Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wniosła o zasądzenie od pozwanych J. R. i D. S. (1) solidarnie kwoty 242.311,63 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa. Dochodzona kwota stanowi część odsetek umownych oraz skapitalizowanych na dzień wniesienia pozwu odsetek za opóźnienie od kwoty pożyczki w kwocie 1500.000 zł udzielonej pozwanym przez Zakład Produkcyjno – Usługowy (...) spółkę z o.o. Powódka powołała się w pozwie na nabycie wierzytelności z tytułu umowy pożyczki od spółki (...).

W dniu 18 maja 2020 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie wydał przeciwko pozwanym nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. Nakaz ten, wobec jego niezaskarżenia przez pozwanego J. R., stał się wobec niego prawomocny.

Pozwany D. S. (1) wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty domagając się oddalenia powództwa w całości. W uzasadnieniu pozwany zakwestionował ważność i skuteczność umowy przelewu wierzytelności wskazując, że nie zapłacono pełnej ceny za jej nabycie. Nadto, umowa ta, zdaniem pozwanego, zawarta został jedynie w celu przejęcia całego jego majątku, w tym udziałów w spółce (...). Pozwany podniósł zarzut sprzeczności żądania z zasadami współżycia społecznego, wskazując, że nabywca wierzytelności nie jest w rzeczywistości zainteresowany wyegzekwowaniem długu z tytułu umowy pożyczki, kieruje bowiem egzekucję jedynie wobec jednego z dłużników solidarnych, co narusza zasadę równej odpowiedzialności za długi.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 kwietnia 2017 r. J. R. i D. S. (1) – wspólnicy spółki cywilnej zawarli z Zakładem Produkcyjno – Usługowym (...) spółką z o.o. umowę pożyczki kwoty 1500.000 zł, która miała być udostępniona pozwanym w dniu 26 kwietnia 2017 r. Pozwani zobowiązali się zwrócić pożyczkę do dnia 30 września 2017 r. Pożyczkobiorcy mieli zapłacić odsetki od zaciągniętej pożyczki w wysokości 6% w stosunku rocznym. Za opóźnienie w zwrocie pożyczki pozwani zobowiązani zostali do zapłaty odsetek „karnych” w wysokości 0,01% dziennie.

Pozwani otrzymali kwotę pożyczki : w dniu 27 kwietnia 017 r. 1.250.000 zł i w dniu 28 kwietnia 2017 r. 250.000 zł

W dniu 30 września 2017 r. został podpisany aneks nr (...) do umowy pożyczki, którym zmieniono jej postanowienia w ten sposób, że pożyczkobiorca miał zwrócić kwotę 500.000 zł do 31 marca 2018 r. i kwotę 1.000.000 zł do 30 czerwca 2018 r.

W dniu 29 marca 2018 r. podpisano aneks nr (...) do umowy pożyczki, którym zmieniono jej postanowienia w ten sposób, że pożyczkobiorca miał zwrócić kwotę 500.000 zł do 31 grudnia 2018 r. i kwotę 1.000.000 zł do 31 marca 2019 r.

Niesporne (umowa pożyczki k. 11 – 12, potwierdzenia operacji k. 13-14, aneks nr (...) – k. 15, aneks nr (...) – k. 16

W dniu 21 kwietnia 2017 r. pozwani ustanowili hipotekę do kwoty 1.550.000 zł na prawie użytkowania wieczystego działki nr (...) przy ul. (...) na zabezpieczenie spłaty pożyczki, odsetek umownych, odsetek za opóźnienie i innych wierzytelności z niej wynikających. Jednocześnie pozwani poddali się wprost egzekucji co do spłaty pożyczki do kwoty 1.550.000 zł. W dniu 3 sierpnia 2018 r. pozwani ponownie poddali się wprost egzekucji co do spłaty pożyczki do kwoty 1.550.000 zł.

Niesporne (akty notarialne k. 17 -19)

W dniu 11 września 2019 r. Zakład Produkcyjno – Usługowy (...) sprzedał powódce prawa wynikające z umowy pożyczki z 20 kwietnia 2017 r. ze zmianami wraz z prawem akcesoryjnym - hipoteką umowną na prawie użytkowania wieczystego działki nr (...) przy ul. (...) za cenę 1.700.000 zł. W umowie wskazano, że kwota 500.000 zł została już przez kupującą (powódkę) zapłacona, zaś reszta ceny w kwocie 1.200.000 zł powódka zobowiązała się zapłacić w ten sposób, że kwotę 100.000 zł do 30 września 2019 r., 400.000 zł do 31 grudnia 2019 r., 300.000 zł do 31 maja 2020 r.

Dowód : umowa sprzedaży praw i ustanowienia hipoteki z 11 września 2019 r. k. 20- 23

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Podstawę prawną powództwa stanowi przepis art. 720 § 1 k.c. który stanowi, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Swoją legitymację powódka wywodziła z przepisu art. 509 k.c., zgodnie z którym wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania (§ 1). Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2).

Istotne dla rozstrzygnięcie sprawy fakty były niesporne bądź wynikały z dokumentów, których autentyczność nie była przez strony kwestionowana. Pozwany nie kwestionował w szczególności zawarcia umowy pożyczki i terminów jej spłaty, jak również tego, że do tej pory pożyczka nie została zwrócona.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu nieważności umowy przelewu wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki sąd miał na uwadze, iż do przelewu wierzytelności doszło w wyniku zawarcia umowy sprzedaży z 11 września 2018 r. Zgodnie zaś z art. 510 § 1 k.c. umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Przepisy art. 510 k.c. nie wskazują uiszczenia ceny jako przesłanki ważności umowy sprzedaży wierzytelności. Same strony umowy z 11 września 2019 r. również nie uzależniły skuteczności przelewu do uiszczenia ceny. Z tych względów nie uwzględniono wniosku pozwanego o zobowiązanie powódki do złożenia dowodów zapłaty ceny na rzecz spółki (...). Fakty, które miały być wykazane w ten sposób, nie były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Drugi z zarzutów pozwanego oparty został na przepisie art. 5 k.c., który stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Pozwany upatrywał nadużycia prawa w naruszeniu zasady równej odpowiedzialności za długi oraz powinności efektywnej egzekucji. Uzasadniając ten zarzut w odpowiedzi na pozew i piśmie z 30.11.2020 r. pozwany przytoczył szereg faktów opisujących współpracę z J. R., sposób zakończenia tej współpracy, swoją gotowość do zaspokojenia roszczeń z umowy pożyczki poprzez sprzedaż wspólnej nieruchomości i negatywne stanowisko J. R. w tym zakresie, okoliczności, w jakich utworzona została powodowa spółka, osobowe powiązania pomiędzy J. R. i powódką, jak również sposób prowadzenia postępowania egzekucyjnego, w szczególności pozorowanie egzekucji wobec J. R. i ograniczenie jej do majątku pozwanego D. N. poparcie wymienionych faktów złożone zostały liczne dokumenty. W ocenie powoda wszystkie te działania są wynikiem stworzonego przez J. R. planu pozbawienie go majątku i to w taki sposób, by wrócił on do rodziny J. R..

Zauważyć w związku z tym trzeba, że zdecydowana większość okoliczności przytoczonych dla uzasadnienia zarzutu naruszenia art. 5 k.c. dotyczy działań podejmowanych przez J. R. – pozwanego, wobec którego nakaz zapłaty uprawomocnił się. Niezależnie zaś od związków (...) z powodową spółką, jest ona odrębnym podmiotem prawa, któremu przysługuje nabyta od spółki (...) wierzytelność z tytułu umowy pożyczki. Okoliczności powstania powodowej spółki (krótko po wypowiedzeniu umowy spółki cywilnej przez J. R.), jak i ewentualny brak aktywności gospodarczej tej spółki, pozostają bez znaczenia dla odpowiedzialności pozwanego za dług z tytułu umowy pożyczki. Zakres odpowiedzialności pozwanego nie uległ bowiem zmianie; ta dotyczyła jedynie osoby wierzyciela.

Nawet negatywna ocena działania J. R. nie niweczy odpowiedzialności pozwanego D. S. (1) za dług wynikający z umowy pożyczki (w tej sprawie obejmujący jedynie odsetki), który do tej pory nie został zaspokojony. Przytoczone przez pozwanego okoliczności faktyczne uzasadniać mogłyby jedynie wniosek, iż to J. R. narusza zasady lojalności pomiędzy dłużnikami, a tym samym zasady współżycia społecznego. Wystąpienie poprzez nabywcę wierzytelności o zapłatę długu, który nie został bezspornie zapłacony, nie może być zaś uznane za sprzeczne ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem prawa, jak również z zasadami współżycia społecznego.

Nie uzasadnia skorzystania z art. 5 k.c. powoływana przez pozwanego zasada równej odpowiedzialności za długi i związana z tym powinność efektywnej egzekucji. Po pierwsze, stwierdzić trzeba, że zarzuty dotyczące sposobu prowadzenia egzekucji nie odnoszą się – co oczywiste – do przedmiotu niniejszej sprawy, lecz postępowania prowadzonego na podstawie oświadczenia o poddaniu się egzekucji do kwoty 1.550.000. W istocie zatem zarzuty pozwanego odnoszą się nie do samego roszczenia, lecz do sposobu egzekwowania innego tytułu wykonawczego, którego przedmiotem jest wierzytelność wynikająca z tego samego stosunku prawnego. Konstatacja ta czyni bezzasadną argumentację pozwanego odwołującego się do naruszenia zasad współżycia społecznego. Przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest bowiem tylko ocena, czy roszczenie powoda jest – w świetle przytoczonych okoliczności – uzasadnione. N. tym etapie postępowania sąd nie bada, czy roszczenie zgłoszone w pozwie i uwzględnione w wyroku będzie przedmiotem przymusowego wykonania, a jeśli tak , to w jaki sposób. Okoliczności te (następcze wobec rozstrzygnięcia co do zasady odpowiedzialności) z natury rzeczy nie mogą rzutować na ocenę roszczenia w świetle art. 5 k.c.

Niezależnie od tego nie można podzielić argumentacji pozwanego odnośnie naruszenia zasady równej odpowiedzialności za długi. Przypomnienia wymaga, że z istoty solidarności, zdefiniowanej w art. 366 § 1 k.c., wynika, że kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.

Także na etapie postępowania egzekucyjnego to do wierzyciela należy decyzja co do tego, w jaki sposób korzysta z przysługujących mu uprawnień, w szczególności, czy zmierza do przymusowej realizacji orzeczenia w stosunku do wszystkich dłużników, czy tylko co do niektórych z nich. Rezygnacja przez wierzyciela z egzekucji wyroku wobec jednego z dłużników nie może być postrzegana, jak postuluje pozwany, jako złamanie zasady lojalności pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, skoro nawet na etapie postępowania rozpoznawczego wierzyciel może w ogóle nie dochodzić zapłaty od jednego z dłużników solidarnych. Z tych względów nie mają wpływu na rozstrzygnięcie sprawy zarzuty dotyczące np. zaniechania zajęcia prze komornika udziałów J. R. w spółce (...) (...) C. przy jednoczesnym zajęciu udziałów D. S. (2) w spółce (...) sp. z o.o.

Przypomnieć też trzeba, że dłużnikowi, który spełnił świadczenie, przysługuje wobec pozostałych współdłużników solidarnych roszczenie regresowe o zwrot odpowiedniej części spełnionego świadczenia (art. 376 § 1 k.c.).

Z przytoczonych wyżej względów nie mogły odnieść zamierzonego skutku podnoszone pod adresem powódki zarzuty dotyczące wyrażenia przez powódkę zgody na sprzedaż przez J. R. w dniu 12 maja 2020 r. udziałów w nieruchomościach na rzecz (...) sp. z o.o., objętych postępowaniem egzekucyjnym (str. 5 pisma pozwanego z 30.11.2020 r. Wprawdzie nie sposób zaprzeczyć, że skutek tego działania ograniczono grono potencjalnych nabywców udziałów pozwanego D. S. (1) w tych nieruchomościach, jednakże – jak wcześniej wskazano, okoliczności związane z egzekucją prowadzoną na podstawie tytułu wykonawczego obejmującego inną część wierzytelności z tego samego stosunku prawnego nie mogą determinować rozstrzygnięcia o zasadzie odpowiedzialności za dług z tytułu umowy pożyczki.

Bez wpływu na ocenę żądania powódki pozostawała także akcentowana przez pozwanego jego gotowość i wola zaspokojenia roszczenia poprzez sprzedaż jednej z działek należących do niego i J. R., do czego nie doszło z uwagi na brak takiej woli po stronie J. R..

Mając na uwadze przytoczoną argumentację za zbędne uznano przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków zgłoszonych w sprzeciwie od nakazu zapłaty ( k.80), których przedmiotem miały być okoliczności nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Przypomnieć też należy, iż w postępowaniu w sprawach gospodarczych, zgodnie z art. 458 ¹⁰ k.p.c. dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Z tych samych względów pominięciu podlegały wnioski pozwanego o wypożyczenie akt rejestrowych spółek wskazanych na stronie 3-4 sprzeciwu, które miały służyć wykazaniu wzajemnych powiązań osobowych pomiędzy tymi spółkami, jak również o zwrócenie się o akta akt Km 5269, które miały potwierdzić prowadzenie egzekucji jedynie wobec pozwanego. Podkreślenia przy tym wymaga, że wiele z przytoczonych przez pozwanego faktów zostało już wykazane dokumentami.

Dowody z zeznań świadków J. R. i A. B. zostały zgłoszone przez pozwanego dopiero na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2021 r., a zatem z uchybieniem terminu wskazanego w art. 458 ⁵ § 4 k.p.c. (pozwany nie wnosił wcześniej o przesłuchanie J. R. nawet w charakterze strony). Niezależnie od tego, okoliczności, jakie miały być przedmiotem tych zeznań , (brak zainteresowania uzyskaniem zaspokojenia wierzytelności przez powódkę, brak prowadzenia przez nią działalności gospodarczej) nie były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Nie uwzględniono także wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rewidenta w celu dokonania analizy działań J. R. i ich skutków gospodarczych i organizacyjnych, już z tego względu, że okoliczności, które miały być przedmiotem tego dowodu nie wymagały wiedzy specjalnej, a tym samym dowód ten nie był przydatny do stwierdzenia podanych faktów, niezależnie od oceny ich znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Wreszcie, pominięto także dowód przesłuchania stron, uznając, że nie zostały spełnione przesłanki z art. 299 k.p.c. Dowód ten ma bowiem charakter subsydiarny, który może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Fakty, jakie miały być przedmiotem tego dowodu, w szczególności sprecyzowane na rozprawie (k. 222) do tej kategorii nie należały.

W oparciu o przepisy art. 481 §1 i 2 oraz i 482 §1 k.c. orzeczono o odsetkach za opóźnienie od dochodzonej kwoty.

Wobec tego, że pozwany przegrał sprawę na podstawie art. 98 §1 i 3 k.p.c. zasądzono od niego koszty procesu obejmujące opłatę od pozwu 12.116 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika ustalone w oparciu o przepisy §2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.).