Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Lilla Mateuszczyk (spr.)

Sędziowie: SA Dorota Ochalska - Gola

SA Jacek Pasikowski

Protokolant: st. sekr. sąd. Julita Postolska

po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2016 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa R. Z.

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w P.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 7 lipca 2015 r. sygn. akt I C 1124/14

I.  z apelacji powoda zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i 2 sentencji w ten tylko sposób, że zasądzoną w punkcie 1 kwotę 1.000 złotych podwyższa do kwoty 4.000 (cztery tysiące) złotych;

II.  oddala apelację powoda w pozostałej części i apelację strony pozwanej
w całości;

III.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

(...)

I A Ca 1407/15

UZASADNIENIE

R. Z. wystąpił z pozwem przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w P. żądając zasądzenia na jego rzecz kwoty 100.000 zł. tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych przez nie zapewnienie mu odpowiednich warunków bytowych oraz narażenie go na uszczerbek na zdrowiu poprzez umieszczenie go w celi wraz z osobami cierpiącymi na świerzb, którym został zarażony.

Wyrokiem z dnia 7 lipca 2015 r. Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powoda kwotę 1.000 zł. tytułem zadośćuczynienia, w pozostałej zaś części powództwo oddalił i postanowił nie obciążać powoda kosztami procesu.

Rozstrzygnięcie powyższe Sąd Okręgowy oparł na ustaleniach opisanych w uzasadnieniu wyroku. Ustalenia te Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne.

Przyjmując jako podstawę rozstrzygnięcia art. 448 w zw. z art. 24 kc, Sąd Okręgowy wskazał, że zostało naruszone dobro osobiste powoda – jego zdrowie. Zgodnie z art. 108 § 1 kkw administracja zakładu karnego ma obowiązek podejmowania odpowiednich działań w celu zapewnienia skazanym bezpieczeństwa osobistego w czasie odbywania kary. Tym obowiązkom strona pozwana uchybiła. W czasie odbywania kary pozbawienia wolności powód zaraził się świerzbem od osób, z którymi był osadzony w jednej celi. W ramach leczenia zmuszony był poddać się kwarantannie, co zwiększyło jego dolegliwości związane z odbywaniem kary pozbawienia wolności. Utrata zdrowia spowodowała u niego poczucie zagrożenia związanego z możliwością ponownego zachorowania. Rozmiar krzywdy związanej z dolegliwościami towarzyszącymi osadzeniu z chorym współwięźniem, Sąd uznał za umiarkowany.

Określając wysokość należnego powodowi zadośćuczynienia na 1.000 zł. Sąd uwzględnił zarówno brak obligatoryjności zasądzenia zadośćuczynienia, wynikający z treści art. 448 kc, jak i kompensacyjny charakter zadośćuczynienia w powiązaniu z rodzajem naruszonego dobra i wskazał, że rekompensacie podlegają jedynie te krzywdy niematerialne, które przekroczyły pewien poziom intensywności. Zasądzona kwota odpowiada, zdaniem Sądu, rozmiarom i intensywności doznanej przez powoda krzywdy oraz negatywnych skutków z niej wypływających.

Za nieuzasadnione uznał Sąd żądanie powoda zasądzenia na jego rzecz zadośćuczynienia za naruszenie jego dobra osobistego w postaci godności, a oparte na twierdzeniu, że warunki osadzenia w Zakładzie Karnym w P. były niehumanitarne: cele były przeludnione, zawilgocone i zagrzybione, brak było ciepłej wody, nie były prowadzone zajęcia kulturalno-oświatowe.

Uznając za wiarygodne twierdzenia powoda co do złego stanu cel, to bowiem potwierdzone zostało zeznaniami świadków – współosadzonych, Sąd stwierdził, że odbywanie kary pozbawienia wolności musi wiązać się z koniecznością znoszenia uciążliwości mających służyć zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku w Zakładzie Karnym. Za naturalny uznał Sąd fakt zużywania się cel i ich wyposażenia, bądź okresowe trudności z wentylacją.

Twierdzenia powoda o przeludnieniu cel pozostały nieudowodnione. Twierdzeniom tym zaprzeczyła nie tylko strona pozwana, ale nawet powołani przez powoda świadkowie odbywający wraz z powodem karę pozbawienia wolności.

Od wyroku Sądu Okręgowego apelację złożyły obie strony.

Powód zaskarżył wyrok w części oddalającej powództwo zarzucając naruszenie przepisów postępowania przez niezgodność ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym oraz niewszechstronne zbadanie zebranego materiału.

Wniósł o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, bądź o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Strona pozwana zaskarżyła wyrok w części uwzględniającej powództwo. Wniosła o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i stosowne do tego rozstrzygnięcia orzeczenie o kosztach procesu zarzucając naruszenie:

- art. 24 w zw. z art. 448 w zw. z art. 361 kc przez przyjęcie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniami strony pozwanej a krzywdą powoda, skutkujące zasądzeniem zadośćuczynienia pomimo braku winy i bezprawności po stronie pozwanej,

- art. 6 kc przez przyjęcie, że powód wykazał przesłanki odpowiedzialności strony pozwanej,

- art.108 § 1 kkw przez jego zastosowanie.

Sąd Apelacyjny zważył:

Za częściowo uzasadnioną uznać należało jedynie apelację powoda.

Zasadnie w szczególności powód zarzuca, że Sąd Okręgowy, po ustaleniu, że cele w pozwanym Zakładzie Karnym były w złym stanie, tj. o niedostatecznej wentylacji, wilgotne, zagrzybione, z odpadającym tynkiem, brakami klepek w podłodze i nieszczelnymi oknami, sprzecznie z tym ustaleniem uznał takie warunki bytowe za mieszczące się w uciążliwościach związanych z odbywaniem kary pozbawienia wolności.

Stanowisko Sądu Okręgowego jest nie do przyjęcia. W żadnym razie nie można uznać, by warunki panujące w Zakładzie Karnym w P. należały do zwykłych uciążliwości związanych z odbywaniem kary pozbawienia wolności, czy też służyły zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku w Zakładzie (?). Nie można też przyjąć, by odpowiadały warunkom higieniczno-sanitarnym przewidzianym w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U. nr 186, poz. 1820), co podnosiła strona pozwana, rozporządzenie to bowiem nie odnosi się do stanu technicznego cel.

Władza publiczna ma obowiązek zapewnienia osobom osadzonym w zakładach karnych godziwych i humanitarnych warunków osadzenia, nie naruszających ich ludzkiej godności. Stanowi o tym art. 7 i 10 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167, 169). Ograniczenia i dolegliwości, które osadzony musi znosić, nie mogą przekraczać koniecznego rozmiaru wynikającego z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka oraz nie mogą przewyższać ciężaru nieuniknionego cierpienia, nieodłącznie związanego z samym faktem uwięzienia.

Niehumanitarne warunki osadzenia, polegające na umieszczaniu więźniów w celach nie przystosowanych do tego pod względem technicznym, uzasadniają twierdzenie powoda o narażeniu go na ujemne przeżycia psychiczne przez naruszenie jego godności osobistej i tym samym uzasadniają co do zasady jego żądanie zasądzenia zadośćuczynienia z tego tytułu. Żądana przez powoda kwota zadośćuczynienia – 100.000 zł. jest jednak nadmiernie wygórowana, nie odpowiada rozmiarowi doznanej przez niego krzywdy z tego tytułu. Zdaniem Sądu Apelacyjnego odpowiednią, kompensującą naruszenie godności powoda kwotą, jest 3.000 zł., o tą kwotę zatem, tj. do wysokości 4.000 zł., podwyższyć należało zasądzone na rzecz powoda zadośćuczynienie, zmieniając w ten sposób zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 kpc. Apelację powoda w pozostałej części należało oddalić na podstawie art. 385 jako nieuzasadnioną.

Apelację strony pozwanej uznać należało za nieuzasadnioną w całości.

Wbrew zarzutom tej apelacji, zakażenie powoda świerzbem pozostaje w związku przyczynowym z zachowaniem strony pozwanej.

Oczywistą rzeczą jest, że to nie strona pozwana zaraziła powoda świerzbem, jednak zachowanie strony pozwanej – jej służby medycznej i osób odpowiedzialnych za rozmieszczenie więźniów w celach, umożliwiło rozprzestrzenienie się tej choroby w Zakładzie Karnym w P.. Jak wynika z niekwestionowanych przez stronę pozwaną zeznań świadków, odbywających wraz z powodem karę pozbawienia wolności (k.152 o., 153), chory na świerzb K. Z. został umieszczony w celi wśród osób zdrowych, mimo że miał na ciele widoczne ślady tej choroby. Od niego zarazili się kolejni osadzeni. Oczekiwanie na wizytę u dermatologa było długotrwałe (przyjmował chorych w Zakładzie raz w miesiącu), co umożliwiało rozprzestrzenianie się choroby. Co więcej – po ujawnieniu świerzbu u kolejnych osadzonych, nie byli oni od razu izolowani, choć świerzb jest chorobą zakaźną. Zakażonych świerzbem objęto kwarantanną dopiero po dwóch miesiącach od dnia pierwszego zgłoszenia choroby.

Zaniechanie strony pozwanej polegające na braku odpowiedniej reakcji na ujawnioną chorobę zakaźną, uznać należy za zawinione, rodzące w świetle art. 448 w zw. z art. 23 i 24 kc odpowiedzialność za narażenie osadzonych, w tym powoda, na utratę zdrowia. Zdrowie jest chronionym tymi przepisami dobrem osobistym, a działanie (zaniechanie) naruszające to dobro objęte jest domniemaniem bezprawności (art. 24 kc). Strona pozwana nie wykazała, by wystąpiła jakakolwiek przyczyna wyłączająca tą bezprawność. Wobec przedstawionych wyżej zdarzeń, fakt podjęcia ostatecznie leczenia zarażonych chorobą, bezprawności tej nie wyłącza.

Sąd Okręgowy uznał, że odpowiednią dla powoda kwotą z tytułu zadośćuczynienia za narażenie go na zakażenie świerzbem, jest 1.000 zł. Sąd Apelacyjny ocenę tą akceptuje, przede wszystkim ze względu na fakt, że po podjęciu terapii, powód został wyleczony, a sama choroba nie wywołała skutku w postaci trwałego uszczerbku na zdrowiu. Kwota ta jest umiarkowana, uwzględnia przede wszystkim krzywdę powoda polegającą na dyskomforcie psychicznym związanym z obawą co do skutków choroby i obawą kolejnego zachorowania.

Apelację strony pozwanej, kwestionującą jej odpowiedzialność za narażenie powoda na zarażenie świerzbem, uznać więc należało za nieuzasadnioną i podlegającą oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

Sąd Apelacyjny, opierając się na treści art. 102 kpc, postanowił nie obciążać powoda, który w przeważającej części spór przegrał, kosztami postępowania apelacyjnego. Powód pozostaje w szczególnej sytuacji: od wielu lat przebywa w zakładzie karnym, nie pracuje, nie ma żadnych dochodów, a to pozwala uznać jego przypadek za szczególnie uzasadniony.

(...)