Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przy udziale –

po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania L. J. zastąpionego przez następcę prawnego T. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 3 listopada 2011r. sygn. akt XI U 1705/11

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/ SSA K. Merker /-/ SSA L. Jachimowska /-/ SSA W. Bzibziak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 2677/11

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 lutego 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił L. J. przyznania prawa do emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych bowiem nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony, domagając się jej zmiany i przyznania emerytury, podniósł, że przez okres ponad 17 lat pracował ciągle i w pełnym wymiarze czasu pracy jako spawacz w Przedsiębiorstwie (...) w B.. Na okoliczność charakteru wykonywanej tamże pracy wniósł o przesłuchanie wskazanych w odwołaniu świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosząc o jego oddalenie z przyczyn wskazanych w zaskarżonej decyzji, podniósł, iż wcześniejszą decyzją z dnia 25 stycznia 2011 r. odmówił prawa do wnioskowanej emerytury z powodu nieuznania jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 1.03.1973 r. do 30.04.1990 r. oraz nierozwiązania przez ubezpieczonego stosunku pracy. Świadectwo pracy, potwierdzające rozwiązanie z dniem 15.01.2011 r. umowy o pracę, ubezpieczony przedłożył w dniu 28.01.2011 r.

Odwołujący zmarł podczas procesu, w dniu 6 maja 2011 r.; dalsze postępowanie toczyło się z udziałem jego następcy prawnego, żony T. J..

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z dnia 3 listopada 2011 r., sygn. akt XI U 1705/11 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał L. J. emeryturę, poczynając od dnia 18 stycznia 2011 r., płatną do rąk następcy prawnego T. J..

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż odwołujący wniosek o emeryturę złożył 7.01.2011 r., 60 lat skończył 18.01.2011 r. Bezspornie nie przystąpił do OFE, stosunek pracy rozwiązał 15.01.2011 r. Odwołujący nie dołączył do wniosku żadnego świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, natomiast złożył własne oświadczenie oraz zeznania świadków, iż w okresie od 1.03.1973r. do 30.04.1990r. pracował jako spawacz gazowy i elektryczny w Przedsiębiorstwie (...) w B.. Na dzień 1.01.1999r. udowodnił staż pracy ok. 30 lat.

Na podstawie zeznań świadków A. K. i H. W. Sąd pierwszej instancji ustalił, że odwołujący pracował w Przedsiębiorstwie (...) w B. jako ślusarz - spawacz, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, czasami po 12 godzin dziennie. W czasie pracy otrzymywał mleko, a wykonując swoją pracę narażony był na hałas, gazy, pyły. Obaj świadkowie zeznali, iż wykonywali tą samą pracę jaką wykonywał odwołujący, tzn. ślusarza - spawacza, i że mają wystawione przez pracodawcą świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach na okres tej pracy, co potwierdzili przedstawiając kserokopie świadectw wykonywania przez świadków prac w szczególnych warunkach, wystawionych przez Przedsiębiorstwo (...) S.A. dnia 28.02.2007r. Wynika z nich, że świadkowie wykonując pracę ślusarza – spawacza, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracowali w warunkach szczególnych i wykonywali pracę z Wykazu A Dział XIV poz. 12 - wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12.08.1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom świadków, gdyż zeznania te są przekonywujące i brak jest realnych podstaw do kwestionowania ich zasadności.

Sąd pierwszej instancji przeprowadził także dowód z akt osobowych L. J., z których wynika, że odwołujący w okresie od 1973r. do 1990r. pracował jako ślusarz -spawacz w (...) B.. Ponadto na podstawie akt rentowych odwołującego i znajdującej się w nich legitymacji ubezpieczeniowej ustalił Sąd, że odwołujący od 1.05.1974r. pracował jako spawacz. Oceniając wyniki postępowania dowodowego, Sąd Okręgowy uznał, że odwołujący w okresie od 1973r. do 1990r., pracując na stanowisku ślusarz – spawacz, wykonywał pracę w szczególnych warunkach z Wykazu A Dział XIV poz. 12 wyżej cytowanego załącznika.

Dokonując subsumcji poczynionych ustaleń faktycznych do mających zastosowanie norm prawa materialnego – art.184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz par. 4 rozporządzenia RM z 7.02.1983r., Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołujący spełnia wszystkie przesłanki wymagane powołanymi przepisami. W związku z powyższym, Sąd Okręgowy z mocy art. 477 ¹⁴ par. 2 k.p.c. zmienił decyzję organu rentowego i przyznał odwołującemu emeryturę, poczynając od dnia ukończenia przez niego 60 lat, płatną do rąk następcy prawnego T. J..

Apelację od wyroku złożył organ rentowy, imieniem którego pełnomocnik zaskarżając wyrok w całości, zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę orzekania przez niesłuszne przyjęcie, że odwołujący rozwiązał stosunek pracy, co spowodowało naruszenie prawa materialnego, a to art.184 ust.1 ustawy o rentach i emeryturach z FUS przez przyznanie odwołującemu prawa do emerytury od dnia 18.01.2011 r. - z obniżonego wieku oraz naruszenie prawa procesowego, a to art.477(14) § 1 kpc przez nieokreślenie w wyroku reformatoryjnym końcowej daty płatności emerytury do rąk następcy prawnego.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie - uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu środka odwoławczego pełnomocnik apelującego organu rentowego podniósł, że zarówno w dacie złożenia wniosku o przyznanie emerytury, jak i dacie śmierci ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy. Pomiędzy jego rozwiązaniem w dniu 15.01.2011, jak i podjęciem ponownie pracy w dniu 16.01.2011 r. nie było nawet dnia przerwy, pomimo, że art.184 ust.2 ustawy emerytalnej wymaga dla przyznania emerytury z obniżonego wieku - rozwiązania stosunku pracy. Nadto zarzucono, że Sąd Okręgowy dokonując zmiany decyzji, określił jedynie datę początkową wypłaty emerytury, nie określając daty końcowej, czyli daty śmierci ubezpieczonego.

Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie albowiem jej podstawy są usprawiedliwione.

Kwestią sporną w rozpoznawanej sprawie było ustalenie czy na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony legitymował się wymaganym co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach oraz czy spełniał przesłanki do przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 – dalej zwanej ustawą).

Przepis art. 184 ustawy w sposób odrębny i szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia w życie ustawy – 1 stycznia 1999 r., legitymowali się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz okresem składkowym i nieskładkowym, o którym mowa w art. 27 ustawy, gwarantując im prawo do nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32. Dodatkowo prawo do świadczenia obwarowano nieprzystąpieniem do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązaniem stosunku pracy. Intencją ustawodawcy było zapewnienie nabycia uprawnień emerytalnych dla tej kategorii ubezpieczonych, którzy w chwili wejścia w życie ustawy spełniali wymagane warunki stażu, w tym stażu pracy w szczególnych warunkach, za wyjątkiem wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32 ustawy. Sytuacja ubezpieczonych, wskazanych w art. 184, opisywana w doktrynie jako ekspektatywa prawa podmiotowego, polega na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego koniecznego do nabycia prawa, które poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe, realizowane po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Ustalenie czy wykonywane obowiązki pracownicze były realizowane w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze podlega ocenie na podstawie przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43- zwane dalej rozporządzeniem). W myśl §2 ust. 1 powołanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z kolei §4 ust.1 pkt 1 i 3 rozporządzenia określa przesłanki, których łączne spełnienie przez pracownika, warunkuje nabycie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, a to osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz wykazanie wymaganego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Okresy pracy w szczególnych warunkach wskazane w powołanym rozporządzeniu mogą być wykazywane przed sądem wszelkim środkami dowodowymi przewidzianymi przez Kodeks postępowania cywilnego, a w szczególności dokumentami z osobowych akt pracowniczych, zeznaniami świadków, wyjaśnieniami stron. Bowiem w postępowaniu odwoławczym nie mają zastosowania ograniczenia dowodowe, którymi związany jest organ rentowy (§ 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń - vide: np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r., sygn. akt II UKN 186/97, OSNAPiUS z 1998 r. Nr 11, poz. 342). Ustalenia czy spornemu okresowi zatrudnienia ubezpieczonego od 1.03.1973 r. do 30.04.1990 r. należy przypisać szczególny charakter, Sąd Okręgowy dokonał na podstawie zeznań świadków, akt osobowych L. J. oraz świadectw wykonywania przez świadków prac w szczególnych warunkach. Rozstrzygającym dla prawidłowej oceny tego kwalifikowanego waloru pracy jest charakter faktycznie wykonywanych obowiązków pracowniczych, a nie zajmowane stanowisko wskazane w umowie o pracę, angażach, przeszeregowaniach czy świadectwie pracy.

Apelujący organ rentowy nie neguje szczególnego charakteru pracy wykonywanej przez L. J.. Jednak trafnie zarzuca, iż nie zostały wykazane przesłanki, warunkujące nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, określone w art.184 ustawy, których kumulatywne spełnienie czyni zasadnym ustalenie prawa do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy w znacznej części przeprowadził zbędne postępowanie dowodowe, koncentrując się na ustaleniu charakteru spornego okresu zatrudnienia wnioskodawcy, zamiast uprzednio stwierdzić czy L. J. spełnia pozostałe wymagane przez ustawodawcę warunki. Niespornie wnioskodawca wykazał ogólny staż ubezpieczeniowy w wymiarze przekraczającym wymagane co najmniej 25 lat, 18 stycznia 2011 r. ukończył wiek emerytalny oraz nie był członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Jednakże zarówno w dacie wniosku o emeryturę, w dacie wydania zaskarżonej decyzji oraz śmierci wnioskodawcy nadal pozostawał on w stosunku pracy. Okoliczność kontynuowania zatrudnienia do daty zgonu wnioskodawcy jednoznacznie wynika z przedłożonych świadectw pracy i pozostaje w opozycji do konstatacji Sądu pierwszej instancji, iż L. J. „spełnia wszystkie przesłanki wymagane wyżej cytowanymi przepisami”.

Ubiegając się ponownie o przyznanie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, L. J. w dniu 28 stycznia 2011 r. przedłożył w organie rentowym świadectwo pracy z dnia 15.01.2011 r. wskazujące, iż z dniem 15.01.2011 r. został rozwiązany stosunek pracy z Zakładem Budowlano - (...) ul . (...) (k.51 a.e.). W dniu 6 maja 2011r. nastąpił zgon L. J. i wdowa po nim, T. J. wystąpiła z wnioskiem o ustalenie prawa do renty rodzinnej, przedkładając w organie rentowym świadectwo pracy z dnia 9.05.2011 r., sporządzone przez pracodawcę - Zakład Budowlano- (...) ul . (...), potwierdzające zatrudnienie L. J. w okresie od 16.01.2011 r. do 6.05.2011 r.(vide: akta emerytalne). W dniu 27 maja 2011 r. organ rentowy informując o zgonie wnioskodawcy, jednocześnie przedłożył Sądowi Okręgowemu kserokopię świadectwa pracy z dnia 9.05.2011 r. oraz kserokopię odpisu skróconego aktu zgonu (vide: k.9 – 10 a. s.). Dowody te uzasadniały zakończenie na tym etapie postępowania dowodowego bowiem przedłożone świadectwa pracy z dnia: 15.01.2011 r. i 9.05.2011r. niewątpliwie wskazywały, że stosunek pracy z tym samym pracodawcą trwał nieprzerwanie od 1.07.1998 r. do 6.05.2011r. tj. do daty jego wygaśnięcia wskutek zgonu pracownika. Z tego względu całkowicie zbędnym było dalsze kontynuowanie postępowania dowodowego.

Skoro ubezpieczony nie rozwiązał stosunku pracy, to nie mógł w dacie wydania zaskarżonej decyzji nabyć uprawnień emerytalnych na podstawie art.184 ustawy, a jego następca prawny, T. J. prawa do wypłaty tego świadczenia. Bowiem zgodnie z art.100 ustawy prawo do świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich przesłanek wymaganych do jego nabycia. Przesłanki ustalenia prawa do emerytury – wedle art.184 ustawy – muszą być spełnione łącznie i brak co najmniej jednego z wymaganych warunków, w tym przypadku, rozwiązania stosunku pracy, skutecznie wyłączało możliwość zaspokojenia pretensji ubezpieczonego, co trafnie wskazał skarżący organ rentowy.

Jakkolwiek w świetle przedstawionej wyżej argumentacji kolejny zarzut apelacji nie ma już znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, to nie sposób odmówić racji apelującemu, iż przyznanie wstępującemu w spór następcy prawnemu wnioskodawcy prawa do wypłaty świadczenia może nastąpić jedynie do daty zgonu ubiegającego się o świadczenie.

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny po myśli art.386§1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

/-/ SSA K. Merker /-/ SSA L. Jachimowska /-/ SSA W. Bzibziak

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM