Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 08 października 2020 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Piotr Rajczakowski

Sędziowie: Paweł Banach (spr.)

Maciej Ejsmont.

Protokolant: Filip Łytko

Po rozpoznaniu w dniu 24 września 2020 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z wniosku S. H. (1)

przy udziale D. H., B. H., M. H. (1), Z. A. i R. H.

o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Z. Ś. z dnia 03 marca 2020 r. sygn.. akt (...)

postanawia:

I.  oddalić apelację,

II.  zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz każdego z uczestników D. H. i B. H. po 450,-zł kosztów postępowania apelacyjnego.

(...)

Sygn. akt II Ca 448/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 03 marca 2020 r. Sąd Rejonowy w Z. Ś. oddalił wniosek S. H. (1) o stwierdzenie, że M. i S. małż. H. nabyli w drodze zasiedzenia z dniem 26 listopada 2011 r. do majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską, własność nieruchomości obejmującej część działki nr (...) położonej w B. o powierzchni (...) ha, objętej księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Z. Ś.Wydział (...)o numerze (...) oraz zasądził solidarnie od wnioskodawczyni S. H. (1) i uczestników M. H. (1), Z. A. i R. H. solidarnie na rzecz uczestników D. H. i B. H. kwotę 1.834 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Apelację od powyższego postanowienia złożyła wnioskodawczyni zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych, będących podstawą wydanego w sprawie zaskarżonego rozstrzygnięcia, polegający na nieustaleniu przez Sąd I instancji, że ojciec świadka G. S. (1) składał M. H. (2) propozycję kupna gruntu rolnego, co znalazło również swoje potwierdzenie w przesłuchaniu wnioskodawczyni, co w konsekwencji doprowadziło Sąd I instancji do mylnego przyjęcia, że zakup ciągnika nie był uzależniony od nabycia większej ilości hektarów gruntu przez S. H. (2);

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i wyprowadzenie z zeznań świadków T. D. i J. B. wniosków logicznie z nich niewynikających oraz uznanie, że nie znalazły potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym twierdzenia wnioskodawczyni, że już w chwili zakupu nieruchomości bracia S. i M. H. (2) byli umówieni co do wspólnego zakupu nieruchomości, podczas gdy okoliczności te zostały przyznane przez świadka J. B. oraz świadka G. S. (2), którym Sąd I instancji nie odmówił wiarygodności oraz zostały potwierdzone w czynnościach podziału nieruchomości do korzystania, co skutkowało objęciem przez M. H. (2) części nieruchomości w posiadanie samoistne;

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że zakup większej ilości gruntów rolnych przez S. H. (2) w (...) r. nie był związany z zakupem ciągnika, bowiem ciągnik rolniczy został zakupiony przez S. H. (2) dopiero w(...) r., podczas gdy z zeznań świadka w osobie S. H. (2) wynika, że warunkiem otrzymania ciągnika był określony dochód ze sprzedaży plonów rolnych w danym roku, przy czym zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego uzasadnione jest sformułowanie zależności występującej w rolnictwie w latach ′80 XX wieku, że wyższy dochód ze sprzedaży plonów warunkujących prawo zakupów większej ilości gruntów wynikał logicznie (bezpośrednio) z wyższej ilości posiadanych przez rolnika hektarów gruntu, a ponadto Sąd pominął (bez żadnych wyjaśnień) okoliczność podnoszoną przez J. B., że chcąc otrzymać przydział na ciągnik, trzeba było posiadać określoną ilość powierzchni gruntów, a w tym celu świadek zakupił dodatkowy 1 ha gruntów, przez co ewidentnie logicznie jawi się wniosek bezpośredniego związku posiadania określonej ilości gruntów z możliwością ubiegania się o zakup ciągnika odpowiedniej mocy. Świadkowi temu Sąd I instancji również nie odmówił wiarygodności;

4.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że zgoda na posiadanie nieruchomości, obejmującej część działki numer (...) przez wnioskodawczynię i jej męża M. H. (2) zrodziła zobowiązaniowy stosunek między stronami dając przymiot wnioskodawcy posiadacza zależnego, podczas gdy Sąd I instancji fakt zgody i wiedzy w przyjętym przez siebie rozumieniu ustalił wyłącznie na podstawie zeznań świadka S. H. (2), co w konsekwencji doprowadziło do sformułowania przez Sąd I instancji niewłaściwego wniosku, że wnioskodawczyni nie udowodniła, aby ona i jej mąż M. H. (2) władali częścią działki numer (...) jak właściciele, podczas gdy z racji domniemań prawnych dotyczących posiadania wnioskodawczyni winna była wykazać wyłącznie fakt władania nieruchomością (corpus), a ta okoliczność była bezsporna; wręcz przeciwnie to uczestnicy powinni wykazać że przyzwolenie – zgoda na korzystanie z nieruchomości doprowadziła do powstania stosunku zobowiązaniowego obalającego obowiązywanie domniemania posiadania jak właściciel (samoistnego). Udowodnienie jedynie zgody na władanie bez udowodnienia dalszej treści tego władania nie daje Sądowi możliwości uznania, że doszło do obalenia wspomnianego domniemania prawnego;

5.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 339 k.c. w zw. z art. 6 k.c., poprzez jego niewłaściwą wykładnię, co w konsekwencji doprowadziło do bezzasadnego przyjęcia, że wnioskodawczyni winna udowodnić, że ona i jej mąż M. H. (2) władali częścią działki nr (...) jak właściciele i wobec tego, że nie są posiadaczami samoistnymi nieruchomości obejmującej część działki numer (...), lecz wyłącznie posiadaczami zależnymi;

6.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 710 k.c. poprzez przyjęcie, że korzystanie przez wnioskodawczynię i jej męża M. H. (2) z nieruchomości odbywało się w ramach umowy o charakterze zobowiązaniowym (dający przymiot posiadacza zależnego) i na dodatek użyczenia, podczas gdy Sąd I instancji ustalając stan faktyczny wskazał, że ,,M. H. (2) sam decydował, co ma uprawiać na wydzielonej mu części i sam pobierał pieniądze za sprzedaż plonów”, a z konstrukcji umowy użyczenia nie wynika upoważnienie dla biorącego w użyczenie do pobierania pożytków z rzeczy.

Wobec powyższego wnioskodawczyni wniosła o:

- zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez stwierdzenie, że M. i S. H. (2) nabyli w drodze zasiedzenia z dniem (...) r. do majątku objętego wspólnością ustawową małżeńską własność nieruchomości obejmującej część działki nr (...) położonej w B. o powierzchni(...) ha, objętej księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy wZ. Ś., (...), o numerze (...), która w konsekwencji wydania opinii w niniejszym postępowaniu przez biegłego sądowego z zakresu geodezji (mapy podziału nieruchomości) będzie mogła być prawnie wydzielona i będzie stanowiła odrębną nieruchomość ewentualnie, że S. H. (2) i spadkobiercy M. H. (2) (S. H. (1), M. H. (1), Z. A. i R. H.) nabyli w drodze zasiedzenia z dniem (...)r. własność nieruchomości obejmującej część działki nr (...) położonej w B. o powierzchni (...) ha, objętej księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Z. Ś., (...), o numerze (...), która w konsekwencji wydania opinii w niniejszym postępowaniu przez biegłego sądowego z zakresu geodezji (mapy podziału nieruchomości) będzie mogła być prawnie wydzielona i będzie stanowiła odrębną nieruchomość

ewentualnie o:

- uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie Sądowi I instancji sprawy do ponownego rozpoznania;

- zasądzenie od uczestników na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja wnioskodawczyni nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wbrew zarzutom wnioskodawczyni, Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, który Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własny (art. 382 k.p.c.). W ocenie Sądu Odwoławczego ustalony przez Sąd I instancji stan faktyczny znajduje swoją postawę w przeprowadzonych dowodach. Orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe, albowiem brak było przesłanek do uznania, że doszło do zasiedzenia spornej nieruchomości przez wnioskodawczynię. W szczególności za niezasadny należało uznać zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. Ustosunkowując się do przedmiotowego zarzutu wskazać należy, iż ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w sprawie wyraża istotę sądzenia w części dotyczącej ustalenia faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwstawnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się ze świadkami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Skuteczne podważenie ustaleń Sądu Rejonowego wymagałoby wykazania, że Sąd Rejonowy uchybił zasadom oceny dowodów objętym treścią art. 233 § 1 k.p.c., wskazania realnych przyczyn, dla których ocena Sądu nie spełnia wymogów tego przepisu. Apelująca skutecznie tego nie uczyniła w złożonej apelacji. Nie wykazała, aby Sąd Rejonowy z materiału dowodowego sprawy wyprowadził wnioski logicznie niepoprawne i niezgodne z doświadczeniem życiowym. Sąd I instancji przedstawił fakty, które uznał za udowodnione, wskazał dowody, na których się oparł, dokonał oceny dowodów zgromadzonych w sprawie oraz wyjaśnił podstawę prawną rozstrzygnięcia z przytoczeniem przepisów prawa. W ocenie Sądu Okręgowego ocena dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy, nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi zostać zaakceptowana. Powoływanie się w apelacji, w sposób wybiórczy na fragmenty zeznań z pominięciem całości materiału dowodowego, nie może skutecznie podważyć dokonanych przez Sąd Rejonowy ustaleń. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, skutkiem czego Sąd I instancji oparł orzeczenie na ustaleniach niezgodnych ze stanem faktycznym wskazać należy, iż tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami, lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Według ugruntowanego w orzecznictwie stanowiska, zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może również polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystniejszych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej oceny materiału dowodowego (post. SN z dnia 10 stycznia 2002 r., sygn. akt II CKN 572/99). W kontekście powyższych uwag należy stwierdzić, iż wbrew twierdzeniom apelującej w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy i nie naruszył dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona przez tenże Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w tym zakresie zarzuty stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu pierwszej instancji. Oceniając sprawę w granicach apelacji wskazać należy, że dla zasadniczej kwestii w sprawie, a to samoistności posiadania, bez znaczenia pozostają kwestie motywacji braci i asumptu, dla którego doszło do nabycia przez S. H. (2) (...) ha gruntu w miejscowości B.. Nie ma także dla ustalenia braku samoistności posiadania wyeksponowana przez apelującą kwestia nabycia ciągnika. Wbrew zarzutom z relacji świadków T. D. i J. B. nie wynika także aby bracia byli faktycznie umówieni co do wspólnego zakupu nieruchomości – przeczą temu ponadto pozostałe okoliczności przemawiające za tym, że w sprawie niniejszej zachodziło wyłącznie posiadanie zależne, nie prowadzące do zasiedzenia. Wprawdzie, co zostało prawidłowo ustalone, M. H. (2) mógł uprawiać oddaną mu w posiadanie część działki nr (...) wedle własnego uznania, ale zawsze odbywało się to za wiedzą i co ważne zgodą jej właściciela tj. S. H. (2). Nie ma również przesłanek do tego aby uznać, że na przestrzeni kolejnych lat doszło do zmiany charakteru tego posiadania. Ze zgodnych relacji świadków, a to: G. S. (1), S. H. (2), M. H. (3), oraz przesłuchania wnioskodawczyni S. H. (1) i uczestników R. H., Z. A., M. H. (1) i D. H., dotyczących ustalenia czy M. H. (2) przekazywał S. H. (2) jakieś sumy pieniędzy za używanie pola, wynika, że M. H. (2) płacił bratu S. H. (2) środki celem ponoszenia ciężarów o charakterze publicznym (podatek). Ponadto wynika z powyższego, że M. H. (2)wielokrotnie miał zwracać się do brata o wykup uprawianej części pola. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazywano już, że samoistny posiadacz w złej wierze gdy zwraca się do właściciela lub innej osoby, którą uważa za właściciela, z ofertą nabycia własności tej rzeczy w drodze umowy, nie pozbawia się przymiotu samoistności chyba, że z innych okoliczności wynika, że rezygnuje z samodzielnego i niezależnego od woli innej osoby władania rzeczą (zob. postanowienie SN z dnia 28 kwietnia 1999 r., sygn. akt I CKN 430/98, OSNC 1999, nr 11, poz. 198). Jeśli zatem M. H. (1) płacił swojemu bratu środki pieniężne, celem zapłacenia przez S. H. (2) podatku od nieruchomości, to choć nie uiszczał innych należności, w ocenie Sądu Okręgowego zwracając się wielokrotnie z prośbą wykupu, w sytuacji gdy to brat S. H. (2) wytyczył zakres posiadania M. H. (1) (dokonanie dyspozycji faktycznej), nie sposób uznać M. H. (2) i wnioskodawczyni za posiadaczy samoistnych, lecz wyłącznie za posiadaczy zależnych, na podstawie stosunku zbliżonego do dzierżawy.

Zbieranie plonów, uprawa roli, decydowanie o zasiewie, sprzedaż plonów z własnym zyskiem, zasadniczo powinno być uważane za przejaw posiadania samoistnego, wspieranego domniemaniem wynikającym z art. 339 k.c., jednak w realiach niniejszej sprawy uiszczenie podatku do rąk brata sprawiało, że S. H. (2) tej daniny nie musiał płacić z własnych środków (o tę część był zwolniony z długu, co prowadziło w konsekwencji do jego wzbogacenia). Oznacza to, że nie została spełniona podstawowa przesłanka wiodąca do zasiedzenia nieruchomości tj. samoistności posiadania czyli posiadania cum animo rem sibi habendi. Dodać należy, że wbrew zarzutom apelacji, ocena Sądu Rejonowego, iż oddanie w posiadanie zależne odbyło się z dobrego serca brata S. H. (2), wcale nie jest pozbawiona czy oderwana od doświadczenia życiowego – zwłaszcza w odniesieniu do lat 80-tych i następnych ubiegłego wieku w stosunkach wiejskich pomiędzy krewnymi. Trzeba bowiem - rozwijając ten wątek sprawy - wskazać, że w zakresie zarzutu naruszenia art. 710 k.c. w realiach niniejszej sprawy stosunek zobowiązaniowy między braćmi istniał i wbrew stanowisku apelacji przekreślał samoistność posiadania. Wprawdzie rację ma wnioskodawczyni, że umowa użyczenia w istocie nie upoważnia biorącego do pobierania pożytków z rzeczy, lecz w niniejszej sprawie prawidłowa kwalifikacja stosunku łączącego S. H. (2) z M. H. (2) powinna nawiązywać nie do regulacji z art. 710 k.c. lecz tej, którą przewidziano w art. 708 k.c.., która – co szczególnie istotne z punktu widzenia przesłanek nabycia własności przez zasiedzenie - również wyłącza przyjęcie istnienia samoistności posiadania.

Posiadaczem zależnym jest bowiem ten, kto rzeczą faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mając inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Przepis art. 708 k.c. normuje właśnie owo inne prawo, o którym mowa w art. 336 k.c. in fine i wskazuje, że przepisy działu II (dotyczącego dzierżawy) stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy osoba biorąca nieruchomość rolną do używania i pobierania pożytków nie jest obowiązana do uiszczania czynszu, lecz tylko do ponoszenia podatków i innych ciężarów związanych z własnością lub z posiadaniem gruntu. Przepis został wprowadzony w określonych warunkach społeczno – gospodarczych, kiedy to nagminnie właściciele gruntów decydowali się na ich oddawanie innym osobom, zwalniając się jedynie od ponoszenia ciężarów publicznych. Oprócz klasycznej dzierżawy pojawił się nowy typ stosunków zobowiązaniowych, zwany bezczynszowym użytkowaniem, którego nie można zakwalifikować jako użyczenie, lecz należy do niego stosować odpowiednio przepisy o dzierżawie (orzeczenie SN z dnia 10 stycznia 1959 r., sygn.. akt 2 CR 12/59, RPEiS 1959, z.4, s.258).

Opisana w art. 708 k.c. umowa jest umową dwustronnie zobowiązującą i odpłatną (odmiennie Z. Radwański, w: System PrCyw, t. III, cz. 2, s. 355,358), a odpłatność polega na zwolnieniu z długu wydzierżawiającego (art. 392 k.c.). Do omawianej umowy mają zastosowanie (przez art. 694 k.c.) także przepisy o najmie (zob. uchwała SN z 2.4.1993 r., III CZP 39/93, OSNCP 1993, Nr 10, poz. 178), przy czym nie jest to umowa realna (tak A. Lichorowicz, w: System PrPryw, t. 8, 2011, Nb 119, s. 253; odmiennie Z. Radwański, w: System PrCyw, t. III, cz. 2, s. 358). Wobec powyższego wskazać należy, iż w taki właśnie sposób ukształtowany był stosunek między braćmi (wynika to ze zgodnych relacji przesłuchanych w sprawie świadków i wnioskodawczyni i uczestników ww. wymienionych, z których nadto wynika, że konieczność płacenia ciężarów publicznych była także utrzymana po śmierci M. H. (2)) i mimo wadliwej kwalifikacji prawnej tego stosunku zobowiązaniowego, przez Sąd I instancji, w istocie jego zrekonstruowanie w oparciu o ww. normę prawa wykluczało istnienie przesłanki zasiedzenia, o której mowa w art. 172 k.c., gdyż posiadanie M. H. (2) i wnioskodawczyni nie miało cech samoistności.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu. O kosztach orzeczono na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z § 5 pkt 1 w zw. z § 2 pkt. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

(...)

Sygn. akt II Ca 448/20 Ś., dnia 5 listopada 2020 r.

ZARZĄDZENIE

1)  (...)

2)  (...)

3)  (...) (...)