Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 1 lutego 2017 roku P. J. wniósł pozew o ustalenie istnienia stosunku najmu lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w S. pomiędzy (...) w W. , a nim oraz jego treści, która powinna być tożsama z treścią umowy najmu lokalu mieszkalnego (...) z dnia 2 stycznia 1998 roku zawartej pomiędzy poprzednikami prawnymi powoda i pozwanej. Jednocześnie powód wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, iż w przedmiotowym lokalu zamieszkuje od wielu lat. Tytuł prawny do lokalu posiadała partnerka powoda – I. K., która zmarła w dniu 1 października 2011 roku i która do końca życia pozostawała z powodem we faktycznym wspólnym pożyciu. I. K. i P. J. wspólnie mieszkali w lokalu mieszkalnym przy ul. (...) w S., prowadzili wspólne gospodarstwo domowe i łączyła ich więź gospodarcza, emocjonalna i fizyczna. Chcieli wykupić lokal od pozwanej. Po śmierci I. K. powód zwrócił się do (...) w W. w celu uregulowania stanu prawnego lokalu. W odpowiedzi pozwana odmówiła powodowi prawa wstąpienia w stosunek najmu przedmiotowego lokalu i poinformowała go, iż tytuł prawny do lokalu wygasł, a powód zajmuje go bezumownie. Pomimo licznych pism pozwanej o wydanie lokalu, powód nadal go zajmuje upatrując swojego prawa w treści przepisu art. 691 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 29a ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu.

W uzasadnieniu pisma pozwana zaprzeczyła twierdzeniom powoda i podniosła, iż nie wstąpił on w stosunek najmu po zmarłej I. K.. Pozwana zakwestionowała stanowisko powoda mówiące o tym, iż w przypadku umowy najmu zawartej na czas nieokreślony znajdą zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego. Podkreśliła bowiem, iż regulacja przepisu art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej ma zastosowanie zarówno do umów najmu zawartych na czas określony, jak i na czas nieokreślony.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 2 lipca 1991 roku poprzednik prawny pozwanej (...) przydzieliła I. K. lokal mieszkalny położony przy ul. (...) w S..

W dniu 2 stycznia 1998 roku I. K. zawarła z Dyrektorem Oddziału Terenowego (...) w S. umowę najmu lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w S. na czas nieoznaczony.

I. K. uzyskała bowiem takie uprawnienie po śmierci męża, który był czynnym zawodowo żołnierzem. Przyczyną wygaśnięcia decyzji przydziału zamiennego lokalu mieszkalnego z dnia 2 lipca 1991 roku wydanej na rzecz I. K. i związane z tym zawarcie ww. umowy najmu było realizacją ówcześnie obowiązującego przepisu art. 85 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym do lokali mieszkalnych przydzielonych na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów pracownikom jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej oraz osobom nieuprawnionym do kwater stosuje się przepisy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkowych mieszkaniowych, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej.

Bezsporne, a nadto dowód:

- umowa najmu lokalu mieszkalnego nr (...) z dnia 2 stycznia 1998 roku, k. 7-9 verte;

- decyzja przydziału zamiennego lokalu mieszkalnego z dnia 2 lipca 1991 roku, k. 10-10 verte;

- pismo pozwanej z dnia 20 kwietnia 2018 roku, k. 75;

W lokalu mieszkalnym położonym przy ul. (...) w S. razem z I. K. zamieszkiwał powód P. J.. P. J. pozostawał z I. K. w nieformalnym związku od ponad 20 lat. I. K. i P. J. razem mieszkali w ww. lokalu i prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Podjęli starania w celu wykupu lokalu od pozwanej.

Od dnia 21 grudnia 2007 roku powód zameldowany jest w lokalu przy ul. (...) w S..

W dniu 1 października 2011 roku zmarła I. K.. W momencie śmierci I. K. powód mieszkał wspólnie z nią w lokalu mieszkalnym położonym przy ul. (...) w S.. W lokalu nie mieszkali już synowie I. K., którzy wyprowadzili się i założyli własne rodziny.

Powód zajmuje przedmiotowy lokal do chwili obecnej. Na bieżąco reguluje czynsz za lokal.

Bezsporne, a nadto dowód:

- zaświadczenie o zameldowaniu z dnia 1 kwietnia 2008 roku, k. 11;

- odpis skrócony aktu zgonu I. K., k. 12;

- zeznania świadka T. K., k. 58;

- zawiadomienie o przeznaczeniu do sprzedaży lokalu mieszkalnego, k. 68-68 verte;

- zasady i warunku sprzedaży lokalu mieszkalnego, k. 69-69verte;

- zeznania powoda P. J., k. 88-89;

Po śmierci I. K., pismem z dnia 16 listopada 2011 roku P. J. zwrócił się do (...) Mienia Oddziału (...) w S. z prośbą o przyznanie mu nominacji na przydział mieszkania przy ul. (...) w S.. W odpowiedzi pozwana odmówiła powodowi przyznania tytułu prawnego do przedmiotowego lokalu.

W dniu 24 listopada 2016 roku pozwana wezwała powoda do opróżnienia i wydania ww. lokalu. Pismem z dnia 9 grudnia 2016 roku powód odmówił dobrowolnego opróżnienia i wydania lokalu.

W odpowiedzi z dnia 11 stycznia 2017 roku pozwana wskazała, iż nieopuszczenie przez powoda lokalu w zakreślonym terminie spowoduje konieczność wystąpienia przez pozwaną z powództwem o wydanie lokalu. Pismem z dnia 27 stycznia 2017 roku powód nie zgodził się ze stanowiskiem pozwanej i wniósł o polubowne zakończenie sprawy.

Bezsporne, a nadto dowód:

- pismo pozwanej z dnia 24 listopada 2016 roku, k. 5-6;

- pismo powoda z dnia 16 listopada 2011 roku, k. 13;

- pismo pozwanej z dnia 24 listopada 2011 roku, k. 14-14 verte;

- pismo powoda z dnia 9 grudnia 2016 roku, k. 15-15 verte;

- pismo pozwanej z dnia 11 stycznia 2017 roku, k. 16;

- pismo powoda z dnia 27 stycznia 2017 roku, k. 17.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód wniósł o ustalenie, iż wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...) po zmarłej najemczyni I. K.. Jako podstawę prawną żądania ustalenia swojego prawa powód wskazał treść przepisu art. 691 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 29a ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Powództwo o ustalenie ma oparcie w art. 189 k.p.c. który stanowi, iż powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W pierwszej kolejności Sąd musiał zatem ustalić, czy powód ma interes prawny, gdyż jego brak skutkowałby oddaleniem powództwa. Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Zasada ta nie powinna jednak być pojmowana abstrakcyjnie, w celu zawężającej interpretacji tej przesłanki do wytoczenia powództwa o ustalenie, lecz ze względu na konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnych spraw. Wobec tego należy także dodać, iż przyjmuje się istnienie interesu prawnego zawsze, gdy istnieje niepewność stanu prawnego (zob. T. P., Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, LEX 2016).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, Sąd stwierdził, iż powód posiada interes prawny ze względu na swoisty stan niepewności, który zaistniał w niniejszej sprawie. Stan tej niepewności wynika ze stanowiska strony pozwanej, która kwestionuje istnienie między nią a powodem stosunku najmu lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w S., tak w ramach niniejszego postępowania, jak i na etapie przedprocesowym związanym z rozpoznaniem wniosków powoda o przyznanie mu nominacji na przydział mieszkania przy ul. (...) w S.. Działania pozwanej w zakresie naliczania powodowi odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokalu, wzywania powoda do wydania i opróżnienia nieruchomości i wreszcie złożenia pozwu o eksmisję musiały wywołać u powoda uzasadnioną obawę o status prawny mieszkania, które on zajmuje, w kontekście źródła jego uprawnień do zajmowania lokalu. Należy zauważyć, iż wyrok wydany w niniejszej sprawie ten niepożądany stan niepewności prawnej zakończy, a spór stron postępowania co do istnienia stosunku najmu między powodem a pozwanym ulegnie rozwiązaniu. Powyższe względy przesądziły zatem o istnieniu interesu prawnego po stronie powodowej.

W niniejszej sprawie okoliczności faktyczne nie były kwestionowane przez strony postępowania. Istota sporu sprowadzała się natomiast do interpretacji przepisów prawnych, tj. ustalenia, czy przepis art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej ma zastosowanie do umów najmu zawartych na czas nieokreślony. Powód twierdził bowiem, iż przepis ten nie ma do nich zastosowania, dlatego też w ich miejsce na podstawie art. 29a ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego, w szczególności art. 691 § 1 i 2 k.c.

Zgodnie z treścią art. 29a ww. ustawy do osób innych niż żołnierze zawodowi, które zajmują lokale mieszkalne będące w zasobie mieszkaniowym i internatowym (...), w zakresie nieuregulowanym w ustawie mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny oraz ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Przepis ten został dodany ustawą z 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r., nr 28, poz. 143) i wszedł w życie wraz z nowelizacją art. 29 tej ustawy z dniem 1 lipca 2010 roku. Artykuł 29 ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, w brzmieniu obowiązującym przed tą datą, pozwalał dyrektorowi oddziału terenowego (...) za zgodą Ministra Obrony Narodowej, w sytuacji wyjątkowej, wynająć lokal mieszkalny osobie innej niż żołnierz lub pracownik jednostki organizacyjnej podległej Ministrowi Obrony Narodowej. Do takiej osoby stosowało się odpowiednio przepisy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych.

W okresie zawierania przez I. K. umowy najmu przepisy tej ustawy przewidywały możliwość zawarcia umowy najmu lokalu mieszkalnego wchodzącego w skład zasobu (...) osobie nie będącej żołnierzem zawodowym na czas nieoznaczony, i taką też umowę pozwana zawarła w 1998 roku z I. K., co jest pierwszym z argumentów za zastosowaniem w niniejszej sprawie przepisów Kodeksu cywilnego, skoro strony uregulowały stosunek jako stosunek cywilnoprawny.

Jednakże nie można pominąć okoliczności, że strony w zawartej umowie w § 13 wskazały na zastosowanie przepisów powyższej ustawy w sprawach nieuregulowanych umową, jak i unormowań ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, które wskazują na jedynie posiłkowe stosowanie przepisów prawa cywilnego w tych sprawach.

W tym miejscu podkreślić należy, iż w uzasadnieniu ustawy zmieniającej przepisy ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wskazano, że jest ona konsekwencją orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 29 czerwca 2006 r. o sygn. U 3/06 w którym wskazano, że należy zdecydowanie odróżnić zasady dysponowania lokalami znajdującymi się w zasobie mieszkaniowym (...) na potrzeby zakwaterowania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz poza tym zakresem, bowiem nie powinny mieć zastosowania do osób niebędących żołnierzami, z którymi (...) winny łączyć stosunki cywilnoprawne. W uzasadnieniu projektu wskazano, że rozwiązania przepisów art. 29, 29a, 29b i 48b zaproponowane w projekcie ustawy idą w kierunku podziału dysponowania lokalami mieszkalnymi w trybie administracyjnym odnoszącym się tylko do żołnierzy zawodowych i w trybie cywilnym w stosunku do pozostałych osób. Takie rozwiązanie miało wychodzić naprzeciw wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 marca 2008 r. (sygn. K 32/05) i zapewnić możliwość pełnej ochrony praw lokatorów innych niż żołnierze zawodowi. Uzasadnienie projektu nie ma mocy normatywnej, stanowi jednakże wskazówkę jak należy rozumieć i interpretować przepisy ustawy.

Wskazać należy, iż uregulowanie zawarte w art. 29 ust. 1 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w brzmieniu obowiązującym w dacie śmierci I. K. przewidywało możliwość zawarcia umowy najmu jedynie na czas oznaczony. Także powoływany przez powoda art. 29 ust. 3 tej ustawy dotyczy jedynie następstwa prawnego dotyczącego sytuacji śmierci najemcy którego wiązała z (...) umowa na czas określony. Wskazuje na to zdanie drugie powyższego przepisu według którego z osobami wskazanym w art. 26 ust. 3 stale zamieszkującymi z najemcą dyrektor oddziału regionalnego zawiera na ich wniosek umowę najmu jedynie do końca okresu obowiązywania tytułu prawnego który przysługiwał zmarłemu. Nie wskazuje jak uregulować stosunek prawny w sytuacji gdy najem był zawarty na czas nieoznaczony. Powyższe jak i uregulowania zawarte w art. 26 ust. 3 wskazują w ocenie Sądu na to, iż normy te dotyczą jedynie najmu zawartego na czas określony. Skoro tak, to w przedmiotowej sprawie w zakresie wstąpienia w stosunek najmu po zmarłej najemczyni, którą z(...) łączyła umowa zawarta na czas nieokreślony za pośrednictwem art. 29a ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej zastosowanie będzie miał art. 691 § 1 k.c.

Stosownie do treści zawartej w art. 691 § 1 k.c., w brzmieniu obowiązującym w chwili śmierci I. K., w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Warunkiem wstąpienia w stosunek najmu było zamieszkiwanie wspólnie z najemcą w chwili jego śmierci (§ 2 ww. przepisu).

W toku czynionych przez Sąd bezspornych ustaleń faktycznych, ustalono, iż powód zamieszkiwał w spornym lokalu wraz z najemczynią I. K., aż do chwili jej śmierci. P. J. pozostawał bowiem z I. K. w nieformalnym związku przez prawie 20 lat. Razem zamieszkali w ww. lokalu i prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Podjęli starania w celu wykupu lokalu od pozwanej. Nadto, od dnia 21 grudnia 2007 roku powód zameldowany jest w lokalu przy ul. (...) w S.. Tym samym stwierdzić należy, iż powód pozostawał faktycznie we wspólnym pożyciu z najemczynią i skutecznie wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...) po zmarłej I. K., wobec czego aktualne pozostaje uprawnienie powoda do zamieszkiwania w lokalu. Okoliczność faktycznego pozostawania we wspólnym pożyciu powoda i zmarłej najemczyni, jak i zamieszkiwania powoda w lokalu do czasu śmierci I. K. w 2011 roku została potwierdzona poprzez zaznania świadka w osobie syna zmarłej – T. K.. Powód potwierdził te okoliczności w swoich zeznaniach złożonych na rozprawie w dniu 13 września 2018 roku. Dowody osobowe nie były kwestionowane przez stronę pozwaną, a Sąd nie znalazł podstaw, aby nie dać im wiary. Podkreślić w tym miejscu należy, że pozwana nie przejawiała inicjatywy dowodowej, by skutecznie podważyć treść powyższych zeznań. Wskazany świadek potwierdził nie tylko fakt zamieszkiwania powoda w spornym lokalu, ale potwierdził również okoliczność, iż powód pozostawał ze zmarłą najemczynią w nieformalnym związku od około osiemdziesiątego roku. Strona pozwana, ograniczyła się zaś tylko do przedstawienia własnej interpretacji art. 29 ust. 3 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej i na tej podstawie sformułowała niezasadne w ocenie Sądu zarzuty o braku podstaw do uznania wstąpienia w stosunek najmu powoda.

Co więcej, w odniesieniu do zarzutu pozwanej, wskazać należy, iż lokal mieszkalny przy ul. (...) w S. został przeznaczony na sprzedaż przez poprzedniczkę prawną pozwanej w 2011 roku. Umożliwiały to przepisy art. 55-61a ww. ustawy, które zostały uchylone z dniem 1 października 2015 roku. Decyzję w sprawie przeznaczenia lokalu do sprzedaży podejmowała poprzedniczka prawna pozwanej wedle własnego rozeznania odnośne zaspokajania potrzeb, które w myśl tej ustawy powinna realizować, a odnoszących się do zapewnienia zakwaterowania żołnierzy zawodowych. Jak bowiem wynika z zawiadomienia o przeznaczeniu lokalu do sprzedaży z dnia 12 lipca 2011 roku przedmiotowy lokal nie był potrzebny do ww. podstawowych celów ustawowych. Tym samym twierdzenia pozwanej o konieczności odzyskania lokalu dla wypełnienia takich zadań są nieuzasadnione.

Na uwzględnienie nie zasługują również twierdzenia pozwanej odnoszące się do zakwalifikowania spornego lokalu jako kwatery stałej. Nazewnictwo lokali: lokali zamiennych, osobnej kwatery stałej oraz zastępczego pomieszczenia mieszkalnego zgodne były z nazewnictwem stosowanym w ustawie z dnia 20 maja 1976 r. o zakwaterowaniu sił zbrojnych, która miała zastosowanie do lokali pozostających w dyspozycji (...) według stanu prawnego na dzień wystawienia decyzji przydziału z dnia 2 lipca 1991 roku. Według tej ustawy każdy z powyższych lokali podlegał odrębnej regulacji. I tak w regulacji dla kwater stałych wskazano, iż nie mogą mieć do niej zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego, w tym art. 691 k.c. Z decyzji o przydziale zamiennego lokalu mieszkalnego z dnia 2 lipca 1991 roku wynika jednak wyraźnie, iż sporny lokal stanowił lokal zamienny, a nie kwaterę stałą. Gdyby stanowił osobną kwaterę stalą zostałoby to odpowiednio oznaczone w formularzu przydziału. Wykreślone zostałyby sformułowania zamiennych lokali mieszkalnych i zastępczego pomieszczenia mieszkalnego. Tak się jednak nie stało i w formularzu zostały wykreślone sformułowania osobnej kwatery stałej i zastępczego pomieszczenia mieszkalnego. Przedmiotowego lokalu przy ul. (...) w S. nie można zatem uznać za osobną kwaterę stałą, do której nie znajdą zastosowania Kodeksu cywilnego.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu znajduje podstawę w art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

W niniejszej sprawie powód wygrał spór w całości. Na koszty postępowania poniesione przez niego złożyła się natomiast opłata sądowa w kwocie 200 złotych, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 złotych oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 240 złotych. Łącznie zatem pozwana powinna zwrócić powodowi kwotę 457 złotych tytułem kosztów procesu, o czym Sąd orzekł w punkcie II wyroku.

Sędzia Sądu Rejonowego Agnieszka Kuryłas

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

S., dnia 18 października 2018 roku

SSR Agnieszka Kuryłas