Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2019 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa I. K.

przeciwko M. K.

o ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 16 października 2018 roku, sygn. akt III RC 355/18

oddala apelację.

Sygn. akt II Ca 2/19

UZASADNIENIE

Pozwem z 23 sierpnia 2018 roku powódka I. K. wniosła o ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej między nią a pozwanym M. K. z dniem 30 sierpnia 2016 roku oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany M. K. uznał powództwo.

Wyrokiem z dnia 16 października 2018 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. oddalił wniesione powództwo i zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły następując ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:

Strony pozostają w związku małżeńskim, który zwarli 2 września 2006 roku przed Kierownikiem USC w P..

Aktem notarialnym z 14 sierpnia 2018 roku repertorium A nr (...) strony zawarły umowę majątkową małżeńską, na mocy której, z dniem zawarcia aktu notarialnego wyłączyły wspólność majątkową małżeńską .

W następstwie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że żądanie strony powodowej ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej między nią a pozwanym z dniem 30 sierpnia 2016 roku nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd zważył, że z treści art. 52 § 1 KRO wynika, iż z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.

Zdaniem Sądu, w sprawie niniejszej, nie zostały spełnione przesłanki wynikające z powołanego przepisu. Z zacytowanego przepisu wynika bowiem, iż w chwili wniesienia powództwa między małżonkami musi istnieć wspólność majątkowa małżeńska. W sprawie niniejszej taka sytuacja nie zachodzi. Strony zawarły umowę majątkową małżeńską, na mocy której wyłączyły wspólność majątkową małżeńską z dniem zawarcia aktu notarialnego tj. z dniem 14 sierpnia 2018 roku. Następnie, po wyłączeniu wspólności majątkowej małżeńskiej, powódka 23 sierpnia 2018 roku wniosła pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną – z dniem 30 sierpnia 2016 roku. W chwili wniesienia pozwu do Sądu między stronami nie istniała już wspólność majątkowa małżeńska, a tym samym Sąd nie może ustanawiać rozdzielności majątkowej małżeńskiej, bowiem takiej wspólności między stronami już nie ma. W uzupełnieniu powyższej argumentacji Sąd I instancji w powołał się na stanowisko zawarte w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 1996 r., III CZP 54/96, OSNC 1996, nr 10, poz. 130, w której wskazano, że ”umowne wyłączenie wspólności ustawowej w czasie trwania małżeństwa wyklucza powództwo z art. 52 § 1 KRO dotyczące okresu poprzedzającego zawarcie umowy”. Przywołał również wyrok Sądu Najwyższego z 14 kwietnia 2011 r., IV CSK 460/2010 Biul. SN 2011, nr 6, w którym wyjaśniono, że zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej nie uniemożliwia ustanowienia rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym, niż wytoczenie powództwa, pod warunkiem, iż było ono wytoczone przed zawarciem takiej umowy. Wyjaśnił, że sprawie niniejszej taka sytuacja nie miała miejsca. Strony najpierw zawarły umowę majątkową małżeńską, a dopiero po kilku dniach, powódka wniosła powództwo w sprawie niniejszej.

Kierując się zasadą słuszności wynikającą z art 102 KPC, Sąd koszty postępowania między stronami wzajemnie zniósł.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła powódka, zaskarżając go w zakresie oddalenia powództwa.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 47 § 1 KRO oraz art. 52 § 2 KRO poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, że umowne wyłączenie wspólności ustawowej wyklucza powództwo o zniesienie wspólności majątkowej z datą wsteczną,

- pozostawanie w oczywistej sprzeczności z jego pisemnym uzasadnieniem, bowiem przywołany w uzasadnieniu wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2011 r., IV CSK 460/10, prezentuje stanowisko, które stanowi uzasadnienie niniejszej apelacji,

- naruszenie przepisów postępowania procesowego poprzez nieprzeprowadzenie postępowania dowodowego, a wręcz nie rozstrzygnięcie o losie zgłoszonych wniosków dowodowych w ogóle, czego nie da się uzasadnić uznaniem powództwa przez pozwanego, bowiem zgodnie z art. 431 KPC w związku z art. 452 KPC, w sprawie o ustanowienie rozdzielności nie można oprzeć rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu powództwa.

W konkluzji skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania sądowego w tym kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest nieuzasadniona.

Kluczowa dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie pozostaje odpowiedzi na pytanie o dopuszczalność wytoczenia powództwa o zniesienie małżeńskiej wspólności ustawowej po zawarciu przez strony umowy wprowadzającej rozdzielność majątkową.

Sąd Okręgowy rozpoznający przedmiotową sprawę podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, wskazując że co do zasady zniesienie małżeńskiej wspólności ustawowej jest dopuszczalne jedynie w przypadku gdy wskazany ustrój małżeński majątkowy istnieje pomiędzy małżonkami.

Zasadą wynikającą z zawarcia związku małżeńskiego jest pozostawanie małżonków w małżeńskiej wspólności ustawowej. Wyjątki w tym zakresie są szczegółowo reglamentowane. Poza umownym wyłączeniem wspólności majątkowej KRO przewiduje w przypadku trwania związku małżeńskiego jej ustanie wypadkach zniesienia jej wyrokiem (art. 52), ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków (art. 53), separacji (art. 615). Ponadto małżeńska wspólność ustawowa ustaje na skutek rozwodu (art. 58 § 3), unieważnienia małżeństwa (art. 21) lub śmierci małżonka.

W wskazanych przypadkach może dojść do sytuacji w których roszczenie o zniesienie małżeńskiej wspólności ustawowej zostanie zgłoszone po ustaniu wspólności z innych przyczyn. W takich przypadkach wskazane roszczenie nie może zostać uwzględnione, nawet w przypadku gdy obejmuje żądanie zniesienia tej wspólności z datą wsteczną wskazaną przed ustaniem małżeńskiej wspólności ustawowej. W ocenie Sądu Okręgowego, oznaczenie dnia, z którym ustaje wspólność, nie jest samodzielnym przedmiotem żądania, lecz tylko koniecznym elementem podstawowego rozstrzygnięcia, jakim jest ustanowienie rozdzielności w trybie przewidzianym w art. 52 KRO. Powyższe oznacza, że podstawową przesłanką materialno - prawną omawianego żądania jest istnienie małżeńskiej wspólności ustawowej przynajmniej w dacie jego zgłoszenia ( a więc w dacie wniesienia pozwu ). Nie można bowiem orzec o ustaniu nieistniejącego stanu prawnego.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe stanowisko odnosi się do wszystkich przypadków ustania małżeńskiej wspólności ustawowej. Nie budzi wątpliwości, że po prawomocnym orzeczeniu rozwodu ( vide: uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 10 lutego 1982 r., sygn. akt III CZP 62/81, w której wyjaśniono, że uprawomocnienie się wyroku orzekającego rozwód wyłącza dopuszczalność orzekania przez sąd na podstawie art. 52 § 2 KRO o ustaniu wspólności majątkowej z mocą wsteczną) albo separacji, a także po prawomocnym unieważnieniu małżeństwa (art. 21), nie jest dopuszczalne wytoczenie powództwa o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Podobnie brak jest podstaw aby uznać, że takie roszczenie można wytoczyć po śmierci jednego z małżonków.

Powyższe stanowisko uzasadniają nie tylko przywołane przez sąd pierwszej instancji orzeczenia Sądu Najwyższego. Wskazać należy na wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 czerwca 2003 r., sygn. akt III CKN 545/01, w którym wskazano, że umowne wyłączenie wspólności ustawowej w czasie trwania małżeństwa wyklucza powództwo z art. 52 § 1 KRO, niezależnie od tego, jakiego okresu lub oznaczenia daty dotyczy późniejsze żądanie zniesienia wspólności majątkowej.

W uzupełnieniu powyższych uwag wskazać należy, że umowa wyłączająca wspólność majątkową małżeńską w pełni eliminuje ustrój wspólności ustawowej. Wspólność ta ustaje z chwilą zawarcia umowy lub z upływem późniejszego, oznaczonego przez strony terminu. Oznacza to, że zawierając umowę wyłączającą wspólność ustawową małżeńską, małżonkowie rezygnują z dalszych skutków zniesienia ustawowej wspólności majątkowej, przewidzianych w art. 52 § 1 KRO.

Powyższego stanowiska nie może podważyć również zawarta w skardze apelacyjnej argumentacja odwołująca się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2011 r., sygn. akt IV CSK 460/10.

Rację ma wprawdzie skarżący podnosząc, że przywołany wyrok zawiera w sobie stanowisko, według którego nie jest wykluczone dokonanie sądownego zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną, nawet jeżeli doszło wcześniej do zawarcia przez małżonków umowy znoszącej tę wspólność z inną datą ( późniejszą niż objęta żądaniem pozwu ). Uprawnie do wystąpienia z takim żądaniem Sąd Najwyższy ograniczył jednak do sytuacji, w których pozew wniesiono przed datą zniesienia małżeńskiej wspólności ustawowej. Jak już wskazano powyżej z przepisu art. 52 § 1 KRO wynika, iż w chwili wniesienia powództwa między małżonkami musi istnieć wspólność majątkowa małżeńska. Żądanie przewidziane w powołanym przepisie, jak słusznie zaznaczył Sąd Najwyższy, dotyczy dwóch interesów, gdyż małżonek ubiega się nie tylko o samo ustanowienie rozdzielności, ale jednocześnie o to, by nastąpiło to w określonej, wcześniejszej chwili.

Obowiązkiem Sądu rozpoznającego sprawę jest każdorazowo przeprowadzenie dowodów na okoliczność faktów istotnych dla rozstrzygnięcia ( art. 227 KPC). Pomijając dowody przywołane przez powódkę na okoliczność ważnych przyczyny uzasadniających zniesienie wspólności ustawowej Sąd Rejonowy niewątpliwie winien wydać w tym przedmiocie stosowne postanowienie dowodowe. Wskazane uchybienie procesowe nie ma jednak wpływu na treść rozstrzygnięcia. Dokonanie ustaleń we wskazanym zakresie było bowiem w świetle niewątpliwego faktu, że wnosząc pozew w trybie art. 52 § 1 KRO powódka nie pozostawała w małżeńskiej wspólności ustawowej zbędne. Brak wskazanej materialno - prawnej przesłanki wytoczenia powództwa z art. 52 § 1 KRO w postaci istnienia małżeńskiej wspólności ustawowej dostatecznie uzasadniał oddalenie powództwa.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 385 KPC orzekł o oddaleniu apelacji.