Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2017 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa I. K. (1)

przeciwko M. K. i Gminie B.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 29 grudnia 2015 r., sygn. akt II C 236/14

oddala apelację.

Sygn. akt I ACa 833/16

UZASADNIENIE

Powód I. K. (1) domagał się zasądzenia od pozwanych Gminy B., A. B. i M. K. kwoty 1 700 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę związaną z naruszeniem jego dóbr osobistych w postaci godności osobistej, prawa do intymności, prawa do opieki lekarskiej, prawa do budowania życia rodzinnego bez ingerencji osób trzecich, doprowadzenia do rozstroju zdrowia psychicznego, utraty poczucia bezpieczeństwa oraz zaufania do władzy publicznej. Powód swe roszczenie wiązał z faktem niedopełnienia bądź przekroczenia uprawnień przez pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w B., a co polegać miało na nieudzieleniu powodowi pomocy finansowej mimo, że w tym czasie był on w trakcie leczenia w poradni leczenia bólu. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej deklarował przyznanie powodowi jednorazowo zasiłku w kwocie 200 zł. Nadto powód mimo starań nie otrzymał pomocy z Wydziału (...) Urzędu Miejskiego w B., skąd był wypraszany i gdzie nie pozwolono mu na rozmowę z Prezydentem Miasta . Natomiast co do pozwanego M. K. podał, że sfałszował on dokumentację medyczną, gdyż twierdził, że powód ma depresje i chce go umieścić w szpitalu.

Pozwany I. K. (2) w odpowiedzi na pozew podał, że powód jest jego pacjentem w (...) w B.. Od wielu lat choruje na chorobę afektywną dwubiegunową F31 wg. klasyfikacji (...). 10. Ostatnio doszło do znacznego pogorszenia stanu psychicznego powoda, pojawiły się objawy maniakalne i psychotyczne. Powód odmawiał brania leków, hospitalizacji w oddziale psychiatrycznym Szpitala nr (...) w B.. Powód wydzwaniał podczas dyżurów pozwanego i kierował groźby karalne pod adresem jego i rodziny.

Pozwana Gmina B. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa, podając że wszelkie zarzuty i roszczenia powoda są bezpodstawne. Od dnia 5 września 2005 roku do dnia 18 września 2006 roku Środowiskowy Dom Samopomocy (...) w B. obejmował powoda wsparciem. W dniu 19 września 2006 roku powód zrezygnował z pobytu w placówce. Powód korzystał z pomocy MOPS-u w B. w latach 1999 - 2000. W dniu 31 grudnia 2004 roku powód zwrócił się o przyznanie zasiłku celowego na koszty leczenia. Postępowanie umorzono, ponieważ w wyznaczonym na dzień 5 stycznia 2005 roku terminie, przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, nie zastano powoda w domu. Powód nie zgłosił się do MOPS-u także w późniejszym terminie w celu odebrania recept na wykup leków. Obecnie powód nie korzysta z pomocy MOPS-u w B..

Postanowieniem z dnia 21 stycznia 2015 r. zawieszono postępowanie w stosunku do pozwanej A. B., a następnie zostało ono prawomocnie umorzone.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd I instancji wskazał, że żądanie oparte było o treść art. 448 kc w zw. z art. 24§1 kc i art. 23 kc.

Odpowiedzialność z tytułu naruszenia dóbr osobistych uzależniona jest od trzech przesłanek istnienia dobra osobistego, jego naruszenia oraz bezprawności działania. Ciężar udowodnienia pierwszej i drugiej przesłanki obciąża pokrzywdzonego (powoda), a trzecia objęta jest wzruszalnym domniemaniem prawnym. Jeżeli wykazane zostanie naruszenie dobra osobistego, sprawcę naruszenia uwolnić może od odpowiedzialności tylko dowód braku bezprawności, co faktycznie jest równoznaczne z wykazaniem przesłanek wyłączających bezprawność. Wśród katalogu dóbr osobistych, który to katalog nie jest zamknięty, jest godność. Istnienie dobra osobistego jakim jest godność jest oczywiste. Godność osobista jest taką sferą osobowości, która konkretyzuje się w poczuciu własnej wartości człowieka i oczekiwaniu szacunku ze strony innych ludzi. Poczucie to, stanowiące istotny element psychiki człowieka, kształtowane jest przez okoliczności zewnętrzne. Cześć, dobre imię człowieka są pojęciami obejmującymi wszystkie dziedziny życia osobistego, zawodowego i społecznego. Uznając zatem za oczywistą pierwszą z przesłanek – istnienia dobra osobistego – Sąd Okręgowy podał, że rozważenia w następnej kolejności wymagało, czy spełniona została druga przesłanka, a to czy do naruszenia dobra osobistego doszło. Powód naruszenie jego dobra osobistego w postaci godności osobistej, wobec pozwanej Gminy B., wiązał z faktem niedopełnienia bądź przekroczenia uprawnień przez pracowników MOPS-u w B., co skutkowało odmową udzielenia mu pomocy społecznej. Zdaniem Sądu I instancji w okolicznościach sprawy brak jest podstaw do przyjęcia, że doszło do naruszenia przez pozwaną Gminę B. godności powoda. Nie potwierdził tego dowód z przesłuchania powoda w charakterze strony. Natomiast wnioski dowodowe z zeznań świadków: R. S., A. C., G. W., D. K., A. M., K. K., A. R., K. S., R. K. i R. Tunel zostały przez Sąd oddalone, gdyż okolicznościami na które wnioskowano świadków był kontakt powoda ze świadkami w związku z wykonywaniem przez te osoby czynności służbowych w miejscu ich zatrudnienia, rodzaju udzielonej pomocy, sposobu jej udzielania, naruszenia dóbr osobistych powoda w związku z tymi działaniami. Podkreślił zaś Sąd, iż podstawą faktyczną powództwa, która sąd z mocy art. 321 kpc, jest związany, było „ nie udzielanie pomocy powodowi, nie zaś jej udzielanie, stąd okoliczności na które owych świadków wnioskowano, w piśmie procesowym powoda z dnia 23 lipca 2014r. sytuowały się poza podstawą faktyczną powództwa i nie były zatem okolicznościami istotnymi dla rozstrzygnięcia w sprawie – a contrario, art. 227 kpc”. To samo dotyczy wniosków strony powodowej zawartych w tym piśmie o zwrócenie się przez Sąd do wskazanych instytucji i to niezależnie już od tego, czy jest to, w okolicznościach sprawy, kompetencja Sądu. Z powołaniem na wskazane względy, skoro strona powodowa nie wykazała, że doszło do naruszenia godności powoda, działaniem (zaniechaniem) pozwanej Gminy B., co skutkowało odmową przez tego pozwanego udzielenia powodowi pomocy społecznej, powództwo wobec pozwanej należało oddalić. Nie została bowiem wykazana (przez powoda zgodnie z regułą o jakiej w normie art. 6 kc) druga z przesłanek warunkujących odpowiedzialność pozwanej z tytułu naruszenia dóbr osobistych w postaci naruszenia dobra osobistego. Sąd zaznaczył, że nie dokonywał już pogłębionej analizy, gdyż było to zbyteczne dla rozstrzygnięcia w sprawie, czy pozostałe wskazane przez powoda dobra osobiste należy jako dobra osobiste traktować. Pojęcie dobra osobistego pozostaje bowiem w związku z pojęciem prawa podmiotowego osobistego. Uznając więc, że katalog dóbr osobistych jest katalogiem otwartym i tak wskazane przez powoda prawa jako kategorie obiektywne „w rozumieniu wartości niemajątkowych powszechnie przywiązanych do fizycznej i psychicznej integralności człowieka” stanowią dobra osobiste Sąd poprzestał należy na stwierdzeniu, że również powód nie wykazał by do ich naruszenia doszło. Z tych samych przyczyn, Sąd oddalił powództwo wobec pozwanego M. K.. Wskazał jeszcze Sąd I instancji, że powód podał, iż zwracał się o pomoc dla innych osób, jednakże roszczenie z tytułu naruszenia dóbr osobistych, przysługuje każdej osobie z tytułu ewentualnego naruszenia jej dóbr osobistych. Oznacza to, że nie służy osobie za naruszenie dóbr osobistych innej osoby. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc, biorąc pod uwagę sytuację materialną powoda, w tym o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu (§ 6 pkt 7 i § 19 i 20 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu - t. j. Dz. U. 2013, poz. 461 ze zm.).

W apelacji powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i zasadzenie od pozwanych na jego rzecz kwoty pięć miliardów zł, wskazując że do tejże sumy rozszerza żądanie(k.427 – 429). Skarżący podtrzymał twierdzenie, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych, a pośrednio także innych osób, które są związane z tą sprawą. Stwierdził, że pozwany M. K. kieruje i zarządza zorganizowaną grupą przestępczą i ciągle działa na jego szkodę oraz osób mu bliskich. Zarzucił, że jego pełnomocnik porozumiał się ze stroną przeciwną i uniemożliwiono mu przesłuchanie świadków.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Brak jest podstaw do uwzględnienie apelacji, gdyż w okolicznościach sprawy zaskarżony wyrok trzeba uznać za odpowiadający prawu. W pierwszej kolejności zaznaczyć należy, że w postępowaniu apelacyjnym przedmiotem procesu może być w całości lub w części tylko to, co było przedmiotem procesu przed Sądem I instancji (por. wyrok SN z dnia 5 maja 2000r., II CKN 945/98, LEX nr 1632134). W postępowaniu apelacyjnym nie można m.in. rozszerzyć żądania pozwu, a zatem dokonana przez skarżącego zmiana powództwa była w świetle art. 383 kpc. niedopuszczalna. W dalszej kolejności zauważy trzeba, że w istocie Sąd Okręgowy nie poczynił żadnych ustaleń faktycznych i większość zaoferowanych przez skarżącego środków dowodowych oddalił, stwierdzając przy tym, iż powód nie wykazał aby doszło do naruszenia jego dóbr osobistych. Opisane postępowanie Sądu Okręgowego może być ostatecznie zaaprobowane tylko z tego względu, że w sposób niezwykle ogólnikowy została wskazana podstawa faktyczna żądania. Nadto powołane przez apelującego dowody także nie podawały precyzyjnie, jakie konkretne okoliczności powód zamierza oferowanymi dowodami wykazać. Zauważyć trzeba, że złożony przez powoda pozew zawierał poważne mankamenty w postaci braku właściwego przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie (art. 187 § 1 pkt 2 kpc), a które nie zostały usunięte w toku postępowania. Pochopnie też w takim kształcie sprawie został nadany bieg. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że okoliczności faktyczne (podstawa faktyczna) indywidualizują zgłoszone żądanie; ich precyzyjne określenie jest istotne, gdyż zadaniem sądu jest jedynie sprawdzenie zasadności żądania. Ścisłe ich określenie jest także konieczne, aby o to samo roszczenie nie można było skutecznie ponownie wystąpić(art. 199 § 1 pkt 2 kpc). Zindywidualizowanie okoliczności faktycznych stanowiących podstawę żądania jest również niezbędne dla umożliwienia obrony pozwanemu, który winien wiedzieć, do jakich konkretnych twierdzeń ma się odnieść. Tak sprecyzowanej podstawy faktycznej powództwa w tej sprawie natomiast zabrakło, a zastąpiła ją ogólna teza o naruszeniu szeregu dóbr osobistych powoda przez wielokrotne niedopełnienie obowiązków bądź przekroczenie uprawnień przez pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w B., którzy odmawiali powodowi pomocy, i które miały mieć miejsce w bliżej nieoznaczonym czasie. Tego rodzaju nakreślenie podstawy faktycznej, należy to jeszcze raz podkreślić, jest niewystarczające, gdyż nie konkretyzuje w dostateczny sposób okoliczności faktycznych, które mają uzasadniać żądanie. Rzeczą powoda jest przytoczenie konkretnych faktów oraz wskazanie środków dowodowych, które owe fakty mają udowodnić. Bardzo ogólne sformułowania tezy dowodowej „ na okoliczność kontaktu powoda z w/w w związku z wykonywaniem przez te osoby czynności służbowych w placówkach wymienionych w pkt 10 – 10), rodzaju udzielonej pomocy, sposobu jej udzielania, naruszenia dóbr osobistych powoda w związku z w/w działaniami” w odniesieniu do wskazanych 11 świadków - temu wymogowi nie czyni zadość. Podobnie, jak i zawnioskowanie dowodów z dokumentacji wielu placówek, na równie ogólnikową i jednolitą tezę dowodową (k.80 81 ). Podkreślić należy, że rzeczą sądu nie jest czynienie ustaleń w zakresie, w jakim nie zostały one przez stronę naprowadzone. Powód winien był zatem wskazać, jakie konkretne fakty miały być wykazane i które z powołanych dowodów miały je wykazywać. Tego wymogu nie spełniały zaproponowane przez niego dowody. Z uwagi zatem na wady w skonstruowaniu powództwa oraz opisane mankamenty wniosków dowodowych zaakceptować należy ostateczną decyzję Sądu Okręgowego o pominięciu wnioskowanych przez powoda dowodów. Uwzględnić również trzeba, że jeszcze większym stopniem ogólności charakteryzują się zarzuty apelacji, które nadto powołują się na okoliczności nie objęte podstawą faktyczną powództwa. Z tych więc przyczyn brak było podstaw, aby uznać, że zachodzą podstawy do wzruszenia zaskarżonego wyroku z przyczyn określonych art. 386 § 4 kpc.

Mając na uwadze opisane względy apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu – art. 385 kpc.

z uwagi na urlop