Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 14 kwietnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Roman Troll

Sędzia Sądu Okręgowego Beata Majewska-Czajkowska

Sędzia Sądu Rejonowego (del.) Danuta Wocław-Klyta

po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2021 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku R. S. (S.) i B. S. (S.)

z udziałem Skarbu Państwa-Prezydenta Miasta J.- (...) Spółki Akcyjnej w J.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestniczki postępowania (...) Spółki Akcyjnej w J.

od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju

z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt I Ns 818/16

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu w Jastrzębiu-Zdroju do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Danuta Wocław-Klyta SSO Roman Troll SSO Beata Majewska-Czajkowska

Sygn. akt III Ca 730/19

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 19 lipca 2016 r. R. S. oraz B. S. wnieśli o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz Spółki (...) S.A. w J. oraz o zasądzenie na ich rzecz jednorazowo wynagrodzenia za jej ustanowienie, zaznaczyli że są użytkownikami wieczystymi nieruchomości stanowiącej działkę (...), będącej własnością Skarbu Państwa, przez którą przebiegają sieci ciepłownicze będące własnością uczestniczki.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka postępowania pierwotnie, co do zasady, nie sprzeciwiała się żądaniu wnioskodawców, jednakże podważyła wysokość żądanego jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Po zmianie nazwy uczestniczka postępowania, w piśmie z 8 maja 2018 r. /k. 139/, zakwestionował jednak możliwość zgłoszenia takiego żądania przez wnioskodawców.

Wezwany do udziału w sprawie Skarb Państwa-Prezydent Miasta J. nie zajął stanowiska.

Postanowieniem wstępnym z 6 marca 2019 r. Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju ustalił, że służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego

Orzeczenie to zapadło, gdyż żądanie wnioskodawców Sąd Rejonowy uznał za usprawiedliwione co do zasady, przywołał regulacje art. 318 § 1 k.p.c. w związku z art. 13
§ 2 k.p.c., wskazując, że istotne jest ustalenie zasady przed wyliczeniem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu (art. 305 ¹ k.c., art. 305 ² § 2 k.c.), które również pozostawały sporne. Opisał też charakter użytkowania wieczystego przywołując stosowne regulacje, wskazując na podobieństwo wieczystego użytkowania i prawa własności uzasadniające stosowanie przez analogię przepisów dotyczących własności w sprawach nieunormowanych przepisami o wieczystym użytkowaniu, przy uwzględnieniu różnic dotyczących charakteru tych praw i nadrzędnej roli prawa własności. Przywołał także linią orzeczniczą Sądu Najwyższego podkreślającą, że dopuszczalne jest ustanowienie na prawie wieczystego użytkowania służebności gruntowej, jak również na rzecz użytkownika wieczystego, odnosząc ten pogląd do tej sprawy.

Apelację od tego postanowienia złożyła uczestniczka postępowania (...) Spółka Akcyjna w J., zaskarżając je w całości
i zarzucając mu nierozpoznanie istoty sprawy, polegające na ustalaniu, że służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego, podczas gdy przedmiotem postanowienia wstępnego zgodnie z żądaniem wnioskodawcy, powinno być ustalenie czy wnioskodawcy będący użytkownikami wieczystymi nieruchomości stanowiącej działkę będącą własnością Skarbu Państwa mają legitymację czynną w postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu na tej działce.

Przy tak postawionym zarzucie wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Orzeczenie zostało wydane po skierowaniu sprawy celem rozpoznania na posiedzeniu niejawnym, a to zgodnie z art. 15zzs ³ ust. 1 ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 374 ze zm.), z uwagi na stan epidemii i nadmierne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego. Nikt nie wnosił o przeprowadzenie rozprawy ani o przeprowadzenie niepodlegającego pominięciu dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 ustawy z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469), Sąd Okręgowy rozpoznając apelację stosuje regulacje proceduralne w brzmieniu sprzed nowelizacji, która weszła
w życie 7 listopada 2019 r.

Wydając postanowienie wstępne w tej sprawie Sąd Rejonowy nie dokonał żadnych ustaleń faktycznych, pomimo tego, że przeprowadził postępowanie dowodowe. To postanowienie wstępne ma dotyczyć tej konkretnej sprawy, albowiem w tejże sprawie zostało wydane, a tym postanowieniem Sąd Rejonowy ocenił jedynie, że służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego; ta ocena jednak nie odnosiła się do stanu faktycznego, którego nie ustalił. W tej sprawie nie chodzi przecież o to, czy służebność przesyłu może być ustanowiona na prawie użytkowania wieczystego, ale o to, czy ci konkretni wnioskodawcy, w realiach stanu faktycznego tej sprawy, mają możliwość skutecznego żądania ustanowienia służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego. Tego Sąd Rejonowy nie ustalił ani nie ocenił.

Zarówno w literaturze, jak w orzecznictwie wskazuje się, że istnieje możliwość ustanowienia służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego. Niemniej jednak
w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16 maja 2017 r., sygn. akt III CZP 101/16 (OSNC 2017/11/123), wyraźnie zaznaczono, że taka możliwość istnieje wówczas, gdy urządzenia przesyłowe zostały posadowione na nieruchomości po ustanowieniu użytkowania wieczystego. Inaczej jest wtedy, gdy urządzenia przesyłowe zostały posadowione na nieruchomości przed powstaniem użytkowania wieczystego. Chodzi bowiem o to, w jakim zakresie nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste.

Dlatego też Sąd Rejonowy, rozpoznając tę sprawę, w pierwszej kolejności powinien ustalić, kiedy urządzenia przesyłowe zostały posadowione na nieruchomości objętej wnioskiem oraz kiedy doszło do powstania użytkowania wieczystego. Dopiero przez pryzmat takich ustaleń faktycznych oceni, czy konkretni użytkownicy wieczyści mogą wystąpić
z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego. Tego w tej sprawie zabrakło, a są to okoliczności istotne dla rozpoznania wniosku. Nie chodzi bowiem o to, czy użytkownicy wieczyści mogą z takim żądaniem wystąpić, ale o to, czy okoliczności faktyczne tej sprawy uprawniają tych wnioskodawców (jako użytkowników wieczystych) do wystąpienia z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego im przysługującym.

Nie doszło więc do rozpoznania istoty sprawy na skutek braku jakichkolwiek ustaleń faktycznych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 108
§ 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c., należało orzec jak w sentencji.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności ustali, kiedy zostały wybudowane urządzenia przesyłowe na nieruchomości stanowiącej przedmiot użytkowania wieczystego, kiedy doszło do powstania użytkowania wieczystego, a następnie dopiero oceni, czy żądanie użytkowników wieczystych ustanowienia służebności przesyłu jest usprawiedliwione co do zasady.

SSR (del.) Danuta Wocław-Klyta SSO Roman Troll SSO Beata Majewska-Czajkowska