Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w następującym składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2014 r. w Olsztynie

sprawy z powództwa Wojskowej Agencji Mieszkaniowej Oddział (...) w O.,

przeciwko Gminie O.,

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej,

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 22 sierpnia 2013 r., sygn. akt I C 678/13,

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.200,-(jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt IX Ca 853/14

UZASADNIENIE

Powódka Wojskowa Agencja Mieszkaniowa wniosła o zasądzenie od pozwanej Gminy O. kwoty 38.209,33 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 33.529,01zł od dnia 16 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty i od kwoty 4.680,32 zł od dnia 29 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu podniosła, iż jest właścicielką lokali mieszkalnych nr (...) przy ul. (...) w O. i ul. (...) w O.. Wyjaśniła, że wyrokiem z dnia 6 listopada 2003 r. w sprawie o sygn. akt I C 1004/03 Sąd Rejonowy w Olsztynie nakazał R. S. opróżnienie i wydanie zajmowanego przez niego lokalu, jednocześnie przyznając mu prawo do lokalu socjalnego i wstrzymując eksmisję do czasu złożenia przez Gminę O. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Wyrokiem zaś z dnia 14 czerwca 2011 r. w sprawie o sygn. akt I C 277/11 Sąd Rejonowy w Olsztynie nakazał W. J., aby opróżnił i wydał zajmowany przez niego lokal, nie przyznając mu prawa do lokalu socjalnego. Powódka podkreśliła, że w stosunku do W. J., nie mogło dojść do eksmisji do momentu przyznania mu przez Gminę O. pomieszczenia tymczasowego. Przez okres zajmowania tych lokali, lokatorzy byli z kolei zobligowani do uiszczania na rzecz właściciela opłat związanych z ich używaniem – kwot odpowiadających wysokości czynszu oraz kwot należnych z tytułu korzystania z lokalu. Pomimo tego nie uiszczali oni należności względem powódki. Powódka dochodziła roszczeń bezpośrednio od lokatorów, jednak toczące się przeciwko nim postępowania egzekucyjne zostały umorzone jako bezskuteczne. W przypadku W. J. powódka wszczęła postępowanie egzekucyjne o eksmisję, jednak ze względu na brak pomieszczenia tymczasowego zarówno ze strony powódki, jak i pozwanej, postępowanie nie przyniosło rezultatu.

Powódka wystąpiła o odszkodowanie za straty, jakie poniosła przez niezapewnienie lokalu socjalnego i tymczasowego byłym lokatorom. Konsekwencją zaniechania Gminy O. była konieczność ponoszenia przez Agencję wszelkich opłat związanych z używaniem lokali przez osoby, które kosztów tych nie ponosiły. Podstawą roszczeń powódki jest art. 417 k.c. oraz art. 29b ust. 4 ustawy z 22 czerwca 1995r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Pozwana Gmina O. wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniosła, że roszczenie powódki uległo częściowemu przedawnieniu. Zdaniem pozwanej roszczenia powódki przedawniały się z upływem terminu trzyletniego. Pozwana podniosła także, że R. S. najprawdopodobniej nie zamieszkiwał w lokalu, w związku z czym nie było potrzeby eksmisji i wskazywania lokalu socjalnego. W stosunku do żądania związanego z niezapewnieniem pomieszczenia tymczasowego, pozwana wskazała, że roszczenie jest niezasadne, gdyż odpowiedzialność Gminy wynikająca z przepisu art. 417 k.c. i art. 29b ust. 4 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w żaden sposób nie jest związana z kwestią zapewnienia pomieszczeń tymczasowych. Pozwana poinformowała komornika prowadzącego eksmisję W. J., że nie posiada tego typu lokali. W związku z tym powinien on usunąć dłużnika z lokalu i umieścić go w noclegowni, schronisku lub innej placówce, zatem roszczenie powódki nie było zasadne.

Wyrokiem z dnia 22 sierpnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie zasądził od pozwanej Gminy O. na rzecz powódki Wojskowej Agencji Mieszkaniowej kwotę 25 972,82 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 16 stycznia 2013r. do dnia zapłaty. W pozostałej części powództwo oddalił. Koszty procesu stosunkowo rozdzielił tak, aby pozwaną obciążało 67,97 %, zaś powódkę 32,03 % tych kosztów, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sąd Rejonowy ustalił, że lokale mieszkalne położone w O. przy ul. (...), stanowią własność powódki Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Pierwszy z tych lokali zajmowany był przez W. J., natomiast drugi przez R. S..

Prawomocnym wyrokiem z dnia 6 listopada 2003 r. w sprawie I C 1004/03 Sąd Rejonowy w Olsztynie orzekł eksmisję R. S. z lokalu przy ul. (...) w O. oraz orzekł, że przysługuje mu prawo do lokalu socjalnego. Jednocześnie Sąd nakazał wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia R. S. przez pozwaną Gminę O. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

W dniu 14 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie w sprawie I C 277/11 wyrokiem zaocznym nakazał W. J. eksmisję z lokalu przy ul. (...) w O. oraz orzekł, że nie przysługuje mu prawo do lokalu socjalnego.

Z dalszych ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że w dniu 30 maja 2005 r. powódka zwróciła się do pozwanej o wskazanie lokalu socjalnego dla R. S.. Gmina w odpowiedzi poinformowała, że zgłoszenie to zostało zarejestrowane, nie zostało jednak wykonane ze względu na brak lokali socjalnych.

W lokalu przy ul. (...) w O., po uprawomocnieniu się wyroku eksmisyjnego, w dalszym ciągu zamieszkiwał R. S.. Nie ponosił kosztów związanych z korzystaniem z lokalu – koszty te musiała ponosić powódka. Powódka wystąpiła na drogę sądową w stosunku do R. S., w celu wyegzekwowania zaległości z tego tytułu. Po uzyskaniu nakazów zapłaty skierowała wnioski egzekucyjne do komornika. Egzekucja okazała się jednak bezskuteczna, a postępowanie egzekucyjne zostało umorzone.

Również W. J. nie ponosił kosztów utrzymania lokalu, w którym zamieszkiwał po uprawomocnieniu się wyroku eksmisyjnego.

Powódka w dniu 22 sierpnia 2011r. złożyła wniosek o wszczęcie egzekucji w celu opróżnienia lokalu przez W. J.. W dniu 26 września 2011r. Komornik Sądowy zwrócił się do pozwanej o wskazanie pomieszczenia tymczasowego dla W. J.. Pozwana w odpowiedzi poinformowała o trudnej sytuacji mieszkaniowej na terenie gminy i nie wskazała pomieszczenia tymczasowego.

Jak ustalił Sąd I instancji wysokość nieuiszczonych opłat z tytułu używania lokalu zajmowanego przez R. S. w okresie od 1 stycznia 2004 r. do 31 maja 2010 r. oraz od 1 sierpnia 2010 r. do dnia 29 lutego 2012r. wyniosła łącznie kwotę 33.529,01 zł. W terminach od dnia 1 grudnia 2005 r. do dnia 31 maja 2010 r., a następnie od 1 sierpnia 2010 r. do 29 lutego 2012 r. kwota ta wyniosła 25.972,82 zł.

Wysokość zaległości z tytułu nieuiszczonych opłat za używanie lokalu zajmowanego przez W. J. wyniosła w okresie od 1 października 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. kwotę 4.680,32 zł.

Powódka bezskutecznie wzywała pozwaną do zapłaty odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego R. S. i pomieszczenia tymczasowego W. J..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Sąd przyjął, że najdalej idącym był podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia powódki z tytułu nie opróżnienia lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w O. za okres od 1 stycznia 2004 r. do 30 kwietnia 2010 r., z powołaniem się na 3 – letni termin przedawnienia tego typu roszczeń.

Sąd I instancji podkreślił, że zgodnie z obowiązującym od dnia 1 lipca 2004 r. przepisem art. 1 a ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego przepisów tej ustawy nie stosuje się do lokali będących w dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Zatem kwestie dotyczące rozliczenia szkód rozstrzygać należy na podstawie przepisów kodeksu cywilnego oraz ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Z kolei na mocy art. 29b ust. 4 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, podstawą odpowiedzialności gminy, która nie wykonała wyroku sądowego w zakresie dostarczenia lokalu socjalnego osobie do niego uprawnionej, jest art. 417 k.c. Sąd Rejonowy zauważył, że wprawdzie przepis art. 29 b ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej obowiązuje od 4 listopada 2010r., niemniej, bez odesłania w nim zawartego odpowiedzialność odszkodowawcza gminy za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej opiera się na przepisie art. 417 k.c.

W ocenie Sądu I instancji roszczenia powódki opierają się o przepis art. 417 § 1 k.c. i jako roszczenia odszkodowawcze z tytułu tzw. odpowiedzialności deliktowej ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, gdyż nie są to roszczenia o świadczenia okresowe. Sąd stwierdził, że orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2012 r. (sygn. akt IV CSK 490/11), na które powołuje się strona pozwana, nie dotyczy roszczeń powódki wobec pozwanej w niniejszej sprawie, gdyż nie ma do nich zastosowania przepis art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów (…), na podstawie którego właściciel lokalu jest uprawniony do żądania od osoby zajmującej lokal bez tytułu prawnego co miesiąc odszkodowania. W powołanym orzeczeniu Sąd Najwyższy opowiedział się za okresowym charakterem świadczeń odszkodowawczych, ale tych, do uiszczania których są zobowiązane osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego, a nie tego, do którego jest zobowiązana Gmina, która nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku. Gmina bowiem ponosi odpowiedzialność na ogólnych zasadach, na podstawie art. 417 k.c., a ten przepis, w odróżnieniu od przepisu art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, nie nadaje takim roszczeniom charakteru okresowego.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy przyjął, że do roszczeń powódki w niniejszej sprawie należ stosować ogólny termin dziesięcioletni przedawnienia, który przewiduje przepis art. 118 k.c.

Sąd stwierdził także, że roszczenia powódki dotyczą m.in. niedostarczania przez pozwaną lokalu socjalnego, a zatem zaniechania ze strony władzy publicznej mającego charakter ciągły. W takim przypadku, zdarzenie wyrządzające szkodę, od którego należy liczyć termin przedawnienia trwa aż do chwili, gdy stan takiego bezprawnego zaniechania ustał. Sąd zauważył, że w dniu 21 maja 2008r. powódka wystąpiła do tut. Sądu z zawezwaniem do próby ugodowej. Zgodnie natomiast z przepisem art. 123 §1 pkt. 1 k.c., czynność tego typu przerywa bieg przedawnienia.

Dlatego Sąd I instancji uznał, że nie doszło do przedawnienia roszczenia powódki.

Sąd powołał się na wyrok z dnia 18 lutego 2004 roku (sygn. akt V CK 253/03), w którym Sąd Najwyższy stwierdził, iż odpowiedzialność odszkodowawcza gminy nie jest uzależniona od wykazania winy, uznając za podstawę roszczenia odszkodowawczego sam fakt niedostarczenia lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku sądowego.

W ocenie Sądu I instancji powódka poniosła realną stratę przez to, że w należących do niej lokalach zamieszkiwały osoby, nie posiadająca do niego tytułu prawnego i nie ponoszące wymaganych opłat. Szkoda ta wynikała z niedostarczenia przez pozwaną lokalu socjalnego dla R. S..

Zdaniem Sądu trzeba przyjąć, że „rozsądnym czasem” na dostarczenie lokalu socjalnego przez zobowiązaną do tego gminę jest okres sześciu miesięcy, podobnie jak to ma aktualnie miejsce w przypadku obowiązku wskazania pomieszczenia tymczasowego. W ocenie Sądu Rejonowego dostarczenie lokalu socjalnego przez gminę w ciągu sześciu miesięcy od wezwania jej do tego, nie można traktować jako zaniechanie rodzące odpowiedzialność odszkodowawczą w oparciu o art. 417 § 1 k.c.

Z tych powodów Sąd uznał, że obowiązek naprawienia szkody wynikającej z niedostarczenia lokalu socjalnego powstał za okres po 30 listopada 2005 r.

Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki odszkodowanie z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego R. S. za okres od 1 grudnia 2005 r. do 31 maja 2010 r. i od 1 sierpnia 2010r. do 29 lutego 2012r. (z wyłączeniem okresu objętego orzeczeniem w sprawie o sygn. akt I C 277/11) w kwocie 25.972,82 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie – na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. – od dnia 16 stycznia 2013 r., a w pozostałej części powództwo z tego tytułu oddalił.

Sąd I instancji powołał się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2011r. (sygn. akt III CZP 48/11, OSNC 2012/5/57), w którym Sąd ten przesądził, że Gmina może ponosić wobec właściciela lokalu mieszkalnego odpowiedzialność na podstawie art. 417 § 1 k.c. za szkodę powstałą w okresie obowiązywania art. 1046 § 4 k.p.c. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw na skutek zaniechania wskazania, na wezwanie komornika, tymczasowego pomieszczenia dla dłużnika mającego obowiązek opuszczenia, opróżnienia i wydania tego lokalu.

Sąd przyjął, że pozwana Gmina powinna mieć również zapewniony czas sześciu miesięcy na wskazanie pomieszczenia tymczasowego zgodnie z obowiązkiem wynikającym z przepisu art. 1046 § 4 k.p.c. w brzmieniu sprzed 16 listopada 2011 r. Natomiast po znowelizowaniu przepisu art. 1046 § 4 k.p.c. ustawą z dnia 31 sierpnia 2011 r., a więc od dnia 16 listopada 2011 r. pozwana, w ocenie Sądu, przestaje ponosić odpowiedzialność za niewskazanie pomieszczenia tymczasowego dla W. J., skoro w przypadku jego wskazania w przewidzianym w tym przepisie czasie sześciu miesięcy nie sposób mówić bezprawnym zaniechaniu gminy, a po tym czasie – komornik ma możliwość eksmitowania byłego lokatora do schroniska lub noclegowni.

Dlatego odszkodowanie z tytułu niewskazania pomieszczenia tymczasowego dla W. J. za okres od 1 października 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. – w ocenie Sądu – nie jest należne i dlatego powództwo w tej części Sąd oddalił.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c. Sąd rozstrzygnął zasadę poniesienia przez strony kosztów procesu rozdzielając je stosunkowo do wyniku procesu (powódka wygrała proces w 67,97 %), pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Wyrok powyższy zaskarżyła w części pozwana tj. w pkt. I i III. Zarzuciła w apelacji naruszenie przepisów prawa materialnego przez błędną ich wykładnię, a w szczególności:

- art. 417 § 1 k.c. przez przyjęcie, iż roszczenie odszkodowawcze powódki z tytułu nie przyznania lokalu socjalnego osobie uprawnionej z mocy wyroku Sądu jest roszczeniem o świadczenie, dla którego termin przedawnienia wynosi 10 lat;

- art. 118 k.c. przez przyjęcie, iż roszczenie odszkodowawcze powódki nie jest roszczeniem o świadczenie okresowe, dla którego termin przedawnienia wynosi 3 lata;

- art. 123 § 1 pkt. 1 k.c. przez przyjęcie, iż nieskuteczna próba ugodowa z 20.05.2008r. skutkowała przerwaniem biegu przedawnienia.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa ponad kwotę 7 244,86 zł oraz ponowne rozstrzygnięcie o kosztach procesu według norm przepisanych. Ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej pkt. I i III i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie, wskazując na trafność orzeczenia Sądu Rejonowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Zdaniem Sądu Okręgowego, pozwana nie zakwestionowała skutecznie ani oceny dowodów dokonanej przez Sąd Rejonowy i jego ustaleń faktycznych, ani oceny prawnej, a jej zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego są chybione. Pozwana w istocie ustaleń faktycznych nie kwestionowała, a jedynie wywodziła, że Sąd I instancji błędnie przyjął, iż do roszczeń powódki należy stosować ogólny dziesięcioletni termin przedawnienia. Zdaniem pozwanej świadczenie dochodzone przez powódkę posiada wszystkie cechy świadczeń okresowych, dla których termin przedawnienia wynosi 3 lata.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzut powyższy jest chybiony.

Bezspornym jest, że roszczenie powódki o odszkodowanie od pozwanej, która nie wykonała wyroku sądowego w zakresie dostarczenia lokalu socjalnego osobie uprawnionej, oparte jest na podstawie art. 417 k.c., co wynika z art. 29b ust. 4 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2010, Nr 206 poz. 1367 z późn. zm.). Odszkodowanie powyższe nie ma charakteru okresowego i dlatego nie może mieć do niego zastosowania trzyletni termin przedawnienia przewidziany dla świadczeń okresowych.

Świadczenie gminy, która nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku nie dzieli się na świadczenia okresowe. Stanowi ono ogólną kwotę, na którą składają się wartości odpowiadające wysokości czynszu za poszczególne miesiące, w których lokator bezprawnie korzystał z lokalu. Jest to opłata jednorazowa za cały okres objęty rozliczeniem. Należy zauważyć, że przepisy o przedawnieniu mają charakter stabilizujący stosunki prawne i gwarantują ich pewność. Dlatego nie byłaby właściwa taka ich interpretacja, która zburzyłaby ustalony porządek prawny. A taka sytuacja miałaby miejsce przy przyjęciu, że odszkodowanie na podstawie art. 417 k.c. ma charakter świadczenia okresowego. Przedawnienie jest instytucją iuris cogentis, regulujące je przepisy nie mogą być uchylone lub zmienione wolą stron. Zgodnie z art. 118 k.c. przedawnienie dziesięcioletnie jest regułą. Oznacza to, że roszczenia majątkowe, dla których prawo nie przewiduje innych terminów przedawnienia, przedawniają się z upływem dziesięciu lat. Okresowej płatności odszkodowania na podstawie art. 417 k.c. nie przewiduje ani umowa, ani przepis ustawy.

Należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, że orzeczenie Sądu Najwyższego z 18 maja 2012r., na które powołuje się pozwana nie ma zastosowania w niniejszej sprawie. Zgodnie z art. 1a ustawy z 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego przepisów ustawy nie stosuje się do lokali będących w dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej. Natomiast zacytowane przez pozwaną orzeczenie Sądu Najwyższego z 18 maja 2012r. dotyczy zobowiązań osób zajmujących lokal bez tytułu prawnego („świadczenie osoby, która zajmuje lokal bez tytułu prawnego i jest z tego względu obowiązana do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie, ma charakter okresowy”). Nie dotyczy natomiast roszczeń powódki wobec pozwanej w niniejszej sprawie. Przepis art. 18 ust. 1 ustawy z 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów (…) nie ma w niniejszej sprawie zastosowania.

W konsekwencji, wobec braku przepisów szczególnych skracających termin przedawnienia roszczenia przysługującego powódce należy zastosować postanowienia art. 118 k.c., odwołującego się do dziesięcioletniego terminu przedawnienia roszczeń.

Ponadto zasadnie przyjął Sąd Rejonowy, że złożenie przez powódkę wniosku z wezwaniem do próby ugodowej w dniu 21 maja 2008r., również przerwało bieg terminu przedawnienia.

Podsumowując, ustalenia Sądu I instancji co do zasady odpowiedzialności pozwanej za szkodę i określenie jej na poziomie kwoty 25.972,82 zł było prawidłowe.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.