Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII GC 129/18

UZASADNIENIE WYROKU CZĘŚCIOWEGO

SĄDU OKRĘGOWEGO W SZCZECINIE Z 17 MAJA 2021 ROKU

1.  Stanowiska procesowe stron.

1.1.  Powódka Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości w P. (syndyk jako formalnie legitymowany wskutek podstawienia procesowego) domagała się zasądzenia od pozwanej Szpital w (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S., powództwem zmienionym pismem z 6 maja 2021 roku (karta 1072), 119.905,37 zł, na która składają się 86.177,76 zł stanowiące niezwrócone przez pozwaną wynagrodzenie powódki zatrzymane na poczet zabezpieczenia należytego wykonania umowy z 15 lutego 2012 roku o roboty budowlane, kwota 33.727,61 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie powódce wynagrodzenia. Strony zawarły umowę, której przedmiotem była rozbudowa z nadbudową budynku kuchni szpitala w S. z wybudowaniem lądowiska wyniesionego dla helikopterów na części nadbudowanej. Kontrakt został zawarty w wyniku przeprowadzenia przetargu nieograniczonego na udzielenie zamówienia publicznego. Powód wykonał umowę, zabezpieczenie należytego wykonania umowy w formie pieniężnej zostało zatrzymane przez zamawiającą z wynagrodzenia powódki, przy czym 30% powinno być zwolnione w ciągu 15 dni po upływie okresu rękojmi, co przypadało na 15 stycznia 2017 roku. Pozwana nie zwróciła tej kwoty, odwołała się do potrącenia przed procesem, twierdząc, że 79.843,26 zł to część odszkodowania za szkodę wynikają z nienależytego wybudowania lodowiska (pęknięcia płyty, część szkody pokrył ubezpieczyciel OC projektantów), a 6.334,50 zł to odszkodowanie za szkodę związaną z wadliwym działaniem klimatyzacji. Stronie powodowej nie można jednak przypisać odpowiedzialności za pęknięcia płyty lądowiska i za awarię klimatyzacji. Obecny stan lądowiska jest wynikiem błędów projektowych, a nie błędów związanych z jego wykonywaniem. Błędy projektowe były tego rodzaju, że powódka nie mogła ich zweryfikować przy składaniu oferty. Suma odsetek ustawowych wynika z opóźnienia w płatnościach wynagrodzenia przez stronę pozwaną.

1.2.  Pozwana domagała się oddalenia powództwa i powództwem wzajemnym 84.422,74 zł tytułem zwrotu części kosztów związanych z usunięciem wad lądowiska, niepokrytych przez ubezpieczyciela projektantów.

Postanowieniem z 7 stycznia 2020 roku sąd zawiesił postępowanie wskutek ogłoszenia w toku procesu upadłości powódki i podjął postępowanie z powództwa głównego z udziałem syndyka masy upadłości powódki, jako zachowującego formalną legitymację procesową (karta 964). Postępowanie z powództwa wzajemnego pozostaje zawieszone do czasu zatwierdzenia listy wierzytelności przez sędziego komisarza i wniosku pozwanej o podjęcie postępowania w zakresie roszczenia nieuwzględnionego na liście albo do chwili utraty zdolności sądowej przez powódkę.

Pozwana domagając się oddalenia powództwa odwołała się do potrącenia przed procesem kwoty 79.843,26 zł jako część odszkodowania za szkodę wynikają z nienależytego wybudowania lodowiska (część szkody pokrył ubezpieczyciel OC projektantów). Kwota 6.334,50 zł ma stanowić odszkodowanie za szkodę związaną z wadliwym działaniem klimatyzacji, w odpowiedzi na pozew nie odwołano się do potrącenia z tego tytułu, czynność ta wynika z twierdzeń powódki. Według pozwanej, wady płyty lądowiska wynikały nie tylko z błędnych rozwiązań projektowych, ale również z nieprawidłowo wykonanych prac budowlanych. W zakresie żądania 33.727,61 zł z tytułu odsetek pozwana podniosła, że zgodnie z treścią protokołu odbioru robót wykonawca odstąpił od dochodzenia roszczeń z tytułu nieterminowo zapłaconych faktur. W związku z bezskutecznym upływem terminu wyznaczonego na usunięcie wad pozwana zleciła naprawę innemu wykonawcy na koszt powódki, przy czym częściowa zapłata nastąpiła przez potrącenie wniesionego przez powódkę zabezpieczenia należytego usunięcia wad i usterek. Powódka poniosła również dodatkowe koszty niezbędne dla prawidłowego ustalenia zakresu i wartości prac naprawczych. Łącznie koszt usunięcia wad wyniósł 560.486 zł.

2.  Podstawa faktyczna wyroku.

2.1.  22 lutego 2011 roku pozwana zawarła z Ł. S. i P. J., wspólnikami spółki cywilnej (...), umowę, na podstawie której Ł. S. i P. J. zobowiązali się do wykonania kompletnej dokumentacji projektowo kosztorysowej rozbudowy Szpitala w S. polegającej na budowie lądowiska wyniesionego dla helikopterów zlokalizowanego na budynku kuchni. Przedmiot umowy obejmował: projekt budowlany (…), projekty wykonawcze – branżowe w niezbędnym zakresie (…), specyfikację techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych i instalacyjnych dla branż i rodzajów robót w niezbędnym zakresie (…), przedmiary robót obejmujące opis robót i obmiar robót służące do przeprowadzenia postępowania przetargowego na wykonanie lądowiska (…), kosztorysy inwestorskie (…), informacje dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ( (...)) dla niezbędnych branż (…), inne opracowania i uzgodnienia niezbędne do realizacji lądowiska (…). (dowód: kopia umowy z 22 lutego 2011 roku z aneksem nr (...), karty 45 – 47).

2.2.  15 lutego 2012 roku strony zawarły umowę nr (...), której przedmiotem było wykonanie robót budowlanych obejmujących nadbudowę budynku kuchni Szpitala w S. wraz z wybudowaniem lądowiska wyniesionego dla helikopterów na części nadbudowanej. Termin realizacji ustalono na 16 grudnia 2013 roku (§ 4 ust. 3). Zamawiający zobowiązany był m.in. do przekazania dokumentacji projektowej, która stanowiła podstawę zleconych robót w terminie 7 dni od podpisania umowy, na którą składały się: projekty budowlane, decyzje właściwych organów niezbędne do realizacji przedmiotu umowy (§ 6 ust. 1 pkt 1).

W § 7 ust. 1 strony umówiły się, że wynagrodzenie za wykonanie zamówienia wyniesie 14.676.643,86 zł brutto. Zgodnie z § 12 ust. 1 na wykonane roboty wykonawca udzieli zamawiającemu:

a)  gwarancji jakości na okres 36 miesięcy od daty odbioru końcowego,

b)  rękojmi za wady wykonania robót na okres 36 miesięcy od daty odbioru końcowego.

Wykonawca zobowiązany był do usunięcia wady fizycznej w wykonanych robotach, jeżeli te ujawnią się w ciągu terminu określonego w gwarancji (ust. 3). W przypadku nieusunięcia wad w ustalonym terminie zamawiający mógł naliczyć karę umowną zgodnie z § 11 umowy oraz powierzyć usunięcie wad osobie trzeciej na koszt i ryzyko wykonawcy (ust. 5).

Stosownie do § 13 ust. 1 wykonawca zobowiązał się wnieść zabezpieczenie należytego wykonania umowy najpóźniej w dniu jej zawarcia w wysokości stanowiącej 2% wynagrodzenia brutto tj. 293.532,88 zł w formie gwarancji ubezpieczeniowej. Strony postanowiły, że 70% gwarancji zostanie zwolnione wykonawcy w ciągu 30 dni pod odbiorze końcowym robót, natomiast 30%, co stanowi 88.059,86 zł. pozostać miało do dyspozycji zamawiającego, jako zabezpieczenie z tytułu rękojmi za wady wykonanych robót i miało zostać zwrócone w ciągu 15 dni po upływie okresu rękojmi, tj. 36 miesięcy licząc od daty podpisania protokołu końcowego odbioru robót (ust. 2). (dowód: odpis umowy nr (...) z 15 lutego2012 roku, karty 16 – 22 wraz z odpisem aneksu nr (...), karty 23 – 23 verte oraz odpisem aneksu nr 4 karta 28, kopia SIWZ karty 29 - 41).

2.3.  Aneksem nr (...) z 3 września 2013 roku strony zmieniły treść § 7 ust. 1 umowy z 15 lutego 2011 roku ustalając wynagrodzenie ryczałtowe należne wykonawcy za wykonanie przedmiotu umowy w wysokości 14.104.050,91 zł brutto. (dowód: odpis aneksu, karta 27).

2.4.  G. lądowiska wykonana jest z płyt prefabrykowanych TT, na nich znajduje się warstwa zbrojonego nadbetonu, z następnie kolejna, spadkowa warstwa betonu. 11 października 2012 roku projektant Ł. S. wpisem w dzienniku bodowy potwierdził prawidłowe wykonanie zbrojenia nadbetonu płyty lądowiska. Tego samego dnia prawidłowość wykonania zbrojenia także potwierdził inspektor nadzoru E. Ł. (dowód: odpis dziennika budowy nr (...), strona 26, zeznania świadka J. J. na rozprawie 19 stycznia 2019 roku, 01:03:31, zeznania świadka W. M. na rozprawie 19 stycznia 2019 roku, 01:21:02, karta 778 verte, zeznania świadka A. P. na rozprawie 19 stycznia 2019 roku, 03:29:14, karta 782).

2.5.  N. oraz beton spadkowy, stanowiący warstwę wierzchnią nadbetonu, były właściwie pielęgnowane, wykonawca wykonał w odpowiedni czasie dylatacje w betonie spadkowym. (dowód: zeznania świadka J. J. na rozprawie 17 stycznia 2019 roku, 00:20:30-00:30:33, karta 777, zeznania świadka W. M. na rozprawie 17 stycznia 2019 roku, 00:28:06, karta 778 verte, zeznania świadka A. P. na rozprawie 19 stycznia 2019 roku, 03:36:33 karta 782).

2.6.  Na płycie lądowiska w betonie spadkowym pojawiły się pęknięcia, część z nich miała charakter przelotowy, przez beton konstrukcyjny. Opracowano program naprawczy, polegający między innymi na wykonaniu nacięć w betonie spadkowym, co zrealizowano po zamontowaniu puszek oświetleniowych. Część nacięć wykonano w miejscu istniejących pęknięć, część w innych miejscach. Z tej przyczyny część nacięć nie styka się z puszkami oświetleniowymi. (dowód: zeznania świadka A. P. na rozprawie 19 stycznia 2019 roku, 03:29:14, karta 783, zeznania świadka R. K. na rozprawie 4 kwietnia 2019 roku, 00:06:41, karta 847 verte).

2.7.  Od 16 do 31 grudnia 2013 roku przeprowadzano czynności odbioru końcowego inwestycji. W treści protokołu wskazano szereg usterek w zakresie piwnicy, klatki schodowej zewnętrznej, wewnętrznej, parteru budynku, I, II i III piętra, lądowiska dla helikopterów. Zamawiający nie dokonał odbioru, wyznaczając jednocześnie termin usunięcia wad na 31 grudnia 2013 roku. Tego dnia komisja kontynuowała czynności odbiorowe. Wskazano, że przedmiot umowy został wykonany w terminie umownym tj. do 16 grudnia 2013 roku oraz że do 31 grudnia 2013 roku usunięto usterki wykazane w części IV protokołu, do usunięcia części usterek wyznaczono termin do końca stycznia 2014 roku. Strony potwierdziły należyte wykonanie umowy. Na końcu 25 strony protokołu znajduje się sformułowanie: „Wykonawca oświadcza, że odstępuje od dochodzenia roszczeń z tytułu nieterminowo zapłaconych faktur”. Protokół ze strony wykonawcy podpisali R. K., W. M., A. P., J. J.. Żadna z tych osób nie była umocowana do dokonywania czynności prawnych w imieniu spółki ani upoważniona do jednoosobowej reprezentacji. (dowód: kopia protokołu odbioru końcowego karty 48 – 61 verte).

2.8.  Przyczyną pęknięć lądowiska są wyłącznie błędy projektowe. Projektant w ogóle nie przeanalizował układu statycznego płyty lądowiska pod kątem przyjętych założeń projektowych, w wyniku czego nie zaprojektował tej płyty w sposób zapewniający jej poprawną pracę jako układu wieloprzęsłowego (karta 994). Przyjęto, że konstruktorzy nie uwzględnili w obliczeniach obciążeń termicznych dla płyty lądowiska oraz nie zawarli wyciągu z obliczeń statycznych dotyczących płyty lądowiska, w szczególności nie wskazano przyjętego w obliczeniach schematu statycznego (karta 994). Biegły przyjął, że dokumentacja projektowa w zakresie płyty lądowiska zawiera liczne błędy oraz braki, co dotyczy projektu wykonawczego oraz treści (...) opracowanych przez autora projektu. W wyniku błędów projektowych wystąpiły pęknięcia. Projekt nie zawiera właściwie dobranego zbrojenia nadbetonu zespalającego prefabrykowane płyty dwużebrowe TT z tym nadbetonem oraz zapewniającego właściwą pracę konstrukcji. Za błąd projektowy uznano również brak wskazówek technologicznych, między innymi w zakresie kolejności betonowań, sposobu pielęgnacji betonu, nie przeanalizowano skurczu betonu, wpływu tego zjawiska na podział dylatacjami pozornymi. Błędem projektowym ze strony architekta był dobór sztywnej, nieodpowiedniej dla rodzaju obiektu, powłoki epoksydowej stanowiącej nawierzchnię lądowiska. Przyczyna powstania zarysowań lądowiska są błędy projektowe. Odpowiedzialność za zaistniałą sytuację ponosi projektant. (dowód: pisemna opinia biegłego sądowego M. S., karty 994, 1006-1007, 1012).

2.9.  W lipcu 2014 roku na zlecenie pozwanej wykonana została ekspertyza techniczna dotycząca przyczyn powstania oraz sposobu zabezpieczenia zarysowań płyty lądowiska helikopterów oraz ocena dokumentacji technicznej. Przyjęto, ze rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe są poprawne. (dowód: odpis opinii, karty 336-378).

2.10.  20 września 2014 roku na zlecenie powódki opracowano opinię naukowo – techniczną dotyczącą ustalenia przyczyn powstania oraz sposobu zabezpieczenia zarysowań płyty lądowiska. Przyjęto, że główną przyczyną pęknięć jest wadliwie wykonany projekt konstrukcyjny płyty lądowiska. (dowód: odpis opinii karty 93 – 107).

2.11.  W grudniu 2014 roku na zlecenie pozwanej sporządzony został projekt budowlano-wykonawczy przeprowadzenia prac naprawczo-zabezpieczających lądowiska dla helikopterów. (dowód: odpis projektu z suplementem, karty 407 – 484).

2.12.  W sierpniu 2015 roku na zlecenie pozwanej sporządzona została opinia techniczna dotycząca przyczyn powstania pęknięć, zarysowań płyty lądowiska dla helikopterów ze sposobem zabezpieczenia i usunięcia wad. Przyjęto błędy konstrukcyjne oraz zaniechanie lub niewłaściwą pielęgnację betonu i zaniechanie wykonania dylatacji pozornych we właściwym czasie. (dowód: odpis opinii karta 272, karty 214 – 334).

2.13.  22 lutego 2016 roku Towarzystwo (...) spółka akcyjna w W. przyznała pozwanej odszkodowanie w wysokości 396.220 zł z tytułu ubezpieczenia OC zawodowego inżynierów (kwota 191.110 zł z OC projektanta P. J. oraz kwota 191.110 zł z OC projektanta Ł. S.). W decyzji stwierdzono, że przyczyną pęknięć są błędy projektowe i błędy wykonawcze, do tych ostatnich zaliczono niewłaściwą pielęgnację betonu, zaniechanie wykonania dylatacji pozornych we właściwym czasie, ułożenie zbrojenia nadbetonu niezgodnie z projektem (dowód: kopie decyzji z 22 lutego 2016 roku, karty 495 – 500, przyczyny pęknięć wymieniono na karcie 496).

2.14.  17 listopada 2014 roku powódka wystawiła pozwanej notę obciążeniową nr (...) z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie szczegółowo wymienionych faktur VAT na 33.727,61 zł. W odpowiedzi pozwana w piśmie z 8 grudnia 2014 roku odmówiła zapłaty wskazując, że w protokole z 16 grudnia 2013 roku osoby umocowane do reprezentacji powódki złożyły wiążące oświadczenie, iż odstępują od dochodzenia roszczeń z tytułu nieterminowo zapłaconych faktur. Z tego względu pozwana uznała roszczenie w tym zakresie za nieuzasadnione. (dowód: odpis noty nr (...), karta 117, odpis pisma z 17 listopada 2014 roku wraz z kopią potwierdzenia odbioru, karty 115 – 116, kopia pisma z 8 grudnia 2014 roku, karta 166).

2.15.  W piśmie z 22 grudnia 2014 roku powódka wskazała, że spółka nie złożyła oświadczenia woli w zakresie zrzeczenia się roszczeń, a wszelkie ewentualne oświadczenia, którym Szpital chce przypisać cechy zrzeczenia się roszczenia, wobec niewłaściwej reprezentacji spółki, są nieważne. (dowód: odpis pisma z 22 grudnia 2014 roku, karty 164 – 165).

2.16.  Pozwana zapłaciła należności stwierdzone fakturami wystawianymi po zakończeniu określonego etapu prac z opóźnieniem powodującym powstanie odsetek ustawowych za opóźnienie w wysokości 33.727,61 zł. (fakt przyznany przez stronę pozwaną na podstawie art. 230 k.p.c.).

2.17.  W piśmie z 23 czerwca 2015 roku pozwana wskazała, że przyczyna niedziałającej klimatyzacji w obrębie II piętra budynku szpitala tkwi w rozszczelnieniu instalacji i wycieku płynu chłodniczego w miejscu połączenia instalacji z jednostką zewnętrzną. W związku z odmową naprawy instalacji oświadczyła, że zleci usunięcie wady innemu wykonawcy. W piśmie z 14 lipca 2015 roku powódka oświadczyła że zobowiązana była do ponoszenia kosztów związanych z naprawami, przeglądami gwarancyjnymi i wymianą części, ale nie miała obowiązku zawarcia umów serwisowych. W piśmie z 15 lipca 2015 roku pozwana poinformowała, że zleciła 26 czerwca 2015 roku usunięcie wady innemu wykonawcy za wynagrodzeniem 6.334,50 zł brutto, które zostanie potrącone z wniesionego przez powódkę zabezpieczenia należytego usunięcia wad i usterek. (dowód: odpis pisma z 23 czerwca 2015 roku, karta 74, odpis pisma z 14 lipca 2015 roku, karta 82, 667, kopia pisma z 15 lipca 2015 roku, karta 75).

2.18.  W wyjaśnieniach do SIWZ na pytanie 169 o treści: „W punkcie 4.4 rozdziału 2. SIWZ zapisano, że „W okresie gwarancyjnym koszty związane z naprawami, przeglądami serwisowymi i wymianą części ponosi wykonawca”. Poprzez słowo części oferent rozumie elementy, które uległy nagłej i nieprzewidywalnej awarii, na przykład spalony silnik elektryczny. Prosimy o potwierdzenie, że kosztów materiałów eksploatacyjnych, na przykład żarówek (świetlówek) oświetleniowych, smarów, olejów, pasków klinowych, wykonawca nie będzie ponosił.” Zamawiający udzieli odpowiedzi (...) (dowód: odpis pisma z 23 czerwca 2015 roku, karta 74).

2.19.  2 sierpnia 2016 roku pozwana zleciła naprawę wad lądowiska P. (...). (...) spółce jawnej w K. na koszt powódki. 29 września 2016 roku wykonawca wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 500.769 zł. (dowód: odpis faktury, karta 591).

2.20.  W piśmie z 7 grudnia 2016 roku pozwana, w związku z bezskutecznym upływem terminu wyznaczonego na usunięcie wad w postaci robót naprawczo-zabezpieczających lądowiska dla helikopterów, złożyła powódce oświadczenie o potrąceniu kwoty 79.843,26 zł, którą powódka wniosła tytułem zabezpieczenia usunięcia wad i usterek z przysługującą pozwanej wierzytelnością w kwocie 164.266 zł, na którą składa się koszt usunięcia wad i usterek 560.486 zł pomniejszony o kwotę uzyskanego przez pozwaną odszkodowania z OC projektantów w kwocie 396.220 zł. Wskazano, że do zapłaty na rzecz pozwanej pozostaje kwota 84.422,74 zł. W odpowiedzi powódka w piśmie z 28 grudnia 2016 roku zakwestionowała skuteczność oświadczenia o potrąceniu i wezwała jednocześnie do zapłaty 79.843,26 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie tytułem zwrotu zatrzymanych kwot. (dowód: odpis pisma z 28 grudnia 2016 roku, karty 70 – 70 verte, kopia pisma z 7 grudnia 2016 roku, karty 71 – 71 verte).

3.  Ocena materiału dowodowego i podstawa prawna wyroku.

3.1.  Powódka skumulowała przedmiotowo dwa roszczenia o zapłatę; pierwsze o zapłatę wynagrodzenia z tytułu wykonanej umowy, powstałe na skutek upływu terminu do zwrotu zabezpieczenia należytego wykonania umowy (art. 647 k.c.), drugie o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie w płatności wynagrodzenia (33.727,61 zł, art. 482 k.c.). Pozwana domagając się oddalenia powództwa w odniesieniu do pierwszego roszczenia odwołała się do dokonanego przed procesem potrącenia z wzajemną wierzytelnością odszkodowawczą powstałą na skutek naprawy wad lądowiska (pęknięć płyty) oraz naprawy systemu klimatyzacji. Pozwana kwestionowała roszczenie o zapłatę odsetek utrzymując, że strony zawarły umowę o zwolnienie z długu. Wysokość pierwszego z roszczeń ostatecznie określono na 86.177,76 zł (karta 1072, nie cofając częściowo powództwa). Istnieje między stronami spór co do tego, czy pęknięcia płyty lądowiska były wynikiem błędów projektowych, czy błędów wykonawczych, czy ich obu. Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia tej kwestii ma opinia biegłego sądowego, z której wynika, że przyczyną pęknięć płyty lądowiska są wyłącznie błędy projektowe. Materiał dowodowy sprawy nie daje podstaw do ustalenia, że wykonawca przyczynił się do powstania wad.

3.2.  Z opinii biegłego sądowego wynika, że przyczyną pęknięć płyty lądowiska są błędy projektowe, a nie wykonawcze, przy czym kwestia prawidłowego wykonania nadbetonu (betonu konstrukcyjnego) oraz pielęgnacji betonu należy do ustaleń faktycznych sądu. Są to dwie okoliczności, z którymi pozwana wiąże odpowiedzialność wykonawcy. Biegły nie łączy pęknięć płyty lądowiska ze sposobem wykonania zbrojenia nadbetonu ani sposobem pielęgnacji betonu, co jednoznacznie wynika z punktu 6.3.1. opinii. Odpowiadając na pytania pełnomocnika pozwanej biegły jednoznacznie stwierdził, że przyczyną zarysowań płyty lądowiska są błędy projektowe (karta 1012). Biegły nie przyjął zatem, że słuszność wniosku o przyczynach pęknięć płyty lądowiska uzależniona jest od założenia faktycznego, że zbrojenie nadbetonu wykonano prawidłowo oraz że prawidłowo pielęgnowano beton i wykonano we właściwym czasie dylatacje. Brak sugerowanych błędów wykonawcy wynika z innych dowodów, co zostanie niżej omówione.

3.3.  Dowód z opinii biegłego jest wiarogodny, wnioski są logicznie uzasadnione i poparte wiedzą specjalistyczną. Biegły przyjął, że zbrojenie nadbetonu zostało wykonane zgodnie z projektem, co ma wynikać w szczególności z zapisów w dzienniku budowy (karta 1008). 11 października 2012 roku projektant Ł. S. wpisem w dzienniku budowy potwierdził prawidłowe wykonanie zbrojenia nadbetonu płyty lądowiska. E. Ł., inspektor nadzoru również stwierdził prawidłowość robót w tym zakresie (dziennika budowy nr (...), strona 26). Nie sposób przyjąć, aby osoby odpowiedzialne za sposób wykonania płyty lodowiska dokonały wpisów w dzienniku budowy, działając z ramienia różnych uczestników procesu budowlanego, stwierdzając nieprawdziwe okoliczności. Z materiału dowodowego sprawy nie wynika, aby istniały jakiekolwiek przyczyny, które mogłyby powodować poświadczenie przez te osoby nieprawdy. W zakresie rozważanego faktu bez znaczenia pozostają zeznania konstruktora Ł. S., który na pytanie, czy zbrojenie nadbetonu zostało zgłoszone do odbioru i wykonane zgodnie z projektem oświadczył, że nie był osobą odpowiedzialną za odbiór i nie do niego zgłaszano wykonanie tej części robót (karta 922). Ł. S. jest konstruktorem, którego odpowiedzialność za wady do projektu przyjął jego ubezpieczyciel odpowiedzialności cywilnej, w zeznaniach nie przyznał się jednak do błędów, a usiłował je zmniejszyć albo wyeliminować. Stwierdził to w oderwaniu od bezspornych dla niego, ponieważ stwierdzonych wcześniej opiniami ubezpieczyciela, błędów projektowych. W zakresie ustalenia, że zbrojenie nadbetonu wykonano w sposób prawidłowy, wiarygodnym dowodem pozostają wpisy w dzienniku budowy przy braku dowodów przeciwnych, których rola polega na podważeniu wiarygodności dowodów głównych wskazywanych przez stronę powodową w tej sytuacji procesowej. Fakt, że zbrojenie nadbetonu było sprawdzone i odebrane przez projektanta w wynika z zeznań świadka J. J. (karta 777), W. M. (karta 779), który twierdzi, że projektant był w dniu, kiedy wykonywano zbrojenie i wypowiedział się co do jego poprawności. Ponadto, według relacji tego świadka, E. Ł. miał widzieć zbrojenie przed betonowaniem, co potwierdził w dzienniku budowy. Według zeznań A. P., kierownika budowy, (karta 781 verte) „projektant przyjeżdżał na każdy odbiór zbrojenia.(...). Zgłosiłem do odbioru zbrojenie i zostało ono odebrane”. (karta 782).

3.4.  W kontekście jednoznacznej opinii biegłego oraz zeznań wymienionych świadków, obserwatorów procesu budowlanego, zeznania świadka E. K. nie mogą być podstawą ustaleń. Świadek przekazuje własne przypuszczenia odnośnie przyczyn pęknięcia powierzchni lądowiska. Sugestia, że dylatacje wykonano kilka miesięcy po wylaniu betonu spadkowego, dlatego że nacięcia dylatacyjne nie dochodzą do puszek oświetleniowych (w sytuacji, kiedy dylatacje wykonano by przed osadzeniem puszek oświetleniowych, linie dylatacyjne stykałaby się z puszkami oświetleniowymi) nie jest prawidłowa. Nacięcia dylatacyjne wykonano również kilka miesięcy po wylaniu betonu i miały charakter naprawczy, w miejscach już istniejących pęknięć albo w nowych i mogła być taka sytuacja, że nowo wykonana dylatacja nie stykała się z puszkami elektrycznymi. Okoliczności te wynikają z zeznań świadka A. P., kierownika budowy (karta 782, 03:48:03), któremu okazano zdjęcia nacięć dylatacyjnych niestykających się z puszkami elektrycznymi (karta 782, zdjęcie karta 273). W rozważanym zakresie nie mają znaczenia świadka S. Z. (karta 850), który jedynie przekazuję swoje przypuszczenie odnośnie przyczyn pęknięć betonu, czyli wkracza w sferę wiadomości specjalnych zarezerwowanych w procesie dla biegłego sądowego.

3.5.  W odniesieniu do sposobu wykonania zbrojenia oraz pielęgnacji betonu niewiarygodne są zeznania świadka E. W., który nie pamiętał podstawowych elementów dotyczących konstrukcji, mianowicie, czy w ogóle wylano nadbeton na płytach TT (karta 851 verte).

3.6.  Fakt, że beton był właściwie pielęgnowany i dylatowany wynika z zeznań świadków. Według relacji J. J. (karta 777), pracownika strony powodowej, majstra budowy obecnego na budowie przez cały okres inwestycji, „po wylaniu betonu był pielęgnowany zgodnie ze sztuką, sam osobiście polowałam go wodą". Stwierdził także, ze wykonano dylatacje i to gęsiej, niż przewidziano w projekcie. Podobne okoliczności wynikają z zeznań W. M. (karta 778 verte), który widział, jak beton polewano wodą i wykonano dylatacje. Z zeznań świadka A. P., kierownika budowy, wynika, że wykonywanie dylatacji rozpoczęto następnego dnia po wylaniu betonu, a wykonuje się je, kiedy pilarka nie wyrywa kruszywa. (karta 782).

3.7.  Wiarygodność zeznań świadków W. M. i J. J. potwierdza brak wpisu w dzienniku budowy co do nieprawidłowej pielęgnacji albo zbyt późnego wykonania pozornych dylatacji. Kwestia pielęgnacji betonu oraz dylatacji pozornych jest oczywista w procesie budowlanym, więc nieprawidłowości w tym zakresie zostałyby zauważone przez inspektora nadzoru i kierownika budowy. Osoby te nie dokonały wpisów w dzienniku budowy wskazujących na nieprawidłowości, kwestie te nie były również poruszane na radach budowy. Okoliczności te wskazują na wiarygodność zeznań wymienionych wyżej świadków, co potwierdza prawidłowości ustalenia, że beton był prawidłowo pielęgnowany oraz w odpowiednim czasie wykonano dylatacje pozorne.

3.8.  Dla ustalenia przyczyn pęknięć lądowiska znaczenie dowodowe wynikające z art. 245 k.p.c. i 233 § 1 k.p.c. zachowują zlecone przez strony przed procesem opinie specjalistów. Zasadnicza dla rozstrzygnięcia kwestia wymagała wiadomości specjalnych, zatem mogła być ustalona jedynie w oparciu o dowód z opinii biegłego (art. 278 k.p.c.). Opinie tzw. prywatne stanowią jedną z okoliczności pozwalających na ocenę wiarygodności dowodu z opinii biegłego, jednak możliwymi kryteriami oceny są logika, spójność i należyte uzasadnienie wniosków opinii biegłego sądowego. Konfrontacja wniosków opinii biegłego sądowego z opiniami prywatnymi na płaszczyźnie merytorycznej nie jest możliwa. Opinia biegłego sądowego nie budzi zastrzeżeń przy zastosowaniu możliwych kryteriów jej oceny, co w połączeniu z ustaleniami sądu (prawidłowe wykonanie zbrojenia nadbetonu oraz pielęgnacja betonu) skutkuje przyjęciem, że sugestie niektórych opinii o błędach wykonawczych nie są prawidłowe. Opinia biegłego oraz pozostały materiał dowodowy są podstawą do ustalenia przyczyn pęknięć płyty lądowiska i przedstawione opinie prywatne nie wywołują wątpliwości tego ustalenia.

3.9.  Przy bezspornym ustaleniu, że powodowi przysługuje wierzytelność z tytułu zwrotu zabezpieczenia należytego wykonania umowy oraz ustaleniu, w oparciu o dowód z opinii biegłego oraz dowody z zeznań świadków, że pozwanemu nie przysługuje przedstawiona do potrącenia wierzytelność wzajemna z tytułu szkody w wysokości 79.843,26 zł, skoro powódka należycie wykonała zobowiązanie (art. 471 k.c.), należy przyjąć zasadność powództwa w rozważanej części z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty wynikającej z umowy stron. Powódka domaga się niezapłaconego wynagrodzenia za wykonanie umowy na podstawie art. 647 k.c.

3.10.  W zakresie roszczenia o zapłatę kwoty 6.334,50 zł powódka kwestionowała w pozwie skuteczność dokonanego przez pozwaną potrącenia, jednak w odpowiedzi na pozew brak jest twierdzeń faktycznych dotyczących tego potrącenia. Na stronach spoczywa ciężar twierdzeń faktycznych ( onus proferendi), który wraz z żądaniem wyznacza przedmiot procesu, wyjście poza który jest sankcjonowane art. 321 k.p.c. Skuteczność potrącenia z rozważanego tytułu jest więc rozpatrywana z uwagi na twierdzenia strony powodowej i zgłoszenia żądania zwrotu zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Szkoda pozwanej miała powstać wskutek nienależytego wykonania zobowiązania przez stronę powodową, a ma wynikać z naprawy systemu klimatyzacji. Pozwana nie udowodniła, że przysługuje jej wierzytelność wzajemna o charakterze odszkodowawczym. Po pierwsze, nie zgłosiła twierdzeń i nie udowodniła, z jakich przyczyn nastąpiła awaria systemu klimatyzacji, a jeżeli przyczyną awarii był brak konserwacji albo serwisu urządzeń, to stosunek prawny istniejący między stronami nie przewidywał takich obowiązków po stronie wykonawcy. Przyjmując w okolicznościach tej sprawy, że SIWZ współkształtują umowę stron, w wyjaśnieniach do SIWZ z odpowiedzi zamawiającego na pytanie 169 wynika, że wykonawca ponosi koszty nagłych awarii, a nie materiałów eksploatacyjnych, na przykład żarówek (świetlówek) oświetleniowych, smarów, olejów, pasków klinowych (pismo pozwanej z 23 czerwca 2015 roku, karta 74). Z powyższego nie wynika, aby wykonawca był zobowiązany do zawarcia umowy serwisowej klimatyzacji, wynika zaś, że ma pokrywać koszty i to w zakresie wyłącznie wyżej określonym. Nie wiadomo z jakich przyczyn doszło do awarii klimatyzacji, więc czy doszło do nagłej awarii, czy awarii z powodu braku serwisowania systemu, braku płynu chłodniczego. Zapewnienie działania klimatyzacji w ostatnim kontekście nie należało do obowiązków wykonawcy, zatem nie można zarzucić powódce nienależytego wykonania zobowiązania, a dalej konstruować roszczenia odszkodowawczego i przedstawić je do potrącenia. Z tych przyczyn zasadność powództwa o zapłatę kwoty 6.334,50 zł na podstawie art. 647 k.c. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty wynikającej z umowy stron.

3.11.  Fakty, w jakich datach i w jakiej wysokości pozwana zapłaciła upadłej spółce poszczególne części wynagrodzenia nie są sporne, pozwana im nie zaprzeczyła, w konsekwencji nie wymagają dowodu (art. 230 k.p.c.). Milczące przyznanie nie budzi wątpliwości wobec treści dokumentu noty nr (...), karta 117.

3.12.  W treści protokołu odbioru końcowego odbioru robót (str. 25, karta 60 akt) znajduje się sformułowanie, według którego wykonawca oświadcza, że odstępuje od dochodzenia roszczeń z tytułu nieterminowego zapłacenia faktur, częściowo zakryty znakiem sugerującym koniec tekstu (Z). Ten obraz skłonił stronę powodową do twierdzenia, że sformułowanie o zrzeczeniu się roszczenia z tytułu odsetek za opóźnienie zostało dopisane już po zamieszczeniu znaku końca tekstu. Przebieg zdarzeń podczas spisywania protokołu końcowego, mianowicie, czy w rzeczywistości cytowane sformułowanie dopisano po podpisaniu protokołu odbioru robót, nie ma znaczenia dla zasadności roszczenia z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie. Żadna z osób podpisanych pod protokołem odbioru, działająca w imieniu strony powodowej, nie była umocowana do składania oświadczeń woli. Protokół odbioru ma charakter pokwitowania, stwierdzenia sposobu wykonania robót budowlanych, stanowi podstawę do dokonywania rozliczeń między stronami. Jego znaczenie na płaszczenie cywilnoprawnej nie jest wykluczone, powinno jednak wynikać z interpretacji oświadczeń uczestników jako zmierzających do wywołania skutków cywilnoprawnych przy jednoczesnym umocowaniu osób je składających. Oczywiście, sformułowanie o odstąpieniu od dochodzenia roszczeń z tytułu odsetek może stanowić jedno z oświadczeń woli prowadzących do zawarcia umowy o zwolnienie z długu pozwanej spółki. Jeżeli złożyć, że E. K. nie dopisał omawianej wzmianki już po podpisaniu protokołu przez przedstawicieli strony powodowej, a przed jego podpisaniem albo po podpisaniu lecz za ich zgodą, to obie te sytuacje nie mogą prowadzić do wywołania skutków prawnych. Kierownik budowy A. P., J. J., W. M. i R. K. nie byli umocowani do składania oświadczeń woli w imieniu wykonawcy, a R. K. i W. M. nie byli w dacie podpisania protokołu członkami zarządu spółki. Okoliczności te były znane stronie pozwanej albo mogła z łatwością się o nich dowiedzieć podczas procedery odbioru końcowego. W toku procesu pozwany nie zwalczał niekorzystnych skutków wynikających ze wskazanego faktu, choćby przez odwołanie do art. 39 k.c. albo 103 k.c., co z drugiej strony jest oczywiste, skoro z materiału dowodowego nie wynika, aby powódka potwierdziła czynności rzekomego organu albo pełnomocnika.

3.13.  Konstatacja ta czyni zbędnym ustalenie, czy sformułowanie sugerujące zwolnienie pozwanej z długu zostało dopisane po podpisaniu protokołu końcowego odbioru robót albo przed jego podpisaniem, a za zgodą uczestniczących w odbiorze przedstawicieli powoda, więc czy stanowi oświadczenie woli upadłej spółki. We wskazanym zakresie zbędna jest ocena zeznań W. M. i R. K., z których wynika, że kwestia odsetek w ogóle nie była poruszana oraz E. K., z których wynika okoliczność przeciwna.

3.14.  W rezultacie tych ustaleń, powodowej spółce przysługuje roszczenie o zapłatę odsetek ustawowych w wysokości dochodzonej pozwem – 33.727,61 zł. Odsetki od odsetek należą się od chwili wytoczenia powództwa o nie (art. 482 k.c.).

3.15.  Kwestia odszkodowania za urządzenie (...) nie przedmiotem rozstrzygnięcia w postępowaniu z powództwa głównego – pozwana nie broni się potrąceniem z tego tytułu.

3.16.  Podnoszona przez stronę powodową kwestia udzielenia gwarancji w przyszłości przez powoda, co nie nastąpiło i w rezultacie miało wyłączać odpowiedzialność za wady lądowiska jest bezprzedmiotowa wobec ustaleń sądu, że wyłączną odpowiedzialność za pęknięcia płyty lądowiska ponoszą projektanci. Podobnie kwestia odpowiedzialności z tytułu rękojmi, którą miała wyłączać wiedza pozwanej o wadach.

3.17.  W zakresie, w jakim strona powodowa nie cofnęła powództwa, a dokonała jego „modyfikacji” powództwo podlega oddaleniu.

4.  Koszty procesu.

4.1.  Sprawa została rozstrzygnięta wyrokiem częściowym, który nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie, co prima facie może oznaczać niedopuszczalność orzekania w przedmiocie kosztów procesu (art. 108 § 1 k.p.c.). Wyrażane w tej mierze w doktrynie poglądy, szczególnie w komentarzach, nie uwzględniają możliwości orzekania w przedmiocie kosztów procesu, kiedy postępowanie zostało w całości zakończone w aspekcie podmiotowym (w stosunku do niektórych współuczestników) albo przedmiotowym (w stosunku do całości niektórych ze zgłoszonych roszczeń).

4.2.  W aspekcie podmiotowym za trafny należy przyjąć pogląd, że jeśli wcześniej zakończono postępowanie w stosunku do niektórych tylko współuczestników (przykładowo wyrokiem zaocznym, nakazem zapłaty), to pojęcie sprawy należy wówczas (na użytek rozstrzygnięcia o kosztach procesu) ograniczyć do rozstrzygnięcia pomiędzy współuczestnikiem a stroną przeciwną. Jeśli rozstrzygnięcie to dotyczy jednego z kilku pozwanych odpowiadających solidarnie co do istoty sprawy, późniejsze orzeczenie o kosztach procesu, wydane wobec pozostałych współuczestników, powinno zawierać zaznaczenie, że w zakresie tych kosztów odpowiadają oni solidarnie z tym pozwanym, co do którego zapadło wcześniej rozstrzygnięcie o tych kosztach. (M. Manowska [w:] A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan, M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1-477(16), wyd. IV, Warszawa 2021, art. 108).

4.3.  Z kolei w aspekcie przedmiotowym, rozstrzygnięcie o kosztach procesu z powództwa głównego w wyroku częściowym, który w całości rozstrzyga o powództwie głównym nie pozostaje w sprzeczności z zasadą unifikacji kosztów. Nie jest to częściowe rozstrzygnięcie o kosztach, lecz całościowe w zakresie zakończonego przedmiotu.

4.4.  Sposób rozliczenia kosztów procesu, jeśli miałby mieć miejsce jedynie w wyroku końcowym, byłby taki sam, jak w przypadku orzekania o kosztach procesu dwukrotnie: w wyroku częściowym i końcowym. Powództwo główne i wzajemne wymaga odrębnych rozstrzygnięć o kosztach procesu i nie ma znaczenia, czy te odrębne rozstrzygnięcia będą zawarte w wyroku częściowym i końcowym, czy też dwa osobne rozstrzygnięcia w wyroku końcowym. W każdej z tych sytuacji należy zaliczyć do kosztów procesu, te które są ściśle związane z oboma powództwami oraz dokonać rozdziału kosztów „wspólnych”, niezbędnych i celowych dla rozstrzygnięcia obu powództw.

4.5.  Praktyczne skutki orzeczeń sądowych są jednym z elementów wpływających na interpretację przepisów, w tym na oderwanie od formalistycznych (pozytywistycznych) reguł. W rozpoznanej sprawie postępowanie z powództwa wzajemnego może być podjęte na wniosek powoda wzajemnego zgodnie z art. 145 prawa upadłościowego, co będzie skutkowało orzeczeniem w przedmiocie kosztów, jednak po zakończeniu postępowania upadłościowego syndyk składa wniosek o wykreślenie spółki z rejestru, co oznacza brak zdolności sądowej pozwanego wzajemnego, umorzenie postępowania wskutek braku zdolności sądowej i bezprzedmiotowość rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu.

Możliwa że, postępowanie z powództwa wzajemnego nigdy nie zostanie podjęte i zostanie umorzone wskutek braku zdolności sądowej pozwanej wzajemnej.

W pierwszej sytuacji, nie ma racjonalnych przyczyn, dla których powódka powinna oczekiwać często latami na zatwierdzenie listy wierzytelności, podjęcie postępowania i dalej na wyrok końcowy, tym bardziej, że orzeczenie w przedmiocie kosztów z powództwa głównego w wyroku końcowym będzie takie samo, jak wyroku częściowym. Możliwe jest również, że w toku podjętego już postępowania z powództwa wzajemnego dojdzie do zakończenia postepowania upadłościowego i wykreślenia powódki z rejestru przedsiębiorców, co będzie oznaczało że wyrok końcowy nie zostanie wydany i praktycznie, że pozwany nigdy nie zapłaci kosztów procesu z powództwa głównego.

W drugiej sytuacji, kiedy postępowanie nigdy nie zostanie podjęte, powódka zostałby praktycznie pozbawiona możliwości żądania zwrotu kosztów.

4.6.  Z tych przyczyn sąd nie podziela poglądu wyrażonego w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1953 r., II C 609/53, w którym wyrażono pogląd, że w wyroku częściowym orzekającym tylko o powództwie głównym lub wzajemnym nie zamieszcza się rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu.

4.7.  Powódka wygrała sprawę z powództwa głównego niemal w całości, co oznacza prawo do zwrotu kosztów procesu w całości (art. 100 k.p.c. i 98 k.p.c.). Koszty powódki związane wyłącznie z powództwem głównym: 6.090 zł opłata od pozwu, 5.417 zł wynagrodzenie radcy prawnego z opłatą od pełnomocnictwa. Koszty pozwanej związane wyłącznie z powództwem głównym to wynagrodzenie adwokata i opłata od pełnomocnictwa - 5.417 zł.

Koszty związane z rozstrzygnięciem obu powództw to zwrot kosztów podróży i utraconych zarobków świadków 1252,84 zł (E. K. 284,17 zł, k. 790, J. J. 192,23 zł, k. 792, A. P. 197,25 zł k. 794, S. Z. 289,19 zł, k. 856, E. S. 290 zł, k. 858) oraz wynagrodzenie biegłego 7.409,42 zł. Łącznie 8.662,26 zł, przy braku podstaw do odrębnego traktowania obu powództw z punktu widzenia wydatków, na każdą ze spraw przypada 3.704,71 zł - wynagrodzenie biegłego i 626,42 zł jako koszt dowodu z zeznań świadków, łącznie 4.331,16 zł. Obie strony wpłaciły zaliczkę na wydatki w kwocie po 4.000 zł (zaliczkę na koszt dowodu z opinii biegłego w niewykorzystanej część przeznaczono na wydatki związane z przeprowadzeniem dowodu z zeznań świadków). Koszty powódki związane wyłącznie z powództwem głównym to wynagrodzenie radcy prawnego (5.417 zł), opłata od pozwu (6.090 zł) i w całości wykorzystana zaliczka na koszty procesu (4.000 zł – dowód z opinii biegłego 3.704,71 zł oraz częściowo koszt przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków 295,29 zł), łącznie 15.507 zł.

Zaliczka pozwanego 4000 zł została wykorzystana na koszt dowodu z opinii biegłego (3.704,71 zł), koszt przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków 295,29 zł, na każdą ze spraw przypada koszt dowodu z zeznań świadków 626,42 zł, łącznie z zaliczek zapłacono 590,58 zł, stąd pozwany jako przegrywający obowiązany jest do zwrotu Skarbowi Państwa kwoty 35,84 zł. (art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.)

SSO Robert Bury