Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

S., dnia 9 grudnia 2020 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodnicząca: sędzia Grażyna Sienicka

Protokolantka: sekretarz sądowy Anna Śmielińska

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2020r.

w S. na rozprawie

sprawy z powództwa K. O. i J. A.

przeciwko A. S. (1)

o zapłatę

1.  umarza postępowanie w zakresie żądania przez powódkę K. O. kwoty 27 183 (dwudziestu siedmiu tysięcy stu osiemdziesięciu trzech) złotych;

2.  oddala powództwo K. O. w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanej A. S. (1) na rzecz powódki K. O. koszty postępowania w kwocie 3 057,41 (trzech tysięcy pięćdziesięciu siedmiu złotych czterdziestu jeden groszy) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych
za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku, do dnia zapłaty;

4.  zasądza od pozwanej A. S. (1) na rzecz powoda J. A., kwotę 11 275,94 (jedenastu tysięcy dwustu siedemdziesięciu pięciu złotych dziewięćdziesięciu czterech groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia
9 grudnia 2020r. ;

5.  oddala powództwo J. A. w pozostałym zakresie;

6.  zasądza od pozwanej A. S. (1) na rzecz powoda J. A. koszty postępowania w kwocie 210,20 (dwustu dziesięciu złotych dwudziestu groszy) złotych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku,
do dnia zapłaty.

Sędzia Grażyna Sienicka

Sygn. aktIII C 889/17

UZASADNIENIE

w postępowaniu zwykłym

Pismem z dnia 1 lutego 2016 roku powódka K. O. wniosła do Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie pozew przeciwko A. S. (1) o zapłatę kwoty 42 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 2 września 2015 roku i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sprawę zarejestrowano pierwotnie pod sygnaturą III Nc 375/16.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że 18 sierpnia 2006 roku matka stron - H. A. (1) dokonała darowizny na rzecz pozwanej A. S. (2) lokalu mieszkalnego o powierzchni 90,28 m ² wraz z pomieszczeniem przynależnym – piwnicą, znajdujący się w S. przy Placu (...).

23 lipca 2013 roku H. A. (1) zmarła i jej spadkobiercami są dzieci: A. S. (1), J. A. oraz K. O., każdy po jednej trzeciej części spadku. w związku z tym, że powódka nie otrzymała tytułem spadku po matce żadnego przysporzenia majątkowego żąda od pozwanej wypłaty należnego zachowku w wysokości wartości 1/6 lokalu mieszkalnego będącego przedmiotem darowizny. Powódka podniosła, że pomimo wezwania pozwanej do zapłaty, pozwana należności nie zapłaciła.

13 kwietnia 2016 roku Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym zasądził od K. O. na rzecz A. S. (3) kwotę żądaną pozwem.

5 maja 2016 roku pozwana A. S. (1) wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty,
w którym wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana przyznała, że otrzymała darowiznę i nie kwestionuje uprawnienia powódki. Wyjaśniła, że podjęła starania w celu sprzedaży mieszkania, pierwotnie żądana cena określona była na sumę 270 000 zł, jednakże lokalu
w tej cenie sprzedać się nie udało W związku z tym cenę mieszkania ustalono na poziomie 230 000 zł, lecz za tą cenę również nie znaleziono zainteresowanych, ostatecznie mieszkanie sprzedano za kwotę 206 000 zł i pozwana zapłaciła kwotę 5 150 zł tytułem wynagrodzenia pośrednika. Zdaniem pozwanej kwota, za jaką mieszkanie zostało sprzedane, pomniejszona o wynagrodzenie pośrednika, stanowi punkt wyjścia do wyliczenia należnego powódce zachowku. Pozwana wyliczyła kwotę zachowku w wysokości 27.182,68 złotych i kwotę tę przekazała na rachunek bankowy powódki, wskazując szczegółowo sposób rozliczenia. W świetle powyższych okoliczności roszczenie powódki powinno zostać oddalone.

Pozwana podniosła nadto, że w dniu 1 kwietnia 2016 roku przekazała M. P. (1) kwotę 14.740 zł tytułem zwrotu kosztów nakładów poniesionych na przedmiotową nieruchomość. M. P. (1) w ostatnich latach zamieszkiwał w lokalu, przeprowadził tam remont i poniósł z tego tytułu koszty, które opiewały na przekazaną mu kwotę. Powódka podniosła, że prace wykonane przez M. P. (1) powinny zostać rozliczone, jako nakład na mieszkanie, ponieważ podniosły jego standard i wpłynęły na uzyskaną cenę sprzedaży. Pozwana podniosła, że wszystkie wyżej wymienione okoliczności: brak zainteresowania mieszkaniem ze strony kupujących, presja jaką wywierali na nią siostra i brat spowodowała, że została zmuszona do sprzedaży mieszkania za kwotę 206 000 zł
i z tej ceny musiała dodatkowo zapłacić prowizję na rzecz pośrednika.

Postanowieniem z dnia 1 lipca 2016 roku Sąd Rejonowy Szczecin-P.
i Zachód w S. skierował strony do mediacji, wyznaczył osobę mediatora oraz czas trwania mediacji na jeden miesiąc.

4 kwietnia 2017 roku pozwana skierowała do Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie pismo, w którym wniosła o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie. Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2017r. Sąd Rejonowy Szczecin-P. i Zachód stwierdził swoją niewłaściwość miejscową
i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie.

28 czerwca 2017 roku sprawa wpłynęła do tutejszego sądu i zarejestrowano ją pod sygnaturą III C 889/17.

Pismem z dnia 23 października 2017 roku Powódka K. O. cofnęła pozew
w zakresie żądania zapłaty kwoty 27.183 zł i zrzekła się roszczenia w tym zakresie, jednocześnie podtrzymała powództwo w pozostałej części, to jest żądanie zapłaty kwoty 14.817 zł, wniosła o obciążenie pozwanej kosztami procesu, w zakresie cofniętej części powództwa i wskazała że 4 kwietnia 2016 roku pozwana zapłaciła powódce kwotę 27.122 zł zaś 6 kwietnia 2016 roku - kwotę 61 zł, czyli łącznie 27.183 zł. Powódka podniosła, że obie wpłaty nastąpiły już po złożeniu pozwu oraz po doręczeniu pozwanej jego odpisu, w świetle powyższych okoliczności powinna być ona traktowana, jako osoba przegrywająca spór w tym zakresie.

Pismem z dnia 22 sierpnia 2016 roku, złożonym w Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w dniu 23 sierpnia 2016 roku, powód J. A. zażądał od pozwanej A. S. (1) zapłaty kwoty 23.921,41 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu i kosztami postępowania według norm.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że podstawą żądania jest uprawnienie do zachowku po zmarłej matce H. A. (1), która jeszcze za życia dokonała darowizny lokalu położonego w S. przy Placu (...) na rzecz pozwanej A. S. (2). Powód wskazał, że zmarła nie pozostawiła innego majątku, zaś pozwana w dniu 4 kwietnia 2016 roku dokonała na rzecz powoda zapłaty kwoty 27.182,68 zł, tytułem zachowku zaś powód uważa, że kwota ta nie wyczerpuje w całości jego roszczenia albowiem wartość lokali mieszkalnych w podobnej lokalizacji oraz powierzchni oscyluje w przedziale 330 000 do 430 000 zł. Ponadto powód wskazał, że nie może on zostać obciążony kosztem udziału pośrednika w sprzedaży wskazanej nieruchomości, tym bardziej, iż decyzja
o sprzedaży wskazanej nieruchomości została podjęta wyłącznie przez pozwaną i to ona decydowała o wyborze pośrednika oraz wysokości jego wynagrodzenia. Powód nie kwestionował kwoty wykupu ani kosztów remontu, które A. S. (1) zapłaciła
i przyznał, że cena sprzedaży powinna zostać pomniejszona o kwotę wykupu wynoszącą 8.634,32 zł oraz remontu w kwocie 14.738 zł, jednakże wartość mieszkania została przez pozwaną zaniżona. Sprawa została zarejestrowana od sygnaturą III C 933/16.

Postanowieniem z dnia 9 listopada 2016 roku Sąd Rejonowy Szczecin P.
i Zachód w S. stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania tutejszemu sądowi. Akta przekazano w dniu 3 maja 2016 roku i sprawę zarejestrowano pod sygnaturą III C 228/17.

6 czerwca 2016 roku wpłynęła odpowiedź pozwanej A. S. (2) na pozew J. A., w którym wniosła o oddalenie powództwa i obciążenie powoda kosztami postępowania. Pozwana przyznała fakt otrzymania darowizny od matki i podniosła, że nie kwestionuje uprawnienia powoda do zachowku i z tego powodu zapłaciła na jego rzecz kwotę 27.182,68 złotych. Pozwana podniosła, że wysokość zachowku powinna się opierać na kwocie uzyskanej ze sprzedaży lokalu na rynku i przedstawiła sposób, w jaki wyliczyła zachowek należny powodowi. Do odpowiedzi na pozew J. A. pozwana dołączyła rachunki oraz umowę na wymianę okien.

Zarządzeniem z dnia 13 marca 2018 roku przewodnicząca połączyła sprawę
z powództwa J. A. przeciwko A. S. (1) sygnatura III C 228/17
ze sprawą powództwa K. O. przeciwko A. S. (1) o zapłatę sygnatura akt III C 228/17 na podstawie art. 219 k.p.c.

Stan faktyczny.

H. A. (1) była matką A. S. (2), K. O. i J. A.. Była właścicielką lokalu mieszkalnego położonego w S. przy Placu (...).

Niesporne.

Od roku 2000 do roku 2014 w lokalu tym mieszkał wraz z nią M. P. (2) syn K. O. a wnuk H. A. (1). Kiedy wprowadził się do mieszkania babci, stan lokalu był bardzo zły. W 2005 roku M. P. (2) rozpoczął remont, który obejmował odnowienie jednego pokoju, jednego pokoju bez okna, kuchni, łazienki, toalety i przedpokoju. W trakcie prac M. P. (2) wykonał tam naprawę instalacji elektrycznej, ogrzewania, podłóg i ścian, zlikwidował jeden piec kaflowy i założył ogrzewanie gazowe, wyposażył kuchnię w nowe meble, kupił również kuchenkę gazową za środki własne a częściowo za środki swojej babci. Remont trwał około 3-4 miesiące i jego koszty ponieśli M. P. (2)
i jego żona.

W czasie, gdy w mieszkaniu mieszkał M. P. (2) A. S. (1) nie wykonywała tam żadnych prac remontowych.

Dowód: zeznania świadka M. P. (2) k. 278.

2 listopada 2000 roku J. A., orzeczeniem lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych został uznany za trwale niezdolnego do pracy.

18 sierpnia 2006r. H. A. (1) zawarła umowę darowiznę lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w S. przy Placu (...) na pierwszym piętrze, składającego się z czterech pokoi, kuchni, toalety i korytarza o łącznej powierzchni użytkowej 90,28 m ² oraz pomieszczenia przynależnego w postaci piwnicy numer 5 o powierzchni użytkowej 13,03 m ². Z własnością wyżej opisanego lokalu mieszkalnego związany jest udział wynoszący 1 170/10 000 w częściach wspólnych i urządzeniach budynku oraz w prawie wieczystego użytkowania działki gruntu objętych księgą wieczystą numer (...). Mocą tej umowy H. A. (1) darowała swojej córce A. S. (2) wyżej wymieniony lokal wraz z pomieszczeniem przynależnym oraz udziałem w częściach wspólnych i urządzeniach budynku oraz w prawie wieczystego użytkowania działki gruntu, zaś A. S. (1) darowiznę przyjęła. W akcie notarialnym strony podały wartość przedmiotu darowizny na kwotę 117.936 zł oraz skapitalizowana wartość służebności na kwotę 23.587 zł.

A. S. (1) ustanowiła na nabytym lokalu mieszkalnym, na rzecz H. A. (1) nieodpłatną i dożywotnią służebność mieszkania, polegającą na prawie wyłącznego korzystania przez uprawnioną z jednego pokoju położonego na wprost od wejścia oraz prawie współkorzystania z łazienki, kuchni i przedpokoju to jest 1/4 lokalu mieszkalnego a H. A. (1) wyraziła na powyższe zgodę.

W tej samej dacie H. A. (1) złożyła oświadczenie, że środki pieniężne na wykup lokalu mieszkalnego położonego przy Placu (...) uzyskała od córki A. S. (2). H. A. (1) oświadczyła, że wpłacony wkład pieniężny obejmował kwoty 4.722,60 zł tytułem ceny sprzedaży i wyceny uiszczonych dnia 18 lipca 2006 roku oraz kwotę 3.911,72 tytułem należnych opłat uiszczonych przy akcie notarialnym z dnia 18 lipca 2006 roku. Oświadczenie zostało sporządzone w formie dokumentu z urzędowo poświadczonym przez notariusza podpisem H. A. (1).

W czasie dokonywania darowizny w 2006 roku w mieszkaniu łazienka była połączona z kuchnią, stała tam wanna i bojler z ciepłą wodą. Wanna stała w rogu przy oknie.
W mieszkaniu były cztery pokoje, korytarz, toaleta w korytarzu. Okna w dużym pokoju były wówczas wymienione na nowe. Ościeżnice były stare, na podłodze znajdowała się płyta pilśniowa a na niej położono linoleum. W momencie dokonywania darowizny instalacja elektryczna w mieszkaniu była stara.

Dowód: umowa darowizny karta 12 – 13,

oświadczenie k. 38,

wypis z treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS k. 251.

18 sierpnia 2006 roku A. S. (1) złożyła oświadczenie o następującej treści: „Ja, niżej podpisana A. S. (1), zameldowana w S. przy Placu (...) oświadczam, że po ustaniu stosunku służebności ustanowionej na rzecz mojej mamy - H. A. (1) na wyżej opisanym lokalu mieszkalnym wolą moją jest przekazanie drogą darowizny na rzecz mojego brata - J. A. i mojej siostry - K. P. udziałów na nabytym drogą darowizny lokalu mieszkalnym w wysokości po 1/3. Warunkiem niezbędnym do dokonania darowizny jest zwrot przez Obdarowanych do dnia dokonania darowizny części kosztów z tytułu wykupu lokalu mieszkalnego opisanego wyżej zaktualizowanych o wskaźnik inflacji w wysokości proporcjonalnej do nabywanych udziałów, tj. po 1/3. Łączny koszt wydatków poniesionych na wykup mieszkania wynosi:

- 4.722,60 zł tytułem ceny sprzedaży

- 3.911,72 zł tytułem należnych opłat związanych z wykupem.

Podpisujący są świadomi, iż niniejsze oświadczenia nie stanowią umowy przedwstępnej
w rozumieniu kodeksu cywilnego, wyrażają zaś jedynie intencje osób je podpisujących”.

J. A. potwierdził, iż przyjął oświadczenie do wiadomości.

Podpisy zostały poświadczone przez notariusza M. C..

Dowód: oświadczenie karta 298.

23 lipca 2013 roku H. A. (1) zmarła. Postanowieniem z dnia 2 czerwca 2015r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie stwierdził, że spadek po H. A. (2) nabyli: córka A. S. (1), syn J. A. oraz córka K. O. - każdy w jednej trzeciej części.

Poza mieszkaniem darowanym H. S. zmarła nie posiadała innego majątku.

Niesporne.

10 września 2014 roku A. S. (1) i M. P. (2) zawarli porozumienie, którego przedmiotem były wzajemne rozliczenia wynikające z poniesionych przez M. P. (2) nakładów na lokal położony w S. przy Placu (...) oraz nakłady poniesione przez A. S. (1) tytułem zapłaty czynszu najmu na rzecz wspólnoty mieszkaniowej w okresie wyłącznego zamieszkiwania w tym lokalu przez M. P. (2). Z porozumienia wynikało, że w okresie zamieszkiwania, M. P. (2) uiszczał na mocy ustnego porozumienia, bezpośrednio do wspólnoty mieszkaniowej, comiesięczne opłaty do sierpnia 2013 roku i w tym okresie nie powstały żadne zaległości. W okresie od września 2013 roku do 30 sierpnia 2014 roku powstało zadłużenie w regulowaniu opłat w kwocie
5.262 zł, które w całości zostało uregulowane przez A. S. (1). W okresie zamieszkiwania w lokalu M. P. (2) poniósł na lokal nakłady w uzgodnionej przez strony kwocie 20 000 zł.

W ww. porozumieniu A. S. (1) i M. P. (2) ustalili, że A. S. (1) zapłaci M. P. (2) wartość nakładów pomniejszoną o kwotę 5.262 zł tytułem zapłaconego we wspólnocie długu. Po dokonaniu powyższego rozrachunku A. S. (1) zobowiązała się do zwrotu na rzecz M. P. (2) kwoty 14.738 zł z chwilą uzyskania ceny sprzedaży lokalu mieszkalnego, nie później jednak niż do dnia 10 września 2016 roku.

Przy podpisywaniu porozumienia M. P. (2) przekazał A. S. (1) faktury dotyczące rzeczy kupowanych za środki pochodzące od H. A. (2).

Dowód: porozumienie karta 39,

zeznania M. P. (2) k. 278.

Pismem z dnia 2 września 2015 roku pełnomocnik A. S. (2) skierował do pełnomocnika K. O. odpowiedź na wezwanie do zapłaty kwoty 120 000 zł tytułem zachowku po H. A. (1). W piśmie tym pełnomocnik wyjaśnił, że A. S. (1) gotowa jest spłacić zobowiązanie z tytułu zachowku z chwilą sprzedaży darowanego jej mieszkania, jednakże kwestionuje wartość nieruchomości wykazaną w piśmie na kwotę 360.000 zł i sposób wyliczenia dochodzonej kwoty zachowku.

Dowód: pismo z dnia 2 września 2015 roku k. 15.

K. O. złożyła do Sądu Rejonowego Szczecin-P. i Zachód
w S. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. W odpowiedzi na wniosek A. S. (1) oświadczyła, że nie wyraża zgody na propozycję ugodową zawartą we wniosku, oświadczyła, że nie kwestionuje, co do zasady roszczeń swojej siostry z tytułu prawa do zachowku, zakwestionowała szacunkową wartość nieruchomości określoną na kwotę 315.000 zł i wskazała, że bezskutecznie próbuje sprzedać mieszkanie, w celu uregulowania zobowiązań z tytułu zachowku, jednakże od ponad roku nie znalazł się kupiec chętny do jej nabycia ani za kwotę 270.000 zł ani za kwotę 220.000 zł. A. S. (1) złożyła propozycję rozliczenia według ceny podanej przez nią we wniosku, poprzez przejęcie nieruchomości przez K. O. na własność a następnie dokonanie spłaty rzecz A. S. (1), pomniejszonej o wartość zachowku.

Dowód: odpowiedź na wezwanie do zapłaty k. 16.

4 stycznia 2016 roku A. S. (1) zawarła z M. I., prowadzącą działalność gospodarczą pod nazwą (...) w S., umowę pośredniczenia w sprzedaży mieszkania położonego w S. przy Placu (...) za cenę 230 000 zł. A. S. (1) zawierała wcześniej umowę z innym biurem pośrednictwa w obrocie nieruchomościami i usiłowała sprzedać to mieszkanie za wyższą cenę, co jednak się nie powiodło.

Nowa agentka obrotu nieruchomościami uznała, że pierwotna cena była wysoka i nie była adekwatna do stanu mieszkania. W jej ocenie mieszkanie wymagało rozległego remontu obejmującego naprawę i wymianę podłóg, remont ścian, łazienki i praktycznie wszystkich pomieszczeń w lokalu. W mieszkaniu był wyremontowany jeden pokój, który i tak nie podobał się klientom oglądającym lokal, którzy chcieli wyremontować go według własnych standardów. Mieszkanie znajduje się w budynku, którego wiek wynosi około 100 lat.
W czasie kiedy żyła jeszcze H. A. (1) mieszkanie miało niski standard, było bardzo wysokie, na ścianach były jeszcze poniemieckie tynki, zaś futryny, drzwi wejściowe
i wewnętrzne zamontowano w czasie przedwojennym, nosiły ślady znacznego zużycia. Drzwi wejściowe były zabudowane płytami przypominającymi łaty.

Przed rozpoczęciem prezentowania lokalu potencjalnym kupującym A. S. (1) wraz ze swoim partnerem oraz ich przyjacielem J. N., posprzątali mieszkanie oraz piwnicę. W czynnościach tych nie pomagał im nikt z rodziny.
W mieszkaniu tym kuchnia była przedzielona ścianką wykonaną z płyty paździerzowej
i w ten sposób utworzono jednocześnie łazienkę. Toaleta była w korytarzu, wewnątrz mieszkania. W mieszkaniu były nowe okna. Całe mieszkanie miało zniszczone ściany, które wymagały malowania. Ściany były nieświeże, podłogi zaniedbane, uginające się, co czyniło mieszkanie nieświeżym i nieestetycznym.

25 marca 2016 roku A. S. (1) sprzedała wyżej wymieniony lokal za kwotę 206.000 zł.

A. S. (1) zapłaciła M. I. – pośrednikowi w obrocie nieruchomościami wynagrodzenie w kwocie 5.150 zł za pośrednictwo sprzedaży nieruchomości.

1 kwietnia 2016 roku A. S. (1) zapłaciła M. P. (2) kwotę
14.740 zł tytułem zwrotu kosztów poniesionych nakładów na lokal mieszkalny położony
w S. przy Placu (...). W oświadczeniu zawierającym pokwitowanie zapisano, że kwota wynika z porozumienia zawartego w dniu 10 września 2014 roku
i stanowi wywiązanie się z określonego w niej zobowiązania.

Dowód: umowa karta 28,

umowa sprzedaży karta 29 – 35,

pokwitowanie karta 36,

świadczenie karta 37,

zeznania świadka A. K. k. 97 – 98, 237-239,

zeznania świadka K. D. k. 110-111, 277-278,

zeznania świadka A. B. 236-237,

zeznania świadka J. N. karta 96 – 97, 288 – 289.

4 kwietnia 2016 roku A. S. (1) zapłaciła na rzecz K. O. kwotę 27.122 zł, zaś 6 kwietnia 2016r. kwotę 61 zł, tytułem zachowku po H. A. (1). W tej samej dacie pełnomocnik A. S. (2) skierował do K. O. i do J. A. pismo informujące o dokonanej zapłacie oraz przedstawiające sposób, w jaki należność została wyliczona.

Dowód: potwierdzenie k. 40,

pismo dnia 4 kwietnia 2016 roku do J. A. k. 153,

pismo z dnia 4 kwietnia 2016 roku do K. O. k. 41.

Pismem z dnia 9 maja 2016 roku pełnomocnik J. A. zwrócił się do pełnomocnika A. S. (2) z pismem, stanowiącym odpowiedź na pismo z dnia 4 kwietnia 2016 roku żądając zapłaty kwoty 23.921,41 zł tytułem pozostałej części zachowku kwestionując wartość lokalu, jaką A. S. (1) przyjęła do wyliczenia należności J. A. oraz kwestionując podstawę obniżenia wartości mieszkania
o wynagrodzenie zapłacone pośrednikowi nieruchomości wybranego przez zobowiązaną.

Dowód: pismo z dnia 9 maja 2016r. k. 155.

1 lipca 2016 roku pełnomocnik J. A. skierował do A. S. (1) wezwanie do zapłaty kwoty 23.921,41 zł, wyznaczając termin zapłaty na 10 lipca 2016 roku
i uprzedzając o zamiarze skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 1 lipca 2016 roku.

Wartość rynkowa sprzedanego lokalu na dzień dokonania darowizny
z uwzględnieniem ustanowionego prawa dożywocia, według cen aktualnych wynosiła 250 000 złotych.

W dniu sprzedaży nieruchomości z uwzględnieniem ustanowionego prawa dożywocia wartość lokalu wynosiła 176 300 złotych

Dowód: opinia biegłej k. 507-559,

uzupełniająca opinia biegłej k. 649-659.

Niniejszy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o dowody zgromadzone w aktach sprawy w postaci dokumentów, zeznań świadków oraz opinii biegłej z zakresu szacowania nieruchomości B. K..

Żaden z ww. dowodów nie został skutecznie przez strony zakwestionowany. Zastrzeżenia do ww. opinii zostały wyjaśnione w opinii uzupełniającej, która nie była już przez strony kwestionowana.

Sąd pominął opinię pierwszego z biegłych z uwagi na szeroki zakres zarzutów, jakie jej przedstawiono.

Sąd uznał opinię biegłej B. K., za wiarygodną, wyczerpującą i przydatną dla wyjaśnienia sprawy albowiem jej merytoryczna zawartość i wnioski sformułowane przez eksperta są zasadnicze, poprawnie uzasadnione i nie pozostawiają żadnej płaszczyzny wątpliwości Opinia jest jasna, precyzyjna, profesjonalna, wyczerpująca, pozbawiona treści przekazanych w sposób niezrozumiały, nadto wyjaśnia wszystkie wątpliwości zgłaszane
w pismach procesowych stron. Okoliczności te uzasadniają twierdzenie, że biegła starannie
i logicznie ustosunkowała się do każdego z pytań zadanych jej w zleceniu. Wyjaśniła przyjętą metodę i technikę szacowania, omówiła na czym polegało zastosowane przez nią podejście porównawcze, zasady ustalania podobieństwa nieruchomości, czynności podjęte w procesie analizy rynku lokali i podstawę przyjętą dla wyceny lokalu.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie pozwoliło więc na poczynienie ustaleń faktycznych adekwatnych do treści dowodów, wyjaśniających kwestie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Rozważania.

Zachowek, którego dotyczyły żądania obu pozwów, służy ochronie interesów osób najbliższych spadkodawcy przed skutkami dokonanych przez niego rozporządzeń w ramach przysługującej mu swobody testowania oraz poczynionych za życia darowizn.

Zgodnie z treścią art. 991 § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy należą się, jeśli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeśli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału. W myśl § 2 jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo jego uzupełnienia.

Jeżeli spadkodawca dokonał darowizny wyczerpującej cały spadek, uprawniony do zachowku może dochodzić od obdarowanego roszczenia o zachowek w granicach określonych w art. 1000 k.c.

Bezspornym w niniejszej sprawie było, że zarówno powódka K. O.,
jak i powód J. A. należą do kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia z ustawy po matce H. A. (1) oraz, że ich udziały w spadku, w razie dziedziczenia ustawowego, wyniosłyby 1/3 spadku, jak i okoliczność, że mieszkanie, jakim spadkodawczyni obdarowała pozwaną, wyczerpywało cały spadek.

Okoliczność ta spowodowała, że Sąd uznał, iż pozwana A. S. (1) stała się, co do zasady, adresatką żądania powodów w zakresie świadczenia tytułem zachowku.

Analizowany spór dotyczył głównie wartości majątku spadkowego oraz daty, w której należało dokonać jego wyceny, na potrzeby ustalenia należnej każdemu z powodów kwoty oraz daty, w jakiej pozwana powinna wykonać swoje zobowiązanie.

Odmiennie należało ocenić żądanie każdego z powodów z uwagi na fakt, iż przedstawienie przez J. A. dokumentu potwierdzającego jego trwałą niezdolność do pracy czyniło jego żądanie usprawiedliwionym w zakresie kwoty przekraczającej wartość świadczenia, zaoferowanego mu przez pozwaną po sprzedaży mieszkania.

Zachowek jest w pewnym sensie formą zastępczą dziedziczenia, ma bowiem zapewnić członkom najbliższej rodziny spadkodawcy korzyści związane ze spadkobraniem. Z natury rzeczy zatem punktem odniesienia przy obliczaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb obliczenia wysokości należnego zachowku może być jedynie chwila otwarcia spadku będąca chwilą śmierci spadkodawcy (art. 922 § 1, art. 924 i 925 k.c.). Ustalanie składu spadku, mianowicie różnicy między wartością stanu czynnego spadku (aktywów) i wartością stanu biernego spadku (pasywów), następuje więc co do zasady według reguł określonych w art. 922 k.c., nie uwzględnia się jedynie zapisów i poleceń oraz oczywiście długów z tytułu zachowku (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2008 r. IV CSK 509/07).

Punktem odniesienia przy obliczaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb obliczenia wysokości należnego zachowku może być jedynie chwila otwarcia spadku będąca chwilą śmierci spadkodawcy (art. 922 § 1, art. 924 i 925 k.c.). Ustalanie składu spadku, mianowicie różnicy między wartością stanu czynnego spadku (aktywów) i wartością stanu biernego spadku (pasywów), następuje więc, co do zasady, według reguł określonych w art. 922 k.c. , nie uwzględnia się jedynie zapisów i poleceń oraz oczywiście długów z tytułu zachowku.

Bardziej skomplikowana pozostaje kwestia daty, w jakiej należy wycenić wartość spadku. Zagadnienie to nie jest bezpośrednio uregulowane w żadnym przepisie prawnym, jednakże w myśl Uchwał Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985r. III CZP 75/84,
czy z dnia 17 maja 1985r. III CZP 69/84 obliczenie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniach z tego tytułu.

Wartość rynkowa nieruchomości według stanu z dnia dokonania darowizny
i cen obowiązujących w dacie sprzedaży lokalu tj. w 2016r. wynosiła 176 300 złotych.

Wartość rynkowa nieruchomości według stanu z dnia dokonania darowizny i cen obowiązujących w dacie wyrokowania wynosiła 250 000 złotych.

Pozwana żądała rozliczenia nakładów na spadek obejmujących kwotę wykupu mieszkania, prowizję dla pośrednika nieruchomości oraz koszt remontu jaki zapłaciła M. P. (2) oraz nakładów, jakie poczyniła jeszcze za życia matki w kwocie 6.080,39 (k. 191 verte).

Powodowie zgodnie przyznali, że nie kwestionują nakładów obejmujących darowiznę pozwanej na rzecz matki, uczynioną w celu pokrycia kosztów wykupu mieszkania tj. kwoty 4 722,60 zł oraz nakładów w postaci kosztów remontu wykonanego przez M. P. (2)
a pokrytych przez pozwaną w kwocie 14 738 złotych, czyli ogółem nakładów w kwocie 19 460,60 złotych.

W zakresie podstawy prawnej ustalania wartości spadku oraz rozliczenia nakładów Sąd przyjął za podstawę uregulowania z art. 684 k.p.c. i 686 k.p.c. i uwzględnił żądanie pozwanej w takim zakresie, w jakim pozostawało niesporne i przychylił się do stanowiska powodów, iż nie powinno zaliczać się do tej kwoty wynagrodzenie pośrednika w obrocie nieruchomości, którego obecność w procesie sprzedaży mieszkania jak i wybór pozostawały poza sferą decyzji i potrzebą obojga powodów.

Nadto, ustalając datę, w jakiej należało obliczyć wartość zachowku, Sąd przyjął,
iż w tej części, w jakiej pozwana świadczenie spełniła, należało wyliczyć wartość zachowku wg ceny z daty, w jakiej nastąpiła zapłata, gdyż w tej dacie ustał stan zwłoki, w takim zakresie, w jakim świadczenie zostało spełnione. Kolejnym krokiem było ustalenie czy zapłata wyczerpywała roszczenie a jeżeli nie, to w jakiej części.

Sąd uznał, że pozwana w dniach 4 kwietnia 2016 roku i 6 kwietnia 2016r. zapłaciła powódce K. O. całość należnej jej kwoty, jednakże zapłata nastąpiła już po wniesieniu przeciwko niej pozwu do Sądu.

W dniu sprzedaży nieruchomości wartość spadku wynosiła 176 300 złotych, pomniejszona o nakłady pozwanej w kwocie 19 460,60 zł = 156 839,40 złotych udziały powodów wynosiły po 1/3, tak więc wartość udziału spadkowego, który by przypadał każdemu z nich przy dziedziczeniu ustawowym wynosiła 1/3 ww. kwoty tj. 52 279, 80 złotych.

Zachowek należny K. O. stanowił połowę wartości udziału tj. 26 139,90 złote. Pozwana zapłaciła powódce kwotę 27 183 złote w kwietniu 2016r. czyli cały należny jej zachowek.

Odmiennie przedstawiała się sytuacja odnośnie powoda J. A.. Zachowek należny J. A., będącemu osobą trwale niezdolną do pracy, stanowił dwie trzecie wartości udziału tj. 34 853,20 złote. Pozwana zapłaciła powodowi, przed wytoczeniem postępowania kwotę 27 182,68 złotych czyli 77,99% należnego powodowi zachowku. Od tej daty pozostawała w opóźnieniu w zakresie pozostałej części świadczenia tj. 22,01%.

Okoliczność ta oraz fakt, że świadczenie z tytułu zachowku jest podzielne, powoduje, że w zakresie pozostałej części kwoty, wartość zachowku należało wyliczyć przyjmując
za podstawę wartość rynkową nieruchomości według stanu z dnia dokonania darowizny i cen obowiązujących w dacie wyrokowania, która wynosiła 250 000 złotych, pomniejszając ją ponownie o wartość nakładów tj. 19 460,60 zł, co daje kwotę 230 539,40 zł. Wartość udziału spadkowego na dzień wyrokowania, który by przypadał każdemu z powodów przy dziedziczeniu ustawowym wynosiła 76 846,47 złote, zachowek należny J. A. stanowił dwie trzecie wartości udziału tj. 51 230,98 złotych, zaś niezapłacona na dzień wyrokowania część świadczenia, obejmująca 22,01% zachowku stanowi kwotę 11 275,94 złotych i orzeczono o niej w punkcie 4 wyroku.

Odsetki zasądzone od ww. kwoty Sąd przyznał od dnia wyrokowania albowiem w tej dacie była znana wartość spadku, będącego podstawą do wyliczenia kwoty zachowku.

Rozstrzygając o kosztach procesu Sąd miał na względzie, wyrażoną
w art. 98 § 1 k.p.c. , zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca spór ma obowiązek zwrócić przeciwnikowi koszty jakie poniósł
on w związku ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Z punktu widzenia odpowiedzialności stron za wynik procesu Sąd uznał powódkę,
w zakresie w jakim jej żądanie było zasadne za wygrywającą spór. Powódka otrzymała 27 183 zł tj. 64,72 % żądanej pozwem kwoty.

Koszty powódki K. O. obejmowały wpis w kwocie 2 100 zł , 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, zaliczkę na biegłego w kwocie 1.000 oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 4 800 zł =7 917 złotych x 64,72 % = 5 123,88 złotych.

Koszty pozwanej w sprawie z powództwa K. O. obejmowały: wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 4.800 zł, 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 50% zaliczki na biegłego tj. 1 040,35 złotych = 5 857,35 zł x 35,28%= 2 066,47 złotych.

Po matematycznym przerachowaniu kosztów stron w tym procesie
(5 123,88 - 2 066,47 = 3 057,41 zł) zasądzono na rzecz powódki kwotę 3 057,41 zł, o czym orzeczono w pkt 3 wyroku.

Powód J. A. żądał zapłaty kwoty 23 921,41 złotych, kwota zasądzona stanowiła 47,14% żądania pozwu.

Koszty powoda J. A. obejmowały: wpis 1197 zł, 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, zaliczkę na biegłego w kwocie 1.000, wynagrodzenie pełnomocnika
w kwocie 4.800 = 7 014 zł x 47,14% = 3 306,40 zł.

Koszty pozwanej w sprawie z powództwa J. A.: wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 4.800 zł, 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 50% zaliczki
na biegłego tj. 1 040,35 złotych = 5 857,35 zł x 52,86% = 3 096,20 zł.

Po matematycznym przerachowaniu kosztów stron w tym procesie (3 306,40 zł - 3 096,20 zł = 210,20 zł) zasądzono na rzecz powoda kwotę 210,20 zł, o czym orzeczono
w pkt 6 wyroku.

Sędzia Grażyna Sienicka

ZARZĄDZENIE

S., dnia 13 stycznia 2021r.

1.  Odnotować.

2.  Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powódki.

3.  Opublikować orzeczenie w Portalu Orzeczeń. Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie.

4.  Ustalić z księgowością datę, w jakiej wpłacono zaliczkę w kwocie, której dotyczy notatka przypięta do okładki akt i zaznaczyć w aktach kartę, na której znajduje się przelew.

5.  Wykonać zarządzenie w terminie 7 dni.

6.  Przedłożyć akta z pismem lub z notatką.

Sędzia Grażyna Sienicka