Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 sierpnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 sierpnia 2020 r. w S.

sprawy H. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 18 września 2019 r., sygn. akt VI U 434/19

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 469/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 27 lutego 2019 roku odmówił ponownego ustalenia wysokości emerytury H. J..

Odwołanie od ww. decyzji wniosła ubezpieczona, domagając się zmiany zaskarżonej decyzji przez ponowne przeliczenie świadczenia emerytalno-rentowego.

W odpowiedzi na odwołanie, Zakład wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 18.09.2019 r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że H. J., ur. (...), decyzją z 8.08.1990 r. organu rentowego otrzymała emeryturę od 25 maja 1990 r.; do wyliczenia wskaźnika wysokości wynagrodzenia, uwzględniono wynagrodzenie za kolejne 3 lata kalendarzowe z ostatnich 12 lat kalendarzowych tj. od 1.01.1978 do 31.12.1980. Decyzją z 15 marca 1992 organ rentowy przeliczył emeryturę, w związku z wejściem w życie 1 styczna 1992 r. ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym osób fizycznych, ustalając świadczenie w nowej kwocie i potrącając ze świadczenia podatek. Ubezpieczona 1.02.2019 r. wniosła o ponowne przeliczenie emerytury.

Sąd Okręgowy zważył, że ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949, a do takich ubezpieczonych należy H. J., określa art. 27 ustawy z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.); zgodnie z ww. przepisem ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

W myśl art. 53 cytowanej ustawy emerytura wynosi:

1) 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

2) po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

3) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych

- z uwzględnieniem art. 55.

Przy obliczaniu emerytury okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy (ust. 2). Emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury.(ust. 3)

Ubezpieczona zarzucała, że do porównania wskaźników wymiaru emerytury w decyzji wzięto wskaźnik z roku 1992 (167,7%) a nie wskaźnik uzyskany w momencie przejścia na emeryturę (162,71%) oraz że przeliczenie emerytury ubezpieczonej powinno być dokonane z uwzględnieniem art. 26 ustawy emerytalnej. Organ rentowy stał na stanowisku, że wskaźnik podstawy wymiaru wyliczony w decyzji z 15 marca 1992 roku (167,70 %) jest najkorzystniejszy dla ubezpieczonej, wskaźniki wysokości podstawy wymiaru obliczone z innych lat są w każdym przypadku niższe od ww. Dodatkowo organ wskazał, że nie można dokonać przeliczenia emerytury z uwzględnieniem art. 26 ustawy emerytalnej, bowiem sposób liczenia dalszego trwania życia dotyczy świadczeń przyznawanych według zreformowanego systemu.

Sąd Okręgowy wywiódł, że zgodnie z art. 111 ustawy emerytalnej wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Sąd orzekający podkreślił, że decyzją z 8 sierpnia 1990 ubezpieczonej zostało przyznane świadczenie emerytalne. Wskaźnik podstawy wymiaru emerytury obliczony z lat 1978-1980 wyniósł 162,7%. Natomiast w związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 1992 ustawy z 26 lipca 1991, organ rentowy decyzją z 15 marca 1992 przeliczył emeryturę, ustalony wskaźnik podstawy wymiaru wyniósł 167,70%; dodatkowo organ rentowy potrącił ze świadczenia zaliczkę na podatek dochodowy. W ocenie Sądu Okręgowego wskaźnik wskazany w decyzji z 15 marca 1992 został wyliczony prawidłowo przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz jest wskaźnikiem najkorzystniejszym dla ubezpieczonej, bowiem wskaźnik podstawy wymiaru z lat 1971-1980 wyniósł 167,28% a z lat 1959-1961, 1968-1980, 1984-1987 wyniósł - 149, 19%. Zatem wskaźniki z lat przy uwzględnieniu których ubezpieczona domagała się przeliczenia, są niższe niż przyjęty przez organ rentowy wskaźnik.

Odnosząc się do kwestii możliwości przeliczenia emerytury z uwzględnieniem art. 26 ustawy emerytalnej, Sąd I instancji wskazał na orzeczenie Sądu Najwyższego z 20 września 2017, sygn. akt: I UK 339/16, zgodnie z którym osobom urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 przysługuje, na podstawie art. 27 u.e.r.f.u.s. emerytura stanowiąca sumę składników wymienionych w art. 53 ust. 1 ustawy, obliczana jako procent kwoty bazowej oraz okresów składkowych i nieskładkowych, wyliczony według wskaźników wskazanych w art. 53 ust. 1 pkt 2-3 (formuła zdefiniowanego świadczenia), z uwzględnieniem art. 55. Oznacza to, iż dla niektórych osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949, przewidziana została możliwość obliczenia emerytury według wartości zgromadzonych składek, na zasadach określonych w art. 25 i 26 ustawy, obowiązujących osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 roku, które otrzymują emeryturę stanowiącą iloraz podstawy wymiaru i średniej dalszej długości trwania życia (formuła zdefiniowanej składki). Możliwość skorzystania z nowej formuły dotyczy tych osób, które po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuowały ubezpieczenie emerytalne i rentowe (obowiązkowe lub dobrowolne), a z wnioskiem o emeryturę wystąpiły po 31 grudnia 2008 roku. W przedmiotowym stanie faktycznym, świadczenie rentowe przyznano ubezpieczonej od 25 maja 1990, zatem nie ma możliwości przeliczenia emerytury przy uwzględnieniu tego przepisu.

Apelację od wyroku złożyła ubezpieczona i zarzuciła rozstrzygnięciu naruszenie art. 26 ust. 6 ustawy z 17.12.1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270) przez jego niezastosowanie, oraz wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji przez ponowne przeliczenie świadczenia emerytalno- rentowego.

Sąd Apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja jest niezasadna.

Sąd Apelacyjny stwierdził, że sporna kwestia dotyczy możliwości ponownego przeliczenia ubezpieczonej świadczenia emerytalnego przy zastosowaniu art. 26 ustawy emerytalnej, ale przy zastosowaniu wyższego wskaźnika podstawy wymiaru, w związku z ubruttowieniem wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia tego wskaźnika. Przy czym w sprawie istotne jest, że apelująca od (...)r., tj. od ukończenia 60 lat, ma ustalone prawo do emerytury. Wysokość emerytury wyliczono w oparciu o przepisy ustawy z 19.12.1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących prace na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U. nr 31 z 1983 r. poz. 146 ze zm.). Podstawę wymiaru świadczenia stanowiło wynagrodzenie za okres 3 kolejnych lat kalendarzowych z ostatnich 12 lat. Wskaźnik podstawy wymiaru emerytury wyniósł wówczas 162, 71 %, przed tzw. ubruttowieniem, wynikającym z wprowadzenia powszechnego podatku dochodowego od osób fizycznych. Organy rentowe zostały bowiem zobowiązane do podwyższenia należnych od dnia 1 stycznia 1992 r. emerytur i rent przez ich przeliczenie, w taki sposób, aby po potrąceniu podatku n ie były niższe niż przed przeliczeniem a także, żeby nie uległy obniżeniu wskaźniki wysokości świadczenia i wysokości wynagrodzenia, zgodnie z art. 55 ust. 6 i 8 ustawy z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych(Dz.U. nr 80, poz. 350 ze zm.). Sposób przeliczenia świadczeń został określony w akcie wykonawczym do ustawy, zarządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 17 grudnia 1991 r. w sprawie sposobu przeliczania emerytur i rent w związku z wprowadzeniem podatku dochodowego od osób fizycznych. Zgodnie z wolą ustawodawcy, intencją tych zabiegów rachunkowych było zapewnienie uprawnionym świadczeń na niezmienionym poziomie, mimo konieczności odprowadzania podatku dochodowego.

Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Zakładu, że tzw. ubruttowienie emerytur i rent było operacją jednorazową, związaną z wprowadzeniem opodatkowania tych świadczeń, a polegało na przeliczeniu wynagrodzeń, rent i emerytur w taki sposób, aby po ich opodatkowaniu podatnik nie otrzymywał mniejszej kwoty niż w czasie, gdy jego wynagrodzenie nie było jeszcze objęte podatkiem. Organ rentowy, zatem decyzją z 15.03.1992 r. podwyższył emeryturę ubezpieczonej od 1.01.1992 r. oraz potrącił ze świadczenia miesięczną zaliczkę na podatek dochodowy, ale był to zabieg jednorazowy. Nowy wskaźnik wysokości świadczenia, po ubruttowieniu wyniósł 167,70 %, z 162,7 %.

Aktualnie, ubezpieczona domaga się ponownego przeliczenia emerytury, przy czym żądanie opiera na podstawie ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS – art. 26 ust. 6, jednak nie dostrzega, że przepis ustawy podatkowej, dotyczący wspomnianego ubruttowienia świadczeń funkcjonował do 1998 roku, kiedy to w życie weszły przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ubezpieczona aktualny wniosek, zatem opiera o treść art. 111 ww. ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ponowne ustalenie podstawy wymiaru świadczenia może być dokonane, jeżeli nowy wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony z 10 kolejnych lat kalendarzowych w dwudziestoleciu przed datą złożenia wniosku o ustalenie prawa do świadczenia lub z 20 lat najkorzystniejszych z całego okresu ubezpieczenia jest wyższy od poprzednio obliczonego. W realiach niniejszej sprawy organ słusznie odmówił takiego przeliczenia z tzw. ubruttowieniem, bowiem nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczony z lat 1971 – 1988 był niższy od dotychczas przyjętego i wyniósł 167, 28 %. Skądinąd sposób wyliczenia nowego wskaźnika (167, 28%) umożliwił dopiero art. 111 ustawy z 17.12.1998 r. i obejmuje lata 1971-1989, które nie mogły być przyjęte przy wyliczeniu wskaźnika według przepisów obowiązujących w 1991 r. Rzecz w tym, i tego dotyczy zarzut ubezpieczonej, że zarobki z lat 1971-1989 to zarobki sprzed ubruttowienia. Nie ma jednak żadnych podstaw prawnych do ubruttowienia wszystkich zarobków sprzed roku 1992, ponieważ ubruttowienie znalazło zastosowanie wyłącznie od 1.01.1992 r., jako jednorazowy mechanizm wyrównujący, a nie stały mechanizm obejmujący należnoąci za lata wcześniejsze. Należy stanowczo stwierdzić, że brak przepisów prawa, które wprowadzałyby mechanizmu ubruttowienia do wynagrodzeń sprzed 1992 r. Stąd wskaźnik podstawy wymiaru obliczony z lat 1971-1980 wyniósł 167, 28%, zaś z lat 1959-1961, 1968-1980, 1984-1987 wyniósł 149, 19%. Nie było podstaw prawnych, by do wyliczenie tego wskaźnika przyjmować zarobki po ubruttowieniu. Ostatecznie w obu przypadkach wskaźnik ten jest niższy od wskaźnika podstawy wymiaru obecnie ustalonego, tj. 167, 7 %. Wobec czego Sąd Okręgowy trafnie uznał, że decyzja organu była prawidłowa.

Niezależnie od powyższego, Sąd Okręgowy słusznie też zważył, iż możliwość obliczenia emerytury przy uwzględnieniu art. 26 ustawy emerytalnej dotyczy osób urodzonych przed 1949 r, ale tylko jeżeli kontynuowały ubezpieczenie i z wnioskiem o przyznanie emerytury wystąpiły po dniu 31.12.2008 r. Ubezpieczonej przyznano świadczenie od 25 maja 1990 r., zatem wyklucza to możliwość przeliczenia emerytury w zgodzie z ww. przepisem.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Urszula Iwanowska Jolanta Hawryszko Barbara Białecka