Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 marca 2014r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VI Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Hanna Morejska (spr.)

Sędzia: SSO Karol Kołodziejczyk

Sędzia: SSO Janina Ignasiak

Protokolant: Jadwiga Cichoń

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2014r. w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. F.

przeciwko R. P.

o alimenty

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Zawierciu z dnia 12 grudnia 2013r.

sygn. akt III RC 100/12

oddala obie apelacje .

(...)

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia12 grudnia 203 Sąd Rejonowy w Zawierciu zasądził od pozwanego R. P. na rzecz powódki M. F. alimenty w kwocie po 150 złotych miesięcznie poczynając od 6 marca 2012 płatne do 10 każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia i oddalił powództwo w pozostałej części.

Sad Rejonowy ustalił i zważył co następuje;

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 1 marca 2011 roku (sygn. akt I1 RC 608/10) małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód z winy obu stron. Wyrokiem tym Sąd orzekł także o lokalu mieszkalnym położonym w domu przy ul. (...) w Z., w ten sposób, że do wyłącznego użytku powódki pozostawił wszystkie pomieszczenia na piętrze budynku, a do wyłącznego użytku pozwanego pomieszczenia na parterze za wyjątkiem kuchni którą pozostawił do wspólnego użytkowania obu stron oraz garażu także do użytkowania obu stron.

Od powyższego wyroku apelację wniosła powódka. Wyrokiem z dnia 20 września 2011 roku Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie w punkcie 1, orzekając rozwód stron z winy pozwanego.

Z uwagi na trwający pomiędzy powódką a byłym mężem konflikt oraz brak dostępu do prądu i oświetlenia spowodowany zniszczeniem przez pozwanego tablicy bezpiecznikowej energii elektrycznej, M. F. zmuszona była opuścić dom. Wraz z córką K. P. (1) zamieszkała w miesiącu sierpniu 2011r. u znajomych, zaś od 1 września 2011r. zmuszona była wynająć mieszkanie. W związku z tym poniosła wysokie wydatki związane z wyposażeniem mieszkania nadto opłaca czynsz od wynajętego lokalu w kwocie po 850 złotych miesięcznie. Powódka M. F. nadal zatrudniona jest w Szkole Podstawowej nr (...) w Z. i otrzymuje wynagrodzenie wynoszące ostatnio średnio 2512,46zł netto miesięcznie. W roku 2012 z tytułu wynagrodzenia uzyskała dochód w wysokości 61.984,34zł. Powódka uiszcza alimenty na rzecz córki K. P. (2) mieszkającej z ojcem w kwocie po 500 zł miesięcznie zgodnie z wyrokiem w sprawie akt III RC 173/11.

M. F. nadal prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z dorosłą córką K. P. (1), która jest studentką i utrzymuje się z alimentów jakie otrzymuje od ojca. Pozwany zatrudniony jest nadal w Pogotowiu (...) w S., gdzie otrzymuje wynagrodzenie w granicach 2500zł netto miesięcznie, a ponadto prowadzi działalność gospodarczą jak ratownik, z tytułu prowadzenia której uzyskał w roku 2012r. dochód w wysokości 17.472,62 zł. Pozwany uiszcza także alimenty na rzecz córki K. w kwocie 700zł. R. P. ma problemy ze zdrowiem, pozostaje w stałym i systematycznym leczeniu gastrologicznym i kardiologicznym. Na leki przeznacza kwotę ok. 100zł miesięcznie. W niniejszej sprawie należało zbadać czy z uwagi na spowodowane przez powoda rozbicie rodziny sytuacja materialna i życiowa powódki jest gorsza niż gdyby rodzina dalej istniała, co też sąd uczynił.

Sąd dokonał takiego porównania i uznał, że rozwód spowodował w rozpatrywanym przypadku istotne pogorszenie sytuacji materialnej powódki tj. małżonka niewinnego w rozumieniu powołanego przepisu. Art.60par.2 krio.

Wskazania wymaga, że w trakcie trwania małżeństwa powódka co prawda pracowała zarobkowo, jednakże to pozwany w przeważającej części utrzymywał rodzinę z dochodów uzyskiwanych z tytułu zatrudnienia jak i prowadzonej działalności gospodarczej. To on uiszczał wszelkie opłaty mieszkaniowe, łożył na utrzymanie córek, opłacał czesne na studia starszej z nich. Powódka z kolei dbała o wyżywienie rodziny. Sytuacja uległa diametralnej zmianie właśnie po orzeczeniu rozwodu między stronami. Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd uznał że sytuacja materialna powódki pogorszyła się w wyniku rozwiązania małżeństwa stron przez rozwód i dlatego zasadził od pozwanego na rzecz powódki alimenty w wysokości po150zł począwszy od 6 marca 2012r, tj. od wytoczenia powództwa. W ocenie Sądu kwota ta jest adekwatna zarówno do zakresu usprawiedliwionych potrzeb powódki jak i sytuacji materialnej pozwanego. W pozostałej części Sąd powództwo oddalił uznając kwotę jakiej żądała powódka za zbyt wygórowaną.

Apelację od wyroku w części uwzgledniającej powództwo złożył pozwany zarzucając naruszenie prawa materialnego art. 60 par.2 krio po przez jego błędną wykładnie oraz niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych w sprawie. Dlatego domagał się zmiany wyroku i oddalenia powództwa. W uzasadnieniu apelacji podnosił że Sąd błędnie określił jego dochody z działalności gospodarczej oraz dochody powódki z pracy zawodowej.

Apelację od wyroku w części oddalającej powództwo odnośnie kwoty po 500 złotych miesięcznie złożyła także powódka zarzucając błędy w ustaleniach faktycznych sądu dotyczące oceny możliwości zarobkowych i dochodów pozwanego i wnosząc o zmianę wyroku i podwyższenie zasądzonych alimentów o 500 złotych.

Sąd Okręgowy stwierdza że obie apelacje nie są zasadne z przyczyn następujących.

Powódka dochodzi swych roszczeń w oparciu o art. 60 par. 2 krio. Zgodnie z tym przepisem jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Wykładnia tego przepisu jak słusznie stwierdził Sąd Rejonowy była wielokrotnie dokonywana w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego których tezy Sąd Okręgowy w pełni podziela. Odnośnie związku między rozwodem a istotnym pogorszenie sytuacji oraz pojęciem usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego Sąd Najwyższy stwierdzał co następuje. Mówiąc o rozwodzie jako przyczynie pogorszenia sytuacji materialnej należy uwzględnić nie tylko jego wąskie ujęcie jako instytucji prawnej, ale także jego szersze, socjologiczne rozumienie jako zjawiska rozpadu rodziny. Przyjąć można, że istotne pogorszenie sytuacji materialnej uprawnionego małżonka ma miejsce wtedy, gdy po orzeczeniu rozwodu struktura jego interesu (stanu rzeczy) jest wyraźnie mniej korzystna w porównaniu ze stanem przed wystąpieniem zjawiska rozpadu rodziny, a pogorszenie jest spowodowane nie tyle i nie tylko samym orzeczeniem rozwodu, ale właśnie szerzej rozumianym rozpadem rodziny. Ujawnienie się tych negatywnych skutków rozwodu może nastąpić nawet po wielu latach i także wtedy stanowić one mogą podstawę do zasądzenia alimentów na podstawie art. 60 § 2 k.r.o. ( tak SN w sprawie I CKN 415/98, ). Odnośnie natomiast istotnego pogorszenie sytuacji materialnej uprawnionego. Uznaje się że pojęcie sytuacji materialnej ujmowane jest jako stosunek ilości środków potrzebnych do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego do tej ilości środków, jakimi małżonek niewinny, przy pełnym wykorzystaniu swych możliwości zarobkowych i majątkowych, rzeczywiście rozporządza. Z kolei pogorszenie sytuacji materialnej może polegać tak na zmniejszeniu ilości środków pozostających do dyspozycji małżonka niewinnego, jak i na zwiększeniu zakresu jego usprawiedliwionych potrzeb. Sąd powinien zatem wziąć pod uwagę właśnie skutki zmiany struktury rodziny, zwiększone obowiązki wychowawcze, utratę pomocy małżonka, możliwości korzystania z określonych świadczeń społecznych związanych z jego osobą, utratę mieszkania czy samochodu.

W tezie XIII wytycznych SN z dnia 16 grudnia 1987 r ( sprawa IIICZP 91/86 )wskazano na konieczność porównania każdorazowej sytuacji małżonka niewinnego z położeniem, jakie istniałoby, gdyby rodzina się nie rozpadła. W orzecznictwie Sadu Najwyższego wskazano, jako punkt odniesienia, prawidłowo funkcjonującą rodzinę małżonków, uznawano że chodzić tutaj może o sytuację hipotetyczną, jaka istniałaby, gdyby nie orzeczono rozwodu ( tak SN w sprawach IIICKN 186/98 i IICKN 444/99 ). Z kolei w sprawie III CKN 880/98 SN wskazał na konieczność uwzględnienia także sytuacji wynikającej z możliwości otrzymywania w czasie trwania małżeństwa szerokich świadczeń na podstawie art. 27 k.r.o. Zwracano także uwagę na okoliczność że nie są istotne zmiany, które nastąpiły w położeniu materialnym małżonka niewinnego w czasie między faktycznym rozejściem się małżonków a wydaniem przez Sąd wyroku rozwodowego (tak SN w sprawie IICR 528/68). W poglądach doktryny podkreśla się jak słusznie zauważa Sąd Rejonowy, że przy porównaniu dwóch sytuacji materialnych należy brać pod uwagę sytuację materialną małżonka, jaką on w czasie trwania małżeństwa zgodnie z przepisami prawa powinien był mieć, a nie tę, którą faktycznie miał. To rozróżnienie ma głęboki sens praktyczny, gdyż w przeciwnym razie premiowane byłoby zachowanie się męża, który będąc w dobrej sytuacji materialnej opuszcza rodzin ( tak Z. K. - Komentarz LeX 2011 )

W niniejszej sprawie do istotnego pogorszenia sytuacji materialnej powódki , na skutek porzucenia przez męża a w konsekwencji orzeczenia rozwodu z jego winy doszło z przyczyn następujących;

Strony będąc małżeństwem mieszkały wspólnie w domu jednorodzinnym. Sytuacja w rodzinie była taka jak wynika z pisma pozwanego (pismo k. 59) że to pozwany utrzymywał dom i dzieci. Obecnie powódka musi ze swych dochodów nie tylko dokonać bieżących zakupów ale także utrzymywać wynajęte mieszkanie Zatem w oczywisty sposób w pogorszyło to jej sytuację materialną. Odnośnie możliwości zarobkowych stron należy stwierdzić ze powódka wykazała w sposób nie budzący wątpliwości swoje możliwości zarobkowe. Powódka zatrudniona jest na podstawie umowy o pracę. Odnośnie dochodów powódki z tytułu umowy o pracę , to pozwany w apelacji podawał je brutto. Tymczasem faktyczne dochody powódki z umowy o pracę stanowią jedynie pewien procent od uzyskanych ze stosunku pracy przychodów. Przy czym podatnik - pracownik nie ma wpływu na wysokość dokonywanych w tym zakresie potrąceń. Z mocy art. 22 ust. 2 ustawy z 26.07.1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 2010.51.307 ze zm.) wysokość kosztów uzyskania przychodów ze stosunku pracy jest ustawowo określona kwotowo. Z przychodu ze stosunku pracy są potrącane określone składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne. Ze zestawienia zarobków powódki wynika że możliwości zarobkowe powódki to kwota około 2500- 2600 złotych miesięcznie. Odnośnie możliwości zarobkowych pozwanego sprawa jest bardziej skomplikowana. Przede wszystkim część dochodów pozwanego pochodzi z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Pozwany ma istotny wpływ na wysokość kosztów uzyskania przychodów . Z mocy art. 22ust.1 w/w ustawy kosztami uzyskania przychodów są bowiem wszystkie koszty poniesione w celu osiągnięcia lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Za wyjątkiem tych wydatków, które zostały enumeratywnie wymienione w art. 23 w/w ustawy.

Zatem należy dokonać analizy dokumentów przedstawionych przez pozwanego celem ustalenia jego dochodów a także czy wykorzystuje on swoje możliwości zarobkowe w prowadzonej działalności. Pozwany jak wynika z przedłożonych dokumentów w 2008 roku z prowadzonej działalności gospodarczej osiągnął dochód w kwocie 32 694,83 złote przy kosztach uzyskania przychodu 17 937,65 czyli koszty te stanowiły 54 % dochodu. ( zeznania podatkowe k. 246 ). W 2012 roku osiągnął dochód 51 223,3 przy kosztach uzyskania przychodu w wysokości 33 750,71 czyli koszy uzyskania przychodu wzrosły do 65 % dochodu. ( zeznania podatkowe pozwanego k. 282 ) Nie wiadomo czym została spowodowana tak istotna zmiana.

Zatem miesięczny dochód pozwanego to około 2400 netto wynagrodzenie za pracę i dochód z prowadzonej działalności który wynosi co najmniej 1200 złotych miesięcznie (zaświadczenie k. 203)czyli możliwości zarobkowe pozwanego są wyższe od możliwości powódki. Zatem powódka udowodniła że zachodzą przesłanki z art. 60par.2 krio, co do kwoty zasadzonej w zaskarżonym wyroku. Sad Rejonowy w przedmiotowej sprawie przeprowadził bardzo szczegółowe postępowanie dowodowe. Dokonał następnie wnikliwej i logicznej analizy zebranego materiału dowodowego oraz przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ze szczególnym uwzględnieniem art. 60par.2 krio. W tej sytuacji i z przyczyn wyżej podanych ustalenia Sądu Rejonowego, Sąd Okręgowy przyjmuje za własne. Dlatego z mocy art. 385 kpc apelację obu stron należało oddalić .