Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 września 2018 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach, II Wydział Karny, w składzie:

Przewodniczący: SSA Robert Kirejew

Protokolant: Aleksandra Urban-Misztalska

przy udziale Prokurator Prokuratury Regionalnej w Katowicach Krzysztof Urgacz

po rozpoznaniu w sprawie z wniosku Prokuratora Prokuratury Częstochowa-Północ w Częstochowie o wydanie Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego

zażalenia na postanowienie Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 27 lipca 2018 r., sygn. akt II Kp 602/18

w przedmiocie nieuwzględnienia wniosku

  na podstawie art. 437 § 1 i § 2 k.p.k.

postanawia

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do merytorycznego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie

Postanowieniem z dnia 27 lipca 2018 r., sygn. akt II Kp 602/18, Sąd Okręgowy w Częstochowie nie uwzględnił wniosku Prokuratora Prokuratury Rejonowej Częstochowa-Północ w Częstochowie o wydanie Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego w zakresie zwolnienia Dyrektora (...) Bank (...) w Wielkiej Brytanii z tajemnicy bankowej co do:

- danych osoby właściciela (ewentualnych pełnomocników) rachunku o nr (...) tj. kto, kiedy założył ww. rachunek, czy rachunek ten został już zamknięty,

- czy bank w procedurze zakładania ww. rachunku sprawdzał tożsamość właściciela ww. rachunku i wiarygodność jego dokumentu tożsamości.

Zażalenie na powyższe rozstrzygnięcie wniósł prokurator, który zarzucił obrazę przepisów prawa procesowego, mającą wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, a to art. 589w § 1 i § 5 k.p.k. w zw. z art. 106b § 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Prawo bankowe polegającą na wyrażeniu błędnego poglądu, że to prokurator jest organem właściwym do wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego, zmierzającego do uzyskania od zagranicznego banku informacji stanowiących tajemnicę bankową.

W oparciu o powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i wydanie Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego zgodnie z jego wnioskiem.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Wniesione zażalenie okazało się skuteczne o tyle, że w związku z podniesioną przez skarżącego argumentacją konieczne stało się wydanie orzeczenia o charakterze kasatoryjnym oraz przekazanie sprawy do merytorycznego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie, aczkolwiek w nieco ograniczonym zakresie.

Przede wszystkim prawidłowe jest zasadnicze ustalenie Sądu Okręgowego, iż na etapie postępowania przygotowawczego, zgodnie z treścią art. 589w § 1 k.p.k., organem właściwym do wydania Europejskiego Nakazu Dochodzeniowego (zwanego dalej „END”) jest co do zasady prokurator, tj. za wyjątkiem sytuacji ujętych w § 2 i § 7 tegoż przepisu. Sąd ten słusznie stwierdził zatem, iż w realiach niniejszej sprawy nie jest on uprawniony do dokonania wspomnianej czynności. Co przy tym znamienne, jak wynika z akt sprawy, prokurator w dniu 6 marca 2018 r. w istocie wydał postanowienie o wydaniu END w celu uzyskania od właściwego organu Wielkiej Brytanii informacji o posiadaczu rachunku, będące przedmiotem jego zainteresowania w toku prowadzonego dochodzenia oraz przesłuchania go w charakterze świadka (k.14 akt sprawy o sygn. PR 1 Ds. 455.2018).

Niezależnie od tego, jak wynika z treści przedmiotowego wniosku prokuratora, główną przyczyną, z powodu której zwrócił się on do Sądu Okręgowego w Częstochowie o wydanie END, była konieczność dopełnienia wymogu formalnego zawartego w art. 106b ustawy z dnia 29 sierpnia 2017 r. Prawo bankowe (j.t. - Dz. U. z 2017 r., poz. 1876, z późn. zm.) i w tym aspekcie – w ocenie sądu odwoławczego – argumentacja skarżącego wydaje się być częściowo trafna. Jest oczywiste, że polska ustawa z dnia 29 sierpnia 2017 r. Prawo bankowe obejmuje zakresem swego zastosowania terytorium Rzeczpospolitej Polskiej i nie odnosi się bezpośrednio do działalności banków mających siedzibę na terenie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. W swoich rozważaniach Sąd Okręgowy całkowicie pominął jednak postanowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/41/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych (Dz.U.UE.L.2014.130.1), w wykonaniu której implementowano do polskiego porządku prawnego m.in. przepisy ujęte w rozdziale 62c k.p.k. Tymczasem zgodnie z ujętą w art. 6 ust. 1b) powołanej dyrektywy zasadą wydawania i przekazywania END, organ wydający może wydać END jedynie wówczas, gdy m.in. w podobnej sprawie krajowej zarządzenie przeprowadzenia czynności dochodzeniowej wskazanej w END jest dopuszczalne na tych samych warunkach. Innymi słowy, Sąd Okręgowy winien rozpoznać merytorycznie wniosek prokuratora w zakresie, w jakim odnosi się on do przesłanek wyrażenia przez sąd zgody na zwolnienie z tajemnicy bankowej, badanych w trybie art. 106b cyt. ustawy, tak jak następowałoby to w sytuacji prowadzenia czynności dochodzeniowych w wymiarze wyłącznie krajowym. Jak bowiem słusznie zauważył skarżący, skoro przepisy krajowej ustawy przewidują określony tryb przeprowadzenia danego dowodu, którego dopełnienie stanowi jednocześnie warunek wydania END, to konieczność współdziałania w zakresie tego swoistego postępowania incydentalnego z prokuratorem przez sąd w toku postępowania przygotowawczego mającego objąć czynnościami dowodowymi także obszar innego kraju członkowskiego Unii Europejskiej staje się nieodzowna.

Zauważyć także należy, że z brzmienia art. 106b ust. 1 Prawa bankowego wynika, że to prokurator jako gospodarz toczącego się postępowania przygotowawczego występuje do odpowiedniego banku o udzielnie informacji objętych tajemnicą bankową opierając się na podstawie uzyskanego wcześniej na swój wniosek postanowienia sądowego w tym zakresie. Podobnie, zdaniem sądu odwoławczego, powinno się postępować w przypadku europejskiego nakazu dochodowego dotyczącego informacji objętych tajemnicą bankową – tj. sam END, zgodnie z brzmieniem art. 589w § 1 k.p.k., w toku postępowania przygotowawczego winien wydać prokurator, jednakże po uzyskaniu stosownego postanowienia sądowego wydanego na jego wniosek w trybie art. 106b ustawy z dnia 29 sierpnia 2017 r. Prawo bankowe.

Taka interpretacja zastosowania omawianej instytucji znajduje swoje odbicie w art. 589x k.p.k., który de facto stanowi implementację art. 6 ust. 1b) dyrektywy, a w którym jako jedną z ujemnych przesłanek wydania END wskazano brak dopuszczalności przeprowadzenia lub uzyskania dowodu w myśl polskiego prawa. W istocie bowiem wydanie nakazu nie jest możliwe, gdy organ oceni, że naruszone przy jego wykonaniu musiałyby być określone gwarancje proceduralne, które zabezpieczają w procesie polskim legalność uzyskania dowodu. Zgodnie z opinią ustawodawcy, wyrażoną w uzasadnieniu projektu ustawy, norma zawarta w art. 589x k.p.k. ma bowiem zapobiec obejściu zakazów dowodowych poprzez próbę przeprowadzenia za granicą dowodu, który nie mógłby być przeprowadzony w Polsce. (zob. H. Kuczyńska, komentarz do art. 589x k.p.k. pod red. J. Skorupki, wyd. 29 [w:] Legalis C.H. Beck). W konsekwencji, wobec braku odrębnej regulacji, do dowodów zgromadzonych na podstawie END zastosowanie będzie miał art. 587 k.p.k., zaś barierą w ich dopuszczeniu będzie zawarta w nim klauzula porządku prawnego R.P. (zob. M. Kusak, Europejski Nakaz Dochodzeniowy w praktyce [w:] SIP LexOmega). Z uwagi zatem na powyższe, aby wykorzystanie dowodu wnioskowanego w END w niniejszym postępowaniu przez prokuratora było po jego uzyskaniu możliwe na gruncie polskiego prawa, konieczne jest uprzednie wydanie stosownego postanowienia w przedmiocie o jakim mowa w art. 106b ustawy z dnia 29 sierpnia 2017 r. Prawo bankowe przez właściwy Sąd Okręgowy.

Przekazując sprawę we wskazanym zakresie do merytorycznego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie, niniejszy Sąd jego rozstrzygnięcia w żadnej mierze nie przesądza. Sąd I instancji winien bowiem postąpić, jak w analogicznych przypadkach dotyczących wniosków złożonych w oparciu o przepis art. 106b Prawa bankowego, tj. w pierwszej kolejności zbadać, czy nie zachodzą przesłanki uzasadniające samodzielne wystąpienie prokuratora o dane objęte tajemnicą bankową w trybie opisanym w art. 105 ust. 1 pkt 2) b) Prawa bankowego, a następnie stwierdzić, czy wyrażenie zgody w trybie odpowiadającym przepisowi art. 106b Prawa bankowego nie naruszałoby gwarancyjnych funkcji tajemnicy bankowej, w tym, czy żądanych informacji nie można uzyskać w inny, prawnie dopuszczalny sposób.

Mając zatem na uwadze przedstawione okoliczności, Sąd Apelacyjny postanowił o uchyleniu zaskarżonego postanowienia i przekazaniu sprawy sądowi I instancji do rozpoznania.

Z:/

- zwrócić akta.

Katowice, dnia 4 września 2018 roku.