Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 sierpnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSR del. Mariola Basińska

Protokolant : sekretarz sądowy Ewa Lenartowicz

po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2018 roku w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa S. P.

przeciwko S. C., A. C.

o zapłatę

1.  Oddala powództwo przeciwko pozwanemu S. C..

2.  Zasądza od powoda S. P. na przez pozwanego S. C. kwotę 7217 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście) złotych tytułem kosztów procesu.

3.  Przyznaje od Skarbu Państwa adwokatowi J. D. kwotę 13.284 (trzynaście tysięcy dwieście osiemdziesiąt cztery) złote, w tym kwotę 2484 (dwa tysiące czterysta osiemdziesiąt cztery) złote jako podatek VAT według stawki 23%, z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi S. P. w sprawie przeciwko S. C..

4.  Oddala powództwo przeciwko A. C..

5.  Zasądza od powoda S. P. na rzecz pozwanej A. C. kwotę 3617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem kosztów procesu.

6.  Przyznaje od Skarbu Państwa adwokatowi J. D. kwotę 6642 (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa) złote, w tym kwotę 1242 (tysiąc dwieście czterdzieści dwa) złote jako podatek VAT według stawki 23%, z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej urzędu powodowi S. P. w sprawie przeciwko A. C..

IC 600/17

UZASADNIENIE

Po sprecyzowaniu powództwa w piśmie procesowym z dnia 18.07.2016 r. i z 3.04.2018r. (k. 281 i 530) powód S. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego S. C. kwoty 218.575,34 zł tytułem zwrotu pożyczki udzielonej przez R. R. S. C. w dniu 2.06.1993r. r. z odsetkami od 21.07.2016 r. alternatywnie w razie nieuwzględnienia powyższej podstawy prawnej - domagał się zasądzenia tej kwoty tytułem niesłusznego wzbogacenia opartego na art. 76 Prawa wekslowego. W stosunku do pozwanej A. C. powód wniósł o zasądzenie kwoty 108.712,77 zł tytułem zwrotu pożyczki udzielonej przez R. R. pozwanej w dniu 20.10.1992 r., której cesjonariuszem jest powód, z odsetkami od 21 lipca 2016 r. Ponadto powód domagał się zasądzenia kosztów procesu.

Na kwotę dochodzoną pozwem przeciwko pozwanemu składa się: 200.000 zł z tytułu należności głównej i 18.575,34 zł tytułem odsetek za okres od 29.04.2001r., czyli od daty wymagalności pożyczki, do 20.07.2016r., czyli do daty sprecyzowania żądania przez powoda.

Na kwotę dochodzoną pozwem przeciwko pozwanej składa się: 104.000 zł jako należność główna i 4.712,77 zł tytułem odsetek za okres od 2.12.2015 r., tj. od daty wymagalności pożyczki do dnia 20.07.2016r., czyli do daty sprecyzowania żądania przez powoda.

W uzasadnieniu żądania powód stwierdził, że R. R. prowadził w latach 90 –tych działalność gospodarczą (...) polegającą na udzielaniu wysokooprocentowanych pożyczek i prowadzeniu lokat pieniężnych. W czerwcu 1993r. powód wpłacił w lombardzie R. R. 27.500 zł (po denominacji) z terminem zwrotu wyznaczonym do 2.08.1993r. z odsetkami umownymi w wysokości 1 % za każdy dzień zwłoki. W związku z tym R. R. wystawił dwa weksle na rzecz powoda po 137.500.000 starych zł, a ponadto sporządził zobowiązanie wekslowe, w którym zobowiązał się zapłacić okazicielowi weksli kwotę 275.000.000 starych zł w całości w dniu 2.08.1993r. z odsetkami umownymi 1 % dziennie. Zwrotu pieniędzy powód ani jego żona nie otrzymali. W tym czasie pozwani prowadzili restaurację. Od R. R. pozwana pożyczyła 104.000 zł (po denominacji). Zabezpieczeniem tej pożyczki był weksel własny. W dniu 2.06.1993r. pozwany zawarł z R. R. umowę pożyczki na sumę 200.000 zł (po denominacji) i także wystawił weksel własny na zabezpieczenie spłaty. Ponieważ R. R. stracił płynność finansową wierzyciele domagali się rozliczenia zainwestowanych środków. Powód kontaktował się z R. R., który - w ramach rozliczenia - w dniu 12.09.2005r. przeniósł przez indos na powoda prawa z weksli wystawionych na zlecenie pozwanego, z datą wystawienia 2.05.1993r. Ponadto R. R. indosował na powoda również prawa z weksla wystawionego przez pozwaną z datą wystawienia 20.10.1992r. na sumę 104.000 zł po denominacji. Powód twierdził, że zarówno pożyczka udzielona pozwanemu, jak i pożyczka udzielona pozwanej nie miała ustalonego terminu zwrotu. Dalej powód wskazał, że w związku z niemożnością odzyskania należności z weksli, R. R. w dwóch odrębnych umowach cesji zawartych 1.06.2012r. przeniósł na powoda wierzytelności z bezterminowej umowy pożyczki zawartej z pozwaną na kwotę 104.000 zł i bezterminowej umowy pożyczki zawartej z pozwanym na kwotę 200.000 zł. Wskazał, że cedent poinformował go, że dłużnicy nie zwrócili pożyczki mimo zapewnień. O cesjach zawiadomił dłużników pismami z 7.04.2014r., a następnie wypowiedział umowy. Powód wskazał, że jego roszczenia z weksli przedawniły się, co miały potwierdzić wyroki Sądu Okręgowego w C. w sprawach IC (...) i IC (...).

Gdy chodzi o niesłuszne wzbogacenie, to powód wskazał, że wynika ono z faktu udzielenia przez R. R. pożyczki w kwocie 200.000 zł. Umowa pożyczki była stwierdzona pismem i załączona do sprawy karnej toczącej się pod sygn. IV K (...), powód nie może przedstawić tej umowy, gdyż akta IV K (...) zostały zniszczone. Pozwany w czasie przesłuchania przeprowadzonego w toku postępowania karnego przyznał, że pożyczał pieniądze od R. R. i na to oświadczenie powołuje się również Sąd Apelacyjny w K. w uzasadnieniu wyroku z 29.10.2011r. sprawie I ACa (...).

Gdy chodzi o szkodę, to powód wyjaśnił, że wynikła stąd, iż weksle wystawione przez pozwanego zostały indosowane na rzecz powoda przez R. R. tytułem zwrotu pieniędzy, które powód zostawił u R. R. jako swoistą „lokatę”. Natomiast pozwany na zabezpieczenie udzielonej przez R. R. pożyczki wystawił weksle własne opiewające na kwotę 200.000 zł. Poprzez indos na powoda przeszło również uprawnienie z art. 76 Prawa wekslowego.

Ponadto powód podniósł zarzut nadużycia prawa przez stronę pozwaną upatrując go w ich zachowaniu polegającym na wieloletnim, świadomym podejmowaniu działań zmierzających do odwleczenia momentu, w którym wymagalne stanie się ich zobowiązanie. Liczne procesy sądowe pomiędzy pozwanymi a R. R. oraz postępowania karne przeciwko R. R. przeciągnęły w czasie realizację istniejących zobowiązań pozwanych. Według powoda działania strony pozwanej były celowe i od początku nakierowane na zwłokę w spłacie długu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie, gdyż naruszają zasady współżycia społecznego. Pozwani uzyskali korzyść majątkową na mocy umów pożyczek od R. R., a fakt pobrania pożyczek i wystawienia weksli pozwany przyznał w trakcie prowadzonych postępowań. Po wejściu w posiadanie weksli powód podejmował usilne starania zmierzające do wyegzekwowania wierzytelności wobec pozwanych, dlatego w latach 1995-2000 spotykał się z rodziną pozwanych i kierował korespondencję na adres pozwanych uzyskany od ich rodziny, ale pozwani nie podejmowali tej korespondencji. Powód próbował uzyskać adres pozwanych z sądu, Urzędu Miasta C., u R. R., w Centralnym Biurze Adresowym. Ponadto powód podejmował kilkanaście postępowań przeciwko pozwanym, których celem było wyegzekwowanie należności, w trakcie których pozwany przyznawał fakt pobrania pożyczki, ale zaprzeczał publicznemu składaniu przyrzeczenia zwrotu. Prawomocne oddalenie powództw przeciwko pozwanym naraziło powoda na koszty. Przegrane procesy doprowadziły do sytuacji, w których dłużnik przyznając, iż otrzymał świadczenie, ale jest zwolniony od obowiązku zwrotu, mimo że wierzyciel od lat walczy o odzyskanie pieniędzy.

Postanowieniem z dnia 26 stycznia 2016 r. (k. 53) sprawa IC (...) przeciwko A. C. została połączona ze sprawą IC (...) celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Pozwany S. C. wniósł o oddalenie powództwa i zasadzenie na jego rzecz kosztów procesu. Podniósł, że począwszy od wyroku z 28.12.2011r. wszelkie powództwa powoda były oddalane. Twierdził, że roszczenia powoda pozbawione są podstawy prawnej.

Pozwana A. C. wniosła o oddalenie powództwa i podniosła zarzut powagi rzeczy osadzonej. Zgłosiła też zarzut przedawnienia. Zaprzeczyła, aby podpisywała weksle. Twierdziła, że weksle najprawdopodobniej zostały podrobione poprzez dopisanie kolejnych zer. Uznała, że powód jest pokrzywdzony finansowo, ale nie przez stronę pozwaną, lecz przez R. R., który został skazany za wyłudzenie środków od powoda i wielu innych osób. Według pozwanej historię weksli przedstawił Sąd Rejonowy wC. w sprawie o umorzenie weksli. Nie kwestionowała zaginięcia weksli. Ponadto pozwana podniosła, że wyrokiem z dnia 28.12.2011r. w sprawie IC (...) Sąd Okręgowy w C. oddalił powództwo powoda stwierdzając brak podstawy prawnej roszczenia i przedawnienie. Pozwana zaprzeczyła, aby oboje pozwani uznali dług wobec R. J. w jego lombardzie. Według pozwanej R. J. zawodowo trudniący się windykacją nie zwróciłby weksli R. R., ale egzekwowałby 2.000.000.000 i 1.040.000.000 strych zł będąc indosatariuszem i mając uznanie długu na piśmie.

Na rozprawie 20.03.2018r. (k 526) pozwani podtrzymali dotychczasowe stanowisko, zakwestionowali udzielenie pożyczki we wskazanej przez powoda wysokości. Przyznali, że brali pożyczki, ale w mniejszej wysokości. Podnieśli zarzut przedawnienia. Podnieśli, że pożyczkodawca już z zakładu karnego domagał się zwrotu pożyczki z zagrożeniem, że będzie ich dochodził przed sądem, czego jednak nie uczynił.

Postanowieniem z 4.04.2017r. w sprawie IC (...) Sąd odrzucił oba pozwy tj. przeciwko S. C. oraz A. C. w oparciu o art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., uznając, że przedmiot sporu był już rozstrzygnięty w sprawach Sądu Okręgowego IC (...), IC (...). Na skutek zażalenia powoda Sąd Apelacyjny postanowieniem z 20.11.2017r. w sprawie I ACz (...) uchylił zaskarżone postanowienie pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego orzeczeniu kończącemu sprawę. Sąd II instancji stwierdził, że nie zachodzi tożsamość roszczenia we wszystkich trzech wymienionych sprawach.

Sąd ustalił, co następuje:

W sprawie IC (...) S. P. i A. P. domagali się od A. C. zapłaty kwoty 104.000 zł w oparciu o weksel wystawiony przez pozwaną na rzecz R. R.. Twierdzili, że w wykonaniu swych zobowiązań wobec powoda R. R. przeniósł na powoda prawa z weksla w drodze indosu.

W sprawie tej wyrokiem z 21.12.2006r. Sąd Okręgowy w C. oddalił powództwo powoda i A. P. przeciwko A. C. o zapłatę 104.000 zł z weksla uwagi na przedawnienie roszczenia, za podstawę prawną orzeczenia przyjmując art. 70 ust. 1 Prawa wekslowego. Sąd I instancji stwierdził, że termin płatności weksla został ustalony na 20.12.1992r. lub 20.12.1993r., stąd termin przedawnienia upłynął w grudniu 1995 lub w 1996r. Sąd ten stwierdził, że nie było możliwym ustalenie dokładnego roku płatności z uwagi na przeróbkę. Oddalając apelację powoda wyrokiem 10.10.2007 r. Sąd Apelacyjny w K. w sprawie I ACa (...) za prawidłowe w świetle art. 70 ust. 1 prawa wekslowego uznał uwzględnienie zarzutu przedawnienia.

Postanowieniem z 24.07.2008r. Sąd Najwyższy w sprawie V CSK(...) odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej.

Dowód: wyrok sądu I instancji, wyrok sądu II instancji wraz z uzasadnieniami k 109, 119-121, 266, 274-279, 321-323 akt IC (...) (akta w załączeniu).

Przed Sądem Okręgowym w C. w sprawie IC (...) S. P. domagał się od S. C. zapłaty kwoty l60.239 zł z odsetkami od 12.11. 2007r. z tym uzasadnieniem, że pozwany jest dłużnikiem R. R. na kwotę 200.000zł po denominacji, u którego z kolei on ulokował dość znaczną sumę pieniędzy, których nie odzyskał, w związku z czym R. R. przekazał 20 sztuk oryginalnych weksli własnych zupełnych S. C. w drodze indosu na rzecz jego i S. Ś.. Wyrokiem zaocznym z 18.09.2008r. Sąd Okręgowy w C. zasądził od pozwanego na rzecz powoda żądaną kwotę. Na skutek sprzeciwu pozwanego i po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd ten uchylił wyrok zaoczny i powództwo oddalił.

Sąd ustalił, że w latach dziewięćdziesiątych XX wieku R. R. prowadził działalność gospodarczą pod nazwą (...). W ramach tej działalności przyjmował od kontrahentów depozyty pieniężne na wysoki procent i udzielał pożyczek. W ramach tej działalności udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 200.000 zł po denominacji, która była zabezpieczona wekslami. Termin płatności należności wekslowych został ustalony na dzień 2.05.1993 r. Pozwany nie zwrócił R. R. pożyczki.

Udzielane przez R. R. pożyczki pochodziły ze zdeponowanych u niego środków. Jedną z osób, które złożyły u R. R. pieniądze, był powód, który zdeponował u niego 275.000 zł po denominacji. Zwrot tych środków nastąpić miał 2.08.1993r., a opóźnienie wiązało się z zapłatą odsetek umownych w wysokości 1% dziennie. Na zabezpieczenie roszczenia powoda R. R. wystawił dwa weksle, każdy na 137.500 zł po denominacji. Zdeponowane przez powoda u R. R. środki nie zostały zwrócone. W celu wywiązania się z ciążących na nim zobowiązań R. R. przeniósł przez indos na powoda oraz S. Ś. wierzytelności wekslowe „celem egzekucji”. Przyczyną oddalenia powództwa w sprawie IC (...) było uwzględnienie zarzutu przedawnienia, stąd od 3.05.1996r. należność z weksla była przedawniona, a najpóźniej uległa przedawnieniu od 3.05.1999r., jeśli by przyjąć, że doszło do przerwania biegu przedawnienia w 1996r. Wyrokiem z 20.06.2012r. w sprawie I ACa (...) Sąd Apelacyjny w K. oddalił apelację powoda uznając zarzuty naruszenia art. 70 prawa wekslowego za niezasadne.

Dowód: wyroki Sądów I i II instancji wraz z uzasadnieniami k 486, 494-498, 579, 586-587v akt IC(...) (w załączeniu).

W sprawie IC (...) Sądu Okręgowego w Częstochowie powód S. P. wniósł przeciwko pozwanej A. C. o zapłatę 104.000 zł na podstawie art. 76 prawa wekslowego wraz z odsetkami w wysokości 1% dziennie poczynając od 21.12.1992r.

Powód twierdził, że jest w posiadaniu weksla własnego zupełnego, który otrzymał od R. R. w zamian za zadłużenie, jakie ten posiada wobec powoda i jego małżonki. Natomiast pozwana A. C. jest dłużnikiem R. R.. Weksel zaopatrzony jest w indos.

Wyrokiem z 27.04.2011r. Sąd Okręgowy w C.w sprawie IC (...) oddalił powództwo. Sąd ten min. ustalił, że pozwana A. C. i jej mąż S. C. w tamtym okresie czasu prowadzili restaurację (...) w C.. Na początku 1993r. S. C. zwrócił się do R. R. o pożyczkę na bieżące potrzeby związane z prowadzeniem restauracji. R. R. udzielił mu pożyczki w kwocie 200.000.000 zł (przed denominacją). W celu zabezpieczenia spłaty S. C. wystawił na rzecz R. R. weksle in blanco. Z czasem R. R. i S. C. zacieśnili znajomość. Zamierzali rozpocząć wspólną działalność w postaci komisu samochodowego. S. C. sprowadził z zagranicy jakieś samochody, które przekazał R. R.. S. C. zaciągnął też kredyt w banku z przeznaczeniem na rozpoczęcie tej działalności, który poręczył R. R.. Kredyt spłacił S. C. i pozwana A. C.. Przy okazji wzajemnych kontaktów pozwana podpisała weksel na rzecz R. R. oraz pisemne zobowiązanie wekslowe nr(...)jako poręczyciel. W 1994r. R. R. złożył zawiadomienie o popełnieniu przez S. C. i A. C. przestępstwa oszustwa na jego szkodę. W toku postępowania przygotowawczego w sprawie została przeprowadzona ekspertyza kryminalistyczna weksla wystawionego przez A. C. na zlecenie R. R. w dniu 20.10.1992r. i zobowiązania wekslowego nr (...) na kwotę 104 000 zł (po denominacji). W ekspertyzie stwierdzono, że podpis o brzmieniu (...) nakreślony na wekslu jest autentycznym podpisem A. C., natomiast podpis w brzmieniu „A. C.” umiejscowiony w pozycji „wystawca” na zobowiązaniu wekslowym nr (...) został nakreślony przez R. R., a jedynie parafa nakreślona w pozycji „poręczyciel” na zobowiązaniu wekslowym jest podpisem A. C.. Dalej Sąd OkręgowyC. w sprawie IC (...) ustalił, że 12.09.2005r. R. R. indosował na powoda weksel wystawiony na jego zlecenie przez pozwaną A. C. z datą wystawienia 20.10.1992r. i opiewający na kwotę 104.000 zł po denominacji z odsetkami umownymi w wysokości 1% za każdy dzień zwłoki, płatny w miesiąc po okazaniu, z adnotacją o okazaniu w dniu 20.11.1992r. lub 1993r. Sąd I instancji oddalając powództwo w sprawie IC (...) stwierdził, że dowodem niesłusznego wzbogacenia na podstawie art. 76 prawa wekslowego nie może być wyłącznie sam weksel, gdyż stanowiłoby to obejście przepisów o przedawnieniu. Powód S. P. w toku procesu nie udowodnił faktu otrzymania przez pozwaną A. C. od R. R. kwoty 104.000 zł oraz nie wykazał, że pozwana jest tą sumą niesłusznie wzbogacona, uwzględniając stosunki cywilnoprawne pomiędzy wystawcą i pierwszym remitentem. Wyrokiem z 28.10.2011r. w sprawie I ACa (...) Sąd Apelacyjny w K. oddalił apelację powoda podzielając ustalenia dokonane przez Sąd I instancji, jak i przeprowadzone przez niego rozważania.

Dowód: wyrok I i II instancji wraz z uzasadnieniami k 486, 494-498, 579, 586587v. akt IC (...) (akta w załączeniu).

Wnioskiem z 14.01.2013r. skierowanym do Sądu Rejonowego w C. powód domagał się umorzenia weksla własnego wystawionego na rzecz R. R. przez pozwaną A. C. w dniu 20.10.1992r. na kwotę 1.004.000.000 zł (przed denominacją) z odsetkami 1% za każdy dzień zwłoki, płatnego w C. bez protestu w miesiąc po okazaniu, okazanego 20.11.1992r. lub 1993r. (data poprawiona), indosowanego na rzecz powoda „celem egzekucji”. Sprawa nosiła sygnaturę II Ns (...), w której postanowieniem z 2.04.2014r. uwzględniono wniosek. Postanowieniem z 21.10.2014r. w sprawie VI Ca (...) Sąd Okręgowy w C. uchylił zaskarżone postanowienie w sprawie II Ns (...), zniósł postępowanie i sprawę przekazał Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Następnie w sprawie II Ns (...) Sąd Rejonowy w C. umorzył ten weksel przyjmując datę okazania: 20.11.1993r. Apelacja od tego postanowienia została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w C. 7.04.2015r. w sprawie VI Ca (...).

Dowód: postanowienia w sprawie II Ns (...), VI Ca (...) i II Ns (...), VI Ca (...) (w załączeniu).

Pismem z 13.04.1994r. złożonym w Prokuraturze Wojewódzkiej w C. w dniu 22.04.1994r. R. R. domagał się wszczęcia postępowania przeciwko pozwanym, którym zarzucał oszustwo. Twierdził, że pożyczył pozwanym znaczną sumę pieniędzy w 1992r., których nie oddali i nie zamierzają oddać, „nie wywiązali się z terminu oddalania pożyczonej im kwoty”. Dalej R. R. twierdził, że pozwani próbowali podważyć autentyczność swych podpisów na umowach pożyczek i na wekslach.

Prawomocnym wyrokiem z 27.05.1997r. w sprawie III K (...) Sąd Rejonowy w C. uniewinnił S. C. od popełnienia czynu polegającego na tym, że dnia 2.05.1993r. doprowadził R. R. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez zaciągnięcie u niego pożyczki w kwocie 200.000 zł (2 mld starych złotych), bez zamiaru zwrotu. Sąd Rejonowy uniewinnił również A. C. oskarżoną o to, że dnia 20.10.1992r. doprowadziła R. R. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez zaciągnięcie u niego pożyczki w kwocie 104.000 zł bez zamiaru jej zwrotu. Wyrok uprawomocnił się 17.07.1997r.

Dowód: akta Sądu Rejonowego w C. III K (...) (akta w załączeniu): zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa k 1-1v akt 1 Ds. (...), wyrok z 27.05.1997r. k 251, zarządzenie z 27.05.2010r. o odmowie przyjęcia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku k 289, postanowienie Sądu Okręgowego z 1.07.2010r. w sprawie VII Kz (...) k 299.

Akta sprawy IV K (...) Sądu Rejonowego w C. zostały przedwcześnie zniszczone.

Dowód: odpis pisma prezesa Sądu Rejonowego w C. z 8.04.2008r. i odpis pisma sądowego archiwum z 3.01.2008r. k 323v i 324.

2.06.1993r. pozwany wystawił R. R. 20 weksli własnych bez protestu opiewających na kwotę po 10.000 zł po denominacji. W wekslu wskazano, że będzie on płatny po okazaniu z wizą 2.06.1993r., a jednocześnie ze wskazaniem terminu płatności przypadającym na 2.06.1993r. Weksle były indosowane przez R. R. na przez (...) oraz na rzecz S. Ś. i powoda „celem egzekucji”

Weksle te zostały umorzone prawomocnym postanowieniem z 14.04.2014r. Sądu Rejonowego w C. w sprawie II Ns (...).

Dowód: odpisy weksli k 294-300, odpis pisma powoda z 9.07.2003r. k 328, postanowienie w sprawie II Ns (...) i Sądu Okręgowego w C. w sprawie I Ca (...) k 6 i 6v.

1.06.2012r. powód i R. R. zawarli umowę przelewu wierzytelności przysługującej R. R. wobec pozwanej z kwocie 104.000 zł z tytułu umowy pożyczki zawartej 20.10.1992r., której potwierdzeniem są: umowa pożyczki z 20.10.1992r., zobowiązanie wekslowe nr 40 z 20.10.1992r., weksel zupełny na kwotę 104.000 zł. W § 2 cedent oświadczył, że wierzytelność ta istnieje, a w § 4 pkt 1 zapewnił, że wierzytelność nie jest sporna ani co do zasady, ani co do wysokości. Wraz wierzytelnością na powoda przeszły także wszelkie związane z wierzytelności prawa, w tym odsetki - § 3 umowy. W § 5 umowy cesji jej strony postanowiły, że wierzytelność zostanie rozliczona w następujący sposób: 30.844 zł dla S. Ś., 27.500 zł dla powoda, reszta tj. 45.656 zł będzie zwrócona cedentowi.

W zobowiązaniu wekslowym nr 40 stwierdzono, że zobowiązanie zostanie zapłacone w 2 ratach: 20.11.1992r. – 12.000 zł po denominacji, 20.12.1992r. – 92.000 zł po denominacji.

Dowód: umowa cesji 5-7 akt tut. Sądu IC (...) (w załączeniu) i odpis umowy k 301-303 odpis protokołu przesłuchania świadka w sprawie 1 Ds. (...)k 305, kopia zobowiązania wekslowego nr 40 k 126a.

1.06.2012r. powód i R. R. zawarli umowę przelewu wierzytelności przysługującej R. R. wobec pozwanego z kwocie 200.000 zł z tytułu umów pożyczek i weksli zupełnych, czego potwierdzeniem są: umowa pożyczki z 2.06.1993r. w kwocie 200.000 zł, zobowiązanie wekslowe nr 103 z 2.06.1993r., 20 sztuk weksli zupełnych, każdy po 10.000 zł. W § 2 cedent oświadczył, że wierzytelności te istnieją, a w § 4 pkt 1 zapewnił, że wierzytelności nie są sporne ani co do zasady, ani co do wysokości. Wraz wierzytelnością na powoda przeszły także wszelkie związane z wierzytelnością prawa, w tym odsetki - § 3 umowy. W § 5 umowy cesji jej strony postanowiły, że wierzytelność zostanie rozliczona w następujący sposób: 30.844 zł dla S. Ś., 27.500 zł dla powoda, reszta tj. 141.656 zł będzie zwrócona cedentowi.

Weksel został wystawiony jako zabezpieczenie udzielonej pozwanemu pożyczki przez R. R..

Dowód: kopia umowy cesji 69-71, odpis protokołu przesłuchania świadka w sprawie 1 Ds. (...) k 305.

Pismem z 19.07.2016r. powód wypowiedział pozwanemu umowę pożyczki zawartą przez pozwanego z R. R. w dniu 2.06.1993r. na kwotę 200.000 zł i wezwał do jej zwrotu najpóźniej w ciągu 6 tygodni od otrzymania wypowiedzenia.

Dowód: odpis wypowiedzenia k 318.

Pismem z 19.07.2016r. powód wypowiedział pozwanej umowę pożyczki zawartą przez pozwaną z R. R. w dniu październiku 1992r. na kwotę 104.000 zł i wezwał do jej zwrotu najpóźniej w ciągu 6 tygodni od otrzymania wypowiedzenia.

Dowód: odpis wypowiedzenia k 320.

Pismami z 7.04.2014r. powód zawiadomił pozwanych o umowie przelewu.

Dowód: odpisy pism powoda z 7.04.2014r. k 316 i 317.

19.01.1993r. R. R. zawarł z D. B. umowę pożyczki na kwotę 13.000 zł marek niemieckich z terminem zwrotu 19.04.1993r. Zabezpieczeniem pożyczki był weksel własny na kwotę 13.000 marek niemieckich wystawiony 19.01.1993r. z terminem płatności w dniu 19.04.1993r.

8.09.1992r. te same osoby zawarły umowę pożyczki na kwotę 260.000.000 starych złotych z terminem płatności przypadającym na 8.12.1992r. Dla zabezpieczenia tej należności D. B. dnia 8.09.1992r. wystawił weksel własny na tę kwotę płatny 8.12.1992r.

Dowód: kopie umów pożyczek i kopie weksli k 197-199.

Powód poszukiwał adresu zameldowania pozwanego kierując wnioski do Policji, Urzędu Miasta C.. Pozwany poszukiwał także adresu zamieszkania R. R..

Dowód: odpis informacja Komisariatu Policji z 1.04.1997r. k 329, odpis pisma Urzędu Miasta C. z 26.04.2012r. k 330, odpis pisma powoda z sierpnia 2012r. do Departamentu Rejestrów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji k 331, odpis informacji o udostępnieniu danych osobowych k 377.

Ustalając stan faktyczny Sąd dał wiarę zgromadzonym w sprawie dowodom z dokumentów. Nie budzi wątpliwości, iż dokumenty sporządzone zostały przez osoby, których podpisy znajdują się pod ich treścią lub też że pochodzą one od organów w ich treści wskazanych. Forma i treść tych pism są właściwe dla dokonania wskazanych w nich czynności.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 723 k.c., jeśli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu 6 tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Zatem strona powodowa winna wykazać, że umowy pożyczek nie miały ustalonego terminu zwrotu.

Dla wykazania zasad udzielania pożyczek przez R. R. i przyczyn, dla których wystawiane były weksle przez pożyczkobiorców strona powodowa złożyła kopie umów pożyczek zawartych z D. B. i kopie weksli przez niego wystawionych. Wynika z nich, że kwota pożyczki, data jej udzielenia i data zwrotu pożyczki miały odzwierciedlenie w treści weksla. Co istotne, data zwrotu pożyczki określona w umowie pożyczki jest tożsama z datą wykupu weksla wymienioną w wekslu.

Wprawdzie weksle wystawione przez S. C. nie określają w sposób jednoznaczny, czy były to weksle płatne w pewien czas po okazaniu, czy płatne w oznaczonym dniu, niemniej jednak termin wykupu przypada na 1993r. Mianowicie jeśli były to weksle płatne w oznaczonym dniu to termin wykupu przypadł na 2.06.1993r., a jeśli weksle były płatne w miesiąc po okazaniu, to termin wykupu przypadł na 2.07.1993r., czyli miesiąc po okazaniu, okazanie miało miejsce 2.06.1993r. Jeżeli zatem weksle wystawione przez pozwanego były odzwierciedleniem umowy pożyczki, to, przyjmując datę płatności uwidocznioną w wekslu na 2.06.1993r., termin zwrotu pożyczki również przypadał na 2.06.1993r. Jeśli natomiast nie określono terminu zwrotu pożyczki, to data okazania weksla do zapłaty, zapisana w wekslu na 2.06.1993r. świadczy o tym, że doszło do wypowiedzenia umowy pożyczki udzielonej S. C.. Za tym przemawia treść zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa złożonego przez R. R. i sporządzonego przez niego 13.04.1994r. Już wówczas R. R. twierdził, że pozwani nie zwrócili mu pożyczonych pieniędzy „nie wywiązali się z terminu oddalania pożyczonej im kwoty”. Istotnym jest, że R. R. w zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa mówi o pożyczce. A zatem w odniesieniu do pozwanego weksle zabezpieczały udzieloną mu pożyczkę. Skoro w zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa R. R. twierdził, ze S. C. na dzień sporządzenia zawiadomienia nie oddał mu pożyczki, to świadczy to o tym, że przed dniem 13.04.1994r. upłynął termin jej zwrotu, niezależnie od tego czy ustalono termin jej zwrotu, czy została umowa wypowiedziana. W tej sytuacji termin przedawnienia roszczenia wobec pozwanego S. C. z tytułu umowy pożyczki najpóźniej rozpoczął bieg od 13.04.1994r., ponieważ na pewno z tym dniem roszczenie było wymagalne. Zgodnie z art. 120 § 1 k.c. bieg przedawnienia roszczenia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Dziesięcioletni termin przedawnienia wymieniony w art. 118 k.c. upłynął najpóźniej z dniem 13.04.2004r. Powód wniósł pozew 24.10.2014r. (k 45). Wobec tego na dzień wniesienia pozwu przeciwko S. C. o zapłatę należności z tytułu umowy pożyczki roszczenie to jest przedawnione.

Gdy chodzi o żądanie zwrotu pożyczki od pozwanej A. C., to w pierwszej kolejności powód winien wykazać, że pozwana otrzymała od R. R. pożyczkę w kwocie 104.000 zł (po denominacji). Tej okoliczności powód nie dowiódł. Jak wskazał Sąd Okręgowy w C. w uzasadnieniu wyroku w sprawie IC (...), w której to sprawie powód domagał się od pozwanej zapłaty kwoty 104.000 zł w oparciu o art. 76 Prawa wekslowego, dowodem niesłusznego wzbogacenia na podstawie art. 76 Prawa wekslowego nie może być wyłącznie sam weksel, gdyż stanowiłoby to obejście przepisów o przedawnieniu roszczenia wekslowego, pomimo zgłoszenia takiego zarzutu przez dłużnika wekslowego i faktycznie oznaczałoby zasądzenie sumy wekslowej w oparciu o weksel. Sąd ten uznał, że dowodem udzielenia pożyczki A. C. nie jest zobowiązanie wekslowe nr 40, ponieważ pozwana podpisała je tylko jako poręczyciel, a nie jako wystawca weksla. W konsekwencji, Sąd w sprawie IC (...) stwierdził, że nie ma dowodu na to, aby pozwana otrzymała od R. R. kwotę 104.000 zł. Te zapatrywania zaakceptował Sąd Odwoławczy, czemu dał wyraz w wyroku w sprawie I ACa(...) i co przedstawił w uzasadnieniu swego wyroku.

Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. wyrok wydany w sprawie IC (...) i w sprawie I ACa (...) wiążą Sąd w niniejszej sprawie. Sąd jest związany tylko wyrokiem, ale dla ustalenia motywów rozstrzygnięcia należy sięgnąć do ich uzasadnień.

Kwestia ta nie ma jednak doniosłego znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu, ponieważ Sąd oddalił powództwo powoda przeciwko pozwanej A. C. z uwagi na przedawnienie roszczenia. Niezależnie od tego czy została zawarta umowa pożyczki pomiędzy R. R. i pozwaną oraz na jaką kwotę, to pożyczka ta była wymagalna na dzień sporządzenia przez R. R. zawiadomienia o popełnieni przestępstwa, czyli na 13.04.1994r. W tej dacie R. R. twierdził, że pozwana nie zwróciła mu pożyczonych pieniędzy i na ten dzień termin zwrotu już upłynął. Jeśli według umowy cesji dowodem istnienia wierzytelności wobec pozwanej w kwocie 104.000 zł ma być weksel wystawiony przez pozwaną, deklaracja wekslowa i umowa pożyczki, to termin przedawnienia na dzień wniesienia pozwu minął.

Weksel był płatny w miesiąc po okazaniu, okazano go 20.11.1992r. lub 1993r. Strona powodowa utrzymywała, że weksle były ściśle związane z pożyczkami udzielanymi przez R. R.. Skoro zatem okazano weksel i skoro w zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa R. R. twierdził, że upłynął termin zwrotu pożyczki, to umowa pożyczki została wypowiedziana, a termin jej zwrotu minął przed 13.04.1994r. Kierując się deklaracją wekslową nr 40, to termin zwrotu ostatniej raty przypada na 20.12.1992r., co z kolei zbiega się z datą płatności z weksla, przyjmując że okazano weksel 20.11.1992r.

Mając na względzie powyższe, Sąd przyjął, że najpóźniejszą datą rozpoczęcia biegu przedawnienia jest 13.04.1994r. Pozew przeciwko pozwanej powód wniósł w czerwcu 2015r. Dziesięcioletni termin przedawnienia wymieniony w art. 118 k.c. skończył bieg najpóźniej upływem 13.04.2004r., stąd na dzień wniesienia pozwu przeciwko pozwanej roszczenie powoda jest przedawnione.

Wyjaśnienia wymaga, że w niniejszej sprawie w odniesieniu do roszczeń powoda opartych na umowach pożyczki ma zastosowanie ma art. 118 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed zmianą dokonaną ustawą z 13.04.2018r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018r., poz. 1104). Dotychczasowe przepisy stosuje do roszczeń powstałych przez 8.07.2018r. i przedawnionych przed tą datą, jak to stanowi art. 5 ust. 1 cytowanej ustawy z 13.04.2018r.

Zgodnie z art. 513 § 1 k.c. dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie.

Zarzut przedawnienia roszczeń z tytułu pożyczek przysługiwał pozwanym już w czasie sporządzenia zawiadomień o przelewie, czyli 7.04.2014r. W tym dniu roszczenia powoda z tytułu pożyczek były już przedawnione. Na potrzeby niniejszego procesu nie jest konieczne ustalenie daty doręczenia pozwanym pism powoda z 7.04.2014r., skoro na pewno w tym dniu roszczenia były przedawnione, a żadna ze stron nie wskazuje wcześniejszej daty powzięcia przez pozwanych zawiadomienia o przelewie. Zresztą na dzień sporządzenia umowy przelewu – 1.06.2012r., zarzut przedawnienia także przysługiwał pozwanym, bo na ten dzień roszczenie o zwrot pożyczek także było przedawnione.

Zapewnianie zbywcy wierzytelności o istnieniu wierzytelności, o ich niespornym charakterze co do zasady i wysokości nie pozbawia pozwanych prawa powoływania się na wszelkie zarzuty, który mieli przeciwko zbywcy, w tym na zarzut przedawnienia. Pozwani bowiem nie są stroną umów przelewu, nie są więc odpowiedzialni za treść umów przelewu i zapewnień w nich składanych. Zapewnienie cedenta nie oznacza, że wierzytelności rzeczywiście są niesporne. Jeśli cedent złożył nieprawdziwe zapewnienie, to rodzi to skutki tylko w pomiędzy stronami umowy przelewu. Należy dodać, że zobowiązanie przedawnione nie wygasa, przekształca się w zobowiązanie naturalne i może być dochodzone przed sądem, ale strona zobowiązana może powołać się na zarzut przedawnienia, co w efekcie skutkuje przegraniem procesu przez wierzyciela.

Wobec powyższego Sąd oddalił żądanie powoda o zapłatę z tytułu umów pożyczki na podstawie art. 118 k.c. oraz na podstawie wyżej powołanych przepisów.

Stosownie do art. 76 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936r. – Prawo wekslowe (tekst jedn. Dz.U. z 2016r., poz. 160) wystawca i akceptant, których zobowiązanie wekslowe wygasło wskutek przedawnienia lub zaniechania czynności zachowawczych, są zobowiązani wobec posiadacza weksla, o ile z jego szkodą niesłusznie się wzbogacili. Roszczenie z tytułu niesłusznego zbogacenia ulega przedawnieniu z upływem lat trzech, licząc od dnia wygaśnięcia zobowiązania wekslowego.

Jak ustalił Sąd Okręgowy w C. w sprawie IC (...) zobowiązanie wekslowe pozwanego S. C. wygasło na skutek przedawnienia z upływem 2.05.1996r., a najpóźniej upływem 2.05.1999r. Wobec tego trzyletni termin przedawnienia z tytułu niesłusznego wzbogacenia uległ przedawnieniu najpóźniej w z upływem 2.05.2002r. Zatem w dniu wniesienia w niniejszej sprawie pozwu przeciwko S. C., czyli w dniu 24.10.2014r., roszczenie powoda z tytułu niesłusznego wzbogacenia było przedawnione. Z tej przyczyny powództwo zostało oddalone na podstawie art. 76 Prawa wekslowego.

Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić użytku ze swego prawa, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie dzielenie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony prawnej.

Przepis ten nie służy do modyfikowania obowiązującego praw, dlatego jego zastosowanie ma charakter wyjątkowy. Prawo korzystania przez pozwanych z zarzutu przedawnienia nie może być poczytane jako nadużycie prawa podmiotowego. Od wierzyciela zależy wybór czasu wniesienia pozwu przeciwko dłużnikowi, a także wybór podstawy prawnej roszczenia, a więc czy będzie to roszczenie oparte na umowie pożyczki czy też podstawą żądania będzie weksel. Opóźnianie w dochodzeniu roszczenia rodzi dla wierzyciela niebezpieczeństwo powołania się dłużnika na przedawnienie. Jest to prawo dłużnika, które w zupełnie wyjątkowych okolicznościach może być uznane za nadużycie prawa lub za sprzeczne z zadami współżycia społeczne. Pozwanym nie można uczynić zarzutu, że zgłaszając zarzut przedawnienia zachwali się w sposób sprzeczny z kryteriami w art. 5 k.c. Pozwani swym działaniem nie powodowali, że powód z opóźnieniem wniósł pozew o zapłatę, a jakiekolwiek kontakty stron miały miejsce w latach dziewięćdziesiątych. Podjęcie natomiast obrony przez pozwanych nie może być poczytane jako nadużycie prawa. Nabywając w drodze indosu wierzytelności z weksli wystawionych przez pozwanych powód znał datę płatności weksli, a w konsekwencji datę przedawnienia roszczeń z weksli, jak i z tytułu niesłusznego wzbogacenia w oparciu o art. 76 Prawa wekslowego. Nabywając w 2012r. wierzytelność z umów pożyczek, udzielonych kilkadziesiąt lat wcześniej powód mógł się liczyć z tym, że pozwani zgłoszą zarzut przedawnienia, skoro taką właśnie obronę podjęli we wcześniejszych sprawach. Zarzut przedawnienia może być podniesiony, gdy upływ przedawnienia nie jest nadmierny. Czas, który upłynął od dnia przedawnienia poszczególnych roszczeń powoda zgłoszonych w niniejszej sprawie przekracza okres przedawnienia – 10 lat. Okres ten jest nazbyt długi, w związku z tym obronę pozwanych w postaci zarzutu przedawnienia nie można ocenić jako nadużycie prawa. Poza tym pozwani nie mogą ponosić odpowiedzialności za to, że pierwotny wierzyciel – R. R. nie dochodził roszczeń we właściwym czasie. Skutki tego ponosi nabywca wierzytelności. Z tych względów Sąd nie uznał zgłoszonego zarzutu przedawnienia za nadużycie prawa.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 109 § 2 k.p.c.

O wysokości wynagrodzenia pełnomocników stron decyduje data wniesienia pozwu.

Pozwy przeciwko pozwanym wniesione zostały pod rządem rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 461). Rozporządzenie to utraciło moc dniem 31.12.2015r. na skutek wejścia w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800). W myśl § 21 rozporządzenia z 22.10.2015r. do spraw wszczętych i niezakończonych w danej instancji do dnia wejścia w życie tego rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe. Postanowienie z 4.04.2017r. o odrzuceniu pozwu miało miejsce pod rządem dotychczasowych przepisów, nie doszło więc do zakończenia postępowania w danej instancji przez 1.01.2016r.

Na koszty procesu pozwanej składa się: 17 zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa, 3600 zł wynagrodzenie pełnomocnika procesowego - § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Na koszty procesu pozwanego składa się: 17 zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa, 7200 zł wynagrodzenie pełnomocnika procesowego - § 6 pkt 7 rozporządzenia z 22.10.2002r.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej orzeczono na podstawie § 2 ust. 1 i 3, § 4 ust. 1 i 2, § 6 pkt 6 i 7, § 13 ust. 2 pkt 1, § 19 pkt 1 , § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Na koszty w sprawie przeciwko pozwanej składa się wynagrodzenie adwokata 3600 zł za I instancję, 1800 zł w postępowaniu zażaleniowym, łącznie 5400 zł + 1242 zł VAT, razem 6642 zł.

Na koszty w sprawie przeciwko pozwanemu składa się wynagrodzenie adwokata 7200 zł za I instancję, 3600 zł w postępowaniu zażaleniowym, łącznie 10.800 zł + 2484 zł VAT, razem 13.284 zł.