Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie V Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Maciej Wasilewski

Sędziowie: SSO Małgorzata Holz

SSO Anna Tkaczyk (spr.)

Protokolant: prac.sąd. Alina Szkuta

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2014 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Spółki (...) S.A. z/s w B.

przeciwko W. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 25 września 2013 r., sygn.akt VGC 228/13

oddala apelację.

Na oryginale podpisy Sędziów

UZASADNIENIE

Spółka (...) S.A. w B. wniosła o zasądzenie od pozwanego W. K. kwoty 12.630,66 zł z ustawowymi odsetkami za okres od 28 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty, wskazując w uzasadnieniu, że chodzi o odpowiedzialność pozwanego z art. 299 ksh a dochodzona kwota jest częścią bezskutecznie egzekwowanej należności głównej zasądzonej na rzecz poprzednika prawnego powoda od (...) sp. z o.o. G. (której członkiem zarządu był pozwany).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa, zarzucając, że:

- sporna wierzytelność była pochodną stosunku zobowiązaniowego pomiędzy poprzednikiem prawnym powoda a (...) sp. z o.o. w W., której dług (...) sp. z o.o. G. zabezpieczyła hipoteką na swej nieruchomości, co oznacza, że była jedynie dłużnikiem rzeczowym (odpowiadającym tylko z przedmiotu zabezpieczenia), a nie osobistym. W wyniku postępowania egzekucyjnego (...) sp. z o.o. G. utraciła prawo własności tej nieruchomości.

- kiedy (...) sp. z o.o. G. była jeszcze właścicielem tej nieruchomości i kiedy możliwe było egzekwowanie z niej wierzytelności przez poprzednika prawnego powoda, ten złożył wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego, pozbawiając się dobrowolnie możliwości zaspokojenia. Tym samym nie można twierdzić, że egzekucja okazała się bezskuteczna.

- nastąpiło przedawnienie wierzytelności.

Wyrokiem z dnia 25 września 2013r Sąd Rejonowy w Olsztynie Wydział V Gospodarczy oddalił powództwo oraz oddalił wniosek powoda o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie oparł o następujące ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną.

(...) sp. z o.o. w W. była dłużnikiem poprzednika prawnego powoda – Zakładu (...) w W. na sumę główną 1.931.029,70 zł (przed denominacją) z odsetkami i kosztami procesu. W dniu 12.07.2007 r. wyrokowi temu nadano klauzulę wykonalności na rzecz następcy prawnego – (...) sp. z o.o. w B.. W tym samym zakresie roszczenie to zostało ponadto zasądzone na rzecz Zakładu (...) w W. od (...) sp. z o.o. G.. W dniu 11.07.2007 r. wyrokowi temu nadano klauzulę wykonalności na rzecz następcy prawnego –B. Spółki (...). z o.o. w B., zaś w dniu 12 sierpnia 2009r.na rzecz kolejnego następcy–powoda w niniejszej sprawie. W 2000 r. poprzednik prawny powoda wszczął egzekucję z majątku (...) sp. z o.o. G., w trakcie której oszacowano wartość opisywanej wyżej nieruchomości dłużnej spółki położonej w W. – na kwotę 21.200 zł. Nieruchomość została zlicytowana za 24.000 zł. (...) sp. z o.o. w B. nic nie przypadło z tego tytułu w podziale między wierzycielami z uwagi na pierwszeństwo innych wierzycieli hipotecznych. W dniu 15.03.2008 r. egzekucja prowadzona z majątku (...) sp. z o.o. G. przez (...) sp. z o.o. w B. na podstawie ww. tytułu wykonawczego została umorzona jako bezskuteczna – zajęta nieruchomość została zlicytowana. Podobnie stało się z egzekucją wszczętą przez powoda – nie stwierdzono żadnego majątku dłużnika. Pozwany od zawiązania (...) sp. z o.o. G. (1993 r.) jest jedynym członkiem zarządu tej spółki. Nie została ona przerejestrowana do KRS z (...).

Wierzyciel inny niż powód i jego poprzednicy prawny składał wniosek o ogłoszenie upadłości (...) sp. z o.o. G.. Wstępne postępowanie upadłościowe zostało umorzone wskutek cofnięcia wniosku przez wierzyciela.

Sąd I instancji wskazał, iż sporny był charakter wierzytelności zasądzonej wyrokiem zaocznym Sądu Okręgowego w Olsztynie. Mając na uwadze szczególne okoliczności sprawy, wyrażające się w podejrzeniu, że Sąd Okręgowy w Olsztynie w sposób niezamierzony pominął w tytule wykonawczym ograniczenie odpowiedzialności (...) sp. z o.o. G. do przedmiotu zabezpieczenia hipotecznego, Sąd zdecydował się przeprowadzić dowód z dokumentów z akt spraw z urzędu – dotyczy to przede wszystkim pozwu złożonego w sprawie o sygn. akt V GC 190/01. Otóż wynika z niego (uzasadnienie), że chodzi o tę samą wierzytelność, która przysługiwała przeciwko dłużnikowi osobistemu (...) sp. z o.o. w W., którą (...) sp. z o.o. G. zabezpieczyła hipoteką na swej nieruchomości. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że (...) sp. z o.o. G. została pozwana jako dłużnik rzeczowy, a nie osobisty, poprzednika prawnego powoda.

Mając tak ustalony stan faktyczny, Sąd I instancji uznał, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, choć nie na skutek przedawnienia.

Stwierdził, iż do powoda (przedsiębiorcy) należy stosować 3-letni okres przedawnienia związany w prowadzeniem działalności gospodarczej (art.118 k.c.), liczony od daty dowiedzenia się przez wierzyciela o bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. W dniu 15.03.2008 r. egzekucja prowadzona z majątku (...) sp. z o.o. G. przez (...) sp. z o.o. w B. na podstawie ww. tytułu wykonawczego została umorzona jako bezskuteczna. Bieg terminu przedawnienia został następnie przerwany wnioskiem powoda o nadanie klauzuli wykonalności na jego rzecz jako następcy prawnego wierzyciela (wniosek złożony 10.08.2009 r., uwzględniony postanowieniem z 12.08.2009 r. V GCo 43/09), a następnie ponownie – wnioskiem powoda skierowanym przeciwko pozwanemu o zawezwanie do próby ugodowej – złożonym 2 maja 2011 r., zarejestrowanym pod sygn. SR w Olsztynie akt V GCo 148/11. Pozew w tej sprawie wniesiono 18.01.2013 r.

Powództwo zostało oddalone z innego powodu.

Sąd I instancji powołał się na wyrok z dnia 19 grudnia 2007 r. (V CSK 315/07, LEX nr 381109) w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że stosowanie art. 5 kc w sprawach dotyczących odpowiedzialności członków zarządu na podstawie art. 299 k.h nie jest wyłączone, trzeba jednak uwzględnić to, że przepis art. 5 kc ma charakter wyjątkowy, że domniemywa się, iż korzystający ze swojego prawa czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego i dopiero istnienie szczególnych okoliczności może obalić to domniemanie oraz pozwolić na zakwalifikowanie określonego zachowania jako nadużycia prawa, niezasługującego na poparcie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego.

­ Wskazał, iż roszczenie powoda oparte jest o art. 299 §1 ksh. Pozwany bronił się zarzutem braku bezskuteczności egzekucji i przedawnieniem. Żadnego z tych zarzutów nie obronił. Bezskuteczność egzekucji niewątpliwie nastąpiła,
z dokumentów wynika, że wartość nieruchomości była znikoma w zestawieniu z długiem spółki, zatem nawet przy konsekwentnym trwaniu przy egzekucji z nieruchomości powód pozostałby niezaspokojony znacznie wyżej niż na kwotę dochodzoną w te sprawie. Pozwany nie udowodnił twierdzenia o znacznie wyższej niż wylicytowana wartości nieruchomości.
W ocenie Sądu, wszystkie przesłanki odpowiedzialności z §1 zostały przez powoda wykazane. Istnienie wierzytelności powoda wobec spółki i jej wysokość nie były sporne.
Nie zachodzą przesłanki określone w §2 art. 299 ksh.

Jednak w ocenie Sądu I instancji, opisanych wyżej okolicznościach uwzględnienia powództwa nie dałoby się pogodzić z poczuciem słuszności. Powód postępuje ewidentnie wbrew zasadzie uczciwości kupieckiej - mimo treści pozwu, który doprowadził do powstania tytułu wykonawczego przeciwko (...) sp. z o.o. G., upiera się przy osobistej odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o., która nie była dłużnikiem osobistym powoda, lecz która powinna odpowiadać wyłącznie z przedmiotu zabezpieczenia hipotecznego. Przy ocenie przesłanek z art. 5 kc przestaje mieć znaczenie okoliczność, że rzeczowy charakter długu spółki nie został odzwierciedlony w tytule wykonawczym.

Z tych przyczyn uznał, iż pozwanemu należy się ochrona, która wyraża się oddaleniem powództwa o należność główną i odsetkową na podstawie art. 299 ksh i art. 481 §1 i 2 k.c. w zw. z art. 5 k.c.

Powód wniósł apelację od powyższego wyroku, zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 5 kc poprzez jego zastosowanie w stanie faktycznym niniejszej sprawy i uznanie, iż działanie powoda było ewidentnie sprzeczne z zasadą uczciwości kupieckiej a uwzględnienia powództwa nie dałoby się pogodzić z poczuciem słuszności, co w konsekwencji doprowadziło na tej podstawie prawnej do jej oddalenia;

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że powód działał ewidentnie wbrew zasadzie uczciwości kupieckiej a nadto, że jego działanie w toku postępowania było sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa i zasadami współżycia społecznego, podczas gdy podejmowane przez nią czynności znajdowały oparcie w prawomocnych i niekwestionowanych przez dłużnika orzeczeniach: wyroku zaocznym Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 04.09.2001r V GC 190/01 oraz postanowień nadających temu wyrokowi klauzulę wykonalności na rzecz powoda, nie zawierających jakiegokolwiek ograniczenia co do zakresu egzekucji zgodnie z art. 783 kpc.

Podniósł, iż Sąd I instancji nie przedstawił w uzasadnieniu, jakie zasady współżycia społecznego w zakresie zasad uczciwości kupieckiej zostały przez niego naruszone oraz nie poddał ich analizie i interpretacji i niezasadnie zastosował art. 5 kc. Wskazał, iż wszystkie działania powoda wynikały z przepisów prawa i były następstwem szeregu podejmowanych czynności procesowych, jak i zapadłych w toku postępowań orzeczeń sądowych. Dodał, iż postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności wyrokowi zaocznemu w sprawie V GC 190/01 nie spotkały się z jakakolwiek reakcją ze strony pozwanego, a w szczególności nie były kwestionowane na etapie postępowań sądowych. W ocenie skarżącego jednym z motywów działania pozwanego mogło być przypuszczenie o przewidywanej bezskuteczności egzekucji z nieruchomości obciążonej hipotek, której wartość była wielokrotnie niższa od zabezpieczonej wierzytelności i tym samym uwolnienie spółki od odpowiedzialności. Stwierdził, iż to pozwany zabezpieczając wierzytelność, która wielokrotnie przewyższała wartość jego nieruchomości działał w sprzeczności z zasadami obowiązującymi w obrocie gospodarczym i wprowadził powoda i jej poprzedników

W oparciu o powyższe domagał się zmiany wyroku poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uzasadnienie.

Wbrew stawianym zarzutom Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia powołanych w apelacji przepisów prawa i poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, na podstawie których wyciągnął właściwe wnioski, które Sąd Okręgowy przejmuje jako własne.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji słusznie odwołał się do zasad współżycia społecznego w przedmiotowej sprawie.

Sąd I instancji wystarczająco dokładnie określił jaką zasadę współżycia społecznego naruszył powód wnosząc pozew w niniejszej sprawie. Mianowicie wskazał na uczciwość kupiecką, powołując się na okoliczność, iż powód wniósł powództwo w niniejszej sprawie mimo, iż (...) Sp.z o.o. w G. nie była dłużnikiem osobistym poprzednika prawnego powoda o czym powód doskonale wiedział a jedynie okoliczność ta nie została uwidoczniona w tytule wykonawczym. Powyższego nie zmienia fakt, że zarówno spółka jak też sam pozwany dotychczas nie negowali treści tego tytułu i zakresu egzekucji i nie oznacza automatycznie ich zgody na powyższe.

Przez ustanowienie hipoteki powstaje odpowiedzialność rzeczowa, która polega na tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności wyłącznie z przedmiotu zabezpieczenia w wysokości jego wartości, do tej wysokości bowiem ogranicza się odpowiedzialność dłużnika hipotecznego. Tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikowi hipotecznemu powinien zawierać klauzulę ograniczającą odpowiedzialność dłużnika hipotecznego.

W przedmiotowej sprawie, pomimo iż wyrok przeciwko (...) Sp. z o.o. w G. takiej klauzuli nie zawiera to jest niewątpliwym, że spółka ponosi odpowiedzialność z określonej nieruchomości i do wysokości jej wartości.

W konsekwencji uznać należało, iż skoro powód mając świadomość w/w okoliczności, nie przedstawił ich w pozwie i postanowił wyegzekwować od pozwanego całość zasądzonej kwoty, to w konsekwencji jego zachowanie należało uznać za nieuczciwe a tym samym sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Należy także podkreślić, iż brak było przeszkód by poprzednik prawny powoda sprawdził wartość nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia. W sytuacji kiedy tego nie zrobił, albo też gdy znał jej wartość, a pomimo to zgodził się na zabezpieczenie w takiej formie brak podstaw do przypisywania złej woli pozwanemu.

Z powyższych względów, na podstawie art. 385 kpc apelację oddalono.

Na oryginale podpisy Sędziów