Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 539/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie VII K 389/19

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Zarzuty obrazy przepisów postępowania, tj. art. 4 kpk, art. 7 kpk, art. 5 § 2 kpk, oraz wynikających stąd błędów w ustaleniach faktycznych, że oskarżony popełnił zarzucone mu przestępstwo.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja przyniosła ten skutek, że w wyniku jej rozpoznania doszło do uniewinnienia oskarżonego.

Po pierwsze, nie przedstawiono żadnego dowodu świadczącego o tym, że oskarżony wykorzystał błąd pokrzywdzonego co do możliwości dalszego prowadzenia działalności gospodarczej, możliwości płatniczych oraz zamiaru płacenia czynszu za okres od maja 2017 roku do 1 sierpnia 2017 roku - bo tylko taki zakres wyzyskania błędnego przekonania pokrzywdzonego, taki okres czynu i taki czyn przypisano oskarżonemu w zaskarżonym tylko na korzyść wyroku ( Sąd Rejonowy radykalnie zmienił opis czynu i poczynił dalece odmienne ustalenia od tych, które były podstawą zarzutu prokuratorskiego, a prokurator "przespał gruszki w popiele" i w rezultacie wyrok zaskarżony jest jedynie na korzyść). Przecież oskarżony płacił czynsz najmu regularnie jak w zegarku do marca 2017 roku, a przestał w momencie zatrzymania go i osadzenia w Zakładzie Karnym do odbycia krótkoterminowej kary pozbawienia wolności ( odbywał ją w okresie od dnia 15 marca 2017 roku do dnia 3 sierpnia 2017 roku). Jak widać, pobyt oskarżonego w Zakładzie Karnym pokrywa się z okresem, w jakim w przypisanym mu przez Sąd Rejonowy czynie miał "wyzyskiwać błędne przekonanie" pokrzywdzonego. Tyle, że w tym okresie oskarżony nie mógł kontaktować się z pokrzywdzonym w ustalony przez Sąd Rejonowy sposób ( mail z dnia 8 czerwca 2017 roku, którego treść zapewniała, że wkrótce dokonana zostanie płatność bieżącego i zaległego czynszu - k. 256), bo siedział wtedy w więzieniu, a nawet pomijając brak możliwości komunikowania się w ten sposób z pokrzywdzonym, to mail ten nie został wysłany z adresu internetowego Zakładu Karnego. Zatem to nie oskarżony zapewniał w tym okresie pokrzywdzonego o możliwościach płatniczych, to nie on z nim rozmawiał i do niego dzwonił, nie on do niego pisał maile. Zresztą potwierdza to pokrzywdzony, przyznając, że nie miał w tym okresie żadnego kontaktu z oskarżonym, a co więcej, gdy oskarżony już wyszedł z więzienia i po sierpniu 2017 roku dzwonił do pokrzywdzonego, ten nie odbierał od niego telefonów (zeznania pokrzywdzonego k. 259). Zatem nie ustalono rzeczywistego zamiaru oskarżonego, nie poczyniono żadnego ustalenia, że zlecał albo nawet, że wiedział o w/w mailach, a w szczególności, że zlecał lub chociażby wiedział o tym, że jego żona rozmawia z pokrzywdzonym ( bo pokrzywdzony o takim kontakcie wspomina). Tymczasem przy przestępstwie oszustwa zamiar kierunkowy należy wykazać również co do znamion modalnych czynu takich jak wprowadzenie w błąd lub wyzyskanie błędu. Zamiar bezpośredni winien więc obejmować zarówno cel, jak i sam sposób działania zmierzający do jego zrealizowania. Sprawca musi chcieć takiego właśnie sposobu działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i cel ten musi stanowić punkt odniesienia każdego ze znamion przedmiotowych przestępstwa ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 grudnia 2018 r. II AKa 103/18 opubl. Legalis). Tymczasem w tej sprawie nie ma takich ustaleń, a wyrok zaskarżono jedynie na korzyść.

Po drugie, Sąd Okręgowy nie zgadza się z tezą Sądu Rejonowego, że w tej sprawie w przypisanym w wyroku okresie doszło do wyzyskania błędnego przekonania pokrzywdzonego „co do możliwości dalszego prowadzenia działalności gospodarczej, możliwości płatniczych oraz zamiaru płacenia czynszu" za okres od maja 2017 roku do 1 sierpnia 2017 roku. Sąd Rejonowy upatruje to w tym, że pokrzywdzony był przekonany, że oskarżony jest sprawnym biznesmenem, a skoro ten zataił przed nim, iż został pozbawiony wolności, to wyzyskał błędne przekonanie pokrzywdzonego, gdyż w istocie będąc pozbawionym wolności nie mógł prowadzić jednoosobowej działalności gospodarczej ( a z zysków z niej opłacał m. in. czynsz). Ale przecież żona oskarżonego powiedziała pokrzywdzonemu już w maju 2017 roku ( zaraz na początku przyjętego w wyroku okresu "wyzyskiwania błędu"), że oskarżony miał wylew i leży w śpiączce w szpitalu (potwierdza to pokrzywdzony w swych zeznaniach). Zatem pokrzywdzony miał pełną wiedzę, że oskarżony nie może prowadzić i nie będzie mógł przez jeszcze bardzo długi czas prowadzić jednoosobowej działalności gospodarczej ( o ile w ogóle jeszcze kiedykolwiek ją podejmie). Cóż jest gorszą informacją dla wierzyciela ? - czy taka, że kontrahent ma wylew, jest w śpiączce, już jedną nogą jest na tamtym świecie, a jeśli wyżyje, co czekają go długie miesiące leczenia i rehabilitacji, zanim zacznie znowu pracować i zarabiać, czy taka, że kontrahent poszedł na cztery i pół miesiąca do więzienia i za niecałe trzy miesiące ( informacja z maja, oskarżony kończył karę w dniu 3 sierpnia 2017 r.) wyjdzie na wolność zdrów jak ryba?. Zdaniem Sądu zdecydowanie ta pierwsza, zatem nie można mówić, że żona oskarżonego ( pomijając nawet omawiane wcześniej zagadnienie, że nie wykazano oskarżonemu, aby objął to zamiarem) wprowadzała pokrzywdzonego w błąd, albo, że utwierdzała go w błędnym przekonaniu co do możliwości dalszego prowadzenia działalności gospodarczej i płacenia czynszu przez oskarżonego. wręcz przeciwnie, już na początku maja 2017 roku udzieliła mu informacji po której ( choć nie była ona szczera) pokrzywdzony musiał wiedzieć, że oskarżony w najbliższym czasie działalności gospodarczej prowadzić nie będzie ( bo człowiek jeżący w szpitalu w śpiączce jest do tego jeszcze mniej predystynowany niż człowiek siedzący w więzieniu). Tym samym nie można mówić o wykorzystywaniu przez oskarżonego błędnego przekonania pokrzywdzonego, bo pokrzywdzony miał świadomość, że z tej mąki chleba przez najbliższe miesiące nie będzie ( a to, że nie z powodu śpiączki oskarżonego tylko z powodu jego pobytu w więzieniu nie miało znaczenia dla decyzji biznesowej pokrzywdzonego o ewentualnym niezwłocznym wypowiedzeniu umowy najmu).

Po trzecie, nie ma żadnych logicznych przesłanek i dowodów, aby przyjąć, że oskarżony miał zamiar zaprzestania płacenia czynszu, a także miał zamiar nie zapłacenia zaległego czynszu i że działał w celu korzyści majątkowej. Przecież do osadzenia w Zakładzie Karnym ( tj. do marca 2017 roku) płacił czynsz regularnie jak w zegarku, a nawet inwestował na wynajmowanych od pokrzywdzonego nieruchomościach ( na jednym placu przechowywał odpady foliowe, którymi obracał w ramach działalności swej firmy, a na drugim zainstalował sprzęt do myjni samochodowej oraz wyposażył poczekalnię dla klientów tej myjni w meble znanej luksusowej firmy i telewizor). Oskarżony przestał nagle płacić czynsz, bo pozbawiono go wolności, ale wiedział, że pozostawił na placach pokrzywdzonego zakupiony przez siebie sprzęt o wartości około 45 - 50 tysięcy złotych ( biorąc pod uwagę tylko wyposażenie myjni - vide k. 227v). Nie mógł więc działać w celu korzyści majątkowej i mieć zamiaru oszukania pokrzywdzonego na ratach czynszu za krótki okres od maja do 1 sierpnia 2017 roku w łącznej kwocie 9225 zł ( bo tyle i tylko tyle przypisano mu w zaskarżonym jedynie na korzyść wyroku), skoro pozostawił tam sprzęt do myjni samochodowej warty kilkadziesiąt tysięcy złotych oraz meble i wyposażenie poczekalni ( pomijając nawet kontrowersyjną kwestię wartości handlowej skupywanych przez oskarżonego z zamiarem odsprzedaży z zyskiem odpadów foliowych pozostawionych na drugiej nieruchomości). Przecież oskarżony musiał zdawać sobie sprawę, że pokrzywdzony będzie miał na tych rzeczach prawo zastawu. Tak też się stało - pokrzywdzony potwierdził, że przedmioty te zatrzymał i cały czas są w jego władaniu jako przedmiot zastawu ( vide k. 247).

Po czwarte, a zarazem najważniejsze - przecież czyn przypisany w zaskarżonym jedynie na korzyść oskarżonego wyroku nie zawiera wszystkich ustawowych znamion przestępstwa oszustwa (brakuje znamienia "działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej'), co niejako automatycznie ( wobec kierunku apelacji ) musi prowadzić do uniewinnienia oskarżonego. Ponieważ obrońca nie dostrzegł tego w apelacji ( niestety nie dostrzegł tego również Sąd Rejonowy ferując wyrok ani prokurator, który go nie zaskarżył), a Sąd Okręgowy podnosi tę kwestię z urzędu, zostanie ona szczegółowo omówiona w kolejnej części uzasadnienia.

Wniosek

O uniewinnienie.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zostało to omówione powyżej.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Brak wszystkich znamion przestępstwa oszustwa ( art. 286 § 1 kk) w przypisanym oskarżonemu czynie ( znamię działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej), co wobec zaskarżenia wyroku jedynie na korzyść oskarżonego musi prowadzić do jego uniewinnienia niezależnie od argumentów podniesionych we wcześniejszej części uzasadnienia.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

W przypisanym w zaskarżonym wyroku czynie Sąd Rejonowy pominął znamię "działania w celu osiągniecia korzyści majątkowej:" i nie da się go wyinterpretować z zastosowanego opisu czynu. Przecież oczywiste jest, że znamię to nie jest tożsame z doprowadzeniem do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Można kogoś doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w innym celu niż osiągnięcie korzyści majątkowej, przy okazji można wyzyskać błędne przekonanie takiej osoby co do okoliczności transakcji albo ją w taki błąd wprowadzić, ale wcale nie oznacza to automatycznie, że celem działania jest osiągnięcie korzyści majątkowej. Nie można tego znamienia wywieść z opisanego w wyroku braku zamiaru „wywiązania się z umowy najmu", bo zamiar ten w zaistniałych w tej sprawie okolicznościach wcale nie musiał wiązać się z celem osiągnięcia korzyści majątkowej. Oskarżony mógł nie wywiązywać się z zapisów umowy najmu dotyczących terminowych wpłat rat czynszu nie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, tylko np w celu przeczekania, aż odbędzie krótkoterminową karę pozbawienia wolności. Oczywiście jest to niekorzystne dla pokrzywdzonego, ale wcale nie oznacza celu korzyści majątkowej u oskarżonego, bo on mógłby być skłonny dopłacić, pokryć odsetki i kary umowne, byle zachować te dwie nieruchomości do dyspozycji. Zatem nie da się "uratować" tego wyroku przez wyinterpretowanie brakującego znamienia z zawartej w opisie czynu treści.

W takiej sytuacji ( oczywiście przy apelacji skierowanej jedynie na korzyść, tak jak w tej sprawie) w zasadzie nie ma innej możliwości zakończenia procesu jak uniewinnienie oskarżonego.

W omówionych okolicznościach stwierdzić należy, że brakującego w opisie czynu przypisanego oskarżonemu działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej nie można także wyprowadzić z samej konstrukcji opisu czynu, w szczególności nie oddaje go kontekst zdarzeń, które legły u podstaw zarzutu. Nie można też wyprowadzać tego znamienia z fraz zawartych dopiero w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, albowiem uzasadnienie wyroku jest wtórną do procesu wyrokowania czynnością stanowiącą sprawozdanie z wyroku i nie może konwalidować ani uzupełniać braków samego wyroku.

Wobec kierunku zaskarżenia wyroku i regulacji art. 434 § 1 kpk, uchybienie w postaci nie zawarcia w opisie przyjętego w akcie oskarżenia kompletu znamion przestępstwa z art. 286 § 1 kk nie może być konwalidowane w postępowaniu odwoławczym, bowiem uzupełnienie opisu czynu o brakujące znamię wymagałoby poczynienia nowego i niekorzystnego dla oskarżonego ustalenia, a w efekcie zmiany wyroku wbrew kierunkowi wniesionej apelacji. W takich okolicznościach, przy uwzględnieniu uwarunkowań procesowych wynikających z treści art. 433 § 1 kpk i art. 440 kpk, Sąd odwoławczy zobligowany jest zmienić wyrok i oskarżonego uniewinnić ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 sierpnia 2019 r. II AKa 39/19 opubl. KZS 2019/12/73 oraz Legalis).

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zmieniono wyrok przez uniewinnienie oskarżonego.

Zwięźle o powodach zmiany

Zostało to obszernie omówione powyżej.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Zgodnie z art. 632 pkt 2 kpk w związku z uniewinnieniem ustalono zasadę, że koszty procesu ponosi Skarb Państwa.

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

skazanie

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana