Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 listopada 2020 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny Rodzinny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2020 r. w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa T. T.

przeciwko małoletniemu J. T. reprezentowanemu przez matkę A. K.

o uchylenie obowiązku alimentacyjnego lub obniżenie alimentów

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 19 sierpnia 2020 roku, sygn. akt III RC 801/19

I.  Prostuje zaskarżony wyrok w ten sposób, że po słowach: „o uchylenie obowiązku alimentacyjnego” dodaje słowa: „lub obniżenie alimentów”.

II.  Oddala apelację co do żądania uchylenia obowiązku alimentacyjnego.

III.  Odrzuca apelację co do żądania obniżenia alimentów.

IV.  Przyznaje pełnomocnikowi z urzędu radcy prawnemu A. P. wynagrodzenie w kwocie 60 zł (słownie: sześćdziesiąt złotych) powiększone o podatek VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, które wypłacić ze Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy w Olsztynie).

Arkadiusz Rokicki Jolanta Biernat-Kalinowska Marta Banaś-Grabek

Sygn. akt VI RCa 188/20

UZASADNIENIE

Powód T. T. wniósł o uchylenie lub obniżenie alimentów zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie VI RC 2142/11 na rzecz małoletniego J. T.. W uzasadnieniu podał, że stracił pracę i ma problemy ze zdrowiem. Okresowo przebywał na utrzymaniu swojej żony, która otrzymuje tylko 935 zł renty socjalnej.

W odpowiedzi na pozew przedstawicielka ustawowa małoletniego J. T. wniosła o oddalenie powództwa.

Motywując swoje stanowisko wskazała w szczególności, że od chwili zasądzenia alimentów świadczenie to nigdy nie było podwyższane. Małoletni uprawniony jest dzieckiem niepełnosprawnym, ma (...), (...), (...) i cierpi na inne dolegliwości. Zobowiązany do alimentacji nie interesuje się synem, nie utrzymuje z nim kontaktów, a alimenty świadczy nieregularnie.

Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2020 r. w sprawie III RC 801/19 oddalił powództwo, nie obciążył stron kosztami procesu oraz przyznał pełnomocnikowi z urzędu r. pr. A. P. wynagrodzenie w kwocie 240 zł.

Sąd I instancji ustalił, że Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2012 r. w sprawie VI RC 2142/11 rozwiązał przez rozwód małżeństwo rodziców małoletniego pozwanego oraz zasądził od powoda alimenty w kwocie 400 zł miesięcznie. W tamtym okresie powód pracował w hurtowni (...)i zarabiał średnio 1.584,57 zł netto miesięcznie. Dodatkowo na podstawie umowy zlecenia uzyskiwał dochód w wysokości 435 zł miesięcznie. Ponosił własne koszty utrzymania, ponieważ nie zamieszkiwał z matką dziecka. Spłacał także kredyt hipoteczny zaciągnięty wspólnie. Matka małoletniego pracowała na stanowisku specjalisty (...)z miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 1.215,84 zł netto. Małoletni pozwany liczył sobie (...)lat. Był od urodzenia dzieckiem niepełnosprawnym, wymagającym kształcenia specjalnego. Obecnie powód jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na stanowisku (...)z wynagrodzeniem w wysokości 2.600 zł brutto miesięcznie (1.994 zł netto). Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia 16 lipca 2019 r. ustalono, że powód nie jest niezdolny do pracy. Na tej też podstawie odmówiono mu prawa do renty. Wspólnie z małżonką i (...)dzieckiem zamieszkuje w mieszkaniu o powierzchni (...) ^{( 2)}. Spłaca zadłużenie zaciągnięte wspólnie z małżonką na potrzeby gospodarstwa domowego w wysokości 1.000 zł miesięcznie. Ponosi także bieżące koszty utrzymania mieszkania. Od 2018 r. cierpi na (...)i ma problemy z (...). Korzysta także z terapii (...). Z powodu dolegliwości zdarzało się, że przebywał na zwolnieniach lekarskich. Matka pozwanego od (...) lat otrzymuje świadczenie pielęgnacyjne w wysokości 1.830 zł miesięcznie. Wspólnie z mężem i synem zamieszkuje w mieszkaniu o powierzchni (...) ^{( 2)}. Ponosi koszty utrzymania mieszkania oraz spłaca kredyt. Mąż matki pozwanego pracuje i zarabia 2.800 zł netto miesięcznie. Pozwany wymaga specjalistycznego leczenia i rehabilitacji.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo było niezasadne.

Okoliczności, na które powoływał się powód nie zostały przez niego udowodnione. Z przedłożonych dokumentów wynika, że nie uzyskał on orzeczenia o niezdolności do pracy, ani nie ma przeciwskazań do wykonywania pracy zarobkowej i faktycznie wykonuje pracę. Okresowe bezrobocie spowodowane rozwiązaniem stosunku pracy oraz korzystanie ze zwolnień lekarskich nie uzasadniają zmiany zakresu obowiązku alimentacyjnego. Zastosowanie przepisu art. 138 k.r.o. uzasadnia jedynie taka zmiana stosunków, która jest istotna. W świetle powyższych okoliczności, w ocenie Sądu I instancji, nie zaszła żadna trwała zmiana okoliczności, która uzasadniałaby uchylenie, ewentualnie obniżenie alimentów. Stan zdrowia powoda skutkuje jedynie zwiększonymi, choć nieznacznie, wydatkami na leczenie. Ponadto świadczenie alimentacyjne nie było zmieniane od (...)lat, a potrzeby małoletniego w tym okresie niewątpliwie wzrosły.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, który zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

I. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie:

a. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego, niezgodnej z zasadami doświadczenia życiowego oraz naruszającej zasady logicznego rozumowania skutkująca uznaniem, iż nie istnieją przeciwskazania do wykonywania pracy przez powoda, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentacji medycznej oraz jego wyjaśnień wynika, że często przebywa na zwolnieniach lekarskich z uwagi na zły stan zdrowia, a tym samym nie może wykonywać stałej pracy,

b. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego z pominięciem jej istotnej części w postaci stanowiska powoda zajętego na rozprawie w dniu 14 sierpnia 2020 r., z którego wynika, iż ponosi znaczne wydatki na leczenie,

c. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego, niezgodnej z zasadami doświadczenia życiowego oraz naruszającej zasady logicznego rozumowania, skutkującej błędnym ustaleniem faktycznym polegającym na uznaniu, iż okresowe bezrobocie oraz przebywanie na zwolnieniach lekarskich nie uzasadnia zmiany zakresu obowiązku alimentacyjnego, podczas gdy powyższe okoliczności bezpośrednio wskazują na niepewność zarobkowania przez powoda, a tym samym znaczne utrudnienia w uzyskiwaniu środków pieniężnych niezbędnych do koniecznego utrzymania siebie i rodziny,

II. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 138 k.r.o. poprzez jego niezastosowanie w niniejszym stanie faktycznym i nieuwzględnienie okoliczności, iż znacznie pogorszyły się możliwości zarobkowania powoda.

Mając powyższe na względzie powód wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości,

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania,

W uzasadnieniu apelacji powód poniósł, że od wielu lat zmaga się z problemami zdrowotnymi, a w ostatnim czasie dolegliwości te znacznie się pogłębiły. Zgodnie z zaleceniami lekarskimi nie jest wskazane wykonywanie pracy fizycznej. Powód nie posiada wykształcenia wyższego nie jest możliwe podjęcie przez niego innego zatrudnienia. W trakcie niniejszego procesu zatrudnił się w (...), ale z uwagi na stan zdrowia zmuszony będzie do przebywania na zwolnieniach lekarskich i podjęcia leczenia operacyjnego. Wbrew stanowisku zawartym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ponosi znaczne koszty leczenia. Wskutek powyższych uchybień sąd I instancji nieprawidłowo ustalił, że okresowe bezrobocie i pobyt na zwolnieniach lekarskich nie uzasadniają zmiany zakresu obowiązku alimentacyjnego. W związku ze stanem zdrowia ponosi znaczne nakłady finansowe. Jego małżonka pobiera rentę w wysokości 935 zł oraz zasiłek pielęgnacyjny. Sytuacja dochodowa zobowiązanego i jego rodziny nie pozwala na wywiązywanie się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Wobec powyższego, w ocenie powoda, zasadny jest wniosek o uchylenie obowiązku alimentacyjnego lub jego obniżenie do kwoty 200 zł miesięcznie.

Matka małoletniego pozwanego, w odpowiedzi na apelację, wniosła o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

W pierwszej kolejności wskazania wymaga fakt, że w toku niniejszego postępowania powód wniósł o uchylenie bądź obniżenie jego obowiązku alimentacyjnego wobec małoletniego pozwanego (k. 39 -42). Tymczasem zaskarżone orzeczenie obejmuje jedynie pierwsze z wymienionych roszczeń i pomija kolejne (ewentualne). Apelacją może być zaskarżone jedynie rozstrzygnięcie zawarte w sentencji wyroku. Jeżeli zatem strona, tak jak w niniejszej sprawie, wniosła apelację dotyczącą przedmiotu nieobjętego rozstrzygnięciem, to środek zaskarżenia podlega odrzuceniu jako niedopuszczalny. Nie można bowiem wnieść środka odwoławczego od orzeczenia, które nie zostało - w rozumieniu przepisów prawa procesowego - wydane. Chodzi tu zarówno o brak orzeczenia w ogóle, jak i o brak w wydanym orzeczeniu rozstrzygnięcia o określonym żądaniu lub jego części. W razie pominięcia przez sąd pierwszej instancji rozstrzygnięcia (pozytywnego lub negatywnego) o zgłoszonym żądaniu lub o jego części, strona powinna złożyć, przewidziany w art. 351 § 1 k.p.c., wniosek o uzupełnienie orzeczenia (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2011 r., I CSK 138/11, OSNC 2012, nr 7-8, poz. 89). Dopiero rozstrzygnięcie o żądaniach nieobjętych orzeczeniem może otworzyć stronie drogę do skutecznego wniesienia apelacji. W tym stanie rzeczy apelację powoda w zakresie żądania obniżenia alimentów należało odrzucić na podstawie ar. 373 k.p.c. (pkt III wyroku).

Z uwagi na powyższe okoliczności, na podstawie art. 350 § 1 k.p.c., należało sprostować w komparycji wyroku niedokładności poprzez właściwe określenie żądań powoda, tj. dodanie roszczenia o obniżenie alimentów (pkt I wyroku).

Apelacja powoda w zakresie żądania uchylenia alimentów nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd I instancji ustalił wszystkie istotne fakty i wyciągnął z nich logiczne wnioski, a ustalenia te i wnioski Sąd Okręgowy przyjął jako własne. Wbrew zarzutom zawartym w apelacji, uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia zawiera prawidłowe ustalenia faktyczne w zakresie sposobu realizacji przez ojca obowiązku alimentacyjnego oraz jego możliwości zarobkowych. Zarzuty dotyczące naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. uznać należało za nieuzasadnione. Skuteczne postawienie tego rodzaju zarzutu wymaga wykazania uchybienia przez sąd zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, ponieważ tylko w taki sposób można skutecznie przeciwstawić się uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie wystarczy samo przekonanie strony o innej, aniżeli przyjął to Sąd, doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie. Zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, aby mógł zostać uwzględniony nie może bowiem ograniczyć się jedynie do przedstawienia alternatywnego stanu faktycznego, gdyż koniecznym jest podważenie prawidłowości dokonanej oceny dowodów i wykazanie, że jest ona wadliwa lub błędna (wyrok Sadu najwyższego z 27 września 2002 r. w sprawie II CKN 817/00 i z 12 kwietnia 2001 r. w sprawie II CKN 588/99). Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. W ocenie Sądu Okręgowego skarżący nie przedstawił takich okoliczności, które w świetle powyższych zasad mogłyby uzasadniać naruszenie przez Sąd I instancji zasad określonych w art. 233 § 1 k.p.c.

Sąd I instancji trafnie wskazał, że stan zdrowia powoda skutkuje jedynie zwiększonymi, choć nieznacznie, wydatkami na leczenie. Ponadto świadczenie alimentacyjne nie było zmieniane od(...) lat, a potrzeby małoletniego w tym okresie niewątpliwie wzrosły. Sąd Okręgowy podzielił również ustalenia Sądu I instancji, iż powód nie udowodnił, że jego stan zdrowia ma istotny wpływ na możliwości zarobkowania, a tym samym na płacenie zasądzonych alimentów. Z dokumentów przedłożonych w toku postępowania wynika, że nie uzyskał on orzeczenia o niezdolności do pracy, nie ma przeciwskazań do wykonywania pracy zarobkowej i faktycznie wykonuje pracę. Na brak podstaw do uchylenia zobowiązania alimentacyjnego powoda ma również wpływ fakt, że całokształt starań o utrzymanie i wychowanie dziecka spoczywa na jego matce. Powód nie interesuje się synem, nie uczestniczy w jego wychowaniu. Poza alimentami nie partycypuje w kosztach utrzymania dziecka. Tymczasem małoletni pozwany wymaga szczególnej opieki i troski w związku ze stanem zdrowia. Posiada orzeczenie o niepełnosprawności z uwagi na(...), (...), (...). Leczy się w poradniach (...), (...)a także korzysta z pomocy (...)

Uznając zatem, że apelacja nie ma uzasadnionych podstaw, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy ją oddalił (pkt II wyroku).

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, na podstawie § 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 68) orzeczono jak w pkt IV wyroku.

Arkadiusz Rokicki Jolanta Biernat-Kalinowska Marta Banaś-Grabek