Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2020 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Robert Grygiel

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Karina Zbroińska

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2020 roku w C. na rozprawie

sprawy R. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania R. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 4 czerwca 2019 roku Nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w C. z dnia 4 czerwca 2019 roku numer (...) w ten sposób,
że ustala wysokość emerytury odwołującego R. D.
przy uwzględnieniu okresu zatrudnienia od 16 sierpnia 1988 roku do 31 sierpnia 1988 roku jako okresu składkowego;

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie;

3.  znosi wzajemnie między stronami koszty procesu.

Sygn. akt IV U 1429/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 4 czerwca 2019 roku, (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. ponownie przeliczył podstawę przysługującej R. D. emerytury, poczynając od 1 marca 2019 roku.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną postawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, tj. z lat 1970-2000, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalając na 155,97%, a podstawę wymiaru na kwotę 3.083,84 zł, do jej obliczenia przyjmując kwotę bazową wynoszącą 1.977,20 zł. Do ustalenia wysokości świadczenia organ rentowy uwzględnił 40 lat, 11 miesięcy i 21 dni, tj. 491 miesięcy składkowych oraz 1 rok, 3 miesiące i 22 dni, tj. 15 miesięcy okresów nieskładkowych.

Od powyższej decyzji odwołał się R. D., zarzucając naruszenie
§ 1 ust. 1 pkt 4 w zw. z § 4 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe, poprzez brak wezwania go do przedstawienia dokumentacji na okoliczność przepracowania 20 miesięcy w kraju oraz naruszenie art. 110 i 111 ust. 2 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez błędne przeliczenie wysokości świadczenia emerytalnego na skutek przyjęcia kwoty bazowej z 2006 roku w wysokości 1.977,20 zł zamiast aktualnej z marca 2019 roku wynoszącej 4.003,88 zł.

Wskazując na powyższe zarzuty odwołujący wniósł o ponowne przeliczenie wysokości świadczenia emerytalnego na podstawie art. 15 i 53 ustawy emerytalnej, przy uwzględnieniu kwoty bazowej obowiązującej w dacie złożenia wniosku, tj. 26 marca 2019 roku oraz wyrównanie wysokości emerytury na podstawie art. 133 ust.
1 pkt 2 tej ustawy.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony zacytował przepisy art. 111 ust. 1-3 ustawy emerytalnej i wskazał, że na ich podstawie przy przeliczeniu wysokości przysługującej mu emerytury organ rentowy winien przyjąć aktualną kwotę bazową wynoszącą 4.003,88 zł, a nie dotychczasową wynoszącą 1.977,20 zł. Zdaniem odwołującego brak przyjęcia wyższej kwoty bazowej był powiązany z naruszeniem przez organ rentowy § 1 ust. 1 pkt 4 w zw. z § 4 rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Społecznej z 11 października 2011 roku w sprawie postępowania
o świadczenia emerytalno-rentowe, poprzez nie zaliczenie mu w ramach przyznawanego świadczenia przepracowanych 20 miesięcy w kraju oraz nie wystąpienie do niego o uzupełnienie wniosku. Ubezpieczony wyjaśnił, że w jego legitymacji ubezpieczeniowej są zaznaczone zarobki w latach 1988-1991, w których pracował za granicą, natomiast w okresach od 1 stycznia do 31 sierpnia 1988 roku, od 1 kwietnia do 31 czerwca 1990 roku (pisownia oryginalna - powinno być do 30 czerwca), od 1 do 31 grudnia 1990 roku oraz od 1 stycznia do 31 sierpnia 1991 roku pracował w kraju, czego organ rentowy nie uwzględnił. Dodatkowo odwołujący zarzucił, że organ rentowy bezzasadnie przyjął wynagrodzenie za okres 20 lat o współczynniku 155,97% zamiast korzystniejszego za okres 10 lat, gdzie współczynnik wynosi 158,01% oraz odliczył przepracowany przez niego rok 1985 o współczynniku 133,55%, zaliczając go do okresu 20-letniego i nie zaliczając do okresu 10-letniego, co skutkowało utratą 2,04% w stosunku do okresu 20 lat.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie,
wskazując że zaskarżona decyzja jest prawidłowa i zgodna z obowiązującymi przepisami.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

R. D. urodził się (...) i (...) roku jest uprawniony do emerytury, przyznanej mu decyzją z 31 sierpnia 2006 roku. Do ustalenia wysokości podstawy świadczenia przyjęto wynagrodzenie-dochód-przychód, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 20 lat kalendarzowych, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalając na 110,95%, a podstawę wymiaru na kwotę 2.193,70 zł, do jej obliczenia przyjmując kwotę bazową wynoszącą 1.977,20 zł. Do ustalenia wysokości świadczenia organ rentowy uwzględnił 27 lat i 4 miesiące, tj. 328 miesięcy okresów składkowych oraz 9 miesięcy okresów nieskładkowych. Na skutek kolejnych wniosków ubezpieczonego, organ rentowy kilkukrotnie przeliczał wskaźnik podstawy wymiaru jego świadczenia, decyzją
z 4 marca 2009 roku ustalając go na 146,95%.

W dniu 26 marca 2019 roku R. D. złożył kolejny wniosek o przeliczenie świadczenia emerytalnego, w wyniku rozpoznania którego organ rentowy wydał zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzję z 4 czerwca 2019 roku.

Ostatecznie ustalając wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia odwołującego organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 16 do 31 sierpnia 1998 roku, przyjmując, że jest to okres urlopu bezpłatnego, natomiast uwzględnił okresy zatrudnienia od 1 stycznia do 15 sierpnia 1988 roku, od 1 kwietnia do 30 czerwca 1990 roku, od 1 do 31 grudnia 1990 roku i od 1 stycznia do 31 sierpnia 1991 roku, przyjmując za nie kwoty wynagrodzenia wynikające z kart wynagrodzeń ubezpieczonego. Ustalony z uwzględnieniem powyższych zarobków wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury odwołującego wyniósł 155,97%.

(v. akta rentowe)

W okresie od 2 lutego 1985 roku do 30 kwietnia 1993 roku R. D. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...)
w G., kolejno na stanowiskach kierownika budowy, starszego mistrza
i kierownika kierownictwa robót. W trakcie powyższego zatrudnienia ubezpieczony kilkukrotnie był delegowany do pracy za granicą, w tym na podstawie umowy o pracę nr (...) z 15 sierpnia 1988 roku na okres od 15 sierpnia do 31 grudnia 1988 roku został oddelegowany do pracy na terenie dawnej Czechosłowacji – budowa T.. Powyższy pobyt był następnie kilkukrotnie przedłużany i ostatecznie na kontrakcie w Czechosłowacji odwołujący pracował w okresie od 15 sierpnia 1988 roku do 15 lutego 1990 roku, co zostało potwierdzone wewnętrznym świadectwem pracy z 15 lutego 1990 roku oraz kartą obiegową z 19 lutego 1990 roku.

W okresie wykonywania pracy na eksporcie wynagrodzenie za pracę było wypłacane ubezpieczonemu z dołu po zakończeniu danego miesiąca kalendarzowego,
w pierwszych dniach kolejnego miesiąca.

W dniu 11 kwietnia 1990 roku kierownik (...) złożył wniosek o przyznanie R. D. prawa do nagrody jubileuszowej za 25 lat pracy, jako okresy uprawniające go do tej nagrody wskazując okresy pracy zawodowej od 23 sierpnia 1963 roku do 31 stycznia 1985 roku i od 1 marca 1985 roku do 31 marca 1990 roku.

Do legitymacji ubezpieczeniowej odwołującego wpisano między innymi zarobki za rok 1988 w kwocie 829.032,00 zł, zapis ten opatrując dodatkową adnotacją, że od września do grudnia pracował na exporcie.

(v. kopia akt osobowych ubezpieczonego załączona do akt IV U 2037/08 Sądu Okręgowego w Częstochowie, akta rentowe, wyjaśnienia odwołującego – elektroniczny protokół rozprawy z 26 lutego 2020 roku)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2020 roku, poz. 53 ze zm.) – dalej ustawa emerytalna, ubezpieczonym urodzonym przed dniem
1 stycznia 1949 roku przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1)  osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2)  mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

W myśl art. 53 ust. 1 ustawy emerytalnej, emerytura wynosi

1)  24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

2)  po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

3)  po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych

- z uwzględnieniem art. 55.

Przy obliczaniu emerytury okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, ustala się
z uwzględnieniem pełnych miesięcy (ust. 2).

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury
i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek
o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania
w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy (ust. 2a)

Zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1)  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

2)  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go
w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

3)  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem
ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4)  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.

Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych
z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (ust. 6).

W myśl art. 111 ust 1 ustawy emerytalnej, wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej
w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1)  z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2)  z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3)  z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, obliczony na zasadach określonych
w art. 15, mnoży się przez kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia (ust 2).

Podstawa wymiaru emerytury lub renty, ustalona na zasadach określonych
w ust. 1 i 2, podlega wszystkim waloryzacjom przysługującym do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie tej podstawy (ust. 3).

Zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń emerytalnych i rentowych określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (tekst jednolity Dz. U. z 1989 roku nr 11, poz. 63 ze zm.). Zgodnie z § 1 wyżej wskazanego rozporządzenia podstawę wymiaru emerytur i rent, ustala się od wynagrodzenia
z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, z uwzględnieniem wypłaconych zamiast tego wynagrodzenia świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Do ustalenia podstawy wymiaru dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy nie przyjmuje się tych składników wynagrodzenia w gotówce i w naturze z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, od których nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, z uwzględnieniem ust. 2-5 (§ 4 ust. 1 rozporządzenia). Do obliczenia podstawy wymiaru emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w nie uspołecznionych zakładach pracy lub przez osoby fizyczne przyjmuje się składniki wynagrodzenia, od których zostały ustalone składki na ubezpieczenia społeczne (§ 7 ust. 1).

Zgodnie z 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 roku, nr 237, poz. 1412), środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Jak jednak wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lipca 1997 roku,
II UKN 186/97 (OSNP 1998/11/342), który zachowuje aktualność również na gruncie przepisów przywołanego powyżej rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku, w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1984 roku w sprawie postępowania
o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń.

Na wstępie należy wskazać, że jak wynika z dokumentacji znajdującej się
w aktach rantowych ubezpieczonego, zwłaszcza karty przebiegu zatrudnienia, na podstawie której została wydana decyzja z 22 maja 2019 roku i następnie zaskarżona w niniejszej sprawie decyzja z 4 czerwca 2019 roku, organ rentowy zaliczył do stażu emerytalnego R. D. okresy wykonywania przez niego pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od 1 stycznia do 15 sierpnia 1988 roku (uwzględniony został okres składkowy od 2 lutego 1985 roku do 15 sierpnia 1988 roku) oraz od 1 kwietnia do 30 czerwca 1990 roku, od 1 do 31 grudnia 1990 roku i od 1 stycznia do 31 sierpnia 1991 roku (uwzględniony został okres składkowy od 1 września 1988 roku do 17 marca 1993 roku).

W konsekwencji powyższego, odwołanie ubezpieczonego w zakresie w jakim żąda ponownego zaliczenia ww. okresów do stażu emerytalnego jest oczywiście bezzasadne, albowiem dany okres kalendarzowy do stażu emerytalnego może być zaliczony tylko jeden raz.

Za zasadne należy natomiast uznać odwołanie R. D.
w zakresie, w jakim żąda doliczenia do stażu emerytalnego okresu od 16 do 31 sierpnia 1988 roku (w wyroku przed sprostowaniem oczywistej omyłki pisarskiej wskazano, że dotyczy to okresu od 15 zamiast od 16 sierpnia 1988 roku).

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w okresie od 15 sierpnia 1988 roku do 15 lutego 1990 roku R. D. wykonywał pracę na kontrakcie zagranicznym w Czechosłowacji, co wprost potwierdza szereg zachowanych oryginalnych dokumentów, w tym wewnętrzne świadectwo pracy z 15 lutego 1990 roku oraz karta obiegowa z 19 lutego 1990 roku. Jednocześnie zważywszy na fakt, że w trakcie wykonywania pracy na eksporcie wynagrodzenie za pracę było wypłacane ubezpieczonemu z dołu po zakończeniu danego miesiąca kalendarzowego, w pierwszych dniach kolejnego miesiąca, logiczne jest, że do jego legitymacji ubezpieczeniowej wpisano zarobki za okres od września do grudnia 1988 roku, z adnotacją że w tym czasie przebywał na kontrakcie zagranicznym, ponieważ dopiero we wrześniu 1988 roku otrzymał on wynagrodzenie kontraktowe za sierpień tego roku.

W konsekwencji, ponieważ dokumentacja potwierdzająca wykonywanie przez odwołującego w spornym okresie od 16 do 31 sierpnia 1988 roku pracy na eksporcie nie budzi żadnych wątpliwości Sądu co do jej autentyczności i wiarygodności, powyższy okres należało doliczyć do jego stażu emerytalnego jako okres składkowy.

Nie zasługiwało z kolei na uwzględnienie żądanie R. D. przeliczenia wysokości przysługującej mu emerytury z uwzględnieniem kwoty bazowej z marca 2019 roku wynoszącej 4.003,88 zł, zamiast z uwzględnieniem dotychczasowej kwoty bazowej z 2006 roku wynoszącej 1.977,20 zł.

W niniejszej sprawie niesporne jest, że prawo do emerytury odwołujący nabył
(...)roku, na podstawie decyzji organu rentowego z 31 sierpnia 2006 roku, rozpoznającej jego wniosek o emeryturę z 4 sierpnia 2006 roku. Tym samym oczywiste jest, że do ustalenia wysokości świadczenia ubezpieczonego należało przyjąć kwotę bazową z 2006 roku i jednocześnie jest to jedyna kwota bazowa jaka kiedykolwiek była przyjmowana do ustalenia wysokości jego emerytury.

Tym samym w świetle art. 111 ust. 2 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, obliczony na zasadach określonych w art. 15, mnoży się przez kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia, przy przeliczaniu obecnie wysokości emerytury ubezpieczonego należało przyjąć kwotę bazową z 2006 roku i tak też prawidłowo postąpił organ rentowy. Stanowisko odwołującego, że zawarte w cytowanym powyżej przepisie sformułowanie „kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia” oznacza kwotę bazową obowiązującą w dacie dokonywania przeliczenia wysokości świadczenia, jest całkowicie dowolne i sprzeczne z gramatyczną wykładnią ww. przepisu. Gdyby faktycznie ustawodawca chciał aby przeliczanie wysokości świadczeń na podstawie art. 111 ustawy emerytalnej odbywało się w sposób wskazany przez ubezpieczonego, to wystarczyłoby aby w przepisie tym wskazał na aktualną kwotę bazową, a nie kwotę „ostatnio przyjętą”, co wprost wskazuje na zdarzenie przeszłe dokonane.

Nie można się także zgodzić z R. D. aby organ rentowy przy ustalaniu wskaźnika wysokości przysługującej mu emerytury bezzasadnie przyjął wynagrodzenie za okres 20 lat o współczynniku 155,97% zamiast korzystniejszego za okres 10 lat, gdzie współczynnik wynosi 158,01% oraz odliczył przepracowany przez niego rok 1985 o współczynniku 133,55%, zaliczając go do okresu 20-letniego
i nie zaliczając do okresu 10-letniego, co skutkowało utratą 2,04% w stosunku do okresu 20 lat.

Wobec zgłoszenia przez ubezpieczonego wniosku o emeryturę 4 sierpnia 2006 roku, dwudziestolecie bezpośrednio poprzedzające rok zgłoszenia wniosku o emeryturę,
z którego do obliczenia wskaźnika podstawy wymiaru świadczenia należy wybrać 10 kolejnych lat kalendarzowych, przypada na lata 1986-2005, a tym samym nie obejmuje roku 1985. Ten rok mógł zostać przyjęty do obliczenia wskaźnika podstawy wymiaru tylko w wariancie obejmującym dowolne 20 lat kalendarzowych wybranych
z całego okresu ubezpieczenia.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. oraz przepisów powołanych w treści niniejszego uzasadnienia, orzekł jak w sentencji wyroku.

Dodatkowo z uwagi na częściowe jedynie uwzględnienie odwołania R. D., Sąd Okręgowy na mocy art. 100 k.p.c. wzajemnie zniósł między stronami koszty procesu.