Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze VI Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SO Joanna Klimek-Zielińska

Sędziowie: Sędzia SO Elżbieta Ozga-Świetlik

Sędzia SO Monika Zych-Anastasow

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2020 r. w Zielonej Górze

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa W. P.

przeciwko T. P.

o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego we Wschowie z dnia 5 grudnia 2019 r. wydanego w sprawie sygn. akt III RC 104/19

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Sędzia SO E. O.-Świetlik Sędzia SO J. Z. Sędzia SO M. Z.-A.

VI Ca 175/20

UZASADNIENIE

Powódka W. P. wniosła pozew przeciwko A. P. o ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem 1 września 2018 r.

W uzasadnieniu podała, że w tym dniu wyprowadziła się z domu, nie ma możliwości zarządu majątkiem wspólnym, nie ma wiedzy czy pozwany przyczynia się do powiększania czy uszczuplania majątku, a ponadto, że wystąpiła z pozwem o rozwód.

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa, ewentualnie o ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wniesienia pozwu.

Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2019 r. Sąd Rejonowy we Wschowie ustanowił rozdzielność majątkową powódki W. P. i pozwanego T. P. w miejsce wspólności majątkowej wynikającej z małżeństwa zawartego przez strony w dniu 15 kwietnia 2000 r. we W., zapisanego pod numerem (...), z dniem 29 lipca 2019 r., w pozostałym zakresie powództwo oddalił i zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.

Ustalenia faktyczne i prawne motywy rozstrzygnięcia Sąd zawarł w pisemnym uzasadnieniu wyroku znajdującym się na kartach 53-54 akt.

Jako podstawę rozstrzygnięcia w uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał przepis art. 52 § 1 i 2 k.r.o.

Sąd podał, że strony nie mieszkają razem, żyją w rozłączeniu. Bez wątpienia istnieje między nimi separacja faktyczna. Powódka mieszka we W., a pozwany we W. i pracuje w Niemczech, z tym że pozwany pracował w Niemczech znacznie wcześniej zanim strony się rozstały. W tym czasie strony porozumiewały się i współdziałały w zarządzie majątkiem wspólnym. Wspólnie prowadzili firmę. Za wspólne mieszkanie we W. płaciła zarówno powódka, jak i pozwany. Obecnie strony nie chcą ze sobą rozmawiać. Jest to przejaw ich woli. Potwierdzeniem tego jest sprawa o rozwód tocząca się przed Sądem Okręgowym w Zielonej Górze. Sąd uznał jednak, że czym innym jest, gdy strony nie chcą ze sobą rozmawiać, a czym innym, gdy porozumienie między nimi jest znacznie utrudnione lub niemożliwe. Do współdziałania majątkiem wspólnym porozumienie jest konieczne. Współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym musi być utrudnione lub niemożliwe na skutek innych okoliczności niż to, że strony nie mają ochoty komunikować się ze sobą. Strony mają możliwość porozumiewania się osobiście lub na odległość. Obecnie tak funkcjonujących małżeństw jest wiele. Strony, przy zachowaniu dobrej woli, miały i mają możność współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym. W okresie przed dniem wytoczenia powództwa, po dniu 1 września 2018 r., nie było więc mowy o separacji faktycznej połączonej z niemożnością współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym. Z tego powodu Sąd oddalił powództwo za okres przed dniem wytoczenia powództwa.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., wzajemnie je znosząc.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka, zaskarżając go w części dotyczącej oddalenia powództwa za okres od dnia 1 września 2018 r. do 28 lipca 2019 r. oraz w zakresie orzeczenia o kosztach procesu.

W apelacji wniesiono o zmianę zaskarżonego wyroku i ustanowienie rozdzielności majątkowej stron z datą wsteczną, to jest z dniem 1 września 2018 r., o uchylenie punktu II wyroku, zmianę punktu III wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, a ponadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego. Ewentualnie wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono:

1.  naruszenie prawa materialnego, a w szczególności:

- art. 52 § 2 k.r.o. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i brak ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, pomimo że zachodzą przesłanki do takiego orzeczenia, to jest przede wszystkim, mając na uwadze okoliczność, że małżonkowie żyli w rozłączeniu od dnia 1 września 2018 r.,

- art. 52 § 2 k.r.o. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie przy rozstrzyganiu sprawy wyłącznie możność lub niemożność stron do współdziałania majątkiem wspólnym, a nie okoliczność czy strony żyją w rozłączeniu;

2. błąd w ustaleniach faktycznych mający istotny wpływ na wynik sprawy:

- polegający na pominięciu przez Sąd Rejonowy okoliczności, że strony od dnia 1 września 2018 r. żyją w rozłączeniu,

- poprzez ustalenie, że strony nie chcą ze sobą rozmawiać w kwestiach majątkowych, podczas gdy strony kilkakrotnie próbowały rozmawiać w tych sprawach, jednak ich stanowiska w sprawach majątkowych są na tyle rozbieżne, że osiągnięcie porozumienia jest niemożliwe,

- poprzez pominięcie okoliczności, że oszczędności, o których wspominał pozwany stanowiły majątek wspólny stron w okresie, kiedy strony żyły w rozłączeniu,

- poprzez pominięcie okoliczności, że pozwany swoim działaniem spowodował zadłużenie (z tytułu czynszu na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej), co doprowadziło do egzekucji komorniczej i zajęcia wynagrodzenia za pracę powódki, a ostatecznie konieczność spłaty zadłużenia w pełnej wysokości,

- poprzez pominięcie okoliczności, że pozwany nie opłacił w terminie ubezpieczenia za samochód, który użytkuje (V.);

3. naruszenie prawa procesowego o istotnym wpływie na wynik sprawy, a w szczególności:

- art. 98 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji kiedy przy uwzględnieniu powództwa w całości, pozwany jako strona przegrywająca sprawę obowiązany jest zwrócić powódce koszty procesu,

- art. 100 k.p.c. poprzez jego zastosowanie, w sytuacji kiedy przy uwzględnieniu powództwa w całości brak jest przesłanek do jego zastosowania,

- art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, to jest uznanie za nieudowodnione przesłanek ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną,

- art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, to jest pominięcie faktu, że pozwany w okresie, gdy strony żyją w rozłączeniu roztrwonił majątek wspólny (oszczędności) oraz nie regulował bieżących zobowiązań (czynsz na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej), co spowodowało wszczęcie przeciwko powódce egzekucji, a w konsekwencji konieczność spłaty przez powódkę zadłużenia z tego tytułu w całości,

- art. 233 § 1 w związku z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, to jest ustalenie, że strony mieszkały razem do dnia 1 września 2018 r., natomiast brak uznania w konsekwencji powyższego, że strony od dnia 1 września 2018 r. żyją w rozłączeniu, co z kolei powoduje możliwość ustalenia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną,

5. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie przez Sąd, że strony miały i mają możność współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym, pomimo że analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do całkowicie odmiennych wniosków, to jest że strony przede wszystkim żyją w rozłączeniu i nie mają możności współdziałania majątkiem wspólnym.

W odpowiedzi na apelację wniesiono o oddalenie apelacji, przeprowadzenie dowodu z dokumentów dołączonych do tego pisma oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację powódki uznano za bezzasadną.

Zgodnie z przepisem art. 52 § 1 i 2 k.r.o. z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.

Oznacza to, że przy zaistnieniu przesłanek orzeczenia rozdzielności majątkowej regułą jest orzeczenie jej z datą przypadającą na okres od dnia wytoczenia powództwa do dnia wydania wyroku. W orzecznictwie i doktrynie utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym ważnym powodem do orzeczenia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną jest istnienie w tej dacie separacji faktycznej małżonków uniemożliwiającej im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym.

Długotrwała separacja może zatem usprawiedliwiać ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd, jeżeli ten stan rzeczy uniemożliwia współdziałanie w zarządzaniu majątkiem wspólnym, pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków lub też skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych i brakiem możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2017 r., I CSK 118/17). Należy zatem stwierdzić, że sama okoliczność, iż strony pozostają w separacji faktycznej nie może przesądzać o tym, że zaistniały ważne powody do ustanowienia rozdzielności majątkowej. Strona żądająca ustanowienia sądowej rozdzielności majątkowej musi dodatkowo udowodnić, że separacja utrudnia zarządzanie majątkiem wspólnym. Obowiązuje tu ogólna reguła dowodowa wynikająca z treści art. 6 k.c., zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Istotnym elementem przy ocenie tej przesłanki jest podkreślana w orzecznictwie trwałość separacji faktycznej, co wiąże się w sposób oczywisty z czasem jej trwania. Należy przy tym zaznaczyć, że ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż dzień wytoczenia powództwa musi się wiązać ze szczególnymi i wyjątkowymi okolicznościami.

W przedmiotowej sprawie powódka wniosła o ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem 1 września 2018 r., to jest z dniem kiedy wyprowadziła się ze wspólnie zajmowanego mieszkania. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił jednak na ustalenie, że już w tej dacie wystąpiły szczególne okoliczności, o których mowa w art. 52 § 2 k.r.o., zwłaszcza nie można było stwierdzić, że w tej dacie separacja małżonków miała charakter trwały. Należy podkreślić, że pozwany już od 21 lat pracował na terenie Niemiec i przyjeżdżał do domu tylko na kilka dni co parę tygodni, co nie przeszkadzało stronom w zarządzie majątkiem wspólnym. Nie ma też wątpliwości, że także po wyprowadzeniu się powódki ze wspólnego mieszkania, przez pewien czas małżonkowie porozumiewali się co do sposobu zarządzania majątkiem, w szczególności opłacania rachunków za mieszkanie. Powódka w żaden sposób nie wykazała, aby pozwany w tym czasie trwonił majątek wspólny. Pozwany do końca 2018 r. samodzielnie opłacał rachunki za mieszkanie oraz kredyt mieszkaniowy, co, jeżeli chodzi o kredyt, czyni do chwili obecnej. Niewątpliwie zatem, przynajmniej w części strony porozumiały się co do kwestii związanej z utrzymaniem majątku wspólnego w postaci mieszkania. Powódka powołała się na zawiadomienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym we Wschowie R. R. z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zajęciu wynagrodzenia za pracę powódki na podstawie nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy we Wschowie w dniu 28 lutego 2019 r. w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej we W.. Należność główna wynikająca z tego nakazu zapłaty wynosiła kwotę 1.609,84 zł. Z dokumentu tego nie wynika jednak jakiego okresu dotyczy to zadłużenie. Pozwany tymczasem przedstawił dowody dokonywania wpłat na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej we W. z tytułu czynszu za mieszkanie z listopada (400 zł) i grudnia 2018 r. (350 zł), a ponadto z marca (800 zł) i kwietnia (235 zł) 2019 r. Nie można zatem było uznać za wykazane, że to pozwany spowodował zadłużenie z tytułu czynszu.

Reasumując należało stwierdzić, że dopiero w dacie wytoczenia powództwa można było uznać, że separacja stron miała charakter trwały (10 miesięcy) i w tym czasie małżonkowie nie mogli się już porozumieć co do zarządu majątkiem wspólnym.

Biorąc powyższe pod uwagę na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. apelację oddalono, albowiem bezzasadny okazał się zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 52 § 2 k.r.o., a także pozostałych przepisów powołanych w apelacji.

W odniesieniu do zarzutu rozstrzygnięcia co do kosztów procesu, należało stwierdzić, że żądanie pozwu uwzględnione zostało tylko w części, a zatem Sąd mógł zastosować przepis art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

W konsekwencji oddalenia apelacji o kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zasądzając od powódki na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu w postaci wynagrodzenia pełnomocnika według stawki minimalnej przewidzianej przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (§ 4 ust. 1 pkt 7 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1).

SSO E. O.-Świetlik SSO J. Z. SSO M. Z.-A.