Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa I. S.

przeciwko M. P.

o ochronę dóbr osobistych

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 26 października 2016 r., sygn. akt II C 64/16,

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1.890 (jeden tysiąc osiemset dziewięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 13/17

UZASADNIENIE

Powódka I. S. wniosła o zobowiązanie pozwanego M. P. do:

1)  przeproszenia powódki w piśmie skierowanym do niej - zawierającym sformułowanie następującej treści: M. P. przeprasza I. S. za to, że naruszył jej dobre imię i godność osobistą, składając na rozprawie w dniu 3 grudnia 2015 roku w Sądzie Okręgowym w B. (sygn. akt I RC 885/14) zeznania sugerujące nieprawdę, jakoby I. S. przed 10 laty ocierała się w (...)o środowisko znajdujące się w zainteresowaniu policji,

2)  zobowiązanie pozwanego M. P. do nienaruszania dobrego imienia i godności osobistej powódki I. S. poprzez nie rozgłaszanie informacji sugerujących, jakoby powódka ocierała się w (...) o środowisko znajdujące się w zainteresowaniu policji,

3)  zobowiązanie pozwanego M. P. do zapłaty kwoty 6.000 zł na cel społeczny w postaci (...) przy ul. (...) w B. w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia,

4)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił powództwo oraz orzekł w przedmiocie kosztów procesu.

W motywach tego rozstrzygnięcia wskazano na następujące ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną.

W dniu 03 grudnia 2015 roku, przed Sądem Okręgowym w B. w sprawie z powództwa A. S. przeciwko E. S. o rozwód, sygn. akt I RC 885/14, pozwany M. P. złożył zeznania w charakterze świadka. W procesie tym przedmiotem ustaleń Sądu była między innymi kwestia istnienia i charakteru relacji, jaka została nawiązana przez powoda A. S. z I. S.. Pozwany M. P., na podstawie umowy o świadczeniu usług detektywistycznych zawartej z pozwaną E. S. prowadził czynności detektywistyczne w stosunku do I. S. W odpowiedzi na zadane przez Sąd pytanie w toku sprawy rozwodowej zeznał: „Mam pewien, dylemat, mianowicie, jestem byłym policjantem z (...), operacyjnym. Był taki czas ja nie chcę urazić, żebym złego świadectwa nie wystawił pani, ale określmy to, w czasie jej młodości ocierała się o środowisko, które nas interesowało, więcej nie mogę powiedzieć: ... (to było około 10 lat temu)”.

Powódka poczuła się dotknięta w tą wypowiedzią. Odebrała ją jako sugestię, iż w przeszłości miała związki z światem przestępczym (...). W jej odczuciu, wskazana wypowiedź, miała na celu naruszyć jej dobra osobiste w postaci dobrego imienia oraz godności osobistej i finalnie stanowiła takie naruszenie, z uwagi na fakt niezgodności tej wypowiedzi z prawdą.

Zdaniem Sądu Okręgowego powództwo podlegało oddaleniu.

Odwołując się do treści art. 24 § 1 k.c. wskazano na zawarte w tym przepisie domniemanie bezprawności naruszenia dóbr osobistych. Podano , że ciężar udowodnienia braku bezprawności spoczywa na tym, kto dobro prawne narusza, a zatem na stronie pozwanej.

Uznano, że wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego nie dają podstaw do stwierdzenia przesłanek odpowiedzialności pozwanego za naruszenie dóbr osobistych powódki z uwagi na brak przesłanki bezprawnego charakteru naruszenia dóbr osobistych powódki.

Podkreślono, że wypowiedź pozwanego , która w ocenie powódki doprowadziła do naruszenia jej dóbr osobistych, miała miejsce w ramach składanych przed Sądem zeznań w charakterze świadka. Podano, że zgodnie z rygorami obowiązującej procedury cywilnej świadek zobowiązany jest do zeznawania prawdy. Obowiązek zeznawania prawdy obarczony jest sankcją odpowiedzialności karnej z art. 233 k.k. Wszelkie wypowiedzi i oświadczenia co do faktów składane przez pozwanego w charakterze świadka musiały odpowiadać rzeczywistemu stanowi rzeczy.

Odwołując się do orzecznictwa i w doktryny podano, że wskazywane przez świadka w toku przesłuchania fakty i oświadczenia stanowiące wypowiedzi między innymi o takim czy innym postępowaniu czy właściwościach innych osób, nie mogą spełniać przesłanki bezprawnego działania, skutkującego odpowiedzialnością za naruszenie dóbr osobistych, oczywiście pod warunkiem, iż osoba ta świadomie nie zeznaje nieprawdy.

Uznano, że zeznania pozwanego złożone na rozprawie w dniu 03 lutego 2015 roku przed Sądem Okręgowym w B., w sprawie o sygn. akt I RC 885/14, były prawdziwe. Zeznania te korespondują z treścią zeznań przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków: J. M. i M. S.. Stwierdzono, że świadkowie ci wprawdzie jednoznacznie nie byli w stanie określić jak i czemu nazwisko powódki przewijało się w aktach prowadzonych przez nich (jeszcze jako policjantów) postępowań przygotowawczych, jednak nie mieli wątpliwości co do tego, że zaistniało w ramach szeregu podejmowanych ówcześnie czynności operacyjno-rozpoznawczych. Żaden z przesłuchanych w sprawie świadków , nie był w stanie jednoznacznie określić roli, jaką wówczas przedstawiała osoba powódki. Zeznania te uznano za wiarygodne i przyjęto, iż istotnie nazwisko powódki „przewijało się” w toku czynności służbowych podejmowanych przez funkcjonariuszy, fakt w jakim występowało to kontekście uznano za drugorzędny. Oceniając wypowiedź pozwanego w kategoriach prawdy i fałszu wskazano na brak podstaw do traktowania tej wypowiedzi jako pozbawionej waloru subiektywnej i obiektywnej prawdziwości. Prawdopodobieństwo tego, iż trzy osoby błędnie zapamiętały i kojarzyły nazwisko oraz źle identyfikowały z nim osobę powódki uznano za znikome i nie znajdujące najmniejszego uzasadnienia w realiach sprawy.

Zaznaczono, że koniecznym elementem wyłączenia bezprawności działania naruszającego dobra osobiste jest prawdziwość twierdzeń co do faktów” (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2000 roku, II CKN 670/98), a to , zdaniem Sądu Okręgowego, zachodziło w niniejszej sprawie.

Wobec przyjęcia braku bezprawności działania pozwanego powództwo zostało oddalone.

Zaznaczono , że forma oraz językowa stylizacja wypowiedzi pozwanego, nie uzasadniała przyjęcia, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powódki. Podano, że wyrażenie pozwanego „ja nie chce urazić, złego świadectwa wystawić pani” „…więcej powiedzieć nie mogę…” wyklucza , by intencją pozwanego, było naruszenie dobrego imienia i godności osobistej powódki. Wypowiedź ta mieściła się w granicach rzeczowej potrzeby, umiaru, w swej zewnętrznej warstwie językowej nie suponowała o bezpośrednim związku pozwanej z światem przestępczym ( z faktu „ocierania się” nie wynika fakt bezpośredniego związku ani nawet fakt świadomości pozwanej co do przestępczego charakteru środowiska, z którym obcuje, lub jego braku). Wskazano na brak wystarczających podstaw do przyjęcia, iż w wypowiedzi pozwanego mieściła się teza o przestępczym charakterze środowiska, gdyż takiej wiedzy, nie miał nawet pozwany, podejmując ówcześnie czynności wyłącznie o charakterze operacyjno-rozpoznawczym, które nie mają waloru procesowego. Podano, że powódka zeznała, iż jej ówczesne środowisko było tak szerokie (obejmowało około kilkadziesiąt osób) iż sama nie jest w stanie wykluczyć, iż były w nim osoby, którymi mogła się interesować policja.

Uznano, że pozwany jako świadek zeznał o faktach, które były mu wiadome z podejmowanych czynności służbowych i które w jego ocenie nie pozostawały w sprzeczności z obiektywną rzeczywistością. Nie dopatrzono się w tej wypowiedzi znamion naruszenia dóbr osobistych.

Jako podstawę prawną orzeczenia o kosztach procesu powołano art. 98§1 i 3 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka zaskarżając go w całości i wniosła o jego zmianę poprzez :

1.zobowiązanie pozwanego do przeproszenia powódki w piśmie skierowanym do niej - zawierającym sformułowanie następującej treści:

„M. P. przeprasza I. S. za to, że naruszył jej dobre imię i godność osobistą składając na rozprawie w dniu 3 grudnia 2015 r. w Sądzie Okręgowym w B. (Sygn. akt I RC 885/14) zeznania sugerujące nieprawdę, jakoby I. S. przed 10 łaty ocierała się w (...) o środowisko znajdujące się w zainteresowaniu policji.”

2.zobowiązanie pozwanego do nienaruszania dobrego imienia i godności osobistej powódki poprzez nie rozgłaszanie informacji sugerujących, jakoby powódka kiedykolwiek ocierała się w (...) o środowisko znajdujące się w zainteresowaniu policji.

3.zobowiązanie pozwanego do zapłaty kwoty 6.000 zł na cel społeczny tj. (...) przy ul. (...) w B., w terminie 1 miesiąca od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

4.zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania w I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Jako zarzuty apelacji przytoczono:

a)  naruszenie art. 24 § 1 k.c. poprzez bezpodstawne uznanie, że wypowiedź pozwanego w trakcie zeznań w charakterze świadka na rozprawie w dniu 3.12.2015 r. w Sądzie Okręgowym w B. w sprawie o sygnaturze I RC 885/14, iż powódka „(...) w czasie jej młodości ocierała się o środowisko, które nas [Policję] interesowało (...)”, nie miała bezprawnego charakteru, polegała na prawdzie oraz nie sugerowała związku powódki ze światem przestępczym, a tym samym nie doprowadziła do naruszenia dobrego imienia i godności osobistej , zważywszy na kontekst zeznań świadka i okoliczności, o których zeznawał,

b)  naruszenie art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że pozwany wykazał, iż jego wypowiedź o powódce nie miała charakteru bezprawnego i przytaczała okoliczności prawdziwe, które w świetle prawa uzasadniałyby, ingerencję w sferę dóbr osobistych powódki, w sytuacji gdy zawnioskowane przez pozwanego dowody w postaci zeznań świadków nie pozwalają na stwierdzenie, że pozwany zeznał prawdę w sprawie I RC 885/14, realizując swoje obowiązki jako świadek,

c)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. i dokonanie błędnej oceny dowodu z zeznań pozwanego oraz świadków J. M. i M. S. poprzez uznanie, że ich zeznania są wiarygodne, logiczne i spójne i pozwalają na przyjęcie, że nazwisko powódki „przewijało się” w toku czynności służbowych podejmowanych przez funkcjonariuszy Policji, w sytuacji gdy ww. zeznający nie byli w stanie potwierdzić, czy rzeczywiście chodziło o osobę I. S., w jakim charakterze występowała ona w prowadzonych przez nich postępowaniach oraz nie byli w stanie wskazać charakteru jej związku ze środowiskiem, które badali.

Nadto, powódka podniosła, iż ma siostrę bliźniaczkę - P. N. (z d. S.), która wygląda, jak ona i choć zaprzecza, jakoby jej siostra miała się obracać w środowisku będącym w zainteresowaniu Policji, to nie jest w stanie wykluczyć, że pozwany oraz świadkowie w prowadzonych przez siebie postępowaniach zaobserwowali jej siostrę.

Wniosła o dopuszczenie dowodu z aktu urodzenia P. N. oraz wspólnego zdjęcia powódki z siostrą, na okoliczność, iż posiada siostrę bliźniaczkę, wyglądającą identycznie, jak ona.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje.

Apelacja powódki nie jest zasadna i dlatego nie mogła odnieść skutku.

Ustalenia faktyczne poczynione w sprawie Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za podstawę dla własnych rozważań.

Wniosek dowodowy zawarty w apelacji pominięto na podstawie art.381 k.p.c. uznając go za spóźniony, bowiem powódka mogła powołać go przed Sądem pierwszej instancji.

Podniesiony w apelacji zarzut naruszenie art. 24 § 1 k.c. poprzez bezpodstawne uznanie, że wypowiedź pozwanego w trakcie zeznań w charakterze świadka na rozprawie w dniu 3.12.2015 r. w Sądzie Okręgowym w B. w sprawie o sygnaturze I RC 885/14, nie miała bezprawnego charakteru, polegała na prawdzie oraz nie sugerowała związku powódki ze światem przestępczym nie zasługuje na uwzględnienie.

Trafnie Sąd Okręgowy zważył , że przesłanka naruszenia dobra osobistego w postaci bezprawności działania jest objęta domniemaniem prawnym, którego obalenie obciąża sprawcę. Bezprawność jest wyłączona, gdy działanie zostało podjęte w ramach istniejącego porządku prawnego oraz zgodnie z zasadami współżycia społecznego. Było rzeczowe, obiektywne, podjęte z należytą ostrożnością. Prawidłowo wskazał Sąd pierwszej instancji, odwołując się do dorobku orzeczniczego Sądu Najwyższego( wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2000 roku, II CKN 777/98, LEX nr 51361), że co do zasady składanie zeznań w charakterze świadka w sądzie jest działaniem w ramach porządku prawnego. Nie zmienia to faktu, że nawet wówczas działanie takie powinno być rzeczowe, obiektywne, podjęte z należytą ostrożnością i przez osobę uprawnioną, a w przypadku wyrażania ocen i realizacji prawa do krytyki nie powinno wykraczać poza niezbędną w tym zakresie potrzebę, wynikającą z realizowanych i podlegających ochronie prawnej celów. Innymi słowy jeżeli w toku prawnie uregulowanych procedur ( np. procesu cywilnego w sprawie o rozwód ), nie dochodzi do wyraźnego wyjścia poza cel i niezbędność postępowania, to bezprawność takiego działania jest wyłączona.

Pozwany zeznawał przez Sądem Okręgowym, w B.jako świadek w sprawie o rozwód.. Zgodnie z brzmieniem przyrzeczenia określonego w art.268 k.p.c. był obowiązany mówić szczerą prawdę, niczego nie ukrywając z tego co mu było wiadome. Kwestionowanych przez powódkę słów pozwany użył po to aby uwiarygodnić trafność swoich spostrzeżeń i wniosków co do tożsamości osoby, którą widział. Informacja ta była niezbędna dla celów toczącego się postępowania o rozwód. Odpowiedź pozwanego na pytanie pełnomocnika pozwanej „Mam pewien dylemat, mianowicie, jestem byłym policjantem z (...), operacyjnym. Był taki czas, ja nie chcę urazić, żebym złego świadectwa nie wystawił pani, ale określmy to, w czasie jej młodości ocierała się o środowisko, które nas interesowało, więcej nie mogę powiedzieć (...)”. nie zmierzała do ukazania powódki w złym świetle tylko miała na celu wykazanie, że świadek wiedział kim była osoba, którą widział. Pozwany próbował „złagodzić” swoją wypowiedź, mówiąc że nie chce nikogo urazić, co oznacza, że nie było jego zamiarem ukazywanie powódki w złym świetle. Przebieg czynności z udziałem pozwanego jako świadka wskazuje , że zachowanie pozwanego było rzeczowe, obiektywne, podjęte z należytą ostrożnością. Wszystko to utwierdza w przekonaniu , że rozpoznawanej sprawie prawidłowo uznano , iż zachowanie pozwanego nie było bezprawne.

Dodatkowo należy zauważyć , że powódka w żaden sposób nie wykazała aby pozwany dokonywał dalszych naruszeń jej dóbr osobistych. Przeciwnie z oświadczenia powódki złożonego na rozprawie przed Sądem Okręgowym w Gliwicach- Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku w dniu 26 października 2016r. wynika, że pozwany nie dokonuje dalszych naruszeń, powódka nie była w stanie nawet wskazać w jaki sposób pozwany mógłby w przyszłości naruszać jej dobra osobiste.( k.52 odwrót).Zupełnie niezrozumiałym jest zatem zawarty w apelacji wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zobowiązanie pozwanego do nienaruszania dobrego imienia i godności osobistej powódki poprzez nie rozgłaszanie informacji sugerujących, jakoby powódka kiedykolwiek ocierała się w (...) o środowisko znajdujące się w zainteresowaniu policji – bowiem takie zachowania nie mają miejsca.

Jak wyżej wskazano okoliczności w jakich zostały wypowiedziane zakwestionowane przez powódkę słowa oraz rzeczowa postawa pozwanego skierowana na obiektywne przedstawienie faktów cechująca się należytą ostrożnością przy dokonywaniu ocen skutecznie doprowadziły do wyłączenia domniemania bezprawności naruszenia dóbr osobistych.

Nie doszło w rozpoznawanej sprawie do naruszenia reguły określonej w art. 6 k.c. co do ciężaru udowodnienia faktu, z którego pozwany wywodził skutki prawne bowiem brak bezprawności wynikał z faktu, że działanie pozwanego zostało podjęte w ramach istniejącego porządku prawnego oraz zgodnie z zasadami współżycia społecznego, nadto było rzeczowe, obiektywne, podjęte z należytą ostrożnością.

Także zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną oceny dowodu z zeznań pozwanego oraz świadków J. M. i M. S. nie jest trafny.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art.233§1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (por. wyrok SN z 8 kwietnia 2009r. II PK 261/08).Wbrew zarzutom skarżących Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że zeznania pozwanego korespondują z treścią zeznań przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków: J. M. i M. S.. Stwierdzono, że świadkowie ci wprawdzie jednoznacznie nie byli w stanie określić jak i dlaczego nazwisko powódki przewijało się w aktach prowadzonych przez nich (jeszcze jako policjantów) postępowań przygotowawczych, jednak nie mieli wątpliwości co do tego, że przewijało się w ramach szeregu podejmowanych ówcześnie czynności operacyjno-rozpoznawczych.

Podnoszona przez skarżącą okoliczność, że ani świadkowie, ani pozwany nie byli w stanie wskazać, w jakim konkretnie postępowaniu miała występować powódka, ani w jakim charakterze w tych postępowaniach występowała nie ma zasadniczego znaczenia w rozpoznawanej sprawie. Niewątpliwie z wypowiedzi świadków wynika, że powódka miała kontakty ze środowiskiem, którego przedstawiciele byli w kręgu zainteresowań Policji.

Powódka w swoich zeznaniach złożonych na rozprawie przed Sądem Okręgowym w Gliwicach- Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku w dniu 26 października 2016r. potwierdza, że 12-15 lat temu obracała się w środowisku (...) i nie jest w stanie określić czy osoby te brały narkotyki, czy też rozprowadzały narkotyki (k.52).

Prawidłowa ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego doprowadziła Sąd Okręgowy do zasadnego wniosku, że dokonując oceny wypowiedzi pozwanego w kategoriach prawdy i fałszu brak podstaw do traktowania tej wypowiedzi jako pozbawionej waloru subiektywnej i obiektywnej prawdziwości.

W tym stanie rzeczy apelacja powódki , jako pozbawiona uzasadnionych podstaw nie mogła odnieść skutku.

Mając to wszystko na uwadze na podstawie art.385 k.p.c. orzeczono , jak na wstępie.

O kosztach postępowania apelacyjnego postanowiono stosownie do brzmienia art.98 k.p.c. w związku z art.108§1 k.p.c. - zgodnie z zasadą finansowej odpowiedzialności stron za wynik procesu.

Wysokość stawki opłaty za czynności profesjonalnego pełnomocnika powoda określono na podstawie §2 pkt.4 i §8ust.1 punkt2 w związku z §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz.U. z 2015r. poz.1800 zm. Dz.U z 2016r. poz.1668) - w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji w rozpoznawanej sprawie.

SSO del.Katarzyna Sznajder SSA Irena Piotrowska SSA Grzegorz Stojek

(...)

(...)

(...)

-(...)

(...)