dodatek za pracę w porze nocnej) = 27,4 dniówki pracy na I i II zmianie podzielone na 2 = 13,7 dniówek , gdyż 1/2 dniówek to praca na II zmianie. Wysokość dodatku 10% ustalona na podstawie par. 4 ust. 2 uchwały Rady Ministrów nr 230/74 z 27.09.1974r. a od 01.01.1975r. na podstawie § 10 załącznika nr 2 Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Węglowego z dnia 1 stycznia 1975 roku.

b)  za pracę w porze nocnej (tzw. III zmiana -nocna) przyjmując, że odwołujący pracował na tej zmianie dwie niedziele w każdym miesiącu:

- do 30.06.1972r. w wysokości 10% na podstawie art. 15 Zbiorowego Układu Pracy z 1.04.1957 roku, od 01.07.1972r. do 30.09.1974r. w wysokości 20% na podstawie art. 15 Zbiorowego Układu Pracy z 1.04.1957 roku w brzmieniu nadanym protokołami dodatkowymi wydanymi do dnia 30.06.1972 roku,

- od 01.10.1974r. w wysokości 30% - na podstawie § 4 ust. 1 uchwały Rady Ministrów nr 230/74 z 27.09.1974r. a od 01.01.1975r. na podstawie § 10 załącznika nr 2 Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Węglowego z dnia 1 stycznia 1975 roku,

c)  za pracę w niedziele i święta:

- do 31.12.1974r. - zgodnie z art. 17 Zbiorowego Układu Pracy z 01.04.1957r. przysługiwał dodatek w wysokości 100% oprócz normalnego wynagrodzenia za ilość przepracowanych w danym miesiącu niedziel,

- od 01.01.1975r. - dodatek w wysokości 100% oprócz normalnego wynagrodzenia za ilość przepracowanych w danym miesiącu niedziel na podstawie art. 8 Układu Zbiorowego Pracy dla Przemysłu Węglowego z dnia 1 stycznia 1975 roku,

W latach 1965-1980 ubezpieczony pracował średnio 29,4 dniówek w miesiącu.

Wynagrodzenie ubezpieczonego w okresie od 1965 r. do 1979 r. kształtowało się następująco:

W badanym okresie od 1965 do 1979 podstawy wymiaru składek nie stanowiły wypłaty z funduszu zakładowego (indywidualne nagrody roczne tzw. trzynastki). Ponadto nie wliczono do wynagrodzeń, ze względu na brak dokumentów potwierdzających w aktach sprawy, aktach ZUS i aktach osobowych, innych dodatków do płacy, takich jak. np.: premie, dodatek za pracę w nadgodzinach do których odwołujący się mógł być uprawniony ale nie ma na to dokumentów potwierdzających czy faktycznie otrzymywał takie wynagrodzenia i w jakich wysokościach.

Za lata 1980-1990 uwzględniono dane z druku rp-7 z dnia 15 września 2016 r. wystawione przez (...), a za lata 1966-1967 dane z legitymacji ubezpieczeniowej.

Stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy (w %) za lata od 1965 do 1990 przedstawia się w następujący sposób:

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 20 najkorzystniejszych lat wybranych z całego okresu zatrudnienia ubezpieczonego kształtuje się następująco:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego, pisma (...) z dnia 20 czerwca 2017 r. (k.9), opinii sądowej sporządzonych przez biegłego Z. T. w dniu 18 grudnia 2017 r. (k.19-48) wraz z opiniami uzupełniającymi z 13 czerwca 2018 r. (k.77-89) i 27 stycznia 2019 r. (k.106-118); zeznań świadka T. K. złożonych na rozprawie w dniu 21 marca 2018 r. (k.69-70); zeznań świadka J. P. złożonych na rozprawie w dniu 21 marca 2018 r. (k.70-71), zeznań ubezpieczonego złożonych na rozprawie w dniu 21 marca 2018 r. (k.71-72).

Sąd podzielił wnioski wynikające z opinii głównej oraz pierwszej opinii uzupełniającej z dnia 13 czerwca 2018 r. sporządzonych przez biegłego Z. T.. Biegły w sposób fachowy i rzetelny odtworzył wynagrodzenie ubezpieczonego za okres nieudokumentowany, a następnie obliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 20 najkorzystniejszych lat z całego okresu zatrudnienia z uwzględnieniem zarobków po przyznaniu świadczenia emerytalnego (1990 rok). Do obliczeń uwzględnił wyłącznie te składniki, co do których nie ma wątpliwości, że ubezpieczony je otrzymywał, a więc wynagrodzenie zasadnicze, Kartę Górnika, deputat węglowy, 14-tą pensję, dodatek za pracę na II zmianie (1/2 dniówek), dodatek za pracę na III zmianie – 2 niedziele w miesiącu. Fakt otrzymywania tych składników wynika również z zeznań świadków T. K. i J. P.. Innych składników słusznie nie uwzględniono, gdyż nie ma dowodów na to, że ubezpieczony je otrzymywał. Otrzymany wskaźnik okazał się niższy niż 250% i wyniósł jedynie 238,77%. Odnosząc się natomiast do podniesionych przez ubezpieczonego zarzutów do ww. opinii uzupełniającej, to należy wskazać, że biegły sporządził kolejną opinię uzupełniającą z dnia 27 stycznia 2019 r., w której odtworzył wynagrodzenie ubezpieczonego za okres nieudokumentowany i obliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru mając na uwadze dodatkowe składniki, a to dodatek za pełnienie funkcji przodowego z uprawnieniami do strzelania, dodatek za pracę w warunkach szkodliwych oraz dodatek za prace niebezpieczne. Obliczony w ten sposób wskaźnik również okazał się niższy niż 250% i wyniósł jedynie 243,50%. Z kolei zarzuty ubezpieczonego do tej opinii uzupełniającej są całkowicie bezpodstawne, albowiem z materiału dowodowego w żaden sposób nie wynika, iż ubezpieczony otrzymywał jeszcze inne dodatki niż te, które zostały uwzględnione w obliczeniach.

W konsekwencji, Sąd uznał, że zgromadzone dowody są kompletne i pozwalają na czynienie na ich podstawie ustaleń co do stanu faktycznego, a następnie na rozstrzygnięcie sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zostało uwzględnione. Zaskarżona decyzja okazała się prawidłowa.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia, czy ubezpieczony spełnia warunki do przeliczenia emerytury górniczej na podstawie art.110a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2017.1383 j.t.).

Zgodnie z powołanym przepisem wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art.15, z uwzględnieniem art.110 ust.3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia:

- z kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w ostatnich 20 latach kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek
o ponowne ustalenie emerytury od przeliczonej podstawy,

- dowolnie wybranych przez emeryta 20 lat kalendarzowych, w których podlegał ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia o ponowne ustalenie wysokości emerytury, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art.15 ust.5, jest wyższy niż 250%.

Ustalenie wysokości emerytury w sposób wskazany powyżej może nastąpić tylko raz.

Szczegółowe zasady postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Rozporządzenie to w § 21 pkt 1 przewiduje, iż środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Powyższy przepis zakłada istnienie optymalnych warunków, tj. wymaga, by zachowała się dokumentacja płacowa pracodawcy. Natomiast w sytuacji, gdy nie zachowała się stosowna dokumentacja płacowa, wysokość zarobków może być ustalona na podstawie dokumentacji zastępczej z akt osobowych pracownika (np. umów o pracę, angaży, wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej oraz innych pism dotyczących zatrudnienia, które zawierają informacje o wynagrodzeniu), a także zeznań świadków.

W postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r., sygn. akt II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006r., sygn. akt I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257). Niemniej jednaj zarobki za poszczególne lata muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości. Nie jest natomiast możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o hipotetyczne lub uśrednione wysokości zarobków. Zatem – jak już to wskazano wcześniej - kwestia pobieranego wynagrodzenia musi zostać udowodniona w sposób bezwzględny, a tylko dokumentacja stanowi precyzyjny dowód w zakresie wysokości wynagrodzenia w postępowaniu sądowym.

W niniejszej sprawie Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego Z. T., który odtworzył wynagrodzenie otrzymywane przez ubezpieczonego, a następnie obliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w najkorzystniejszym wymiarze. Łącznie sporządzono 3 opinie, przy czym druga opinia (pierwsza uzupełniająca z dnia 13 czerwca 2018r.) okazała się najbardziej miarodajna. Mając na uwadze przepisy branżowe, dokumentację pracowniczą oraz zeznania świadków, w opinii tej do obliczeń zostały uwzględnione tylko te składniki, co do których nie ma wątpliwości, iż ubezpieczony je otrzymywał, tj. wynagrodzenie zasadnicze, Karta Górnika, deputat węglowy, 14-ta pensję, dodatek za pracę na II zmianie (1/2 dniówek), dodatek za pracę na III zmianie – 2 niedziele w miesiącu. Obliczony w ten sposób wskaźnik okazał się niższy niż 250% i wyniósł jedynie 238,77%.

Zaakcentować trzeba, że biegły sporządził także kolejną opinię uzupełniającą (drugą opinię uzupełniającą z 13 stycznia 2019 r.), w której wziął pod uwagę podnoszone przez ubezpieczonego zarzuty sprowadzające się do nieuwzględnionych przez biegłego jeszcze innych dodatków, lecz również i w tym przypadku wskaźnik okazał się niższy niż 250%, co też wyżej wskazano.

W tym miejscu wskazać również należy, że odtworzenie hipotetycznego wynagrodzenia może być dokonane tylko i wyłącznie na podstawie pewnych składników wynagrodzenia. Nie mogą to być obliczenia hipotetyczne. Podkreślić należy, że za podstawę wymiaru emerytury przyjmuje się kwotę udowodnioną przez ubezpieczonego, która niekoniecznie musi odpowiadać wysokości faktycznie uzyskanego wynagrodzenia, gdyż na niektóre składniki wynagrodzenia może nie być wystarczających dowodów. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem udowadniany może być wszelkimi środkami wynikającymi z przepisów Rozdziału 2 Działu III Kodeksu postępowania cywilnego. Jednakże w takich okolicznościach winno się brać pod uwagę tylko takie składniki wynagrodzenia, co do których nie ma najmniejszej wątpliwości, że zostały pracownikowi wypłacone (tak też: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 października 2016 r., sygn. akt III AUa 831/16).

Reasumując, skoro wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest niższy niż 250%, to ubezpieczonemu nie przysługuje prawo do ponownego przeliczenia pobieranej przez niego emerytury z zastosowaniem art.110a ustawy, to jest z uwzględnieniem podstawy wymiaru wyliczonej na nowo zgodnie z art.15 ustawy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i oddalił odwołanie ubezpieczonego.

(-) SSR del. Magdalena Kimel