Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 29 grudnia 2018r. skierowanym przeciwko R. B. powód R. N. wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 272 445zł. tytułem należności wynikających z wystawionych przez pozwanego faktur korygujących wraz z odsetkami od wskazanych w powyższych fakturach dat płatności. Uzasadniając zgłoszone żądanie powód wskazał, iż pomiędzy stronami w dniu 31 stycznia 2012r. zawarta została umowa, na mocy której powód zobowiązał się do dokonania w terminie do dnia 31 maja 2012r rozbiórki spalonej części dachu hali na należącej do pozwanego nieruchomości w zamian za wynagrodzenie w kwocie 184 500zł. brutto, przy czym pozwany na poczet należnego powodowi wynagrodzenia przekazać miał należące do niego ruchomości, w tym między innymi ciągnik o wartości 86 100zł. oraz koparko – ładowarkę o wartości 43 500zł. Strony uzgodnić miały nadto sprzedaż przez pozwanego na rzecz powoda złomu z rozbiórki za kwotę 61 500zł., którą to należność rozliczyć miano w drodze potrącenia z wierzytelnością powoda o zapłatę należności wynikającej z wystawionej przez niego faktury nr (...). Powód powołał się przy tym na fakt rozszerzenia przedmiotu zamówionych u niego prac, co następować miało w formie ustnej. W związku z wykonaniem na rzecz pozwanego powyższych prac powód wystawił na rzecz pozwanego w okresie od 1 marca 2012r. do 9 listopada 2013r. szereg faktur, z których dwie oznaczone nr (...) z dnia 1 marca 2012r. oraz nr (...) z dnia 6 kwietnia 2012r. opiewały na kwoty po 49 200zł. każda, Należności powyższe nie zostały przez pozwanego zapłacone (pozew k. 5 –24).

W odpowiedzi na pozew z dnia 2 października 2019r. pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, wskazał również, iż część z powyższego roszczenia wynika z faktur, w związku z którymi powód otrzymał zapłatę w gotówce, czego potwierdzeniem są wystawione przez niego pokwitowania, część zaś wystawionych przez powoda pomimo braku ku temu jakichkolwiek podstaw prawnych jak i faktycznych. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, iż te drugie faktury wystawione zostały na długo po zakończeniu wykonywania przez powoda zamówionych u niego prac w ramach działań odwetowych podjętych po złożeniu przez kierowaną przez pozwanego spółkę zawiadomienia o przywłaszczeniu przez powoda należącej do tej spółki koparki, która wcześniej udostępniona została powodowi dla potrzeb wykonania robót budowlanych, a których powód finalnie nie wykonał nie zwracając jednocześnie powyższej koparki. Wtedy to również powód zdecydował się „anulować” wystawione przez siebie wcześniej pokwitowania. Z powyższych względów pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie powództwa w całości (odpowiedź na pozew k. 144 – 148).

Odnosząc się do wyrażonego w odpowiedzi na pozew stanowiska pozwanego powód w piśmie z dnia 13 listopada 2019r. wskazał, iż zamówione przez pozwanego prace rozbiórkowe dobiegły do końca w listopadzie 2013r., zaprzeczył jednocześnie, aby otrzymać miał zapłatę stwierdzoną powołanymi przez pozwanego pokwitowaniami (pismo k. 168 – 172). Na terminie rozprawy w dniu 7 grudnia 2020r. pełnomocnik powoda podniósł, iż złożone przez niego oświadczenia o anulowaniu dowodów wpłat stanowią oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu (stanowisko pełnomocnika pozwanego k. 209).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 31 stycznia 2012r. strony zawarły umowę, na mocy której powód zobowiązał się do rozbiórki w terminie do dnia 31 maja 2012r. obiektu znajdującego się na nieruchomości przy ul. (...) w Ł. w zamian za wynagrodzenie w kwocie 150 000zł. netto płatne w oparciu o faktury VAT w trzech niewskazanych w umowie terminach stosownie do stanu zaawansowania prac. Podstawą do dokonania przedmiotowej rozbiórki była decyzja (...) Konserwatora Zabytków z dnia 27 grudnia 2011r., która to decyzja nakazywała rozbiórkę zniszczonej w wyniku pożaru górnej części konstrukcji dachu w terminie do dnia 31 maja 2012r. Powód zobowiązał się nadto do przejęcia i usunięcia na własny koszt wszelkich pochodzących z rozbiórki materiałów. Zgodnie z par. 3 powyższej umowy wszelkie zmiany zapisów umowy wymagały dla swojej ważności zawarcia aneksu w formie pisemnej (umowa k. 26 – 27, decyzja k. 29 - 30). Wprowadzona w drodze aneksu z dnia 1 lutego 2012r. zmiana polegała na tym, iż pozwany sprzeda powodowi „używaną konstrukcję stalową” (aneks k. 28).

Powód wystawił faktury nr (...) z dnia 1 marca 2012r. oraz nr (...) z dnia 6 kwietnia 2012r., przy czym w dniu wystawienia powyższych faktur powód wystawił również pokwitowanie stwierdzające dokonanie gotówką zapłaty wynikających z nich należności (faktury k. 82, 86, dowody wpłat k. 84, 88).

Skierowanym do (...) Konserwatora Zabytków pismem z dnia 29 maja 2012r. pozwany zwrócił się o przedłużenie terminu do wykonania prac rozbiórkowych do końca roku 2012, uzasadniając zaś swoje stanowisko wskazał, iż nie jest możliwym ukończenie powyższych prac w pierwotnym terminie (pismo k. 33).

Skierowanym do pozwanego pismem z dnia 9 listopada 2013r. powód powiadomił go o przerwaniu prac rozbiórkowych jak również o doręczeniu mu wystawionych na pozwanego faktur o numerach (...) z dnia 9 listopada 2013r., w treści których wskazano, iż wystawiono je w związku z robotami polegającymi na rozbiórce i burzeniu obiektów budowlanych, zarzucił nadto powodowi brak otrzymania zapłaty z tytułu faktur nr (...) z dnia 1 marca 2012r. oraz nr (...) z dnia 6 kwietnia 2012r. podnosząc jednocześnie, iż pokwitowanie otrzymania wynikających z powyższych faktur należności nastąpiło wskutek nalegań księgowej zatrudnionej przez pozwanego (pismo k. 70, faktury k. 72 - 75). Pismo powyższe wraz z wystawionymi przez pozwanego fakturami doręczono pozwanemu w dniu 15 listopada 2013r. (dowód doręczenia k. 71). W dniach 4 i 8 grudnia 2014r. pozwany skierował do Naczelnika Urzędu Skarbowego Ł. w Ł. wyjaśnienie, iż wystawione przez powoda w dniu 9 listopada 2013r. faktury nie zostały przez pozwanego nigdy ujęte w ewidencji zakupów VAT (wyjaśnienie k. 161). Przeprowadzona u pozwanego w dniu 16 grudnia 2014r. kontrola skarbowa potwierdziła zgodność z prawdą udzielonej przez niego informacji jak również to, iż powód nie korzystał z możliwości odliczenia podatku od opisanych powyższymi fakturami towarów i usług (protokół z czynności sprawdzających k. 162 – 163).

Również w dniu 9 listopada 2013r. powód wystawił również faktury korygujące nr:

- (...) do faktury nr (...) z dnia 1 marca 2012r. (faktura korygująca k. 81);

- (...) do faktury nr (...) z dnia 6 kwietnia 2012r. (faktura korygująca k. 85). W treści powyższych faktur powód wskazał, iż dokonana korekta dotyczy sposobu zapłaty i wynika z faktu anulowania wystawionych dowodów wpłaty.

W dniu 16 października 2015r. powód wystąpił wobec pozwanego z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej w odniesieniu do dochodzonej pozwem należności, na który to wniosek pozwany udzielił odpowiedzi odmownej, zgodnej ze stanowiskiem wyrażonym w złożonej w niniejszym postępowaniu odpowiedzi na pozew. Stanowisko powyższe zostało podtrzymane na posiedzeniu sądu w dniu 30 grudnia 2015r. (wniosek k. 2 – 5, odpowiedź na wniosek k. 51 – 52, protokół posiedzenia k. 69 akt XIII Gco 897/15 Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi).

Zapadłym w dniu 15 marca 2017r. wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi w sprawie XIII Gc 1851/13 oddalono powództwo powoda o ustalenie udzielając jednoczenie ochrony powództwu wzajemnemu spółki (...) o wydanie koparki, wyrokiem zaś Sądu Apelacyjnego w Łodzi złożone od powyższego wyroku apelacje zostały oddalone (wyroki k. 155 - 156). Prowadzona przeciwko powodowi na podstawie pierwszego ze wskazanych wyżej wyroków egzekucja okazała się bezskuteczna (pismo k. 157).

Sąd zważył, co następuje:

Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń, pomiędzy stronami doszła do skutku przewidziana przepisem art. 647 kc. umowa o roboty budowlane. Na przeszkodzie dokonanej powyżej kwalifikacji nie stoi fakt, iż przedmiotem powyższej umowy wbrew literalnej treści powołanego wyżej przepisu nie było oddanie obiektu, lecz dokonanie jego rozbiórki. Redakcja art. 647 KC może wprawdzie budzić wątpliwości, czy przepisy o umowie o roboty budowlane mają zastosowanie do umów o wykonanie roboty budowlanej polegającej na rozbiórce obiektu budowlanego, w przepisie tym bowiem ustawodawca wyraźnie wskazuje na obowiązek "oddania przewidzianego w umowie obiektu" jako istotny przedmiotowo obowiązek wykonawcy, nie mniej jednak wydaje się, że całokształt regulacji dotyczącej umowy o roboty budowlane zawartej w art. 647–658 KC świadczy o tym, że centralnym pojęciem, które w pierwszej kolejności powinno wyznaczać zakres przedmiotowy zastosowania przepisów dotyczących umowy o roboty budowlane, jest pojęcie "roboty budowlane". W konsekwencji uznać należało, że jeśli przedmiotem zobowiązania umownego jest świadczenie polegające na wykonaniu robót budowlanych odnoszących się do obiektu, to możliwe jest stosowanie przepisów dotyczących umowy o roboty budowlane bez względu na to, czy wynikiem wykonania robót budowlanych będzie oddanie obiektu, jego remont czy rozbiórka (por. E. Strzępka-Frania, Umowy, s. 41; tak w odniesieniu do robót budowlanych polegających na rozbiórce obiektu wyr. SN z 18.1.2018 r., V CSK 283/17, Legalis). Również w wyr. SA w Warszawie z 18.3.2014 r. ( I ACa 1240/13, L.) wskazano, iż pojęcie obiektu budowlanego jest pojęciem szerokim, zawierającym w swoim zakresie zarówno całe obiekty budowlane, o których mowa w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane, jak i dające się wyodrębnić technicznie lub technologicznie części robót składających się na tego rodzaju obiekty, stanowiące zmaterializowany rezultat robót budowlanych oznaczających nie tylko budowę, ale także prace polegające na rozbiórce obiektu budowlanego ( art. 3 pkt 7 PrBud).

Kwalifikacja zawartej pomiędzy stronami umowy może mieć w niniejszej sprawie znaczenie zwłaszcza w kontekście podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia, posługując się bowiem wykładnią gramatyczną art. 656 kc, należy przyjąć, że termin przedawnienia oznaczony w art. 646 kc nie ma zastosowania do umów o roboty budowlane (wyr. SA w Białymstoku z 3.2.2000 r., I ACa 14/00, OSA 2000, Nr 11, poz. 47). Konsekwencją powyższego jest przyjęcie, iż roszczenia wynikające z umowy o roboty budowlane przedawniają się w terminach określonych w art. 118 [ uchw. SN(7) z 11.1.2002 r., III CZP 63/01].

W niniejszej sprawie najpóźniej wystawione faktury pochodzą z listopada 2013r., w dniu 16 października 2015r. powód wystąpił z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej, co przerwałoby bieg terminu przedawnienia w odniesieniu do powyższych faktur zarówno przy przyjęciu trzyletniego terminu przedawnienia określonego przepisem art. 118 kc., jak terminu dwuletniego, przewidzianego w przepisie art. 646 kc. Kwestia kwalifikacji zawartej pomiędzy stronami umowy nabiera natomiast znaczenia w odniesieniu do biegu terminu przedawnienia po jego przerwie spowodowanej wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej, z uwagi bowiem na odstęp czasu dzielący definitywne zakończenie tego postępowania (30 grudnia 2015r.) od daty wystąpienia z niniejszym pozwem (29 grudnia 2018r.) stwierdzić należy, iż przy uwzględnieniu właściwego dla umowy o roboty budowlane terminu trzyletniego jego bieg został przerwany wniesionym pozwem.

Dokonując analizy treści faktur w kontekście zarzutu przedawnienia stwierdzić należy jednak jednocześnie, iż część z nich, a mianowicie te oznaczone nr (...) oraz (...) miały charakter faktur korygujących faktury wystawione o wiele wcześniej, a mianowicie jeszcze w marcu i kwietniu 2012r. Zdaniem sądu, zważywszy fakt, iż faktury te stanowić miały wedle par. 2 ust. 4 umowy podstawę do wypłaty objętych nimi należności, podniesiony co do nich zarzut przedawnienia ocenić należało jednak jako zasadny. Nie sposób jednocześnie podzielić prezentowanego przez powoda stanowiska, jakoby sama czynność wystawienia faktury miała być samodzielnym źródłem zobowiązania dłużnika niezależnym od zdarzenia gospodarczego, czyli dokonanej sprzedaży bądź dostawy, w związku z którymi faktura została wystawiona. Wbrew żywionemu przez powoda przekonaniu wystawienie faktury ma jedynie udokumentować nastąpienie takiego zdarzenia, które w świetle prawa cywilnego samo w sobie stanowi źródło obowiązku zapłaty, roli takiej nie spełnia natomiast faktura. W okolicznościach niniejszej sprawy ma to o tyle znaczenie, że stwierdzając dopiero w listopadzie 2013r. wadliwość rozliczenia transakcji mających miejsce ponad rok wcześniej powód poprzez czynność wystawienia faktury korygującej nie mógł tym samym wykreować nowego, niezależnego od dokonanej wcześniej transakcji, zobowiązania, obowiązek zapłaty bowiem wynikający z wystawionej w takich okolicznościach faktury korygującej pozostawał w dalszym ciągu tym samym obowiązkiem, który powstał w związku z mającym miejsce dużo wcześniej wykonaniem robót ujętych w wystawionych również wcześniej fakturach. Jak zatem wynika z powyższego, bieg przedawnienia również tych należności, które wynikają z ze wskazanych wyżej faktur, rozpoczął się z chwilą wymagalności roszczenia wynikającego z tej konkretnej robót, na które wystawiono faktury, znacznie wcześniej zatem, aniżeli wskazywałby na to termin płatności uwidoczniony na fakturze korygującej. Z uwagi na powyższe, również przy przyjęciu dłuższego trzyletniego terminu przedawnienia, jako przedawnione ocenić należało żądanie pozwu w odniesieniu do objętej tymi fakturami kwoty 98 400zł.

Co się z kolei tyczy pozostałych, wystawionych również w dniu 9 listopada 2013r. faktur, a które wystawione miały zostać w związku z dokonanym przez strony rozszerzeniem zakresu zamówionych u powoda prac, to mieć należało na uwadze, iż stosownie do art. 647 § 1. Kc. umowa o roboty budowlane powinna być stwierdzona pismem. Wymóg formy pisemnej dla umowy o roboty budowlane oznacza, że wszelkie zmiany, zarówno treści umowy, jak i dokumentacji, wymagają także zachowania formy pisemnej. Często spotykaną praktyką obrotu kontraktowego są zastrzeżenia umowne, w myśl których strony zastrzegają dla zmian umowy i dokumentacji formę pisemną pod rygorem nieważności, co ma stanowić przeszkodę dla ustnych, często źle lub w ogóle nieudokumentowanych uzgodnień na placu budowy. Klauzulę taką zawarto także w niniejszej sprawie. O dopuszczalności takiego zastrzeżenia dopuszcza przepis art. 76 kc. Mając na uwadze jego treść, za nieważne uznać należałoby wszelkie wprowadzane przez strony po zawarciu umowy zmiany jej treści, w tym także dotyczące zakresu prac jak i wysokości należnego za te prace wynagrodzenia. Z uwagi jednocześnie na jego ryczałtowy powód nie byłby uprawniony do żądania wynagrodzenia wyższego od wskazanego w umowie, chociażby nawet w czasie zawierania umowy nie sposób było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. O tym, iż strony poważnie potraktowały wymóg zachowania dla zmian umowy formy pisemnej świadczy zawarcie w takiej formie aneksu do powyższej umowy. W zaistniałej sytuacji w takiej samej formie wprowadzone winny zostać również zmiany dotyczące zakresu prac jak i wysokości przysługującego powodowi wynagrodzenia. Jednocześnie jednak nawet potraktowanie wszelkich wprowadzonych do umowy w formie ustnej zmian rozszerzających zakres prac powoda jako nieważnych, nie mogło stanowić okoliczności przesądzającej o niezasadności żądania pozwu ponad jego oddaloną z powodu przedawnienia część w kwocie 98 400zł., zgodnie bowiem z utrwalonym w orzecznictwie stanowiskiem jeżeli powód domaga się zasądzenia określonej kwoty pieniężnej na podstawie umowy zawartej z pozwanym, sąd – stwierdziwszy nieważność tej umowy – może uwzględnić powództwo na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, bez potrzeby dokonywania przedmiotowej zmiany powództwa (wyr. SN z 2.2.2011 r., II CSK 414/10, L.). Mając na uwadze powyższe, za konieczne uznać należało kontynuowanie postępowania dowodowego w odniesieniu do pozostałej, nieprzedawnionej części roszczenia.

Z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron