Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu VII Wydział Pracy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Ryszard Kozłowski (ref.)

S ę d z i o w i e: SSO Anna Nowińska

SSO Krystyna Dereń-Szydłowska

Protokolant : Małgorzata Miodońska

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2014 r. we Wrocławiu - na rozprawie

sprawy z powództwa B. S.

przeciwko (...) (...) Sp. z o.o.we W.

o odszkodowanie

na skutek apelacji i zażalenia strony pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 czerwca 2013 r. sygn. akt X P 1058/11

i od postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 grudnia 2013 r. sygn. akt X P 1058/11

I. oddala apelację,

II. oddala zażalenie,

III. zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym i zażaleniowym.

UZASADNIENIE

Powód B. S.wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od strony pozwanej (...) (...) Sp. z o.o.z siedzibą w K., Oddział we W.kwoty 89.732,13 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu, tytułem odszkodowania za rozwiązanie z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia oraz kwoty 50.000 zł z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, w szczególności podczas delegacji zagranicznych oraz podczas realizacji projektów korporacyjnych. Wskazał, że w związku z licznymi projektami inwestycyjnymi, konferencjami korporacyjnymi po godzinach pracy oraz pobytami na delegacjach zagranicznych w okresie od 2007 do 2011 r. świadczył pracę ponad obowiązujące go normy czasu pracy. Zaznaczył, że domaga się wynagrodzenia za pracę świadczoną w niedziele, święta oraz weekendy.

Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu, Wydział X Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zasądził od strony pozwanej (...) (...) Sp. z o.o.z siedzibą w K.na rzecz powoda B. S.kwotę 89.732,13 zł z ustawowymi odsetkami od 15 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów w tym trybie (pkt I), oddalił dalej idące powództwo o zapłatę odszkodowania (pkt II), oddalił powództwo o zapłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych (pkt III), zasądził od strony pozwanej (...) (...) Sp. z o.o.z siedzibą w K.na rzecz powoda B. S.kwotę 2.656,20 zł tytułem kosztów procesu (pkt IV), wyrokowi w punkcie I nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 30.997,79 zł (pkt V), nakazał stronie pozwanej (...) (...) Sp. z o.o.z siedzibą w K.uiścić na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu) kwotę 306,16 zł tytułem niepokrytych wydatków sądowych, poniesionych w związku z postępowaniem dowodowym dotyczącym powództwa o odszkodowanie (pkt VI), w pozostałym zakresie niepokrytymi kosztami sądowymi, w postaci opłaty sądowej od pozwu o zapłatę wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, obciążył Skarb Państwa (pkt VII).

Sąd Rejonowy w oparciu o szczegółowo poczynione ustalenia stan faktyczny, które to ustalenia Sąd Okręgowy akceptuje i przyjmuje za własne uznał, że powództwo podlegało uwzględnieniu w części, w jakiej dotyczyło odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, natomiast w zakresie, w jakim odnosiło się do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, było bezzasadne. Sąd Rejonowy uznał, że doszło do szeregu uchybień przy przygotowywaniu wyjazdu zagranicznego łączącego elementy szkolenia z zakresu budowania zespołu z wycieczką na jachtach, jednak zdaniem Sądu I instancji okoliczności te były niewystarczające do rozwiązania z powodem umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym. Strona pozwana nie udowodniła, że powód w sposób umyślny naruszył swoje obowiązki, nie można mu również zarzucić rażącego niedbalstwa. Sąd Rejonowy dał wiarę powodowi, że nie miał on wiedzy o tym, że jego zachowanie narusza jego obowiązki względem (...) (...) Sp. z o.o.i naraża (...) (...) Sp. z o.o.na szkodę, jak również miał uzasadnione podstawy, aby przypuszczać, że organizacja szkolenia jest prawidłowa i zgodna z procedurami. W zakresie roszczenia o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych Sąd uznał, że brak jest podstaw do wypłacenia powodowi jakichkolwiek kwot z tego tytułu. Powód nie wykazał, aby z przyczyn dotyczących wyłącznie pracodawcy i związanych wyłącznie z narzuconą przez pracodawcę złą organizacją pracy, niezbędne było stałe, systematyczne wykonywanie przez niego obowiązków służbowych ponad ustawowe normy czasu pracy. Z kolei jeśli chodzi o czynności wykonywane przez powoda w niedziele, nie miały one charakteru wykonywania pracy w rozumieniu kodeksu pracy i nie przysługiwało za nie wynagrodzenie.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana (...) (...) Spółka z o.o.Oddział we W.zaskarżając go w części tj. w pkt I, IV i V. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego skutkujące nieważnością postępowania w rozumieniu art. 379 k.p.c. w postaci wydania przez Sąd Rejonowy zaskarżonego orzeczenia nie w stosunku do pracodawcy zatrudniającego powoda ((...) (...) Spółka z o.o.Oddział we W.) a w stosunku do innego podmiotu ((...) (...) Spółka z o.o.z siedzibą w K.), który nie był pracodawcą powoda ani stroną postępowania, co naruszyło dyspozycję art. 194 i 195 k.p.c.

2. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wskazania w uzasadnieniu wyroku, które ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy uzasadniały wydanie zaskarżonego orzeczenia przeciwko (...) (...) Spółka z o.o.z siedzibą w K.,

Ewentualnie w przypadku braku uznania przez Sąd Okręgowy zasadności zarzutów wskazanych w pkt 1 i 2 orzeczeniu zarzuciła:

3. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niedokonanie wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, dokonanie błędnego ustalenia stanu faktycznego oraz poprzez niewłaściwą ocenę zgromadzonego materiału dowodowego we wskazanych w apelacji przypadkach, co doprowadziło do uznania, że udowodnione działania powoda nie uzasadniały rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 pkt 1 k.p.

4. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny zebranych dowodów, w tym nieuzasadnione przyznanie wiarygodności zeznaniom powoda w zakresie braku wiedzy i świadomości o naruszaniu obowiązków względem pozwanego, jak również możliwości powstania szkody w następnie tych naruszeń i zastosowanie wadliwych kryteriów oceny zebranych dowodów, co w rezultacie doprowadziło do uznania, że udowodnione działania powoda nie posiadały cechy winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa

5. naruszenie prawa materialnego tj. art. 52 § 1 k.p. poprzez błędną wykładnię poprzez uznanie, że działania powoda, które Sąd ustalił jako nieprawidłowe nie stanowiły ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych

6. naruszenie prawa materialnego tj. art. 52 k.p. w zw. z art. 30 § 4 k.p. poprzez błędne zastosowanie w ten sposób, że Sąd Rejonowy nie ustosunkował się co do części z 10 samodzielnych przyczyn rozwiązania przez pozwanego umowy o pracę z powodem wskazanych w treści oświadczenia pozwanego o rozwiązaniu umowy o pracę z powodem tj. nie rozstrzygnął czy przyczyny te uzasadniały rozwiązanie umowy o pracę

7. naruszenie prawa materialnego tj. art. 8 k.p. w postaci naruszenia zasad współżycia społecznego poprzez uwzględnienie powództwa powoda w zakresie odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy o pracę , względnie poprzez przyznanie powodowi pełnego trzymiesięcznego odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy o pracę mimo ustalenia przez Sąd Rejonowy dopuszczenia się przez powoda szeregu uchybień przy organizacji szkolenia zagranicznego w Chorwacji.

Strona pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku, zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I i oddalenie powództwa, w pkt IV poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego oraz w pkt V w konsekwencji zmiany pkt I oraz o zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 29 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia Wydział X Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z urzędu sprostował wyrok z dnia 10 czerwca 2013 r. w ten sposób, że w komparycji i sentencji wyroku w miejsce firmy strony pozwanej wpisanej w niepełnym brzmieniu „(...) (...) Sp. z o.o.z siedzibą w K.” wpisać tę firmę w prawidłowym (pełnym) brzmieniu „(...) (...) Sp. z o.o.z siedzibą w K.- Oddział we W.”.

W wyniku zażalenia strony pozwanej na powyższe postanowienie Sąd Okręgowy we Wrocławiu VII Wydział Pracy uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia - Śródmieście X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania przekazując temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego, albowiem Sad Rejonowy zaskarżonym postanowieniem błędnie oznaczył stronę pozwaną.

Postanowieniem z dnia 10 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia Wydział X Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z urzędu sprostował wyrok z 10 czerwca 2013 r. w ten sposób, że w komparycji i sentencji wyroku w miejsce firmy strony pozwanej wpisanej w brzmieniu „(...) (...) Sp. z o.o.z siedzibą w K.” wpisał tę firmę w prawidłowym brzmieniu „(...) (...) Sp. z o.o.Oddział we W.”.

Zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego z 10 grudnia 2013 r. wniosła strona pozwana domagając się jego uchylenie oraz zasądzenia od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego.

W dniu 1 sierpnia 2013 r. w KRS został dokonany wpis potwierdzający przejęcie (...) (...) Sp. z o.o.Oddział we W.przez (...) (...) Spółka z o.o.z siedzibą we W.(k. 717-718)

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja i zażalenie strony pozwanej nie zasługiwały na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że zgodnie z art. 350 § 1 k.p.c. Sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Wskazać należy, że w niniejszej sprawie doszło właśnie do takiej omyłki w wydanym wyroku tj. Sąd I instancji nieprawidłowo oznaczył stronę pozwaną i omyłka ta mogła zostać naprawiona w drodze sprostowania wyroku. Nie sposób uznać, że w ten sposób doszło do podmiotowego przekształcenia powództwa, gdyż w toku całego postępowania to podmiot pozwany przez powoda - (...) (...) Sp. z o.o.Oddział we W.podejmował czynności w charakterze strony pozwanej, a nie (...) (...) Sp. z o.o.z siedzibą w K.. Zatem faktycznie w charakterze strony pozwanej prawidłowo występował pracodawca powoda. Nie sposób zatem przyjąć, aby w takiej sytuacji utrzymanie zaskarżonego postanowienia uniemożliwiało przeprowadzenie prawidłowej kontroli w instancji apelacyjnej zaskarżonego wyroku. Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 zażalenie oddalił jak w pkt II sentencji wyroku.

Przechodząc do rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy uznał, że podniesiony przez stronę pozwaną zarzut nieważności postępowania nie zasługiwał na uwzględnienie. Zgodnie z art. 379 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi: 1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna; 2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany; 3) jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona; 4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy; 5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw; 6) jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu. Wyliczone w komentowanym artykule przyczyny nieważności postępowania można podzielić na dwie kategorie. Pierwsza z nich, to przyczyny wskazane w pkt 1-3, które wiążą się z przesłankami procesowymi, a zatem z okolicznościami, których istnienie lub nieistnienie decyduje o możliwości rozpoznania w określonym postępowaniu danej sprawy przez dany sąd (J. Jodłowski (w:) J. Jodłowski, W. Siedlecki, Postępowanie cywilne. Część ogólna, Warszawa 1958, s. 70), a druga obejmuje przyczyny (pkt 4-6) polegające na dopuszczeniu się przez sąd pierwszej instancji takich rażących wadliwości postępowania, jak: sprzeczność składu orzekającego z przepisami prawa, rozpoznanie sprawy z udziałem sędziego wyłączonego z mocy ustawy, pozbawienie strony możności obrony swych praw oraz rozstrzygnięcie sprawy przez sąd rejonowy, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Nieważność postępowania z powodu pozbawienia strony możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.) rodzi możliwość zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji i wskazania w apelacji stosownego zarzutu. Sąd drugiej instancji po uznaniu trafności tego zarzutu, bez względu na zasadność innych ewentualnie zarzutów apelacyjnych, musi uchylić zaskarżony wyrok i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania. W razie niezłożenia apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji mimo nieważności postępowania, wyrok ten po uprawomocnieniu się może zostać zakwestionowany w drodze skargi o wznowienie postępowania na podstawie art. 401 pkt 2 k.p.c., chyba że przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała.

Sąd Okręgowy rozpoznając niniejszą sprawę uznał, że nie zachodziła nieważność postępowania. Podkreślić należy, że powód wskazał jako stronę pozwaną swojego pracodawcę tj. (...) (...) Sp. z o.o.Oddział W.i to właśnie ten podmiot od początku występował w procesie jako strona pozwana, był właściwie zawiadamiany i prawidłowo reprezentowany w toku procesu. We wszystkich protokołach z rozpraw strona pozwana oznaczona została właściwie, a jedynie w wyroku nastąpiła oczywista omyłka, która została sprostowana przez Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 10 grudnia 2013 r.

Rozpoznając pozostałe zarzuty apelacji uznać należało, że Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że zachowanie powoda nie kwalifikowało się do rozwiązania z nim umowy o pracę w trybie art. 52 k.p.

Sąd I instancji przeprowadził obszerne postępowanie dowodowe, dokonał wyczerpujących ustaleń faktycznych, które w konsekwencji skutkowały wyprowadzeniem logicznie prawidłowych, a przy tym trafnych i niesprzecznych wniosków. Niezasadny okazał się zatem zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. Dokonana przez Sąd I instancji ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego była rzetelna i odpowiadała wymogom zawartym we wskazanym przepisie. Sąd Rejonowy dokładnie i wnikliwie przeanalizował zeznania świadków, a w pisemnym uzasadnieniu wyroku przytoczył argumenty uzasadniające dokonaną przez siebie ocenę. Sąd Okręgowy podziela w pełni i przyjmuje za własne ustalenia Sądu Rejonowego oraz wnioski i argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Dokonana przez Sąd I instancji ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego w pełni odpowiada wymogom zawartym we wskazanym przepisie, a zarzuty apelacji w tym zakresie stanowiły w istocie polemikę z prawidłowo ustalonym stanem faktycznym i dokonanym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego.

Pracodawca powoda w oświadczeniu z dnia 6 września 2011 r. powołał się na szereg działań powoda, które w jego ocenie stanowiły ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, a które dotyczyły przygotowań do zorganizowania szkolenia w Chorwacji. Przeprowadzone prawidłowo i wnikliwie przez Sąd I instancji postępowanie dowodowe wykazało, że wprawdzie powód dopuścił się wielu uchybień przez co naruszył ciążące na nim obowiązki pracownicze, jednak nie miały one charakteru ciężkiego oraz nie były przez niego zawinione, co wyłączało możliwość rozwiązania z powodem umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym.

Nie ulega wątpliwości, że doszło do naruszenia procedur wewnętrznych w sytuacji sfinansowania szkolenia z budżetów inwestycyjnych, rozdzielenia zamówienia na kilka części oraz lakonicznego opisu zamówień. Prawidłowe zorganizowanie szkolenia wymagało bowiem współdziałania z działem personalnym, a środki winny pochodzić z budżetu szkoleniowego. W systemie A.wymagane było natomiast jasne określenie złożonego zamówienia, a nadto nieprawidłowym było dzielenie jednego zdarzenia gospodarczego na kilka części, co ma wpływ na procedurę akceptacji wydatków. Nieprawidłowe rozliczenie kosztów szkolenia rodziłoby konsekwencje na gruncie prawa podatkowego. Zauważyć należy, że powód wiedział, iż powinien uzyskać zgodę J. B.na tak kosztowne szkolenie, jednak poprzestał na ogólnym zaakceptowaniu przez przełożonego samego pomysłu szkolenia, co jednak było niewystarczające. Powód nie poinformował go o szczegółach takich jak: miejsce czy ostateczny koszt całego projektu, a błędy powoda i podległego mu pracownika S. L.naraziłyby pracodawcę na szkodę w przypadku zorganizowania szkolenia w sposób zaplanowany przez powoda. Zgodzić należy się z Sądem Rejonowym, że gdyby z powodem rozwiązano umowę o pracę za wypowiedzeniem, powyższe naruszenia byłyby wystarczającą przyczyną zakończenia stosunku pracy, a tym samym działanie pracodawcy byłoby uzasadnione. Strona pozwana zastosowała jednak zwolnienie dyscyplinarne, które uzasadnione jest w przypadku rażącego naruszenia obowiązków pracowniczych w sytuacji, gdy działanie pracownika jest celowe, świadome i umyślne lub co najmniej rażąco niedbałe. Powód zajmował stanowisko kierownicze, które wiązało się z wysokim stopniem odpowiedzialności i decyzyjności. Jednocześnie pracodawca mógł wobec powoda stosować surowsze kryteria oceny niż w stosunku do szeregowego pracownika. Mimo tego nie sposób uznać, ze jego działania mogły być podstawą do zwolnienia dyscyplinarnego. Powód mimo, iż świadomie zmierzał do zorganizowania szkolenia, to jednak nie wiedział, że jego działania są sprzeczne z obowiązującymi procedurami, a zgoda J. B.dotyczyła ogólnej potrzeby zorganizowania szkolenia, a nie konkretnego szkolenia w Chorwacji. Sąd Rejonowy trafnie uznał, iż nie ma dowodów, aby powód chciał naruszyć swoje obowiązki oraz wyrządzić szkodę pracodawcy, nie można zatem mówić o umyślności naruszeń ani nawet o rażącym niedbalstwie. Przyjąć należało, że powód nie miał wiedzy, że swoim zachowaniem narusza obowiązki wobec pracodawcy narażając jednocześnie (...) (...) Sp. z o.o.na szkodę. Również S. L.kierujący się wytycznymi powoda był przekonany, że wszystkie działania są prawidłowe, a wybrany sposób finansowania jest korzystny dla pracodawcy. Brak znajomości kwestii podatkowych oraz świadomość kontroli przez pracowników z działu zakupów oraz służby księgowe firmy powodowała przekonanie u powoda, że ewentualne błędy zostaną wykryte i skorygowane. Powód jak i jego podwładny nie mieli również wsparcia z działu personalnego, gdyż pracownica zajmująca się szkoleniami przebywała na urlopie macierzyńskim. Dodać trzeba, że powód uważał, iż taka organizacja szkolenia będzie najlepsza dla pracodawcy, a amortyzacja kosztów prawidłowa i dopuszczalna. Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że rozbijanie zamówienia na mniejsze nie świadczyło o chęci ukrycia przez powoda wydatków i obejściu procedur akceptacji, gdyż S. L.przyznał, że była to jego własna decyzja, a nadto nie wiedział jaka kwota stanowiła próg akceptacji powoda i kto jest w ścieżce akceptacji. Przy obowiązywaniu systemu A.nie sposób było ukryć szkolenia, a nadto jego pierwsza część odbyła się bez problemu zatem powód mógł pozostawać w błędnym przekonaniu, że pracodawca godzi się na całość szkolenia. Oprócz tego jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy powód nie odniósł żadnych osobistych korzyści ze zorganizowania szkolenia.

Skoro apelacja strony pozwanej okazała się bezzasadna, to na zasadzie art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu, co skutkowało orzeczeniem jak w pkt I sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym i zażaleniowym Sąd Okręgowy oparł na przepisie art. 98 k.p.c. oraz § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 2 oraz § 13 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461-j.t.)