Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2021 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Tomasz Gal

Protokolant: sekretarz sądowy Katarzyna Nawrocka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 maja 2021 roku w Warszawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w M. w Hiszpanii

przeciwko Skarbowi Państwa – Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad

o zobowiązanie i o zapłatę

orzeka:

1)  zasądza od Skarbu Państwa – Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad na rzecz (...) S.A. w M. w Hiszpanii kwotę 11.267.838,84 zł (jedenaście milionów dwieście sześćdziesiąt siedem tysięcy osiemset trzydzieści osiem złotych, 84/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 lutego 2016 r. do dnia zapłaty,

2)  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3)  na potrzeby rozliczenia kosztów procesu ustala, że powódka i pozwany wygrali niniejszy spór w równym zakresie, tj. po 50 %, pozostawiając wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu w Sądzie Okręgowym w Warszawie.

Sygn. akt XXV C 3/16

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. z siedzibą w M. w Hiszpanii pozwem z dnia 4 stycznia 2016 roku (data prezentaty k. 2 a.s.) skierowanym przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa - Generalnemu Dyrektorowi Dróg Krajowych i Autostrad

wniósł o:

1)  zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli, którego skutkiem będzie określenie terminu wykonania przez powoda przedmiotu umowy o roboty budowlane nr (...) na dzień 23 grudnia 2014 roku, poprzez wydanie orzeczenia zastępującego oświadczenia woli obu stron o następującej treści:

„Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad oraz (...) S.A, zmieniają treść umowy z dnia 6 grudnia 2011 roku nr (...) ustalając nowy czas na ukończenie w ten sposób, że punkt 5 umowy otrzymuje następujące brzmienie:

5. Wykonawca zobowiązuje się niniejszym wobec zamawiającego do zakończenia przedmiotu umowy w terminie do 23 grudnia 2014 roku."

2)  zasądzenie od pozwanego kwoty 11.267.838,84 (jedenaście milionów dwieście sześćdziesiąt siedem tysięcy osiemset trzydzieści osiem złotych, 84/100) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa - Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad na rzecz (...) S.A, kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, przy czym w odniesieniu do kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotnej stawki minimalnej.

W uzasadnieniu powód podniósł, że następujące okoliczności, które miały charakter niezależny od powoda doprowadziły do opóźnienia w wykonywaniu robót i tym samym spowodowały niemożność wykonania w terminie do dnia 27 marca 2014 r całości prac objętych umową z dnia 6 grudnia 2011 r., zmienioną aneksem nr 1 i nr 2:

1)  braki formalno-techniczno-projektowe związane z branżą energetyczną;

2)  opóźnienie Inżyniera w zatwierdzeniu zaproponowanego przez powoda geosyntetyku do wzmocnienia nasypów;

3)  przeszkody w realizacji robót w zakresie przebudowy sieci gazowej i wodociągowo-kanalizacyjnej;

4)  polecenie Inżyniera wykonania analizy stateczności nasypów niższych niż 5 metrów;

5)  kolizja materaca bazowego z konstrukcją nawierzchni;

6)  błędy projektowe dotyczące obiektu (...);

7)  konieczność wykonania dodatkowego ulepszenia podłoża w wykopie;

8)  brak rozwiązania projektowego dla drenażu pasa centralnego;

9)  błędy w dokumentacji projektowej w zakresie wykonania wzmocnienia nad przepustami;

10)  błędy w dokumentacji projektowej skutkujące koniecznością wykonania reprofilacji płyty pomostu (...);

11)  brak możliwości wykonywania robót zgodnie z umową nr (...) oraz zasadami wiedzy technicznej w okresie od 7 grudnia 2013 roku do 19 marca 2014 roku;

12)  dodatkowe roboty w zakresie oznakowania pionowego i poziomego, rozbudowy wygrodzenia z siatki oraz budowy odwodnienia na drodze (...);

13)  otrzymywanie od Inżyniera po dniu 13 czerwca 2014 roku rysunków oraz poleceń dotyczących robót zamiennych i dodatkowych;

14)  brak rozwiązania projektowego dla obiektu (...) w zakresie kap chodnikowych;

15)  napotkanie przez Wykonawcę obiektu archeologicznego pomiędzy drogą dojazdową nr (...) a trasą główną (...);

16)  wadliwy opis przedmiotu zamówienia i błędy projektowe w zakresie zabezpieczenia ekologicznego.

Zdaniem powoda z tego względu powinien zostać przedłużony czas na ukończenie realizacji umowy z dnia 6 grudnia 2011 roku aż do dnia 23 grudnia 2014 roku, ponieważ powód nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności powodujące opóźnienie w realizacji kontraktu.

Ponadto, zdaniem powoda, wskazane przez powoda w/w okoliczności występujące w trakcie realizacji robót oraz okoliczności stanowiące podstawę zawarcia aneksu nr 1 i 2 do umowy z dnia 6 grudnia 2011 roku wpłynęły na niemożliwość wykonania przez powoda Wymaganej Minimalnej Ilości Wykonania w terminie do dnia 14 grudnia 2012 roku. W ocenie powoda w/w okoliczności opóźniły wykonanie robót objętych umową z dnia 6 grudnia 2011 roku w stopniu uzasadniającym wykonanie Minimalnej Wymaganej Ilości Wykonania do dnia 30 kwietnia 2013 roku.

Powód podał, że roszczenie o zapłatę kwoty 11.267.838,84 złotych wynika z tytułu odszkodowania za nienależyte wykonanie przez pozwanego kontraktu lub ewentualnie żąda powyżej kwoty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Powód wskazał, że została udzielona pozwanemu przez (...) S.A. oddział w Polsce gwarancja bankowa na łączną kwotę 11.267.838,84 (jedenaście milionów dwieście sześćdziesiąt siedem tysięcy osiemset trzydzieści osiem 84/100) złotych. Zdaniem powoda, pozwany bezpodstawnie zażądał od powoda zapłaty kar umownych w wysokości 11.267.838,84 zł tytułem rzekomej zwłoki powoda w wykonaniu kontraktu oraz w uzyskaniu Wymagalnej Minimalnej Ilości Wykonania. Pozwany bezpodstawnie uzyskał tę kwotę od gwaranta kosztem powoda. Zgodnie bowiem z umową zawartą z gwarantem powód musiał zwrócić powyższą kwotę gwarantowi, którą pozwany uzyskał mimo braku uprawnienia. W zakresie żądanego odszkodowania powód podał jako podstawę prawną art, 471 k.c., żądając naprawienia szkody wynikłej z nienależytego wykonania kontraktu przez pozwanego.

Powód wskazał, iż ewentualnie dochodzi tej kwoty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia uzyskanego przez pozwanego na podstawie art. 405 k.c. Zdaniem powoda skoro nie było podstaw do naliczenia kar umownych to tym samym pozwany uzyskał w/w kwotę bez podstawy prawnej i to kosztem powoda.

Strona pozwana Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad w odpowiedzi na pozew z dnia 8 sierpnia 2019 roku (data prezentaty - k. 2574 - t 13 i 14) wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda (...) S.A. z siedzibą w M. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kosztów postępowania oraz kosztów zastępstwa procesowego wg norm przypisanych. Pozwany zakwestionował powództwo co do zasady i co do wysokości.

Pozwany uzasadnił powyższe stanowisko faktem, iż wg strony pozwanej, przyczyny przedłużenia robót do 23 grudnia 2014 roku leżą wyłącznie po stronie powoda, a prawo do kwoty 11.267.838,84 (jedenaście milionów dwieście sześćdziesiąt siedem tysięcy osiemset trzydzieści osiem 84/100) złotych z tytułu gwarancji bankowej pozwany nabył w wyniku kar umownych z tytuły zwłoki powoda w wykonaniu kontraktu.

W ocenie pozwanego powód nie jest uprawniony do domagania się przedłużenia czasu na ukończenie.

Według pozwanego to powód zwlekał z rozpoczęciem prac, które zgodnie z harmonogramem powinny się zacząć 1 marca 2012 roku, a faktycznie rozpoczęto je 25 czerwca 2012 roku. Pozwany podniósł, że powyższa sytuacja wynikała z tego, iż powód nie miał możliwości kontynuowania robót ze względu na braki sprzętowe. W związku z czym wykonywał roboty za pośrednictwem podwykonawców. Pozwany stwierdzi, że to powód wyłącznie z własnej winy pozostawał w opóźnieniu z wykonaniem robót.

Dodatkowo według pozwanego z postanowień kontraktu nie wynika uprawnienie powoda, ani obowiązek pozwanego do złożenia oświadczenia woli o treści żądanej przez powoda. Pozwany podniósł, że tylko inżynier kontraktu może określić nowy czas na dokończenie robót i to wyłącznie z przyczyn niezależnych od wykonawcy.

Pozwany podniósł również, że powód nie udowodnił poniesienia szkody w wysokości 11,267.838,84 (jedenaście milionów dwieście sześćdziesiąt siedem tysięcy osiemset trzydzieści osiem 84/100) zł ani też podstawnego wzbogacenia po stronie pozwanego. W tym zakresie pozwany zakwestionował, aby powód zapłacił na rzecz gwaranta kwotę dochodzoną w niniejszej sprawie.

Dodatkowo, pozwany podniósł zarzut wadliwej konstrukcji pozwu twierdząc, że występuje zależność prejudycjalna roszczenia o zasądzenie kwoty dochodzonej przez powoda od wydania przez Sąd orzeczenia zastępującego oświadczenie woli pozwanego. Zdaniem pozwanego roszczenie o zapłatę może uzyskać status wymagalnego jedynie w przypadku uprawomocnienia się wyroku Sądu w zakresie zobowiązania do złożenia oświadczenia woli. W konsekwencji roszczenie o zapłatę jako niewymagalne w dacie zamknięcia rozprawy co do zasady powinno zostać oddalone.

Pozwany wskazał również, że wszystkie roboty budo walne dotyczące przedmiotowej umowy zostały wykonane do dnia 23 grudnia 2014 r., a zatem skoro umowa został już wykonana to powód nie jest już uprawniony po jej wykonaniu do żądania ukształtowania treści umowy lub do ustalenia zmiany Czasu na Ukończenie umowy. Zdaniem pozwanego nie można żądać ukształtowania stosunku prawnego

po wykonaniu zobowiązania.

Powód pismem z dnia 28 czerwca 2016 roku (data prezentaty k. 9134 a.s,) ustosunkował się do odpowiedzi na pozew pozwanego i oświadczył, że zaprzecza wszelkim zarzutom i okolicznościom wskazanym przez pozwanego. Oświadczył również, że poniósł szkodę w wyniku wypłacenia gwarancji pozwanemu, nie zrzekł się dochodzonych roszczeń oraz podał powody przez które czas budowy się opóźnił. Powód również odniósł się do twierdzenia pozwanego, jakoby pozew był wadliwie skonstruowany. Podniósł, że roszczenie o zwrot kwoty 11.267.838,84 (jedenaście milionów dwieście sześćdziesiąt siedem tysięcy osiemset trzydzieści osiem 84/100) złotych jest niezależne od uwzględnienia przez Sąd żądania wydania orzeczenia zastępującego oświadczenie woli.

Pismem procesowym z dnia 31 sierpnia 2016 roku (data prezentaty k. 9609 a.s.) pozwany podtrzymał stanowisko w sprawie.

Strony podtrzymały stanowiska w dalszych pismach procesowych i na rozprawie w dniu 17 maja 2021 roku.

Na podstawie przedstawionego materiału dowodowego Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 27 lipca 2011 roku powód złożył ofertę dotyczącą zawarcia umowy z pozwanym w ramach wszczętego przez pozwanego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego pt. "budowa drogi ekspresowej (...), odcinek (...), Zadanie nr 3: odcinek węzeł (...) - węzeł (...) (wraz z węzłem) i odcinek drogi krajowej nr (...) klasy GP: węzeł (...) - granica administracyjna miasta L.". W dniu 6 grudnia 2011 roku powód i pozwany zawarli kontrakt. Następnie w dniu 12 grudnia 2011 roku sporządzono protokół przekazania terenu budowy (oferta (...) na wykonanie zamówienia pt. "budowa drogi ekspresowej S 17, odcinek (...), Zadanie nr 3: odcinek węzeł (...) - węzeł (...) (wraz z węzłem) i odcinek drogi krajowej nr (...) klasy GP: tuęzeł (...) (załącznik nr 4); umowa z dnia 6 grudnia 2011 roku "NR (...)" (załącznik nr 5); protokół przekazania Placu Budowy z dnia 12 grudnia 2011 roku (załącznik nr 7).

Kontrakt został dwukrotnie zmodyfikowany. W dniu 23 stycznia 2014 roku powód i pozwany zawarli Aneks nr 1 do kontraktu/ na mocy którego doszło do przedłużenia Czasu na Ukończenie przedmiotu Kontraktu o 49 dni ("Aneks nr 1")/ albowiem w ramach realizacji kontraktu/ wystąpiły wyjątkowo niesprzyjające warunki klimatyczne/ które skutkowały brakiem możliwości wykonywania robót. Następnie w dniu 14 lipca 2014 roku powód i pozwany kolejnym aneksem przedłużyli Czas na Ukończenie przedmiotu kontraktu o kolejne 64 dni ("Aneks nr 2")/ ponieważ w trakcie wykonywania robót w rejonie obiektu (...) powód natrafił na nieprzewidziany obiekt archeologiczny/ co skutkowało koniecznością wstrzymania robót na obiekcie (...)/ a w konsekwencji wpłynęło na terminowość robót. W wyniku zawarcia tych aneksów Czas na Ukończenie został przedłużony do dnia 27 marca 2014 roku (aneks nr 1 z dnia 23 stycznia 2014 roku do umowy z dnia 6 grudnia 2011 roku "NR (...)" (załącznik nr 8); aneks nr 2 z dnia 14 lipca 2014 roku do umowy z dnia 6 grudnia 2011 roku "(...)" (załącznik nr 9).

Pozwany przekazał powodowi błędną i niepełną dokumentację projektową dla robót z branży energetycznej, która była również kwestionowana przez operatora urządzeń energetycznych. Tym samym pozwany nie wykonał czynności przygotowawczych co skutkowało opóźnieniem w robotach w związku między innymi z koniecznością oczekiwania na zamienne rozwiązania projektowe. Pozwany przekazał powodowi prawidłową dokumentację projektową dotyczącą branży energetycznej dopiero w listopadzie 2012 roku. Opóźnienie przekazania prawidłowej dokumentacji projektowej spowodowało opóźnienie w wykonywaniu robót.

W dniu 12 grudnia 2011 roku pozwany oświadczył, że przekazał powodowi dokumentację projektową umożliwiającą wykonanie przedmiotu kontraktu. Jednak w trakcie wykonywania robót okazało się, że oświadczenie to nie było prawdziwe między innymi w odniesieniu do dokumentacji niezbędnej dla wykonania robót z branży energetycznej. Pozwany bowiem dopiero w dniu 30 kwietnia 2012 roku przekazał powodowi projekt uzgodniony przez (...) S.A. oddział w L. (Projekt Wykonawczy Tom 7: (a) Część 1 - kolizje; (b) część 2 - oświetlenie; (c) część 3 - zasilanie; (d) część 4 - przebudowa sieci (...); (e) część 1.A - stacja transformatorowa "J. (...)"; (f) część l.B - stacja transformatorowa "E. ST-16"; (g) część l.C - stacja transformatorowa "(...)"). W piśmie z dnia 30 kwietnia 2012 roku Inżynier przesłał "projekt energetyczny do stosowania na kontrakcie" (Protokół Przekazania Placu Budowy z dnia 12 grudnia 2011 roku (załącznik nr 7); Pismo Inżyniera nr ref (...)- (...) (załącznik nr 14).

Przekazana przez Inżyniera w dniu 30 kwietnia 2012 roku dokumentacja projektowa dla robót z branży energetycznej była wadliwa i uniemożliwiała wykonanie części z tych robót. Powód poinformował Inżyniera o tych błędach wskazując między innymi, że konieczna będzie zmiana trasy przebiegu kabli energetycznych, że cześć robót było przewidziane do realizacji w późniejszym terminie w zakresie (...) Oddział L. oraz, że występują kolizje z istniejącą infrastrukturą (pismo (...) z dnia 8 października 2012 roku nr (...) (załącznik nr 22).

W odpowiedzi Inżynier w piśmie z dnia 15 października 2012 roku polecił wykonanie zasilania budynku mieszkaniowego nr (...) na działce (...) (tom 7, część 4, rodź, 8, przyłącze ze stacji transformatorowej J. (...))" (pismo Inżyniera z dnia 15 października 2012 roku nr (...)(załącznik nr 23)).

W dniu 11 października 2012 roku powód poinformował Inżyniera o kolejnym błędzie projektowym. Jak się bowiem okazało zaprojektowany typ stacji transformatorowej (...) ze względu na przestarzałe rozwiązanie projektowe nie był akceptowany przez operatora energetycznego - spółkę (...) S.A. Inżynier w piśmie z dnia 29 października 2012 roku potwierdził konieczność wprowadzenia zmiany i wykonania nowej stacji transformatorowej (...) (pismo (...) z dnia 11 października 2012 roku nr (...) (załącznik nr 24); pismo Inżyniera z dnia 29 października 2012 roku (...) (załącznik nr 25); Operat Geodezyjny nr (...) z dnia 27 listopada 2012 roku (załącznik nr 29); Operat Geodezyjny nr (...) z dnia 29 listopada 2012 roku (załącznik nr 30); Operat Geodezyjny nr (...) z dnia 14 lutego 2013 roku (załącznik nr 31)).

W piśmie z dnia 9 listopada 2012 roku powód poinformował również Inżyniera, że w Dokumentacji Projektowej brak jest nowego sposobu zasilenia budynku mieszkalnego na działce nr (...). Z kolei w odniesieniu do budynku mieszkalnego na działce nr (...) projekt przewidywał wykonanie zasilania przy użyciu kabli, na które nie wyrażał zgody właściciel sieci spółka (...) S.A. W konsekwencji w dniu 21 listopada 2012 roku odbyło się spotkanie przedstawicieli (...) S.A., Inżyniera oraz Projektanta. Dopiero po spotkaniu pismem z dnia 23 listopada 2012 roku Inżynier przesłał powodowi poprawione rozwiązania projektowe, co umożliwiło kontynuowanie robót (Pismo (...) z dnia 8 listopada 2012 roku nr (...) (załącznik nr 26); notatka służbowa nr (...) z dnia 21 listopada 2012 roku (załącznik nr 27); pismo Inżyniera z dnia 22 listopada 2012 roku nr (...) (załącznik nr 28)),

Wyżej wymienione okoliczności miały wpływ na roboty określone w harmonogramie w sekcji WL, WL, 1, 3, 4, 5, 6, 7 (opinia instytutu - k. 10564 - 10571, k. 11391 -11393).

Kontrakt przewidywał wzmacnianie nasypów przy pomocy geosyntetyków. Zgodnie ze (...) Powód mógł zastosować geosyntetyk (...) (typ A i B) firmy (...) lub geosyntetyk równoważny (Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10)).

W dniu 23 kwietnia 2012 roku powód zgłosił Inżynierowi wniosek o akceptację geosyntetyku(...) typu "A" oraz (...) typu "B” firmy (...) do wykonania nasypów. G. (...) został objęty tym wnioskiem wykonawcy, ponieważ był około 10 raz tańszy niż od geosyntetyku (...) (zeznania świadka J. M. - k. 8151 - 8152).

Geosyntetyk (...) spełniał wymogi (...), co potwierdzała załączona do wniosku materiałowego dokumentacja (Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10); wniosek o zatwierdzenie materiału nr (...)(załącznik nr 32); wniosek o zatwierdzenie materiału nr (...) (załącznik nr 33), wniosek o zatwierdzenie materiału nr (...)(załącznik nr 34)).

Pomimo tego Inżynier odrzucił wniosek materiałowy powoda wskazując na niezgodność Geosyntetyku (...) z (...) Powód kilkukrotnie zwracał się do Inżyniera wnosząc o zatwierdzenie tego materiału i uzasadniając zgodność tego materiału z Kontraktem. Inżynier jednak ciągłe odmawiał zaakceptowania Geosytnetyku (...) (Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10); wniosek o zatwierdzenie materiału nr (...) (załącznik nr 32); wniosek o zatwierdzenie materiału nr (...) (załącznik nr 33), wniosek o zatwierdzenie materiału nr (...) (załącznik nr 34), Wniosek o zatwierdzenie materiału nr (...)(załącznik nr 38), wniosek o zatwierdzenie materiału nr (...) (załącznik nr 39); pismo Projektanta nr (...); pismo (...) z dnia 5 czerwca 2012 roku nr (...) (załącznik nr 36); pismo (...) z dnia 18 czerwca 2012 roku nr (...) (załącznik nr 37); pismo Inżyniera z dnia 20 czerwca 2012 roku nr(...) (załącznik nr 40); pismo Inżyniera z dnia 25 łipca 2012 roku nr (...) (załącznik nr 41)).

W związku z brakiem akceptacji Geosyntetyku (...) powód nie mógł rozpocząć wykonywania robót. Zgodnie bowiem z (...) każdy materiał mający być wykorzystany w ramach robót musi być uprzednio zaakceptowany przez Inżyniera (Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10)).

Ostatecznie jednak w dniu 28 sierpnia 2012 roku Inżynier zaakceptował zgłoszony przez powoda Geosyntetyk (...), jako materiał równoważny w stosunku do wskazanego w (...) Geosyntetyku (...) (Wniosek o zatwierdzenie materiału nr (...) (załącznik nr 42), (...) (Załącznik nr 43)).

Zdarzenie dotyczące terminu zatwierdzenia przez inżyniera kontraktu zaproponowanego przez powoda geosyntetyku do wzmocnienia nasypów nie miało wpływu na czas na ukończenie (opinia instytutu - k. 10572 - 10576, k. 11394 -11395).

W dniu 24 maja 2012 roku powód powiadomił Inżyniera, że w trakcie realizacji gazociągu wysokiego ciśnienia między punktami 5-6 na wysokości km 9+680 — 9+730 wystąpiło wypłycanie rurociągu uniemożliwiające prowadzenie prac. Powód zwrócił się jednocześnie do Inżyniera z prośbą o przekazanie rozwiązania umożliwiającego usunięcie zjawiska wypływania rurociągu i pozwalającego na kontynuowanie robót. Powód wskazał, że przeszkoda ta może mieć wpływ na przedłużenie Czasu na Ukończenie. W odpowiedzi na pismo powoda z dnia 24 maja 2012 roku Inżynier zwrócił się do powoda z prośbą o dokonanie inwentaryzacji terenu istniejącego na trasie gazociągu. W celu przyśpieszenia prac nad prawidłową dokumentacją powód wykonał inwentaryzację, a następnie pismem z dnia 12 czerwca 2012 roku przesłał ją Inżynierowi wskazując, że w rejonie kolizyjnym roboty ziemne nie zostały rozpoczęte (pismo (...) z dnia 24 maja 2012 roku nr (...) (załącznik nr 44); Pismo Inżyniera z dnia 31 maja 2012 roku nr (...) (załącznik nr 45); Pismo Wykonawcy z dnia 12 czerwca 2012 roku nr (...) (załącznik nr 46)),

Po wykonaniu przez powoda inwentaryzacji terenu Inżynier przesłał powodowi w dniu 21 czerwca 2012 roku dokumentację projektową, po czym przekazaną dokumentację projektową uzupełnił w dniu 25 czerwca 2012 roku (pismo Inżyniera z dnia 21 czerwca 2012 roku nr (...) wraz z załącznikiem (załącznik nr 47); pismo z dnia 25 czerwca 2012 roku nr (...) (załącznik nr 48)).

Pomimo przekazania przez Inżyniera dokumentacji projektowej dla robót z zakresu przebudowy sieci gazowej i wodociągowo-kanalizacyjnej/ zmiany wprowadzone przez Inżyniera okazały się być niewystarczające dla prawidłowej realizacji robót. Pismem z dnia 15 czerwca 2012 roku powód powiadomił Inżyniera o dalszym występowaniu zjawiska wypłycania rurociągu oraz zwrócił się do Inżyniera o przekazanie rozwiązania umożliwiającego kontynuowanie robót. Powód wskazał również/ że dalsze wypłycanie rurociągu może mieć wpływ na przedłużenie Czasu na Ukończenie (pismo (...) z dnia 15 czerwca 2012 roku nr (...) (załącznik nr 49)).

Inżynier przesłał powodowi dokumentację projektową dla tych robót dopiero w dniach 4 lipca 2012 roku oraz 17 lipca 2012 roku (pismo Inżyniera z dnia 3 lipca 2012 roku nr (...) (załącznik nr 50); pismo Inżyniera z dnia 18 lipca 2012 roku nr (...) (załącznik nr 52)).

W ramach wykonywania robót w zakresie przebudowy sieci gazowej i wodociągowo- kanalizacyjnej okazało się również, że przewidziany w Dokumentacji Projektowej rodzaj rur - (...) mm, nie uzyskał akceptacji Zakładu (...). Zakład (...) wymagał, aby zastosowane zostały rury typu (...) mm. Powód zwrócił się do Inżyniera o wydanie polecenia i przekazanie instrukcji oraz wskazał, że okoliczność ta może mieć wpływ na przedłużenie Czasu na Ukończenie (pismo (...) z dnia 13 czerwca 2012 roku nr (...)(załącznik nr 53)).

W konsekwencji po upływie dwóch tygodni, pismem z dnia 27 czerwca 2012 roku Inżynier przekazał powodowi zamienną dokumentację dotyczącą przebudowy kolizji nr 3 gazociągu średniego ciśnienia (pismo Inżyniera z dnia 17 czerwca 2012 roku nr (...) (załącznik nr 54); dokumentacja zmienna dotycząca planu przebudowy sieci gazowej (1 karta) (załącznik nr 55)).

W dniu 10 sierpnia 2012 roku powód powiadomił Inżyniera o kolejnej przeszkodzie, tj. o braku możliwości prowadzenia robót związanych z przebudową sieci gazowej i wodociągowej na posesji (...) (działka numer (...)) w miejscowości D.. Zaprojektowana do przebudowy sieć gazowa średniego ciśnienia i wodociągowa przebiegała na posesji (...) przez istniejący system drenarski przydomowej oczyszczalni ścieków, który w przypadku prowadzenia robót musiał być częściowo zdemontowany, co jednak uniemożliwiłoby odprowadzenie ścieków z budynku mieszkalnego. Powód zwrócił się do Inżyniera o przekazanie rysunków i instrukcji, umożliwiających wykonanie tych robót jednocześnie wskazując, że okoliczność ta może mieć wpływ na przedłużenie Czasu na Ukończenie (pismo (...) z dnia 10 sierpnia 2012 roku nr (...) (załącznik nr 56)).

Po prawie trzech tygodniach Inżynier wydał polecenie zlikwidowania zbiornika przekazując powodowi dodatkową dokumentację projektową w zakresie przebudowy sieci gazowej i wodociągowej w ramach posesji (...) (pismo Inżyniera z dnia 29 sierpnia 2012 roku nr (...) (załącznik nr 57); pismo Inżyniera z dnia 29 sierpnia 2012 roku nr (...) (załącznik nr 58)).

W dniu 3 września 2012 roku powód poinformował Inżyniera, że występuje konieczność uzupełnienia dokumentacji projektowej w zakresie współrzędnych geodezyjnych dotyczących załamań pionowych wodociągów. Powód zwrócił się do Inżyniera o przekazanie instrukcji i prawidłowych rysunków umożliwiających realizację tych robót Powód jednocześnie wskazał, że brak współrzędnych geodezyjnych w Dokumentacji Projektowej może mieć wpływ na przedłużenie Czasu na Ukończenie (pismo (...) z dnia 3 września 2012 roku nr (...) (załącznik nr 59)).

W odpowiedzi na powiadomienie powoda, Inżynier przekazał w dniu 12 września 2012 roku współrzędne geodezyjne punktów projektowanej trasy wodociągowej (pismo Inżyniera z dnia 12 września 2012 roku, nr (...) (załącznik nr 60).

Kolejną przeszkodą uniemożliwiającą wykonywanie robót sieci gazowej średniego ciśnienia i wodociągowej była kolizja robót z niezinwentaryzowanym zbiornikiem nieczystości przy posesji (...), co powód odkrył w trakcie wykonywania robót i o czym niezwłocznie poinformował Inżyniera w dniu 4 września 2012 roku. Powód zwrócił się do Inżyniera o przekazanie instrukcji i rysunków umożliwiających wykonanie tych robót. Powód jednocześnie wskazał, że kolizja ta może mieć wpływ na przedłużenie Czasu na Ukończenie (pismo (...) z dnia 4 września 2012 roku nr (...) (załącznik nr 61)).

Po ponad dwóch tygodniach, w piśmie z dnia 20 września 2012 roku Inżynier przekazał dokumentację projektową pt. "Plan przebudowy gazociągu średniego ciśnienia z korektą trasy przyłącza gazowego" (pismo Inżyniera z dnia 20 września 2012 roku nr (...) (załącznik nr 62)).

W dniu 17 września 2012 roku powód powiadomił Inżyniera, że brak jest możliwości zastosowania kamionkowych rur kanalizacyjnych przewidzianych w ST, Powód zaproponował jednocześnie zastosowanie rur o innych parametrach rozwiązujący problem braku możliwości zastosowania rur przewidzianych w ST, Rozwiązanie to zostało zaakceptowane przez Inżyniera w dniu 24 września 2012 roku (pismo (...) z dnia 17 września 2012 roku nr (...) (załącznik nr 63); pismo Inżyniera z dnia 24 września 2012 roku nr (...) (załącznik nr 64).

Powód wykonując roboty natrafił również na skupisko drzew nieujętych w planie wycinki drzew kolidujących z nowobudowaną siecią gazową. Kolizja ta miała miejsce w rejonie posesji (...). Pismem z dnia 17 września 2012 roku powód powiadomił Inżyniera o napotkanej kolizji (pismo (...) z dnia 17 września 2012 roku nr (...) (załącznik nr 65)).

Po upływie dwóch tygodni, w dniu 2 października 2012 roku Inżynier polecił zgodnie z klauzulą 3.3 Warunków Kontraktu wycięcie dodatkowych drzew znajdujących się w rejonie posesji (...) (pismo Inżyniera z dnia 2 października 2012 roku nr (...) (załącznik nr 66).

W dniu 29 listopada 2012 roku powód poinformował Inżyniera, że w trakcie realizacji robót związanych z przepięciem sieci gazowej średniego ciśnienia natrafiono na istniejący fragment sieci gazowej nieujętej w Dokumentacji Projektowej (pismo (...) z dnia 28 listopada 2012 roku nr (...) (załącznik nr 67)).

Inżynier przekazał powodowi decyzję po 42 dni. Dopiero bowiem w dniu 10 stycznia 2013 roku Inżynier przekazał Powodowi dokumentację projektową przebudowy planu gazociągu Dn 63 (pismo Inżyniera z dnia 8 stycznia 2013 roku (...) (załącznik nr 68)).

W/w okoliczności miały wpływ na roboty określone w harmonogramie w sekcji WL,1,4,5, 6, 7 (opinia instytutu - k. 10575 - 10586, k. 11396 - 11403).

Zgodnie z punktem 5.3.1 (...)powód obowiązany był wyłącznie do badania stateczności skarp nasypów o wysokości równej bądź wyższej niż 5 metrów, które stanowiły niespełna 10% długości nasypów trasy głównej budowanego odcinka drogi (...) (Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10); Pismo (...) z dnia 16 czerwca 2014 roku nr (...)(załącznik nr 51)).

W trakcie wykonywania Kontraktu, w dniu 7 sierpnia 2012 roku Inżynier wydał polecenie wykonania badań stateczności wszystkich nasypów realizowanych w ramach Kontraktu, w tym nasypów o wysokościach mniejszych niż 5 metrów stanowiących ponad 90% nasypów trasy głównej budowanego odcinka drogi (...) (protokół z narady technicznej nr 23 z dnia 7 sierpnia 2012 roku (załącznik nr 69); Pismo (...) z dnia 16 czerwca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 51)).

W odpowiedzi na to polecenie powód został zmuszony do wstrzymywania robót w celu przeprowadzenia analizy stateczności skarp nasypów, o czym poinformował Inżyniera, w piśmie z dnia 28 sierpnia 2012 roku (pismo (...) z dnia 28 sierpnia 2012 roku nr (...) (załącznik nr 70)).

W piśmie z dnia 29 sierpnia 2012 roku Inżynier stwierdził, że konieczność wykonania dodatkowej analizy stateczności skarp nasypów wynikała z chęci użycia przez Powoda do wykonania tych nasypów materiału innego niż założony przez Projektanta. Jak stwierdził Inżynier "[projektant założył w całości budowę nasypów z materiału pozyskanego z dokopu [...]. jeśli Wykonawca decyduje się na wykorzystanie materiału pochodzącego z wykopów zamiast z dokopu to zobowiązany jest przedstawić projekt stateczności skarp uwzględniający parametry materiału innego niż założony przez Projektanta" (pismo Inżyniera z dnia 29 sierpnia 2012 roku nr (...)(załącznik nr 71)).

W związku z tym powód wykonał analizy stateczności nasypów poniżej 5 metrów, w tym w pierwszej kolejności analizę nasypów o wysokości do 3,5 metra (pismo (...) z dnia 30 sierpnia 2012 nr (...) (załącznik nr 73); analiza stateczności nasypów do 3,5 m (załącznik nr 74)).

Pismem z dnia 4 września 2012 roku Inżynier odmówił akceptacji przedłożonej przez Powoda analizy stateczności nasypów do wysokości 3,5 metra wskazując, że analiza ta nie zawiera oświadczenia, iż została wykonana zgodnie z obowiązującymi przepisami techniczno-budowlanymi. Następnie w dniu 19 września 2012 roku Inżynier zaakceptował te same analizy stateczności nasypów o wysokości do 3,5 metra (pismo Inżyniera z dnia 4 września 2012 roku nr (...) (załącznik nr 75); pismo wykonawcy z dnia 5 września 2012 roku nr (...) (załącznik nr 76); pismo Inżyniera z dnia 18 września 2012 roku nr (...) (załącznik nr 77); pismo Inżyniera z dnia 4 października 2012 roku nr (...) (załącznik nr 78)).

Powód sukcesywnie wykonywał i przekazywał Inżynierowi pozostałe analizy stateczności, w tym dla odcinków nasypów o wysokości pomiędzy 3,5 a 5 metrów. Analizy te zostały zawarte w opracowaniach dla pozostałych odcinków trasy głównej a powód uzyskał możliwość prowadzenia robót dotyczących tych nasypów w dniu 14 listopada 2012 roku (pismo (...) z dnia 3 października 2012roku nr (...) wraz z analizą stateczności (załącznik nr 79); pismo (...) z dnia 9 października 2012 roku nr(...)(załącznik nr 92); pismo (...) z dnia 10 października nr (...) (załącznik nr 128); pismo (...) z dnia 10 października 2012 roku nr (...) (załącznik nr 134), zeznania świadków J. M. - k. 8151 - 8152, W. C. - k. 8141 - 8144, C. P. - k. 8152, R. B. - k. 8144 - 8145)).

Polecenie Inżyniera wykonania dodatkowych analizy stateczności nasypów o wysokości do 5 metrów spowodowało wstrzymywanie wykonywania w okresie pomiędzy wydaniem polecenia w dniu 7 sierpnia 2012 roku a akceptacją przez Inżyniera analizy w dniu 14 listopada 2012 roku, tj. w okresie 99 dni.

W/w okoliczności nie miały wpływu na czas na ukończenie (opinia instytutu

- k. 10586 -10590, 11404).

W trakcie wykonywania robót okazało się, że występuje kolizja w dokumentacji projektowej pomiędzy materacem bazowym a konstrukcją nawierzchni. W dniu 6 września 2012 roku powód powiadomił Inżyniera o kolizji materacy bazowych z konstrukcją nawierzchni trasy głównej budowanego odcinka S17 oraz zwrócił się do Inżyniera o wydanie instrukcji łub dodatkowych rysunków, które pozwolą rozwiązać problem kolizji materaca bazowego z konstrukcją nawierzchni. Pismem z dnia 17 września 2012 roku Inżynier ograniczył się do stwierdzenia, że "w przypadkach koniecznych [...] dla umknięcia kolizji należy przygotować podłoże pod nasypy zbrojone przez dokonanie odcinkowych wykopów to niezbędnym zakresie przekroju poprzecznego" oraz, że pochylenie i stan powierzchni podłoża winny uniemożliwić poślizg na styku geotkanina - podłoże", Inżynier jednak nie przekazał Powodowi rozwiązania projektowego umożliwiającego rozwiązanie problemu kolizji materaca bazowego z konstrukcją nawierzchni (pismo (...) z dnia 6 września 2012 roku nr (...) (załącznik nr 80)).

Wobec braku rozwiązania przez Inżyniera zaistniałego problemu powód zwrócił się do Inżyniera o podanie zakresu i głębokości niezbędnego wykopu, w celu ułożenia materaca bazowego, który ma służyć wzmocnieniu nasypu jednocześnie wskazując, że kolizja materaca może mieć wpływ na przedłużenie Czasu na Ukończenie (pismo (...) z dnia 27 września 2012 roku (...)

(...) (załącznik nr 81)).

W dniu 17 października 2012 roku Inżynier przekazał Powodowi zamienną Dokumentację Projektową - schemat połączenia poszczególnych konstrukcji nawierzchni - do stosowania w przypadku kolizji materaca bazowego z konstrukcją nawierzchni (pismo Inżyniera z dnia 17 października 2012 roku nr (...) (załącznik nr 82)).

W istocie wystąpiły kolizje materacy z konstrukcją. Zdarzenie to miało wpływ na roboty określone w harmonogramie w sekcji WJ, 1, 2, 4, 5, 6 i trwało ono w okresie 07.09.2012 r. - 17.10.2012 r. tj. od zgłoszenia kolizji przez wykonawcę do otrzymania przez wykonawcę od inżyniera schematów połączenia poszczególnych warstw konstrukcji nawierzchni (opinia instytutu - k. 10 591-10 10 594, k. 11 405).

W dniu 17 maja 2013 roku po rozpoczęciu robót dotyczących wykonywania ław fundamentowych przy podporze 2 wiaduktu drogowego (...) Powód zidentyfikował błąd w Dokumentacji Projektowej polegający na przesunięciu osi ciosów na podporze nr 2. Różnica między osią ciosów ustroju nośnego a osią fundamentów wynosiła 1 metr (pismo (...) z dnia 16 czerwca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 51)/ zeznania świadków J. M. - k. 8151 - 8152, C. P. - k. 8152)).

W dniu 28 maja 2013 roku powód wskazał, że błędy w dokumentacji projektowej mogą mieć wpływ na przedłużenie Czasu na Ukończenie. Brak było bowiem możliwości realizacji robót związanych ze zbrojeniem fundamentu dla podpory obiektu (...). Jednocześnie w nawiązaniu do ustaleń ze spotkania, które odbyło się w dniu 17 maja 2013 roku Powód przesłał szkic geodezyjny przedstawiający przesunięcie osi ciosów na podporze nr 2 obiektu (...) oraz zwrócił się do Inżyniera o wydanie instrukcji co do dalszego prowadzenia robót (pismo (...) z dnia 28 maja 2013 roku nr (...) (załącznik nr 85); pismo (...) z dnia 16 czerwca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 51), zeznania świadków J. M. - k. 8151 - 8152, C. P. - k. 8152)).

Inżynier dostarczył powodowi zamienne rysunki projektowe nr (...) i nr (...) dopiero w dniu 6 czerwca 2013 roku. Niezwłocznie po dostarczeniu tych zamiennych rysunków projektowych powód na ich podstawie zamówił pręty zbrojeniowe dla ław fundamentowych podpory nr 2 obiektu (...) (Pismo (...) z dnia 16 czerwca 2014 roku nr (...)(załącznik nr 51, zeznania świadków J. M. - k. 8151 - 8152, C. P. - k. 8152),

Pręty zbrojeniowe zostały dostarczone na plac budowy później niż planowano, co umożliwiło wznowienie robót związanych ze zbrojeniem fundamentu dla podpory obiektu (...) dopiero w dniu 12 czerwca 2013 roku (pismo (...) z dnia 16 czerwca 2014 roku nr (...), zeznania świadków J. M. - k. 8151 - 8152, C. P. - k. 8152).

W/w okoliczności miały wpływ na roboty określone w harmonogramie w sekcji 1. Zdarzenie trwało w okresie 28.05.2013 r. - 06.06.2013 r. tj. od zgłoszenia błędów przez wykonawcę do otrzymania przez wykonawcę od inżyniera rewizji rysunków (opinia instytutu - k. 10 595-10 597, k. 11 406).

Zastane na Placu Budowy warunki gruntowe odbiegały od przewidzianych w Dokumentacji Projektowej. W związku z tym koniecznym było dodatkowe wzmocnienie gruntu przy pomocy cementu i wapna tak, aby osiągnąć normy wskazane w (...).

W trakcie wykonywania robót okazało się, że zastane na Placu Budowy warunki gruntowe wymagają dodatkowego wzmocnienia, aby można było na nich wybudować odcinek drogi ekspresowej (...). Wykonane przez powoda badania geologiczne ujawniły, że na odcinku budowanej trasy drogi ekspresowej (...) km 1+610 - 11+200 w podłożu gruntowym, pod warstwą powierzchniowego humusu zalegają grunty spoiste, lessy i lessopodobne, pochodzenia eolitycznego - gliny pylaste, gliny zwięzłe i pyły w stanie konsystencji plastycznym i twardoplastycznym. Grunty lessowe i lessopodobne są szczególnie podatne na zmiany deformacyjne wynikające z ich zmiennej wilgotności. W warunkach nagłego nasycenia wodą następuje gwałtowna redukcja ich objętości, która określana jest terminem "osiadania zapadowego". W konsekwencji podłoże na części Placu Budowy nie spełniało wymogów wytrzymałościowych dla bezpośredniego posadowienia drogi (operaty geodezyjne (załącznik nr 86)),

Wobec występowania "słabych" gruntów, konieczne było ich dodatkowe wzmocnienie. Konieczność wykonania wzmocnienia potwierdzał również przedłożony przez powoda program badawczy oparty na dokumencie "wytyczne wzmocnienia podłoża gruntowego to budownictwie drogowym". Jak wskazano we wnioskach programu badawczego "zestawienie przeprowadzonych badań wskazuje jednoznacznie, że konieczne było wzmocnienie podłoża w świetle wymagań (...) i stwierdzonego stanu nośności gruntu. Jak również stwierdzono w programie badawczym "możemy stwierdzić, że w wykopach występują grunty zaliczone do kategorii nośności G2, G3 i G4. Zgodnie z wymogami Dokumentacji Projektowej oraz obowiązującymi przepisami, podłoże pod warstwy konstrukcyjne powinno być doprowadzone do kategorii nośności Gl" (program badawczy z 28 stycznia 2014 roku oparty na dokumencie "Wytyczne wzmocnienia podłoża gruntowego w budownictwie drogowym" opracowany przez IBDIM (2002) (załącznik nr 89)).

Powód wykonał dodatkowe wzmocnienia podłoża w wykopach z zastosowaniem wapna oraz cementu, a Inżynier odebrał tak wzmocnione podłoże w wykopie (operaty geodezyjne (załącznik nr 86); kopia wpisów do Dziennika Budowy nr (...) 1 tom 1 (załącznik nr 87); pismo (...) z dnia 20 lutego 2014 roku (załącznik nr 88)),

W dniu 1 kwietnia 2014 roku powód poinformował Inżyniera, że konieczność wzmocnienia gruntu może skutkować przedłużeniem Czasu na Ukończenie (pismo (...) z dnia 1 kwietnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 90); pismo Inżyniera z dnia 15 kwietnia 2014 roku nr(...) (załącznik nr 91)).

Wykonanie wzmocnienia podłoża w wykopach, powstałe w wyniku niedostosowania Dokumentacji Projektowej do rzeczywistych warunków gruntowych panujących na Placu Budowy, spowodowało opóźnienie w wykonywaniu robót (Pismo (...) z dnia 16 czerwca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 51), zeznania świadków J. M. - k. 8151 - 8152, W. C. - k. 8141 - 8144, C. P. - k, (...), R. B. - k. 8144 - 8145)).

Z uwagi na zmianę przez projektanta parametrów zagęszczenia gruntów drogi ekspresowej (...) wykonawca wykonał dodatkowe roboty, które nie były objęte kontraktem głównym. Dlatego też wydłużenie czasu na ukończenie robót było niezależne od wykonawcy. Zdarzenie to miało wpływ na roboty określone w harmonogramie w sekcji WJ, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8. Czas trwania zdarzeń dla poszczególnych sekcji przedstawiał następująco: sekcja 1-14 dni; 2- 41 dni, WJ - 9 dni, 3-5 dni, 4-1 dzień, 5-14 dni, 6-16 dni, 8-5 dni (opinia instytutu - k. 10 597- 10 603, k. 11407-11 408).

W dniu 29 stycznia 2013 roku powód powiadomił Inżyniera o brakach i błędach w Dokumentacji Projektowej dotyczącej wykonania drenażu odwadniającego pas rozdzielający jezdnie. Polegały one w szczególności na brakach rysunków wskazujących dokładne przebiegi trasy drenażu wraz z lokalizacją studni drenarskich i rewizyjnych/ nie wskazaniu punktów "wpięcia" drenażu do studni kanalizacji deszczowej czy też braku wskazania grubości poszczególnych warstw obsypki i podsypki (Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10); pismo (...) z dnia 29 stycznia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 93)).

Dokumentacja ta nie zawierała również rozwiązania przejęcia wody opadowej z pasa rozdzielającego jezdnię/ co było sprzeczne z § 33 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 roku w sprawie warunków technicznych/ jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (pismo (...) z dnia 18 marca 2013 roku nr (...) (załącznik nr 94)).

W związku z tym 8 maja 2013 roku Inżynier przekazał powodowi dodatkową Dokumentację Projektową dotyczącą wykonania drenażu w pasie rozdzielającym jezdnie oraz odprowadzania wody z tego pasa. W związku z przekazaniem tej dodatkowej dokumentacji projektowej powód zwrócił się do pozwanego o wszczęcie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na roboty dodatkowe wskazując, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku - Prawo zamówień publicznych powód nie może rozpocząć wykonywania tych robót do chwili udzielenia zamówienia publicznego (pismo Inżyniera z dnia 7 maja 2013 roku nr (...) (załącznik nr 95); pismo (...) z dnia 8 maja 2013 roku nr (...) (załącznik nr 96)).

Pismem z dnia 19 lipca 2013 roku Inżynier zmienił przekazaną w maju 2013 roku Dokumentację Projektową zmieniającą profil podłużny jezdni prawej trasy głównej na odcinku od km 5+366.89 do km 6+120,6 (pismo Inżyniera z dnia 19 lipca 2013 roku nr (...) (załącznik nr 97)).

Niespełna miesiąc później Inżynier po raz kolejny zmienił dokumentację projektową odwodnienia pasa dzielącego jezdnie i zwrócił się do powoda o przedstawienie wyceny zmienionych robót (pismo Inżyniera z dnia 13 sierpnia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 98)).

W dniu 20 sierpnia 2013 roku powód przedstawił pozwanemu wycenę wykonania drenażu w pasie dzielącym jezdnie, a następnie poinformował Inżyniera, że na podstawie ustaleń dokonanych na spotkaniu z pozwanym i Inżynierem przystąpił do realizacji robót według zamiennej Dokumentacji Projektowej, która została przekazana mu przez Inżyniera w dniu 7 maja 2013 roku (zeznania świadków J. M. - k. 8151 - 8152, W. C. - k. 8141 - 8144, C. P. - k. 8152, R. B. - k. 8144 - 8145, pismo (...) z dnia 20 sierpnia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 99); pismo (...) z dnia 21 sierpnia 2013 roku nr(...) (załącznik nr 100)).

W dniu 26 sierpnia 2013 roku Inżynier ostatecznie zaakceptował przedłożoną przez powoda wycenę wykonania robót i wydał polecenie realizacji robót. Następnie w dniu 28 sierpnia 2013 roku Inżynier przekazał powodowi ostateczną wersję zamiennej Dokumentacji Projektowej wraz z poprawionym przedmiarem robót (pismo Inżyniera z dnia 20 sierpnia 2013 roku nr (...)(załącznik nr 101); pismo Inżyniera z dnia 28 sierpnia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 102)).

Zdarzenie to miało wpływ na roboty określone w harmonogramie w sekcji WL, WJ, 3, 4, 5, 6, 8. Okresy, w których opóźnienia z tego względu wystąpiły to: 29.01.2014 r. - 08.05.2014 r. (brak rozwiązania projektowego dla drenażu) oraz 19.07.2013 r. - 20.08.2013 r. (brak rozwiązania projektowego dla odwodnienia przejazdu awaryjnego) - (opinia instytutu - k. 10 604-10 609, k. 11 409),

Przekazana przez pozwanego dokumentacja projektowa dla przepustów nr 6.3,12,12.2,12.3 okazała się być wadliwa. W konsekwencji w dniu 8 lipca 2013 roku Inżynier przekazał powodowi zamienną dokumentację dla wzmocnienia nad Przepustami (pismo Inżyniera z dnia 5 lipca 2013 roku nr (...) (załącznik nr 103); kopia projektu wykonawczego tom 3 podtom 19 przepusty skrzynkowe nr 6.3,12,12.2,12.3 wzmocnienie nad przepustami (załącznik nr 104)).

Dokumentacja zamienna, którą przekazał Inżynier również była błędna i w dalszym ciągu nie pozwalała na wykonanie robót. Powód we własnym zakresie zaproponował rozwiązanie celem umożliwienia realizacji robót (pismo (...) z dnia 10 lipca 2013 roku nr(...) (załącznik nr 105)).

Inżynier zaakceptował propozycję Powoda w zakresie dodatkowego wzmocnienia nad przepustami (pismo Inżyniera z dnia 18 lipca 2013 roku nr (...) (załącznik nr 106)).

Zdarzenie to miało wpływ na roboty określone w harmonogramie w sekcji WJ oraz 6. Okresy, w których z tego względu opóźnienia wystąpiły to : 11.07.2013 r. - 22.07.2013 r. (opóźnienie w przekazaniu dokumentacji); 14,10.2013 r. - 16.10.2013 r. (realizacja robót dodatkowych dla przepustu 6.3); 29.07.2013 - 31.07.2013 r, (realizacja robót dodatkowych dla przepustu 12); 03.09.2013 r. - 11.09.2013 r, (realizacja robót dodatkowych dla przepustu 12.2); 04,12.2013 r. - 05.12.2013 r. (realizacja robót dodatkowych dla przepustu 12.3) - (opinia instytutu - k. 10 610- 10 615, k. 11 410).

Powód wykonał dwie nitki obiektu (...) zgodnie z Dokumentacją Projektową przedstawioną przez pozwanego. Roboty zostały odebrane przez Inżyniera. Jednak po wykonaniu robót, w ramach inwentaryzacji powykonawczej okazało się, że niezbędne jest wykonanie korekty niwelety dla obu jezdni obiektu (...). Na tym etapie bowiem ujawniły się błędy w Dokumentacji Projektowej przekazanej przez pozwanego. Konieczność reprofilacji skutkowała opóźnieniem wykonania robót.

W dniu 9 listopada 2012 roku powód przesłał Inżynierowi projekt deskowania dla obiektu (...) - nitka prawa rewizja 2 opracowany na podstawie przekazanej przez pozwanego Dokumentacji Projektowej, Inżynier zaakceptował zgłoszony przez powoda projekt deskowania (pismo (...) z dnia 9 listopada 2012 roku nr (...) (załącznik nr 107); pismo Inżyniera z dnia 3 grudnia 2012 roku nr (...)(załącznik nr 108)).

Następnie powód w dniu 20 grudnia 2012 roku przekazał Inżynierowi do akceptacji program sprężania dla obiektu (...) jezdni prawej i lewej wraz z Programem Zapewnienia Jakości dla sprężania płyty pomostu. Powód przekazał również Inżynierowi projekt technologiczny betonowania - ustrój nośny (...) - jezdnia prawa. Jednocześnie Inżynier pismem z dnia 10 stycznia 2013 roku zażądał od powoda przedłożenia operatów geodezyjnych dla nitki prawej obiektu (...), które Inżynier zaakceptował (pismo (...) z dnia 20 grudnia 2012 roku nr (...) (załącznik nr 109); pismo (...) z dnia 8 stycznia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 110); pismo Inżyniera z dnia 10 stycznia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 111)).

Roboty związane ze zbrojeniem oraz deskowaniem ustroju nośnego prawej nitki obiektu (...) zostały zgłoszone do odbioru w dniu 15 stycznia 2013 roku. Natomiast w dniu 17 stycznia 2013 roku dokonano zabetonowania ustroju nośnego jezdni prawej (...) (wpisy do dziennika budowy (...) (załącznik nr 112)).

W dniu 28 lutego 2013 roku powód uzyskał pozytywne wyniki wytrzymałości betonu z jezdni prawej, wykonanej na podstawie zatwierdzonego przez Inżyniera Programu Zapewnienia Jakości betonowania w warunkach zimowych. Na podstawie otrzymanych wyników powód przystąpił do sprężania obiektu, które realizowano w dniach 28 lutego 2013 roku do 1 marca 2013 roku (pismo Inżyniera z dnia 22 stycznia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 113)).

Pismem z dnia 4 kwietnia 2013 roku powód powiadomił Inżyniera o konieczności wprowadzenia zmiany niwelety na jezdni prawej obiektu (...), w związku z otrzymanymi w trakcie inwentaryzacji powykonawczej płyty ustroju wynikami rzędnych wysokościowych (pismo (...) z dnia 4 kwietnia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 114); operat geodezyjny (załącznik nr 115)).

Projekt deskowania dla nitki lewej obiektu (...) Powód przekazał Inżynierowi w dniu 13 grudnia 2012 roku. Projekt ten został przygotowany przez powoda na podstawie przekazanej przez pozwanego Dokumentacji Projektowej. Po uzupełnieniu na wezwanie Inżyniera projektu deskowania, Inżyniera zaakceptował przedłożony przez powoda projekt (pismo (...) z dnia 13 grudnia 2012 roku nr (...) (załącznik nr J46); pismo Inżyniera z dnia 31 grudnia 2012 roku nr (...) (załącznik nr 117); pismo Inżyniera z dnia 22 stycznia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 118)).

Powód przedłożył również Inżynierowi operaty geodezyjne dla nitki prawej obiektu (...), które Inżynier zaakceptował (operaty geodezyjne (załącznik nr 115)).

Powód zakończył roboty związane ze zbrojeniem oraz deskowaniem dla nitki lewej obiektu (...) w dniu 26 lutego 2013 roku zgłaszając te roboty do odbioru, W dniu 27 lutego 2013 roku powód zabetonował ustrój nośny jezdni lewej obiektu (...) (kopia wpisów do dzienników budowy (załącznik nr 220)).

W dniu 27 marca 2013 roku powód otrzymał pozytywne wyniki wytrzymałości betonu jezdni lewej obiektu (...). Na podstawie badań przystąpiono do sprężania obiektu, które odbywało się w dniach od 27 do 29 marca 2013 roku. Wyniki przeprowadzonego sprężania dla jezdni lewej obiektu (...) zostały przekazane Inżynierowi, który je zaakceptował (badania laboratoryjne wytrzymałości betonu (załącznik nr 119); pismo (...) z dnia 3 kwietnia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 120); pismo Inżyniera z dnia 3 kwietnia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 121)).

Jednak podobnie jak w przypadku prawej nitki obiektu (...) powstała konieczność zmiany niwelety jezdni lewej, o czym powód poinformował Inżyniera (pismo (...) z dnia 19 kwietnia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 122)).

Inżynier w dniu 3 czerwca 2013 roku przesłał powodowi rysunki zamienne zawierające korektę niwelety dla nitki lewej i prawej obiektu (...) (pismo Inżyniera z dnia 3 czerwca 2013 roku nr (...) (załącznik nr 123)).

Następnie w dniu 5 lipca 2013 roku Inżynier przesłał powodowi dodatkową dokumentację realizacyjną odnośnie korekty niwelety dla nitki lewej i prawej obiektu (...) z polecając wykonanie tych robót (pismo Inżyniera z dnia 5 lipca 2013 roku nr (...) (załącznik nr 124)).

Zdarzenie to trwało w okresie 09.04.2013 r. - 05.07.2013 r. (87 dni) i miało wpływ na roboty określone w harmonogramie w sekcji WL (opinia instytutu - k. 10 616-10 618, k. 11411).

W wyniku okoliczności powodujących opóźnienie realizacji Kontraktu termin wykonywania części robót planowanych pierwotnie na okres letnio-jesienny uległ przesunięciu na okres zimowy. W okresie od 7 grudnia 2013 roku do 19 marca 2014 roku niskie temperatury powietrza oraz intensywne opady deszczu i śniegu uniemożliwiły wykonywanie części robót. Potwierdził to Inżynier i pozwany.

Zgodnie z Kontraktem strony ustaliły pierwotny Czas na Ukończenie na dzień 6 grudnia 2013 roku. Do tego czasu powód planował wykonanie wszystkich prac (harmonogram robót z dnia 27 marca 2012 roku (załącznik nr 11); umowa z dnia 6 grudnia 2011 roku "NR (...)" (załącznik nr 5).

Jednak w trakcie wykonywania Kontraktu, ze względu na w/w okoliczności doszło do opóźnienia realizacji Kontraktu i przesunięcia w czasie wykonania robót. Odpowiedzialność za część z tych opóźnień została przyznana przez Pozwanego w aneksie nr 1 z dnia 23 stycznia 2014 roku i aneksie nr 2 z dnia 14 lipca 2014 roku. Na mocy tych aneksów doszło do przedłużenia Czasu na Ukończenie o 113 dni, tj. od dnia 7 grudnia 2013 roku do dnia 27 marca 2014roku (aneks nr 1 (załącznik nr 8); aneks nr 2 (załącznik nr 9)).

Jak się okazało warunki atmosferyczne panujące w tym okresie na Placu Budowy spowodowały, że niemożliwym było wykonywanie robót zgodnie z Kontraktem oraz zasadami wiedzy technicznej. Dotyczyło to w szczególności robót na obiekcie (...) oraz robót drogowych, w tym związanych z robotami bitumicznymi ((...) (załącznik nr 125); Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10)).

Po pierwsze, w okresie od 7 grudnia 2013 roku do 8 marca 2014 roku powód nie mógł wykonywać robót dotyczących "podbudowy z betonu asfaltowego", "podbudowy z betonu asfaltowego o wysokim module sztywności", "nawierzchni z betonu asfaltowego - warstwy wiążącej o wysokim module sztywności", ponieważ występowały temperatury poniżej +10°C, a zgodnie z punktem 5,5 (...) dotyczącej podbudowy z betonu asfaltowego "warstwa nawierzchni z mieszanki betonu asfaltowego może być układana, gdy temperatura otoczenia jest nie niższa niż +10°C dla wykonywanej warstwy grubości <8 cm (Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10)).

Jak wynika z zestawienia Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w L. średnia dobowa temperatura powietrza w grudniu 2013 wynosiła 1.3°C, a w styczniu 2014 wynosiła -3.0°C. Dodatkowo w okresie od dnia 15 marca 2014 roku do 19 marca 2014 roku w rejonie Placu Budowy występowała pokrywa śnieżna, co dodatkowo uniemożliwiało wykonywanie robót, w szczególności związanych z układaniem izolacji termozgrzewalnych oraz robót bitumicznych (kopia zestawienia minimalnej temperatury w godzinach od 6 do 22.00 dla L. za okres grudzień 2013 roku, styczeń - luty 2014 roku - sporządzone przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (załącznik nr 127); kopia zestawienia sumy dobowej opadów wg dobowej opadowej oraz temperatury powietrza dla L. za okres marzec 2014 sporządzona przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (załącznik nr 129); raporty dzienne wykonawcy za okres od 7 grudnia 2013 roku do 8 marca 2014 wraz z notatkami służbowymi (załącznik nr 130).

Po drugie, w okresie od 7 grudnia 2013 roku do 8 marca 2014 roku powód nie mógł również wykonywać robót "izolacji z papy termozgrzewalnej - układanie na powierzchniach betonowych" ze względu na panujące warunki atmosferyczne. Zgodnie bowiem z punktem 5.4 (...)"roboty izolacyjne można prowadzić, gdy temperatura powietrza oraz podłoża jest wyższa od J\~5°C dla materiałów bitumicznych i +8°C dla materiałów z tworzyw* sztucznych. Temperatura betonowego podłoża przeznaczonego do gruntowania powinna być o co najmniej +3°C wyższa od punktu rosy" ((...) (załącznik nr 125); kopia zestawienia minimalnej temperatury w godzinach od 6 do 22.00 dla L. za okres grudzień 2013 roku, styczeń - luty 2014 roku - sporządzone przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (załącznik nr 127); kopia zestawienia sumy dobowej opadów wg dobowej opadowej oraz temperatury powietrza dla L. za okres marzec 2014 sporządzona przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (załącznik nr 129); Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10); raporty dzienne wykonawcy za okres od 7 grudnia 2013 roku do 8 marca 2014 wraz z notatkami służbowymi (załącznik nr 130)).

Po trzecie, w okresie od 7 grudnia 2013 roku do 8 marca 2014 roku powód nie mógł również wykonywać robót związanych z nasypami, ponieważ występowały intensywne opady atmosferyczne, a zgodnie z § 5.3.2 (...) "nie zezwala się na wbudowanie gruntów przewilgoconych, których stan uniemożliwia osiągnięcie wymaganego wskaźnika zagęszczenia. Wykonywanie nasypów należy przerwać, jeżeli wilgotność gruntu przekracza wartość dopuszczalną, tzn. w > wopt z dopuszczalną tolerancją (Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10); badania wilgotności (załącznik nr 132); kopia wpisów do Dziennika Budowy nr (...), tom II, s. 5 (załącznik nr 131); pismo (...) z dnia 20 marca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 133); kopia zestawienia sumy dobowej opadów wg dobowej opadowej oraz temperatury powietrza dla L. za okres marzec 2014 sporządzona przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (załącznik nr 129)).

Powód wielokrotnie informował Inżyniera o wpływie tych okoliczności na Czas na Ukończenie (pismo (...) z dnia 7 grudnia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 136); pismo (...) z dnia 16 stycznia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 137); pismo (...) z dnia 7 lutego 2014 roku nr (...) (załącznik nr 138); pismo (...) z dnia 6 marca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 139); pismo (...) z dnia 9 kwietnia 2014 roku nr (...)(załącznik nr 140); pismo (...) z dnia 15 maja 2014 roku nr (...) (załącznik nr 141); pismo (...) z dnia 13 czerwca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 142); pismo (...) z dnia 16 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 143); pismo (...) z dnia 6 sierpnia 2014 roku nr (...)(załącznik nr 44); pismo (...) z dnia 30 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 146)).

Skutkiem wcześniejszych opóźnień było przesunięcie części robót na okres zimowy/ w trakcie którego jednak panujące warunki atmosferyczne uniemożliwiły wykonanie tych robót. To skutkowało brakiem możliwości wykonywania robót.

Pozwany i Inżynier przyznali, że przez 80 dni w tym okresie brak było możliwości wykonywania robót ze względu na niekorzystne warunki atmosferyczne. W piśmie z dnia 25 marca 2015 roku jednoznacznie stwierdzono, że "Zamawiający podzielił stanowisko Inżyniera [...] Czasu na Ukończenie został przekroczony o 271 dni, z czego 80 dni opóźnienia zgodnie ze stanowiskiem Inżyniera było niezawinione przez Wykonawcę, a spowodowane warunkami pogodowymi jakie miały miejsce w okresie od 20 grudnia 2013 roku do dnia 9 marca 2014 roku" (pismo Pozwanego z dnia 23 marca 2015 roku nr (...)(załącznik nr 20)).

Okoliczności wymienione w ramach tego zdarzenia dotyczą braku możliwości wykonywania robót w okresie zimowym ze względu na niesprzyjające warunki atmosferyczne. Pierwotnie planowane na okres letnio-jesienny roboty zostały przesunięte umownie na okres jesienno-zimowy. Wykonanie poszczególnych robót w ramach tego zdarzenia miało wpływ na roboty ujęte w harmonogramie w sekcji WJ/ WL/1, 2/ 3/ 4/ 5/ 6/ 7, 8. Zdarzenia mające faktyczny wpływ na opóźnienie prac miały miejsce w okresach; 20.12.2013 r. - 09.03.2014 r. (wszystkie roboty - 80 dni); 07.12.2013 r. - 19.12.2013 r. (układanie papy termozgrzewalnej -13 dni); 15.03.2014 r. - 19,03.2014 r. (układanie podbudowy z betonu asfaltowego - 5 dni) - (opinia instytutu - k. 10 619-10 628, k. 11 412-11 413).

W trakcie wykonywania robót okazało się, że konieczne jest wykonanie robót dodatkowych w zakresie oznakowania pionowego i poziomego, rozbudowy wygrodzenia z siatki oraz budowy odwodnienia na drodze (...).

W dniu 4 kwietnia 2014 roku Pozwany przekazał informację o zamiarze udzielenia zamówienia publicznego p.n. "[Zamówienie uzupełniające do zamówienia podstawowego p.n. "Budowa drogi ekspresowej (...), odcinek (...)Zadanie nr 3 odcinek węzeł (...) - węzeł "L.*" (wraz z węzłem) i odcinek drogi krajowej nr (...) Masy GP: węzeł (...) - granica administracyjna miasta L." polegające na wykonaniu robót w* zakresie: oznakowania pionowego i poziomego, rozbudowy wygrodzenia z siatki budowy zjazdów na prywatne posesje oraz budowy odwodnienia na drodze (...)".

Mając na uwadze, że roboty mające być przedmiotem Zamówienia były konieczne do ukończenia i przekazania pozwanemu przedmiotu kontraktu i będą miały wpływ na przedłużenie Czasu na Ukończenie, powód powiadomił pozwanego o uprawnieniu powoda do przedłużenia Czasu na Ukończenie (Pismo Pozwanego z dnia 4 kwietnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 147); pismo (...) z dnia 14 kwietnia 2014 roku nr(...) (załącznik nr 148)).

Dnia 12 maja 2014 roku powód i pozwany podpisali umowę dodatkową zawartą zgodnie z art. 67 ust. 1 pkt 6 PZP ("Umowa dodatkowa"). W Umowie dodatkowej wskazano, że ^{( M)} w trakcie realizacji Urnowy podstawowej zaistniała potrzeba udzielenia Wykonawcy Umowy podstawowej zamówienia uzupełniającego [.„]" co potwierdza konieczność wykonania robót dodatkowych celem umożliwienia wykonania robót objętych Kontraktem. Bez wykonania umowy dodatkowej nie było możliwym wykonanie kontraktu (umowa nr (...) (załącznik nr 5); Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10)).

Po podpisaniu Umowy dodatkowej powód zauważył niezgodność zakresu robót dotyczących wygrodzenia z siatki z Decyzją Środowiskową, o czym powód poinformował Inżyniera w dniu 11 łipca 2014 roku (pismo (...) z dnia 11 łipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 150)).

Dopiero w dniu 17 września 2014 roku pozwany przekazał powodowi rewizję Dokumentacji Projektowej dotyczącej rozbudowy wygrodzenia z siatki. Jednak w trakcie wykonywania robót na podstawie przekazanej przez pozwanego rewizji Dokumentacji Projektowej dotyczącej rozbudowy wygrodzenia z siatki okazało się, że przekazane przez pozwanego rozwiązanie nie umożliwiało usunięcia występującego problemu z wygrodzeniem z siatki, ponieważ rozwiązanie to nie uwzględniało okoliczności związanych z wysokością i przebiegiem wygrodzenia w rejonie przepustów, rowów i dojść do ekranów (pismo (...) z dnia 25 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 153)).

W dniu 1 października 2014 roku odbyło się spotkanie na Placu Budowy pomiędzy pozwanym, Inżynierem oraz powodem. Jak się okazało w trakcie tego spotkania, zamiast otrzymać ostateczną Dokumentację Projektową pozwalającą na zaplanowanie i wykonanie tych robot, powód musiał każdorazowo konsultować indywidualne rozwiązania projektowe dla konkretnych miejsc wykonywania robót (zeznania świadków J. M. - k. 8151 - 8152, C. P. - k. 8152, R. B. - k. 8144 - 8145).

Zdarzenie to nie miało wpływu na przedłużenie prac. Dla uzyskania świadectwa przejęcia dla umowy głównej nie było wymagane uzyskanie przez wykonawcę pozytywnego wyniku audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wykonawca realizował roboty w wykonaniu umowy podstawowej równocześnie z robotami w ramach umowy dodatkowej. Wykonawca nie występował o wydanie świadectwa przejęcia. Zdarzenie to nie miało wpływu na czas na ukończenie (opinia instytutu - k. 10 629-10 636, k. 11414).

W dniu 13 czerwca 2014 roku powód otrzymał od Inżyniera rozwiązanie umożliwiające odprowadzenie wody z rowu do zbiornika (...) (Pismo Inżyniera z dnia 13 czerwca 2014 roku nr(...) (załącznik nr 155)).

Inżynier również dopiero w tym dniu wyjaśnił rozbieżności w Dokumentacji Projektowej dotyczącej ścieku korytkowego na Drodze Powiatowej nr (...) po upływie ponad miesiąca od wskazania na ten problem przez powoda (pismo inżyniera z dnia 12 czerwca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 156)).

W dniu 18 czerwca 2014 roku Inżynier przekazał powodowi dodatkową Dokumentację Projektową dotyczącą wykonania wjazdu na stację (...).

Z kolei w dniu 27 czerwca 2014 roku do powoda wpłynęła dokumentacja dodatkowa dotycząca wykonania zjazdu z drogi dojazdowej nr (...) na działkę nr (...) (pismo Inżyniera z dnia 26 czerwca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 168)).

Dnia 1 lipca 2014 roku powód otrzymał Projekt Oświetlenia umożliwiający wykonanie prac związanych z montażem słupów na obiekcie (...) (pismo Inżyniera z dnia 1 lipca 2014 roku nr(...) (załącznik nr 161)).

Inżynier przekazał również instrukcje wykonania pała fundamentowego ekranu akustycznego kolidującego ze skrzydłem obiektu (...) w dnia 3 lipca 2014 roku (pismo Inżyniera z dnia 3 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 162)).

Dnia 3 lipca 2014 roku powód poinformował Inżyniera, iż przekazana przez Inżyniera dokumentacja dotycząca przebudowy stacji paliw (...) jest niekompletna i nie uwzględnia wszystkich kolizji. Ponadto zakres prac objęty dodatkową dokumentacją wykraczał poza granice pasa drogowego (pismo (...) z dnia 3 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 162)).

Dnia 4 lipca 2014 roku powód otrzymał od Inżyniera dokumentację dotyczącą wykonania odwodnienia drogi dojazdowej nr (...) (pismo Inżyniera z dnia 4 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 163)).

W dniu 8 lipca 2014 roku powód poinformował Inżyniera o konieczności wykonania robót dodatkowych nieobjętych Projektem związanych z przebudową dwóch studni kanalizacyjnych w (...).

W piśmie z dnia 9 lipca 2014 roku powód powiadomił Inżyniera o rozbieżnościach w przesianej pismem nr (...)z dnia 4 lipca 2014 roku dokumentacji dotyczącej wykonania odwodnienia drogi dojazdowej nr (...) (pismo (...) z dnia 8 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 164)).

Również w dniu 9 lipca 2014 roku powód poinformował Inżyniera o konieczności wykonania dodatkowej kratki wpustowej w miejscu najniższego punktu niwelety (Pismo (...) z dnia 7 lipca 2014 roku nr (...)(załącznik nr 175)).

Następnie w dniu 10 lipca 2014 roku Inżynier ponownie przekazał Dokumentację Projektową - skorygowany rys. 4.30 PROFIL PODŁUŻNY - Droga dojazdowa nr (...) nr rewizji 0.2 do realizacji na Kontrakcie (pismo Inżyniera z dnia 10 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 165)).

Dnia 10 lipca 2014 roku Inżynier wydał również polecenie wykonanie robót dodatkowych związanych z przebudową istniejących studni (pismo Inżyniera z dnia 9 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 167)).

Dnia 11 lipca 2014 roku powód powiadomił Inżyniera, o błędnej lokalizacji barier betonowych w km 8+231-8+249 oraz kolizji ze studnią kanalizacyjną w km 2+529 - 2+547 trasy głównej S17. Wykonawca otrzymał od Inżyniera prawidłową lokalizację barier betonowych dopiero w dniu 30 lipca 2014 roku (pism (...) z dnia 10 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 170); Pismo Inżyniera z dnia 29.07.2014 roku nr (...)(załącznik nr 171).

W związku z brakiem rozwiązań projektowych dotyczących dróg gminnych i dojazdowych w dniu 14 lipca 2014 roku powód przekazał Inżynierowi dane dotyczące zjazdów celem ich zatwierdzenia. W rezultacie inżynier dnia 30 lipca 2014 roku pismem nr (...) odniósł się do propozycji wykonania zjazdów przedstawionych przez Powoda (pismo (...) z dnia 11 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 173); pismo Inżyniera z dnia 29 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 174)).

W dniu 15 lipca 2014 roku do powoda wpłynęła dokumentacja dodatkowa dotycząca wykonania robót w celu zapewnienia zgodności realizowanych projektów z zapisami Decyzji środowiskowej w obrębie PZM 28, 29, 30 oraz 31 (pismo Inżyniera z dnia 15 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 169)).

Z kolei dnia 24 lipca 2014 roku powód poinformował Inżyniera o kolizji posadowienia ekranu akustycznego z przepustem nr 12.8. W dniu 1 sierpnia 2014 roku Inżynier przekazał instrukcje rozwiązania problemu kolizji fundamentów ekranów akustycznych z przepustem nr 12.8 (pismo (...) z dnia 24 lipca 2014 roku nr (...)(załącznik nr 177); Pismo Inżyniera z dnia 31 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 178)).

W dniu 29 lipca 2014 roku powód poinformował Inżyniera o rozbieżnościach w Dokumentacji Projektowej dotyczących wykonania chodnika Drogi Wojewódzkiej (...) (pismo (...) z dnia 28 lipca 2014 roku nr (...)(załącznik nr 179)).

W dniu 1 sierpnia 2014 roku do powoda wpłynęła dokumentacja dodatkowa dotycząca wykonania zjazdu na stację (...). Przekazana dokumentacja nie zawierała jednak kompletu danych niezbędnych do wykonania prac (pismo Inżyniera z dnia 1 sierpnia 2014 roku nr (...)(załącznik nr 159)).

Inżynier dnia 1 sierpnia 2014 roku polecił powodowi wykonanie dodatkowego wpustu w km 7+530 trasy głównej S17.

W dniu 5 sierpnia 2014 roku Inżynier pismem (...) wydał polecenie wykonania dodatkowego ścieku podchodnikowego (Pismo Inżyniera z dnia 4 sierpnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 180)).

Inżynier dnia 7 sierpnia 2014 roku przekazał powodowi rozwiązanie kolizji bariery betonowej ze studnią kanalizacyjną (pismo Inżyniera z dnia 5 sierpnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 172)).

W dniu 7 sierpnia 2014 roku do powoda wpłynęła dokumentacja dodatkowa dotycząca wykonania ekranów przeciwgłośnieniowych oraz barier stalowych w km 1+850 trasy głównej (...) (pismo Inżyniera z dnia 5 sierpnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 181)).

Dnia 8 sierpnia 2014 roku powód zwrócił się z prośbą do Inżyniera o dostarczenie współrzędnych posadowienia studni kanalizacyjnych oraz ścieku liniowego zawartych w dodatkowej Dokumentacji Projektowej przekazanej w dniu 1 sierpnia 2014 roku pismem nr (...) (pismo (...) z dnia 8 sierpnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 160)).

Dnia 19 sierpnia 2014 roku do powoda wpłynęła dokumentacja dodatkowa dotycząca wykonania zjazdu na działki (...) (pismo Inżyniera z dnia 19 sierpnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 182)).

W dniu 19 sierpnia 2014 roku do powoda wpłynęło również polecenie wstrzymania prac na zjeździe do działki (...). Natomiast w dniu 28 sierpnia 2014 roku Inżynier przekazał powodowi kolejną rewizję rysunków do zastosowania na kontrakcie dotyczących wykonania zjazdu na stację (...) (pismo Inżyniera z dnia 27 sierpnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 184)).

W dniu 29 sierpnia 2014 roku Inżynier przekazał powodowi dokumentację dotyczącą wykonania zjazdów na działki (...) (pismo Inżyniera z dnia 28 sierpnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 185)).

W dniu 4 września 2014 roku Inżynier przekazał powodowi instrukcję dotyczącą wykonania włączenia ścieku trójkątnego do szczeliny kanału retencyjnego (Pismo Inżyniera z dnia 3 września 2014 roku nr (...)

(...) (załącznik nr 186)).

Również dnia 4 września 2014 roku Inżynier przekazał powodowi instrukcję dotyczącą umocnienia rowu drogi dojazdowej (...) (pismo Inżyniera z dnia 3 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 187)).

W dniu 5 września 2014 roku Inżynier wydał polecenie wykonania wymiany krawężników na dojeździe doG., które następnie uszczegółowił (pismo Inżyniera z dnia 5 września 2014 roku nr (...)

(...) (załącznik nr 188); pismo Inżyniera z dnia 9 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 189)).

Tego samego dnia Inżynier przekazał powodowi dokumentację dotyczącą wykonania dodatkowego zjazdu do działki nr (...) oraz wydał polecenie wykonania wzmocnienia konstrukcji dróg przez zastosowanie siatki wzmacniającej z włókien poliestrowych pomiędzy warstwą wyrównawczą, a ścieralną w rejonie dróg związanych z obsługą komunikacyjną kompleksu (...) S.A. (pismo Inżyniera z dnia 4 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 190); Pismo Inżyniera z dnia 5 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 191)).

W dniu 10 września 2014 roku Inżynier przekazał powodowi instrukcje wykonania połączenia rowu szczelnego z wylotami przepustów oraz przykanalików (pismo Inżyniera z dnia 9 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 193)).

Dnia 11 września 2014 roku Inżynier przekazał powodowi dokumentację dotyczącą wykonania zjazdu do działki nr (...) (pismo Inżyniera z dnia 8 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 194)).

W dniu 15 września 2014 roku Inżynier przekazał powodowi dokumentację dotyczącą wykonania zjazdów do działki nr (...) (pismo Inżyniera z dnia 15 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 195)).

W związku z wielokrotnie zmienianą, a pomimo tego ciągle niekompletną dokumentacją projektową dotyczącą wykonania zjazdu do stacji (...) przekazaną przez Inżyniera pismem nr (...) w dniu 28 sierpnia 2014 roku powód wystąpił do Inżyniera o uszczegółowienie tego rozwiązania projektowego (pismo (...) z dnia 15 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 196)).

W dniu 18 września 2014 roku Inżynier ponownie przekazał powodowi dokumentację przekazaną pismem (...) z dnia 27 sierpnia 2014 roku dotyczącą wykonania zjazdu na stację (...) w formacie (...) (pismo Inżyniera z dnia 16 września 2014 roku nr (...)(załącznik nr 197)).

W dniu 18 września 2014 roku powód wystąpił do Inżyniera z propozycją rozwiązania problemu polegającego na braku odwodnienia u styku z podwaliną ekranu (pismo (...) z dnia 17 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 202)).

W dniu 19 września 2014 roku powód poinformował Inżyniera/ iż w dalszym ciągu nie otrzymał rozwiązania umożliwiającego wykonanie zjazdu na stację z/ (...)". Powód zwrócił się do Inżyniera o przekazanie aktualnego i kompletnego rozwiązania projektowego (pismo (...) z dnia 19 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 198)).

W dniu 24 września 2014 roku powód poinformował, iż oczekuje na przekazanie zakresu prac do wykonania w rejonie dróg związanych z obsługą komunikacyjną kompleksu (...) S.A. oraz, że w dalszym ciągu nie otrzymał rozwiązania umożliwiającego wykonanie odwodnienia drogi dojazdowej nr (...). Powód wystąpił z prośbą o przekazanie kompletnego rozwiązania projektowego (pismo (...) z dnia 24 września 2014 roku nr(...) (załącznik nr 122); pismo (...) z dnia 22 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 199)).

Dopiero w dniu 25 września 2014 roku powód otrzymał od Inżyniera dokumentację umożliwiającą wykonanie zjazdu na stację (...) (pismo Inżyniera z dnia 25 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 200)).

Dnia 29 września 2014 roku Inżynier przekazał powodowi dodatkową dokumentację dotyczącą wykonania zjazdu do działki (...) (pismo Inżyniera wpłynęło dnia 29 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 201)).

W dniu 30 września 2014 roku Inżynier przekazał powodowi instrukcje dotyczące wykonania ekranów akustycznych przy (...).

Dnia 30 września 2014 roku powód poinformował Inżyniera o kolizji projektowanego rowu z istniejącą studnią kanalizacji sanitarnej, która nie była objęta projektem przebudowy kanalizacji sanitarnej, W dniu 10 października 2014 roku Inżynier przekazał powodowi instrukcję dotyczące wykonania kanalizacji sanitarnej w rejonie (...) (pismo (...) z dnia 27 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 207); pismo Inżyniera wpłynęło dnia 10 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 208)).

W dniu 6 października 2014 roku Inżynier przekazał powodowi dodatkową dokumentację dotyczącą wykonania zjazdu na działkę (...) (pismo Inżyniera wpłynęło dnia 6 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 204)).

W dniu 10 października 2014 roku Inżynier przekazał powodowi instrukcje dotyczące wymiany krawężników na dojeździe do Giełdy Rolnej oraz instrukcje dotyczące wykonania odwodnienia Drogi Dojazdowej nr (...) (pismo Inżyniera wpłynęło dnia 10 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 205); pismo Inżyniera wpłynęło dnia 10 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 206)).

Dnia 13 października 2014 roku powód poinformował Inżyniera o kolizji rowu odwadniającego z kablem telekomunikacyjnym i oświetleniowym w rejonie jezdni zbierająco-rozprowadzającej nr (...) oraz dojazdu do (...) (pismo (...) z dnia 13 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 211)).

Z kolei w dniu 14 października 2014 roku powód poinformował Inżyniera o konieczności demontażu istniejących barier energochłonnych (...) od strony miasta L. na długości umożliwiającej połączenie z projektowaną barierą oraz zwrócił się z prośbą o przekazanie brakującego rozwiązania projektowego umożliwiającego połączenie barier.

W dniu 15 października 2014 roku Inżynier przekazał powodowi instrukcje dotyczące wykonania barier energochłonnych (...) (Pismo Inżyniera wpłynęło dnia 15 października 2014 roku nr (...)(załącznik nr 210)).

W dniu 20 października 2014 roku powód poinformował Inżyniera o braku możliwości wykonania ścieku typu (...) w km 5+560-5+820 trasy głównej (...) (pismo (...) z dnia 20 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 213)).

W dniu 27 października 2014 roku Inżynier przekazał powodowi instrukcje dotyczące rozwiązania kolizji rowu odwadniającego z kablem telekomunikacyjnym i oświetleniowym w rejonie jezdni zbierająco-rozprowadzającej nr 2 oraz dojazdu do (...) (pismo Inżyniera wpłynęło dnia 27 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 212)).

Dnia 30 października 2014 roku do powoda wpłynęła dokumentacja dodatkowa dotycząca wykonania zjazdu na działki nr (...) (pismo Inżyniera z dnia 28 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 214)).

W dniu 31 października 2014 roku do powoda wpłynęła dokumentacja dodatkowa dotycząca wykonania rowu szczelnego jezdni zbierająco- rozprowadzającej nr 1 (pismo Inżyniera wpłynęło dnia 31 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 215)).

W dniu 4 listopada 2014 roku do powoda wpłynęła dokumentacja dodatkowa dotycząca wykonania barier ochronnych drogi dojazdowej nr (...) (pismo Inżyniera wpłynęło dnia 4 listopada 2014 roku nr (...) (załącznik nr 216)),

W dniu 7 listopada 2014 roku Inżynier polecił powodowi wykonanie remontu drogi dojazdowej do L. R. Hurtowego w E. (pismo Inżyniera z dnia 7 listopada 2014 roku nr (...) (załącznik nr 217)).

Wykonanie poszczególnych robót w ramach tego zdarzenia miało wpływ na roboty ujęte w harmonogramie w sekcji WJ, WL, 1, 2, 3, 5, 6, 7 (opinia instytutu - k. 10 637-10 674, k. 11 415-11 425).

W dniu 4 lipca 2014 roku, w trakcie wizyty Projektanta na Placu Budowy dokonano oględzin kap chodnikowych na obiekcie (...). Projektant dokonał następującego wpisu do dziennika budowy: [podczas prac naprawczych na kapach chodnikowych Wykonawca stwierdził większy zakres niższej jakości betonu do usunięcia niż był to przewidziane w projekcie zniszczenia betonu oraz zakres prac naprawczych wymaga skorygowania w stosunku do przewidzianej w projekcie. Ustalono; 1. Wykonawca wykona inwentaryzację rzeczywistej degradacji betonu na zabudowach chodnikowych. 2. Na podstawie wykonanej inwentaryzacji zostanie ustalony sposób napraw kap chodnikowych (wpisy do Dziennika Budowy nr (...) kopia dzienników budowy (załącznik nr 220)).

Powód wykonał inwentaryzację i wskazał, że w kapie chodnikowej znajdują się rury, w których znajdują się z kolei między innymi kable energetyczne i teletechniczne. Powód zwrócił się o przekazanie dalszych instrukcji oraz zmian projektowych koniecznych dla wykonywania robót na obiekcie (...). Wpisem do Dziennika Budowy z dnia 7 lipca 2014 roku powód wskazał jednocześnie, że brak jest "możliwości kontynuacji prac na przedmiotowej kapie, w wyniku oczekiwania na stosowane rozwiązanie" (pismo (...) z dnia 10 lipca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 219)y kopia wpisów do Dziennika Budowy nr (...) tom nr 2 kopia dzienników budowy (załącznik nr 220)).

W dniu 21 sierpnia 2014 roku Inżynier polecił usunąć całość skorodowanego betonu, oczyścić zbrojenie i wykonać ostateczną inwentaryzację zakresu wykonanych robót oraz wznowić roboty na kapach chodnikowych wiaduktu (...). Roboty te nie były objęte zakresem Kontraktu ani uwzględnione w Dokumentacji Projektowej. Powód niezwłocznie zwrócił uwagę Inżyniera na to, że prace te są związane z organizacją ruchu i jeżeli zostanie usunięty skoordynowany beton przy kotwach desek gzymsowych i pojawi się konieczność ich wymiany, powód będzie zmuszony wprowadzić nową organizację ruchu na (...) bez możliwości przejazdu pod strefą pracy na obiekcie. Powód jednocześnie zaproponował wykonanie prac badawczych polegających na ręcznym skuwaniu skoordynowanego betonu, biorąc pod uwagę fakt, że są tam istniejące rury odciążające (pismo Inżyniera dnia 19 sierpnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 237), pismo (...) z dnia 25 sierpnia 2014 roku nr(...) (załącznik nr 221)).

W odpowiedzi w dniu 26 sierpnia 2014 roku Inżynier sprecyzował polecenie usunięcia skoordynowanego betonu wskazując, że ^{( „)}[maksymalny zakres w jakim należy wykonać te roboty to pas szerokości 150 cm od wewnętrznej linii krawężnika. Roboty należy wykonywać w taki sposób, aby nie uszkodzić izolacji płyty pomostu. Dopuszcza się usunięcie starych rur znajdujących się w kapie chodnikowej i zastąpienie ich nowymi”. W związku z tym powód wznowił pracę na kapach chodnikowych w dniu 1 września 2014 roku, zwracając uwagę pozwanemu, że w związku z tym opóźnieniem przysługiwać mu będzie roszczenie o przedłużenie Czasu na Ukończenie (pismo Inżyniera z dnia 25 sierpnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 222); kopia wpisów do Dziennika Budowy nr (...)kopie dzienników budowy (załącznik nr 220); pismo (...) z dnia 27 sierpnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 223); pismo (...) z dnia 22 września 2014 roku nr (...)(załącznik nr 224)).

Zdarzenie to nie miało wpływu na przedłużenie prac i nie miało wpływu na czas na ukończenie (opinia instytutu - k. 10 673-10 674, k. 11 426),

W dniu 8 sierpnia 2014 roku doszło do wstrzymania robót między drogą dojazdową nr (...) a trasą główną (...) z uwagi na odkrycie archeologiczne dokonane przez Inspektora Nadzoru. W trakcie spotkania z przedstawicielami Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w L. oraz pozwanego wskazano, że " na podstawie przedstawionych materiałów odkryte obiekty należy uznać za obiekty archeologiczne” (Protokół ustaleń z dnia 8 sierpnia 2014 roku (załącznik nr 225); kopia wpisów do Dziennika Budowy Nr (...), tom II, s. 74 (załącznik nr 226); pismo (...) z dnia 6 sierpnia 2014 roku do (...) Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w L. (załącznik nr 238)).

Powód powiadomił Inżyniera o uprawnieniu do przedłużenia Czasu na Ukończenie w związku z napotkaniem znaleziska archeologicznego między drogą dojazdową nr (...) a trasą główną S17 i poleceniem wstrzymania robót w tym rejonie wydanym na spotkaniu w dniu 8 sierpnia 2014 roku (pismo (...) z dnia 22 sierpnia 2014 roku, nr(...) (załącznik nr .221); protokół ustaleń z dnia 8 sierpnia 2014 roku (załącznik nr 225)).

W dniu 3 października 2014 roku wydano pozwolenie na kontynuowanie badań archeologicznych na trasie planowanej drogi ekspresowej (...). Dopiero w dniu 22 października 2014 roku zakończyły się badania archeologiczne, a Inżynier przekazał powodowi zajętą pod ratunkowe badania archeologiczne część Placu Budowy (Decyzja L. Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 3 października 2014 roku (załącznik nr 228); pismo Inżyniera z dnia 22 października 2014 roku nr (...) (załącznik nr 229); kopia wpisów do Dziennika Budowy (...), tom II, s. 88 (załącznik nr 230)).

Zdarzenie w postaci napotkania przez wykonawcę obiektu archeologicznego pomiędzy drogą dojazdową nr (...) a trasą główną S17 nie miało wpływu na przedłużenie prac. Część prac była bowiem faktycznie wykonywana w trakcie prowadzonych badań archeologicznych. Na obszarze, na którym odkryto obiekt archeologiczny powód miał wykonać ogrodzenie oraz humusowanie. Samo znalezisko zlokalizowane było na odcinki 20 m pomiędzy trasą główną i drogą dojazdową. Dnia 20 listopada 2014 r. wykonawca otrzymał od wykonawcy robót archeologicznych (...) M. B. pismo informujące, że w dniu przekazania terenu do badań (24.09.2014 r.) teren nie miał założonej siatki ogrodzeniowej a jedynie wkopane słupy przęsłowe, natomiast w dniu 3.10.2014 r., podczas przystępowania do robót badawczych, wykonawca robót archeologicznych zastał założoną siatkę ochronną. Wykonawca miał więc możliwość wykonania robót polegających na budowie ogrodzenia. W okresie 08.08.2014 r. - 22.10.2014 r. wykonawca wykonywał ogrodzenie ochronne w bezpośrednim sąsiedztwie robót archeologicznych. Co do usunięcia składowanego humusu to dokonał tego wykonawca robót archeologicznych, w celu prowadzenia swoich prac. Wykonanie humusowania na pozostałym odcinku 20 metrów nie warunkowało wystawienia Świadectwa Przejęcia. Zdarzenie to nie miało wpływu na czas na ukończenie (opinia instytutu - k. 10 675-10 678).

Natomiast zdarzenie w postaci napotkania przez wykonawcę obiektu archeologicznego w rejonie obiektu (...) około km. 3+400 miało wpływ na przedłużenie prac, powód nie miał wpływu na uniknięcie opóźnienia robót - opóźnienie ze względu na napotkanie obiektu archeologicznego było niezależne od powoda. Odnalezienie obiektów architektonicznych miało wpływ na wykonanie: stabilizacji gruntu cementem gr. 20 cm, oznakowanie poziome/ oznakowanie pionowe, bariery energochłonne oraz zieleń drogową. Znalezisko archeologiczne znajdowało się na placu budowy przeznaczonym m.in. pod obie jezdnie trasy (...), na odcinku ok. 60 metrów długości. Zdarzenie to miało wpływ na roboty ujęte w harmonogramie w sekcji 2. przez 79 dni - od dnia 27.01.2014 r. do 15.04,2014 r. (opinia instytutu - k, 10 683, k. 11 429-11 431).

W dniu 17 września 2014 roku Inżynier wprowadził zmiany w Dokumentacji Projektowej w zakresie przebiegu trasy ogrodzenia, celem dostosowania Dokumentacji Projektowej do warunków wskazanych w Decyzji Środowiskowej. W trakcie wykonywania robót okazało się bowiem, że Dokumentacja Projektowa jest sprzeczna z treścią Decyzji Środowiskowej (pismo Inżyniera z dnia 17 września 2014 roku nr (...)(załącznik nr 231); pismo pozwanego z dnia 16 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 232); pismo Pozwanego z dnia 17 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 233)).

Powód poinformował Inżyniera/ że zmiana Dokumentacji Projektowej wpływać będzie na przedłużenie Czasu na Ukończenie (pismo (...) z dnia 23 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 234)).

Przekazane przez Inżyniera rozwiązanie zamienne było jednak wadliwe, ponieważ nie uwzględniało aspektu związanego z wysokością i przebiegiem wygrodzenia w rejonie przepustów, rowów i dojść od ekranów. Przekazana przez Inżyniera dokumentacja zamienna przewidywała wykonanie robót, które nie spełniałyby kluczowego aspektu związanego bezpieczeństwem tych robót (pismo (...) z dnia 25 września 2014 roku nr (...) (załącznik nr 235)), zeznania świadków J. M. - k. 8151 - 8152, C. P. - k. 8152, R. B. - k. 8144 - 8145).

W związku z tym w dniu 24 września 2014 roku odbyło się spotkanie między przedstawicielami pozwanego, Inżyniera oraz powoda, na którym ustalono, że celem przygotowania zamiennego rozwiązania projektowego zostanie powołana komisja i odbędzie się kolejne spotkanie. W związku z zaistniałą sytuacją powód poinformował pozwanego i Inżyniera, że wstrzymuje prace związane z ustawieniem ogrodzeń w miejscach połączenia z ekranami akustycznymi oraz przepustami dla mały i dużych zwierząt z uwagi na nie wyjaśnienie kwestii projektowych dotyczących tych robót (pismo (...) z dnia 25 września 2014 roku nr (...)(załącznik nr 235)).

Dnia 1 października 2014 roku odbyło się kolejne spotkanie na Placu Budowy z przedstawicielami pozwanego, Inżyniera i powoda. Inżynier zakomunikował, że nie przekaże rozwiązania projektowego w tym dniu, a zamiast tego wykonywanie robót ogrodzenia będzie wymagało każdorazowego indywidualnego rozwiązania wcześniej konsultowanego z komisją (zeznania świadków J. M. - k. 8151 - 8152, C. P. - k. 8152, R. B. - k. 8144 - 8145).

Zgodnie z kontraktem w dniu 14 grudnia 2011 roku Wykonawca przedłożył Inżynierowi Harmonogram Robót przedstawiający m, in. przewidywany czas trwania Robót oraz zamierzoną kolejność ich wykonywania. Inżynier zgłaszał jednak uwagi do przedłożonego Harmonogramu Robót, które były konsekwentnie uwzględnianie przez Powoda. Ostatecznie w dniu 30 kwietnia 2012 roku Inżynier zatwierdził Harmonogram Robót (pismo (...) z dnia 14 grudnia 2011 toku nr (...)(załącznik nr 239); pismo (...) z dnia 16 grudnia 2012 nr (...) (załącznik nr 240); pismo Inżyniera z dnia 2 stycznia 2012 nr (...) (załącznik ni' 241); pismo Inżyniera z dnia 17 stycznia 2012 nr (...) (załącznik nr 242); pismo (...) z dnia 31 stycznia 2012 nr (...) (załącznik nr 243); pismo Inżyniera z dnia 8 stycznia 2012 nr (...) (załącznik nr 244); pismo Inżyniera z dnia 15 lutego 2012 nr (...) (załącznik nr 245); pismo (...) z dnia 16 lutego 2012 nr (...)(załącznik nr 246); pismo Inżyniera z dnia 21 lutego 2012 nr (...) (załącznik nr 247); pismo (...) z dnia 6 marca 2012 nr (...) (załącznik nr 248); pismo Inżyniera z dnia 19 marca 2012 nr (...) (załącznik nr 249); pismo (...) z dnia 28 marca 2012 nr (...) (załącznik nr 250); pismo Inżyniera z dnia 30 kwietnia 2012 roku nr (...) (załącznik nr 251); Harmonogram Robót z dnia 27 marca 2013 roku (załącznik nr 11)),

W związku z występującymi rozbieżnościami między rzeczywistymi stanem robót na Placu Budowy, a zaakceptowanym przez Inżyniera Harmonogramem Robót z dnia 27 marca 2012 roku Inżynier przesłał polecenie przedłożenia aktualizacji Harmonogramu. Po uwzględnieniu przez Powoda uwag Inżyniera do przedłożonej aktualizacji Harmonogramu Robót pismem z dnia 6 marca 2013 roku Inżynier zaakceptował aktualizację Harmonogramu Robót - drugi Harmonogram Robót (pismo Inżyniera z dnia 11 października 2012 nr (...) (załącznik nr 252); pismo (...) z dnia 26 października 2012 nr (...) (załącznik nr 253); pismo Inżyniera z dnia 14 grudnia 2012 nr(...) (załącznik nr 254); pismo (...) z dnia 23 listopada 2012 nr (...) (załącznik nr 255); pismo Inżyniera z dnia 14 grudnia 2013 roku nr (...) (załącznik nr 256); pismo (...) z dnia 21 stycznia 2013 nr(...) (załącznik nr 257); pismo Inżyniera z dnia 6 marca 2013 roku nr (...) (załącznik 258); pismo Inżyniera z dnia 6 marca 2013 roku nr (...)- (...) (załącznik nr 259)).

W związku z wystąpieniem w/w okoliczności które skutkowały opóźnieniem robót doszło do występowania dalszych rozbieżności pomiędzy zaakceptowaną aktualizacją Harmonogramu Robót a rzeczywistym postępem robót. Dlatego Inżynier, w dniu 21 stycznia 2014 roku polecił przedłożenie aktualizacji Harmonogramu Robót, Inżynier jednak odmówił akceptacji przedłożonego przez powoda zaktualizowanego Harmonogramu Robót, odzwierciedlającego zdarzenia występujące w trakcie realizacji robót, pomimo tego, że w tej aktualizacji powód przewidział przyśpieszenie części robót (pismo Inżyniera z dnia 21 stycznia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 260); pismo (...) z dnia 29 stycznia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 261); pismo Inżyniera z dnia 4 lutego 2014 roku nr (...) (załącznik nr 262): pismo (...) z dnia 19 lutego 2014 roku nr (...) (załącznik nr 263); pismo (...) z dnia 27 marca 2014 roku nr (...)(załącznik nr 264); pismo (...) z dnia 26 marca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 265); pismo Inżyniera z dnia 15 kwietnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 15); pismo Inżyniera z dnia 15 kwietnia 2014 roku nr (...) (załącznik nr 16); pismo (...) z dnia 20 maja 2014 roku nr (...) (załącznik nr 83); pismo Inżyniera z dnia 10 czerwca 2014 roku nr (...) (załącznik nr 18)).

Zgodnie z harmonogramami głównymi zadaniami znajdującymi się na ścieżce krytycznej realizacji Kontraktu były roboty drogowe oraz obiekt (...). Wobec tego, w pierwszej kolejności opóźnienie tych robót skutkuje przedłużeniem realizacji Kontraktu (harmonogram robót z dnia 27 marca 2012 roku (załącznik nr 11); aktualizacja harmonogramu robót z dnia 6 marca 2013 roku (załącznik nr 12)).

Zdarzenie to nie miało wpływu na przedłużenie prac. Zgodnie z (...) pkt 1.5.2.2 obowiązkiem wykonawcy było opracowanie projektu wykonawczego budowy ogrodzeń, o czym przypominał wykonawcy także inżynier m.in. w piśmie z 23.10.2014 r. znak (...). Za rozwiązania projektowe w tym zakresie odpowiedzialny był wykonawca. Pozwany wprawdzie przekazywał wykonawcy rysunki technologiczne w odpowiedzi na zgłoszenie błędów projektowych, jednakże nie wprowadzało to z zmian w dokumentacji projektowej. Roboty objęte tym zdarzeniem były zamówieniem uzupełniającym w rozumieniu prawa zamówień publicznych i nie miały wpływu na kontrakt podstawowy i czas jego realizacji. Zdarzenie to nie miało wpływu na czas na ukończenie (opinia instytutu - k. 10 680-10 682).

Okoliczności wymienione wyżej jako przyczyny opóźnienia uniemożliwiły również powodowi wykonanie Wymaganej Minimalnej Ilości Wykonania w terminie wynikającym z załącznika do oferty powoda, tj. do dnia 14 grudnia 2012 roku, W wyniku tych opóźnień powód miał możliwości wykonania Wymaganej Minimalnej Ilości Wykonania najwcześniej w dniu 30 kwietnia 2013 roku. Powód wykonał w tym terminie wymagalną Minimalną Ilość Wykonania co potwierdził Inżynier oraz pozwany (oferta (...) na wykonanie zamówienia pt. "budowa drogi ekspresowej (...), odcinek (...), Zadanie nr 3; odcinek węzeł (...) - węzeł (...) (wraz z węzłem) i odcinek drogi krajowej nr (...) klasy GP: węzeł "L. (załącznik nr 4); pismo Zamawiającego nr (...) z dnia 23 marca 2015 roku (załącznik nr 19)).

W realiach niniejszej sprawy nie zaistniały okoliczności, które skutkowały powstaniem Przekroczenia Czasu na Ukończenie leżące po stronie wykonawcy. Natomiast zaistniały okoliczności, które skutkowały powstaniem Przekroczenia Czasu na Ukończenie leżące po stronie zamawiającego w postaci: opóźnienia w przekazaniu części dokumentacji projektowej w branży energetycznej, przedłużenia czasu w związku z koniecznością zmian w sposobie realizacji robót, odmiennego od zaprojektowanego typu stacji transformatorowej (...), zmian w projekcie zasilania budynku mieszkalnego na działce nr (...) oraz na działce nr (...), konieczności zmiany rzędnej posadowienia gazociągu wysokiego ciśnienia na odc. 5 – 6 w km 9 + 680 – 9 + 730, konieczności zmiany rzędnej posadowienia gazociągu wysokiego ciśnienia na odc. 3 - 4 w km 8 +790 – 8 + 950, konieczności zmiany typu rury osłonowej gazociągu średniego ciśnienia z SDR 17,6 PE 100 DN 355 mm na SDR 11 PE 100 DN 355 mm w km 6 + 866, konieczności wprowadzenia korekty przebiegu trasy wodociągu i gazociągu średniego ciśnienia ze względu na kolizję, konieczności uzupełnienia danych projektowych o współrzędne dot. załamań wodociągów, konieczności zmiany trasy przyłącza gazowego przy przebudowywanym gazociągu średniego ciśnienia ze względu na kolizję, konieczności wyjaśnienia zapisów specyfikacji technicznej dotyczących parametrów rur przeciskowych kamionkowych dla kanalizacji sanitarnej, konieczności wycinki drzew nieujętych w planie, konieczności wykonania robót dodatkowych związanych z fragmentem sieci gazowej średniego ciśnienia nie uwzględnionego w dokumentacji projektowej, kolizji materaca bazowego z konstrukcją nawierzchni, błędów projektowych dla obiektu (...), konieczności wykonania dodatkowego ulepszenia podłoża w wykopie, braku rozwiązania projektowego dla drenażu odwadniającego pas rozdziału od km 1 + 610 do 5 + 650 oraz od km 5 + 750 do 11 + 200, braku rozwiązania projektowego dla odwodnienia przejazdu awaryjnego w km od 5 + 650 do km 5 + 750, opóźnienia zamawiającego w przekazaniu dokumentacji projektowej dla wzmocnień przepustów nr 6.3, 12, 12.2, 12.3, realizacji robót dodatkowych dla przepustu 6.3, realizacji robót dodatkowych dla przepustu 12, realizacji robót dodatkowych dla przepustu 12.2, realizacji robót dodatkowych dla przepustu 12.3, błędów w dokumentacji projektowej skutkujących koniecznością wykonania reprofilacji płyty pomostu (...), otrzymywania od Inżyniera po dniu 13 czerwca 2014 r. rysunków oraz poleceń dotyczących robót zamiennych i dodatkowych. Ponadto zaistniały okoliczności, które skutkowały powstaniem Przekroczenia Czasu na Ukończenie o charakterze obiektywnym (nie leżące po żadnej stronie kontraktu w postaci: wstrzymania robót z powodu wystąpienia niekorzystnych warunków atmosferycznych, napotkania obiektu archeologicznego (k. 11810 – 11818 - opinia instytutu).

W realiach niniejszej sprawy nie zaistniały okoliczności, które skutkowały powstaniem opóźnienia co do wykonania Wymagalnej Minimalnej Ilości Wykonania Robót leżące po stronie wykonawcy. Natomiast zaistniały okoliczności, które skutkowały powstaniem opóźnienia co do wykonania Wymagalnej Minimalnej Ilości Wykonania Robót leżące po stronie zamawiającego w postaci: opóźnienia w przekazaniu części dokumentacji projektowej w branży energetycznej, przedłużenia czasu w związku z koniecznością zmian w sposobie realizacji robót, robót dodatkowych związanych z zasilaniem domu mieszkalnego nr (...) po przebudowie kolizji nr (...), odmiennego od zaprojektowanego typu stacji transformatorowej (...), zmian w projekcie zasilania budynku mieszkalnego na działce nr (...) oraz na działce nr (...), konieczności zmiany rzędnej posadowienia gazociągu wysokiego ciśnienia na odc. 5 – 6 w km 9 + 680 – 9 + 730, konieczności zmiany rzędnej posadowienia gazociągu wysokiego ciśnienia na odc. 3 - 4 w km 8 +790 – 8 + 950, konieczności zmiany typu rury osłonowej gazociągu średniego ciśnienia z SDR 17,6 PE 100 DN 355 mm na SDR 11 PE 100 DN 355 mm w km 6 + 866, konieczności wprowadzenia korekty przebiegu trasy wodociągu i gazociągu średniego ciśnienia ze względu na kolizję, konieczności uzupełnienia danych projektowych o współrzędne dot. załamań wodociągów, konieczności zmiany trasy przyłącza gazowego przy przebudowywanym gazociągu średniego ciśnienia ze względu na kolizję, konieczności wyjaśnienia zapisów specyfikacji technicznej dotyczących parametrów rur przeciskowych kamionkowych dla kanalizacji sanitarnej, konieczności wycinki drzew nieujętych w planie, konieczności wykonania robót dodatkowych związanych z fragmentem sieci gazowej średniego ciśnienia nie uwzględnionego w dokumentacji projektowej, kolizji materaca bazowego z konstrukcją nawierzchni. Jednocześnie nie zaistniały okoliczności, które skutkowałyby powstaniem Przekroczenia Czasu na Ukończenie o charakterze obiektywnym (nie leżące po żadnej stronie kontraktu) - (k. 11818 – 11822 - opinia instytutu).

Powód wykonał Wymagalną Minimalną Ilość Wykonania w dniu 30 kwietnia 2013 r., co potwierdził Inżynier oraz pozwany (oferta (...) na wykonanie zamówienia pt. "budowa drogi ekspresowej (...), odcinek (...), Zadanie nr 3; odcinek węzeł (...) - węzeł (...) (wraz z węzłem) i odcinek drogi krajowej nr (...) klasy GP: węzeł "L. (załącznik nr 4); pismo Zamawiającego nr (...) o w z dnia 23 marca 2015 roku (załącznik nr 19)).Zrealizowanie zgodnie z kontraktem Wymagalnej Minimalnej ilości wykonania miało polegać na wykonaniu w terminie do dnia 14 grudnia 2012 r. robót o wartości nie mniejszej niż 30 % zaakceptowanej kwoty kontraktowej. W rzeczywistości na dzień 14 grudnia 2012 r. powód wykonał roboty o wartości 14,8 % zaakceptowanej kwoty kontraktowej. Powód osiągnął Wymaganą Minimalną Ilość Wykonania dopiero w dniu 30 kwietnia 2013 r. (okoliczności bezsporne, k. 2807).

Wszystkie roboty budowalne związane z przedmiotowa umową o roboty budowalne zostały wykonane przez wykonawcę do dnia 23 grudnia 2014 r. (okoliczność bezsporna).

W pismach z dnia 23 marca 2015 roku pozwany zażądał od powoda zapłaty kwoty 11.267.838,84 złotych, twierdząc że kwota ta należała się pozwanemu z tytułu kar umownych za niewykonanie w terminie Wymagalnej Minimalnej Ilości Wykonania w wysokości 4.653.055,68 złotych (klauzula 8.7 lit. c) Warunków Kontraktu) oraz za niedotrzymanie terminu na ukończenie robót zgodnie z kontraktem zmienionym aneksami nr 1 i 2 w wysokości 6.614.783,16 złotych (klauzula 8.7 lit, a) Warunków Kontraktu) - (pismo Zamawiającego nr (...) z dnia 23 marca 2015 roku (załącznik nr 19); pismo Zamawiającego nr (...) z dnia 23 marca 2015 roku (załącznik nr 20)).

Powód w pismach z dnia 25 marca 2015 roku sprzeciwił się naliczeniu kar umownych (pismo (...) nr (...) z dnia 25 marca 2015 roku (załącznik nr 21); pismo (...) nr (...) z dnia 25 marca 2015 roku (załącznik nr 17)).

Zgodnie z klauzulą 4.2 oraz 8.14 Warunków Kontraktu powód przekazał pozwanemu Zabezpieczenie Wykonania oraz zabezpieczenie zakończenia Robót w Czasie na Ukończenie w formie gwarancji bankowych wystawionych przez (...) S.A. oddział w Polsce na łączną kwotę 11.267.838,84 zł (Gwarancja należytego wykonania Kontraktu oraz zabezpieczająca ukończenie Kontraktu w Czasu na Ukończenie (załącznik nr 266).

Pozwany w dniu 27 marca 2015 roku wezwał Gwaranta do wypłaty z tytułu w/w gwarancji kwoty 4.653.055,68 złotych oraz 6.614.783,16 złotych. Jako że Gwarancje miały charakter abstrakcyjny Gwarant w dniach 7 i 14 kwietnia 2015 roku wypłacił pozwanemu na podstawie Gwarancji łącznie 11.267.838,84 zł (oświadczenia (...) S.A. oddział w Polsce o zrealizowaniu na rzecz Zamawiającego Gwarancji (załącznik nr 267); Tłumaczenie przysięgłe dokumentów poświadczających wypłatę środków z Gwarancji (załącznik nr 152); Tłumaczenie przysięgłe oświadczenia Gwaranta (załącznik nr 154).

Zgodnie z umową zawartą z Gwarantem powód musiał zwrócić i zwrócił Gwarantowi równowartość środków wypłaconych przez Gwaranta pozwanemu (tłumaczenie przysięgłe aneksu do umowy między Gwarantem a powodem - załącznik nr 151 - k. 1895 i nast., potwierdzenia wypłat środków z gwarancji i zarazem informacja o obciążeniu rachunku powoda kwotami równymi środkom uprzednio wypłaconym przez gwaranta pozwanemu - k. 1907 i nast., t. 10, oświadczenie gwaranta - k. 1916, t.10).

Zgodnie z klauzulą 4.2 Warunków Kontraktu Zabezpieczenie Wykonania służy pokryciu roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania Kontraktu, a także pokryciu roszczeń z tytułu Gwarancji Jakości. Przesłanką skorzystania z Gwarancji było zatem wyłącznie posiadanie przez Pozwanego roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania Kontraktu lub z tytułu Gwarancji Jakości (Umowa z dnia 6 grudnia 2011 roku "NR (...)" (załącznik nr 5)).

Natomiast zgodnie z klauzulą 8.14 Warunków Kontraktu zamiast zapłaty kary umownej określonej w klauzuli 8.7 (c) Warunków Kontraktu Wykonawca może przedstawić Zamawiającemu zabezpieczenie zakończenia Robót w Czasie na Ukończenie, w formie gwarancji bankowej lub gwarancji ubezpieczeniowej, na kwotę równą wysokości należnej kary umownej. Zamawiający zwraca Wykonawcy powyższą gwarancję bezzwłocznie po otrzymaniu od Inżyniera Świadectwa Przejęcia, jeżeli Czas na Ukończenie został dotrzymany. W przeciwnym wypadku Zamawiający uprawniony będzie do wyegzekwowania należności wynikającej z kary umownej. Przesłanką do skorzystania z gwarancji na podstawie klauzuli 8.14 Warunków Kontraktu jest niewykonanie robót w Czasie na Ukończenie.

Sąd dokonał następującej oceny dowodów:

Dokonując oceny przedstawionych dowodów Sąd uznał za pełnowartościowy materiał dowodowy w sprawie przedstawione przez strony dokumenty. Autentyczność tychże dokumentów, zawartość jak i pochodzenie od poszczególnych podmiotów nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Sąd także nie znalazł podstaw do ich podważania.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania przesłuchanych w sprawie świadków, ponieważ pozostają spójne, logiczne i znajdują potwierdzenie w przedstawionym w sprawie materiale dowodowym w postaci wyżej wymienionych dokumentów. Zastrzec należy przy tym, iż Sąd uznał zeznania w/w świadków za przydatne dla rozpoznania sporu i uznał je za wiarygodne wyłącznie w zakresie w jakim zeznawali oni o faktach, a nie wyrażali własne oceny o faktach i opinie prawne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29.02.2008 r., V CSK 457/07, Lex nr 471616).

Tak samo i z tych samych przyczyn oraz w takim samym zakresie Sąd ocenił zeznania reprezentanta strony pozwanej.

Sąd uznał za wiarygodną opinię instytutu - Politechniki (...) w P., w tym opinię z dnia 3 listopada 2020 roku, w której pracownicy instytutu sformułowali ostateczne wnioski. W ocenie Sądu opinia instytutu została sporządzona w sposób rzeczowy, rzetelny oraz przekonywujący, w oparciu o wiedzę fachową. Powołany instytutu to kompetentny podmiot, dysponujący pracownikami posiadającymi odpowiednie w tym kierunku specjalistyczne wykształcenie i wieloletnie doświadczenie zawodowe. Sposób badań zaprezentowany przez pracowników instytutu wskazuje na prawidłowy tok podejmowania kolejnych czynności analitycznych. Przedmiotowa opinia jest jasna i logiczna. Dodatkowo pracownik instytutu złożył przekonujące wyjaśnienia na rozprawie . Z tego względu Sąd przyjął w/w opinię za bezstronny i wiarygodny dowód.

Z tego względu Sąd pominął wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii innego instytutu (k. 12358), uznając, że opinia Politechniki (...) jest wystarczająca do rozstrzygnięcia sporu i dopuszczenie dowodu z opinii innego instytutu zmierzałoby jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania.

Sąd pominął także wnioski dowodowe pozwanego złożone w piśmie z 14.04.21 r. jako złożone po upływie zakreślonego terminu na składanie wniosków dowodowych (k. 12358).

Sąd ograniczył dowód z przesłuchania stron do przesłuchania reprezentanta strony pozwanej (k. 9974 v.), albowiem strona powodowa zrezygnowała z przesłuchania w tym charakterze jej reprezentanta (k. 9973).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W pierwszym rzędzie należy podnieść, że powód wystąpił w niniejszej sprawie z dwoma roszczeniami:

1)  o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli, którego skutkiem będzie określenie terminu wykonania przez powoda przedmiotu umowy o roboty budowalne nr (...) na dzień 23 grudnia 2014 roku, poprzez wydanie orzeczenia zastępującego oświadczenia woli obu stron o następującej treści:

„Skarb Państwa - Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad oraz (...) S.A. zmieniają treść umowy z dnia 6 grudnia 2011 roku nr (...) ustalając nowy czas na ukończenie w ten sposób, że punkt 5 umowy otrzymuje następujące brzmienie:

5. Wykonawca zobowiązuje się niniejszym wobec zamawiającego do zakończenia przedmiotu umowy w terminie do 23 grudnia 2014 roku."

2)  o zasądzenie od pozwanego kwoty 11,267.838,84 (jedenaście milionów dwieście sześćdziesiąt siedem tysięcy osiemset trzydzieści osiem złotych, 84/100) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W ocenie Sądu roszczenie powoda o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli nie jest uzasadnione i podlega oddaleniu, natomiast roszczenie o zapłatę podlega uwzględnieniu w całości co do należności głównej i w części co do należności ubocznej.

Odnośnie roszczenia o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie to powód oparł na twierdzeniu, że zaistniałe w toku realizacji przedmiotowej umowy o roboty budowalne następujące okoliczności, które miały charakter niezależny od powoda, doprowadziły do opóźnienia w wykonywaniu robót i tym samym spowodowały niemożność wykonania w terminie do dnia 27 marca 2014 r. całości prac objętych umową z dnia 6 grudnia 2011 r., zmienioną aneksem nr 1 i nr 2:

1)  braki formalno - techniczno - projektowe związane z branżą energetyczną;

2)  opóźnienie Inżyniera w zatwierdzeniu zaproponowanego przez Powoda geosyntetyku do wzmocnienia nasypów;

3)  przeszkody w realizacji robót w zakresie przebudowy sieci gazowej i wodociągowo-kanalizacyjnej;

4)  polecenie Inżyniera wykonania analizy stateczności nasypów niższych niż 5 metrów;

5)  kolizja materaca bazowego z konstrukcją nawierzchni;

6)  błędy projektowe dotyczące obiektu (...);

7)  konieczność wykonania dodatkowego ulepszenia podłoża w wykopie;

8)  brak rozwiązania projektowego dla drenażu pasa centralnego;

9)  błędy w dokumentacji projektowej w zakresie wykonania wzmocnienia nad przepustami;

10)  błędy w dokumentacji projektowej skutkujące koniecznością wykonania reprofilacji płyty pomostu (...);

11)  brak możliwości wykonywania robót zgodnie z umową nr (...) oraz zasadami wiedzy technicznej w okresie od 7 grudnia 2013 roku do 19 marca 2014 roku;

12)  dodatkowe roboty w zakresie oznakowania pionowego i poziomego/ rozbudowy wygrodzenia z siatki oraz budowy odwodnienia na drodze (...);

13)  otrzymywanie od Inżyniera po dniu 13 czerwca 2014 roku rysunków oraz poleceń dotyczących robót zamiennych i dodatkowych;

14)  brak rozwiązania projektowego dla obiektu (...) w zakresie kap chodnikowych;

15)  napotkanie przez Wykonawcę obiektu archeologicznego pomiędzy

drogą dojazdową nr (...) a trasą główną (...);

16)  wadliwy opis przedmiotu zamówienia i błędy projektowe w zakresie zabezpieczenia ekologicznego.

Zdaniem powoda z tego względu powinien zostać przedłużony czas na ukończenie realizacji umowy z dnia 6 grudnia 2011 roku aż do dnia 23 grudnia 2014 roku, ponieważ powód nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności powodujące opóźnienie w realizacji kontraktu.

W ocenie powoda na podstawie klauzul 1.9, 2.1, 4.12, 8.4 (a), 8.4 (b), 8.4 (c), 8.4 (e), 17.3 (g) w zw. z 17.4 Warunków Kontraktu oraz na podstawie art. 64 kc powodowi przysługuje uprawnienie do przedłużenia czasu na ukończenie.

Zgodnie z klauzulą 1.9 Warunków Kontraktu jeżeli powód dozna opóźnienia w wyniku opóźnienia Inżyniera w przekazaniu jakiekolwiek instrukcji lub rozwiązania powód jest uprawniony do przedłużenia czasu na ukończenie.

Zgodnie z klauzulą 2.1 Warunków Kontraktu, jeżeli powód dozna opóźnienia w związku z nieudostępnieniem przez pozwanego dostępu do całości Placu Budowy Powód uprawniony jest do przedłużenia Czasu na Ukończenie.

Zgodnie z klauzulą 4.12 Warunków Kontraktu dotyczącą skutków wystąpienia nieprzewidywalnych warunków fizycznych na Placu Budowy jeżeli w takim w zakresie, w jakim Wykonawca napotka warunki fizyczne, które są Nieprzewidywalne, da Inżynierowi takie powiadomienie i dozna opóźnienia i/lub poniesie Koszt w rezultacie tych warunków, Wykonawca będzie uprawniony, z uwzględnieniem. Subklauzuli 20.1 [Roszczenia Wykonawcy] do: [...] przedłużenia czasu w związku z jakimkolwiek takim opóźnieniem, według Subklauzuli 8.4 [Przedłużenie Czasu na Ukończenie], jeśli ukończenie jest lub przewiduje się, że będzie opóźnione.

Zgodnie z klauzulą 8.4 (a) Warunków Kontraktu, zgodnie z którą jeżeli będzie mieć miejsce zmiana jakiegokolwiek elementu prac objętych Kontraktem powodowi przysługuje uprawnienie do przedłużenia czasu na ukończenie.

Zgodnie z klauzulą 8.4 (b) Warunków Kontraktu jeśli Inżynier polecił powodowi wykonanie robót zamiennych, które spowodowały opóźnienie realizacji robót to powód jest uprawniony do przedłużenia Czasu na Ukończenie.

Zgodnie z klauzulą 8.4 (c) Warunków Kontraktu wykonawca będzie uprawniony, z uwzględnieniem Subklauzuli 20 [Roszczenia na Ukończenie Wykonawcy] do przedłużenia, jeśli i w takim zakresie, w jakim ukończenie dla celów Subklauzuli 10.1 [Przejęcie Robót i Odcinków] jest, lub przewiduje się, ze będzie, opóźnione z powodu wyjątkowo niesprzyjających warunków klimatycznych.

Zgodnie z klauzulą 8.4 (e) Warunków Kontraktu jakiekolwiek opóźnienie, utrudnienie lub uniemożliwienie, spowodowane przez pozwanego lub Personel pozwanego uprawniają powoda do przedłużenia Czasu na Ukończenie.

Zgodnie z klauzulą 17.3 (g) w zw. z art. 17.4 Warunków Kontraktu, jeżeli w wyniku błędów w Dokumentacji Projektowej dojdzie do powstania szkody, a powód dozna w związku jej usuwaniem opóźnienia, to powodowi przysługuje uprawnienie do przedłużenia czasu na ukończenie.

Definicja Czasu na Ukończenie przewidziana w klauzuli 1.1.3.3 Warunków Kontraktu stanowi, że Czas na Ukończenie oznacza czas na ukończenie Robót [...], tak jak został podany w Załączniku do Oferty (z jakimkolwiek przedłużeniem Według Subklauzuli 8.4 [Przedłużenie Czasu na Ukończenie]), obliczony od Daty Rozpoczęcia, Zgodnie z klauzulą 8.4 Warunków Kontraktu: " Wykonawca będzie uprawniony, z uwzględnieniem Subklauzuli 20.1 [Roszczenia Wykonawcy] do przedłużenia Czasu na Ukończenie, jeśli i w takim zakresie, w jakim ukończenie dla celów Subklauzuli 10,1 [Przejęcie Robót i Odcinków] jest, lub przewiduje się, że będzie, opóźnione z któregokolwiek z następujących powodów:

(a)  Zmiana (chyba, że poprawka do Czasu na Ukończenie została uzgodniona według Subklauzuli 13.3 [Procedura Zmiany]) lub inna istotna zmiana w ilości jakiegokolwiek elementu prac objętych Kontraktem,

(b)  powód opóźnienia, dający tytuł do przedłużenia czasu według jakiejś Subklauzuli niniejszych Warunków,

(c) wyjątkowo niesprzyjające warunki klimatyczne,

Pkt (d) nie będzie miał zastosowania.

(e) jakiekolwiek opóźnienie, utrudnienie lub uniemożliwienie, spowodowane przez Zamawiającego, lub Personel Zamawiającego lub innych wykonawców Zamawiającego na Placu Budowy, lub możliwe im do przypisania.

Jeżeli Wykonawca uważa się za uprawnionego do przedłużenia Czasu na Ukończenie, to Wykonawca da Inżynierom powiadomienie zgodnie z Subklauzulą 20.1 [Roszczenia Wykonawcy. Określając każde przedłużenie czasu według Subklauzułi 20.1, Inżynier dokona przeglądu swoich poprzednich określeń i będzie mógł zwiększyć całkowite przedłużenie czasu, ale go nie zmniejszy.

Inżynier może określić nowy Czas na Ukończenie zgodnie z Klauzulą 20.1 wyłącznie z przyczyn niezależnych od Wykonawcy, uwzględniając poprzednie zmiany terminów, zakończenia robót i po konsultacji z Zamawiającym i Wykonawcą.

Inżynier określając nowy termin zakończenia robot zakończenia robót, ustali długość całkowitego okresu przedłużenia Czasu na Ukończenie.

Takie określenie nabierze mocy prawnej po uzgodnieniu przez Strony Zmiany do Kontraktu zgodnie z Subklauzulą 13.3 (procedura zmiany).".

W ocenie Sądu powód nie jest uprawniony do domagania się przedłużenia czasu na ukończenie w formule roszczenia procesowego zgłoszonego w niniejszej sprawie, albowiem z postanowień kontraktu nie wynika uprawnienie powoda, ani obowiązek pozwanego do złożenia oświadczenia woli o treści żądanej przez powoda. Zawarta przez strony umowa nie określa uprawnienia powoda do żądania zmiany treści umowy w w/w zakresie jako uprawnienia materialnoprawnego, które mogłoby być dochodzone przed sądem powszechnym. Zdaniem Sądu rację ma pozwany twierdząc, że z przepisów kontraktu zawartego przez strony wynika, iż tylko inżynier kontraktu może określić nowy czas na dokończenie robót i to wyłącznie z przyczyn niezależnych od wykonawcy. Brak uwzględnienia przez pozwanego wniosku powoda o przedłużenie czasu na ukończenie nie oznacza, iż powód staje się z tą chwilą uprawniony do domagania się od pozwanego złożenia przez pozwanego oświadczenie w tym przedmiocie w trybie przymusu sądowego. W ocenie Sądu brak uwzględnienia przez pozwanego wniosku powoda o przedłużenie czasu na ukończenie w sytuacji gdy zaistniały okoliczności uzasadniające takie przedłużenie według treści kontraktu oznacza jedynie, iż inwestor powinien być potraktowany jako strona umowy, która nie wykonuje kontraktu w należyty sposób. Należy zgodzić się ze stroną powodową, iż stosownie do art. 64 k.c. prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Do uwzględnienia roszczenia opartego na podstawie art. 64 k.c. konieczne jest ustalenie istnienia obowiązku podmiotu obowiązanego do złożenia oświadczenia woli oraz podmiotu uprawnionego do żądania złożenia oświadczenia woli, a także treści tego oświadczenia. Sąd podziela pogląd, że zobowiązanie do złożenia stosownego oświadczenia woli może wynikać zarówno z ustawy, jak i z czynności prawnej. Jednakże Sąd nie podziela poglądu, że obowiązek pozwanego do złożenia oświadczenia woli wynika z czynności prawnej jaką jest przedmiotowa umowa, albowiem nie wynika to z treści umowy.

Powyższa argumentacja jest wystarczająca do rozpoznania roszczenia o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli.

Dodatkowo tylko należy podnieść, że bezspornie wszystkie roboty budowalne dotyczące przedmiotowej umowy zostały wykonane do dnia 23 grudnia 2014 r., a zatem skoro umowa została już wykonana w dacie wniesienia pozwu w niniejszej sprawie to powód nie jest już uprawniony po jej wykonaniu do żądania ukształtowania treści umowy w zakresie zmiany czasu na ukończenie umowy. Zdaniem Sądu nie można żądać ukształtowania stosunku prawnego po wykonaniu zobowiązania. Należy mieć na uwadze, że potencjalne dokonanie modyfikacji stosunku obligacyjnego łączącego strony w sposób żądany przez powoda miałoby charakter konstytutywny, tworzący nowy stan prawny w relacjach stron. Tymczasem z istoty powództwa o ukształtowanie wynika, że kształtować można tylko to co istnieje. Nie można kształtować stosunku zobowiązaniowego, który nie istnieje, wygasł na skutek wykonania kontraktu.

Powyższy argument również stanowi samodzielną podstawę do negatywnego rozpoznania roszczenia o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli.

Odnośnie roszczenia o zapłatę Sąd zważył, co następuje:

To roszczenie powód oparł na twierdzeniu, że pozwany niezasadnie obciążył powoda karami umownymi na kwotę 11.267.838,84 zł, która na żądanie pozwanego została wypłacona przez gwaranta (...) S.A. oddział w Polsce z tytułu gwarancji bankowej udzielonej pozwanemu. Zdaniem powoda, pozwany bezpodstawnie uzyskał tę kwotę od gwaranta kosztem powoda tytułem rzekomej zwłoki powoda w wykonaniu kontraktu oraz w uzyskaniu Wymagalnej Minimalnej Ilości Wykonania. Powód podkreślił, iż zgodnie z umową zawartą z gwarantem powód musiał zwrócić powyższą kwotę gwarantowi i takiego zwrotu dokonał.

W zakresie tego żądania powód wskazał, iż domaga się tej kwoty jako odszkodowania na podstawie art, 471 k.c., wskazując że pozwany powinien naprawić szkodę wynikłą z nienależytego wykonania kontraktu przez pozwanego, które polegało na nieuzasadnionym pobraniu kar umownych.

Jednocześnie powód wskazał, iż ewentualnie dochodzi tej kwoty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia uzyskanego przez pozwanego na podstawie art. 405 k.c. Zdaniem powoda skoro nie było podstaw do naliczenia kar umownych to tym samym pozwany uzyskał w/ w kwotę bez podstawy prawnej kosztem powoda.

Dokonując oceny tego roszczenia należy w pierwszym rzędzie podnieść, że nie może ono zostać uznane co do zasady za nieuzasadnione tylko z tej przyczyny, iż Sąd oddalił pierwsze z roszczeń zgłoszonych przez powoda, czyli wyżej opisane roszczenie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli. Zdaniem Sądu oba roszczenia mają niezależny charakter, co skutkuje tym iż roszczenie o zapłatę podlega autonomicznej ocenie. Nie istnieje zależność tego rodzaju, iż powód aby uzyskać zwrot kwot pobranych przez pozwanego tytułem kar umownych przy wykorzystaniu instytucji gwarancji bankowej, musiałby uprzednio doprowadzić do stanu rzeczy, w którym ulegnie zmianie umowny czas na ukończenie kontraktu. W tym zakresie istotne jest to czy rzeczywiście zaistniały przesłanki do uznania, iż pozwanemu przysługuje wobec pozwanego świadczenie z tytuł kar umownych. Udzielenie negatywnej odpowiedzi na to pytanie będzie prowadziło do wniosku, iż powód jest co do zasady uprawniony do domagania się zwrotu spornej kwoty.

Kontrakt jako umowa o roboty budowlane w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego stanowi umowę wzajemną. Oznacza to, iż każda ze stron tej umowy występuje w charakterze dłużnika i wierzyciela. Zgodnie z art. 647 k.c. przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Zatem obowiązkiem Pozwanego było przede wszystkim dostarczenie prawidłowego projektu, udostępnienie terenu budowy i zapłata wynagrodzenia wynikającego z Kontraktu. Obowiązkiem Powoda było zaś oddanie obiektu w terminie przewidzianym w Kontrakcie. Ponadto, na stronach Kontraktu ciążył obowiązek współdziałania we wszystkich fazach procesu budowlanego.

Przedmiotem świadczenia powoda wynikającym z art. 647 k.c, oraz art. 3 kontraktu było zatem wykonanie robót budowlanych i oddanie obiektu w terminie ustalonym zgodnie z Kontraktem.

Na podstawie klauzuli 4.1 Warunków Kontraktu powód miał obowiązek wykonania robót budowlanych zgodnie z kontraktem (w tym specyfikacją techniczną i dokumentacją projektową dostarczoną przez pozwanego). Na Wykonawcy ciążył jedynie obowiązek projektowy w zakresie wskazanym w klauzuli(...) i ograniczał się między innymi do rysunków roboczych, projektów robót tymczasowych czy projektów organizacji ruchu na czas budowy. Zgodnie z klauzulą (...) to pozwany miał obowiązek dostarczenia między innymi prawidłowego projektu budowlanego, architektoniczno - budowlanego oraz wykonawczego (Dokumentacja Projektowa) - (umowa z dnia 6 grudnia 2011 roku "NR (...)" (załącznik nr 5); Specyfikacje Techniczne (załącznik nr 10)).

Termin spełnienia świadczenia powoda określony został w klauzuli 1.1.3.3 Warunków Kontraktu, jako Czas na Ukończenie i oznaczał on "czas na ukończenie Robót lub Odcinka (w zależności od przypadku) według Subklauzuli 8.2 [Czas na Ukończenie], tak jak został podany w Załączniku do Oferty (z jakimkolwiek przedłużeniem według Subklauzułi 8.4 [Przedłużenie Czasu na Ukończenie]), obliczony od Daty Rozpoczęcia. W rubryce "Czas na Ukończenie" Załącznik do Oferty wskazywał "24 miesiące od daty rozpoczęcia robót” Termin ten znalazł odzwierciedlenie w punkcie 5 aktu umowy. Natomiast, Data Rozpoczęcia w rozumieniu klauzuli 1.1.3.2 Warunków Kontraktu "oznacza datę, o której powiadomienie zostało dane według Subklauzuli 8.1" (umowa z dnia 6 grudnia 2011 roku "NR (...) (załącznik nr 5); oferta (...) na wykonanie zamówienia pt. "budowa drogi ekspresowej (...), odcinek (...), Zadanie nr 3: odcinek węzeł (...) - węzeł (...) (wraz z węzłem) i odcinek drogi krajowej nr (...) klasy GP: węzeł (...) (załącznik nr 4)),

Kontrakt, w szczególności klauzula 8.4 Warunków Kontraktu przewidywał również przesłanki i procedurę zmiany czasu na ukończenie.

Natomiast podstawowymi obowiązkami pozwanego było przekazanie powodowi Placu Budowy, dostarczenie prawidłowej dokumentacji umożliwiającej zgodne z prawem i nieprzerwane prowadzenie Robót, w tym Dokumentacji Projektowej oraz obowiązek zapłaty wynagrodzenia (art. 647 k.c.).

Przekazanie terenu budowy stanowi kluczowy element czynności przygotowawczych - bez przekazania terenu budowy nie można bowiem przystąpić do wykonywania robót budowlanych. Przekazanie terenu budowy obejmuje m.in. przekazanie prawnych pozwoleń, decyzji i zgód potwierdzających dopuszczalność i możliwość wykonywania robót. Zgodnie z art. 28 w związku z art. 30 ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane roboty budowlane mogą rozpocząć się bowiem dopiero po uzyskaniu odpowiednich pozwoleń i decyzji.

Obowiązek przekazania terenu budowy obejmuje również zapewnienie faktycznego dostępu do wszystkich części terenu budowy.

Obowiązkiem pozwanego było również dostarczenie powodowi prawidłowego i kompletnego projektu (Dokumentacji Projektowej), Dostarczenie projektu przez inwestora jest podstawowym obowiązkiem inwestora i stanowi istotny element umowy o roboty budowlane. Inwestor jest odpowiedzialny za dostarczenie wykonawcy prawidłowej dokumentacji projektowej potrzebnej do rozpoczęcia i realizacji robót. Przygotowanie i dostarczenie prawidłowej dokumentacji projektowej jest również elementem szerszego obowiązku współdziałania inwestora z wykonawcą.

W relacji z wykonawcą, ryzyko związane z wadliwością dokumentacji projektowej ponosi inwestor.

Pozwany, będąc dłużnikiem przejął zgodnie z art. 473 k.c. odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie kontraktu z powodu oznaczonych okoliczności. Tym samym została wyłączona odpowiedzialność powoda za niewykonanie łub nienależyte wykonanie kontraktu ze względu na te okoliczności. Ten podział ryzyk ustalony został w klauzuli 17.3 Warunków Kontraktu, zgodnie z którym zagrożeniami stanowiącymi ryzyka Pozwanego są między innymi użytkowanie lub zajęcie przez pozwanego jakiejkolwiek części Robót oraz projektowanie jakiejkolwiek części Robót przez Personel pozwanego (zamawiającego) lub inne osoby, za które pozwany jest odpowiedzialny.

Inżynier kontraktu zgodnie z klauzulą 1.1.2.6 Warunków Kontraktu wchodzi w skład Personelu pozwanego, za działania którego, na podstawie art. 474 k.c. pozwany ponosi odpowiedzialność.

Ryzykiem zamawiającego są wszelkie zdarzenia wymienione w klauzuli 17.3 warunków kontraktowych FIDIC.

Brzmienie art. 651 k.c. wskazuje, iż pozwany ponosi także odpowiedzialność za utrudnienia wynikające z charakterystyki terenu budowy wpływające na prawidłowe wykonanie robót budowlanych. Zostało to potwierdzone w klauzuli 4.12 Warunków Kontraktu, dotyczącej skutków wystąpienia nieprzewidywalnych warunków fizycznych na Placu Budowy.

Nieprzewidywalnymi warunkami fizycznymi na podstawie klauzuli 1.1.6.8 Warunków Kontraktu są warunki racjonalnie niemożliwe do przewidzenia przez doświadczonego wykonawcę do daty składania Dokumentów Ofertowych, czyli przed wnikliwym zbadaniem Placu Budowy,

Warunki klimatyczne nie stanowią "warunków fizycznych", o których mowa w klauzuli 4.12 Warunków Kontraktu. Natomiast opóźnienia wywołane warunkami klimatycznymi obciążają pozwanego.

Harmonogram Robót jest dokumentem sporządzanym przez Wykonawcę przedstawiającym jego zamierzenia dotyczące czasu trwania poszczególnych Robót oraz preferowanej kolejności ich wykonywania. Harmonogram Robót stanowi racjonalną prognozę procesu realizacji Kontraktu przez co oparty jest na szeregu założeń, w szczególności takich jak prawidłowość rozwiązań projektowych, spełnienie przez Inwestora obowiązku udostępnienia Placu Budowy czy zgodność warunków na Placu Budowy z opisem w dokumentacji projektowej.

Na podstawie klauzuli 8.3 Warunków Kontraktu Wykonawca był obowiązany przedłożyć Inżynierowi Harmonogram Robót w ciągu 28 dni od dnia otrzymania powiadomienia o Dacie Rozpoczęcia Robót.

Zgodnie z Kontraktem, w dniu 14 grudnia 2011 roku Wykonawca przedłożył Inżynierowi Harmonogram Robót przedstawiający m. in. przewidywany czas trwania Robót oraz zamierzoną kolejność ich wykonywania. Inżynier zgłaszał jednak uwagi do przedłożonego Harmonogramu Robót, które były konsekwentnie uwzględnianie przez Powoda. Ostatecznie w dniu 30 kwietnia 2012 roku Inżynier zatwierdził Harmonogram Robót.

Ścieżka krytyczna stanowi nieprzerwany łańcuch czynności (tj. prac budowlanych) zorganizowanych bez żadnego luzu czasowego. Jeżeli jedna z czynności w tym łańcuchu zostanie opóźniona, powoduje to automatycznie opóźnienie zakończenia wykonywania całego ciągu czynności. W konsekwencji, jeżeli dla jednej czynności znajdującej się na ścieżce krytycznej czas realizacji zostanie wydłużony dochodzi do wydłużenia terminu końcowego realizacji Kontraktu. Ścieżka Krytyczna może ulec zmianie w trakcie realizacji Robót.

Zgodnie z harmonogramami głównymi zadaniami znajdującymi się na ścieżce krytycznej realizacji Kontraktu były roboty drogowe oraz obiekt (...). Wobec tego, w pierwszej kolejności opóźnienie tych robót skutkuje przedłużeniem realizacji Kontraktu.

Zgodnie z wnioskami opinii w/w instytutu, które Sąd uczynił podstawą ustaleń faktycznych, należało uznać, że w realiach niniejszej sprawy nie zaistniały okoliczności, które skutkowały powstaniem Przekroczenia Czasu na Ukończenie leżące po stronie wykonawcy. Natomiast zaistniały okoliczności, które skutkowały powstaniem Przekroczenia Czasu na Ukończenie leżące po stronie zamawiającego w postaci: opóźnienia w przekazaniu części dokumentacji projektowej w branży energetycznej, przedłużenia czasu w związku z koniecznością zmian w sposobie realizacji robót, odmiennego od zaprojektowanego typu stacji transformatorowej (...), zmian w projekcie zasilania budynku mieszkalnego na działce nr (...) oraz na działce nr (...), konieczności zmiany rzędnej posadowienia gazociągu wysokiego ciśnienia na odc. 5 – 6 w km 9 + 680 – 9 + 730, konieczności zmiany rzędnej posadowienia gazociągu wysokiego ciśnienia na odc. 3 - 4 w km 8 +790 – 8 + 950, konieczności zmiany typu rury osłonowej gazociągu średniego ciśnienia z SDR 17,6 PE 100 DN 355 mm na SDR 11 PE 100 DN 355 mm w km 6 + 866, konieczności wprowadzenia korekty przebiegu trasy wodociągu i gazociągu średniego ciśnienia ze względu na kolizję, konieczności uzupełnienia danych projektowych o współrzędne dot. załamań wodociągów, konieczności zmiany trasy przyłącza gazowego przy przebudowywanym gazociągu średniego ciśnienia ze względu na kolizję, konieczności wyjaśnienia zapisów specyfikacji technicznej dotyczących parametrów rur przeciskowych kamionkowych dla kanalizacji sanitarnej, konieczności wycinki drzew nieujętych w planie, konieczności wykonania robót dodatkowych związanych z fragmentem sieci gazowej średniego ciśnienia nie uwzględnionego w dokumentacji projektowej, kolizji materaca bazowego z konstrukcją nawierzchni, błędów projektowych dla obiektu (...), konieczności wykonania dodatkowego ulepszenia podłoża w wykopie, braku rozwiązania projektowego dla drenażu odwadniającego pas rozdziału od km 1 + 610 do 5 + 650 oraz od km 5 + 750 do 11 + 200, braku rozwiązania projektowego dla odwodnienia przejazdu awaryjnego w km od 5 + 650 do km 5 + 750, opóźnienia zamawiającego w przekazaniu dokumentacji projektowej dla wzmocnień przepustów nr 6.3, 12, 12.2, 12.3, realizacji robót dodatkowych dla przepustu 6.3, realizacji robót dodatkowych dla przepustu 12, realizacji robót dodatkowych dla przepustu 12.2, realizacji robót dodatkowych dla przepustu 12.3, błędów w dokumentacji projektowej skutkujących koniecznością wykonania reprofilacji płyty pomostu (...), otrzymywania od Inżyniera po dniu 13 czerwca 2014 r. rysunków oraz poleceń dotyczących robót zamiennych i dodatkowych. Ponadto zaistniały okoliczności, które skutkowały powstaniem Przekroczenia Czasu na Ukończenie o charakterze obiektywnym (nie leżące po żadnej stronie kontraktu w postaci: wstrzymania robót z powodu wystąpienia niekorzystnych warunków atmosferycznych, napotkania obiektu archeologicznego (k. 11810 – 11818 - opinia instytutu).

Zgodnie z dalszymi wnioskami opinii w/w instytutu, które Sąd także uczynił podstawą ustaleń faktycznych, należało uznać, że w realiach niniejszej sprawy nie zaistniały okoliczności, które skutkowały powstaniem opóźnienia co do wykonania Wymagalnej Minimalnej Ilości Wykonania Robót leżące po stronie wykonawcy. Natomiast zaistniały okoliczności, które skutkowały powstaniem opóźnienia co do wykonania Wymagalnej Minimalnej Ilości Wykonania Robót leżące po stronie zamawiającego w postaci: opóźnienia w przekazaniu części dokumentacji projektowej w branży energetycznej, przedłużenia czasu w związku z koniecznością zmian w sposobie realizacji robót, robót dodatkowych związanych z zasilaniem domu mieszkalnego nr (...) po przebudowie kolizji nr 6 nn, odmiennego od zaprojektowanego typu stacji transformatorowej (...), zmian w projekcie zasilania budynku mieszkalnego na działce nr (...) oraz na działce nr (...), konieczności zmiany rzędnej posadowienia gazociągu wysokiego ciśnienia na odc. 5 – 6 w km 9 + 680 – 9 + 730, konieczności zmiany rzędnej posadowienia gazociągu wysokiego ciśnienia na odc. 3 - 4 w km 8 +790 – 8 + 950, konieczności zmiany typu rury osłonowej gazociągu średniego ciśnienia z SDR 17,6 PE 100 DN 355 mm na SDR 11 PE 100 DN 355 mm w km 6 + 866, konieczności wprowadzenia korekty przebiegu trasy wodociągu i gazociągu średniego ciśnienia ze względu na kolizję, konieczności uzupełnienia danych projektowych o współrzędne dot. załamań wodociągów, konieczności zmiany trasy przyłącza gazowego przy przebudowywanym gazociągu średniego ciśnienia ze względu na kolizję, konieczności wyjaśnienia zapisów specyfikacji technicznej dotyczących parametrów rur przeciskowych kamionkowych dla kanalizacji sanitarnej, konieczności wycinki drzew nieujętych w planie, konieczności wykonania robót dodatkowych związanych z fragmentem sieci gazowej średniego ciśnienia nie uwzględnionego w dokumentacji projektowej, kolizji materaca bazowego z konstrukcją nawierzchni. Jednocześnie nie zaistniały okoliczności, które skutkowałyby powstaniem Przekroczenia Czasu na Ukończenie o charakterze obiektywnym (nie leżące po żadnej stronie kontraktu) - (k. 11818 – 11822 - opinia instytutu).

Zgodnie z klauzulą 4.2 Warunków Kontraktu Zabezpieczenie Wykonania służy pokryciu roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania Kontraktu, a także pokryciu roszczeń z tytułu Gwarancji Jakości. Przesłanką skorzystania z Gwarancji było zatem wyłącznie posiadanie przez Pozwanego roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania Kontraktu lub z tytułu Gwarancji Jakości.

Natomiast zgodnie z klauzulą 8.14 Warunków Kontraktu zamiast zapłaty kary umownej określonej w klauzuli 8.7 (c) Warunków Kontraktu Wykonawca może przedstawić Zamawiającemu zabezpieczenie zakończenia Robót w Czasie na Ukończenie, w formie gwarancji bankowej lub gwarancji ubezpieczeniowej, na kwotę równą wysokości należnej kary umownej. Zamawiający zwraca Wykonawcy powyższą gwarancję bezzwłocznie po otrzymaniu od Inżyniera Świadectwa Przejęcia, jeżeli Czas na Ukończenie został dotrzymany. W przeciwnym wypadku Zamawiający uprawniony będzie do wyegzekwowania należności wynikającej z kary umownej. Przesłanką do skorzystania z gwarancji na podstawie klauzuli 8.14 Warunków Kontraktu jest niewykonanie robót w Czasie na Ukończenie.

Jest w sprawie bezsporne, że pozwany zażądał od powoda wypłaty kwot na zaspokojenie roszczeń z tytułu kar umownych za przekroczenie Czasu na Ukończenie oraz niewykonanie Wymaganej Minimalnej Ilości Wykonania. Otóż w piśmie z dnia 23.03.2015 r, pozwany wystąpił do powoda o zapłatę kwoty 4.653.055,68 zł tytułem kary umownej za 98 dni zwłoki za niedotrzymanie warunku nr 8.13 załącznika do oferty Wymaganej Minimalnej Ilości Wykonania Robót. Pozwany naliczył tę karę na podstawie klauzuli 8.7 lit. c warunków kontraktu licząc po 47.480,16 zł za każdy dzień zwłoki (98 dni x 47,480,16 = 4.653.055,68 zł), wskazujący że kwota 47.480,16 zł stanowi wartość (...) % zaakceptowanej kwoty kontraktowej. Natomiast w innym piśmie z dnia 23.03.2015 r. pozwany wystąpił do powoda o zapłatę kwoty 6.614.783,16 zł tytułem kary umownej za 191 dni zwłoki za niedotrzymanie warunku nr 1.1.3.3 załącznika do oferty Czasu na Ukończenie. Pozwany uznał, że powód przekroczył termin wykonania umowy o 271 dni, ale co do 80 dni uznał, że opóźnienie nie było spowodowane okolicznościami niezawinionymi od powoda (271 - 80 = 191). Pozwany naliczył tę karę na podstawie klauzuli 8.7 lit. a warunków kontraktu licząc po 47,480,16 zł za każdy ze 131 dzień zwłoki (131 dni x 47.480,16 = 6.219.900,96 zł), wskazując, że kwota 47.480,16 zł stanowi wartość (...) % zaakceptowanej kwoty kontraktowej oraz dodatkowo licząc po 6.581,37 zł za każdy z pozostałych 60 dni zwłoki (60 dni x 6,581,37 = 394.882,20 zł), wskazując, że kwota 6.581,37 zł stanowi następstwo redukcji wysokości kary umownej za 1 dzień zwłoki proporcjonalnie do wartości robót już wykonanych (47.480,16 zł x 65.813.719,53 (wartość robót niewykonanych - brakujących do wykonania całości kontraktu)/474.801.609,99 (zaakceptowana kwota kontraktowa). Jest w sprawie także bezsporne, że pozwany zażądał wypłaty z gwarancji wyżej wymienionych kwot na zaspokojenie roszczeń z tytułu kar umownych za przekroczenie Czasu na Ukończenie oraz niewykonanie Wymaganej Minimalnej Ilości Wykonania Robót oraz że gwarant zaspokoił roszczenie pozwanego z tytułu gwarancji (k. 2587, k. 2806 - 2808, 2809 - 2811).

Mając na uwadze ustalenia poczynione w niniejszej sprawie należy uznać, że nie wystąpiła w ogóle zwłoka powoda dotycząca wykonania Wymaganej Minimalnej Ilości Wykonania Robót.

Tymczasem przesłankami powstania roszczenia pozwanego o zapłatę kary umownej na podstawie klauzuli 8.7 (c) Warunków Kontraktu są: niewykonanie Wymagalnej Minimalnej Ilości Wykonania robót w terminie określonym w załączniku do oferty powoda, tj. do dnia 14 lutego 2012 r. oraz zwłoka powoda w niewykonaniu Wymagalnej Minimalnej Ilości Wykonania robót w tym terminie.

W konsekwencji należało uznać, że pozwany nie jest uprawniony do otrzymania od powoda kwoty pieniężnej z tytułu kary umownej, albowiem nie zaistniała zwłoka, czyli opóźnienie spowodowane okolicznościami leżącymi po stronie wykonawcy. W sytuacji gdy pozwany pobrał należność z tego tytułu w kwocie 4.653.055,68 zł, uznać należy, że kwotę tę pobrał z tego tytułu bezpodstawnie, albowiem nie zostały spełnione przesłanki umowne do naliczenia kary umownej. W tym stanie rzeczy pozwany jest zobowiązany do zwrotu na rzecz powoda tej kwoty.

Podobnie nie zaistniała zwłoka powoda dotycząca Czasu na Ukończenie Robót. Powód nie popadł w zwłokę w wykonaniu swojego świadczenia i zarazem pozwany nienależycie wykonał zobowiązanie poprzez nieuzasadnioną odmowę częściowego przedłużenia czasu na ukończenie.

Tymczasem przesłankami powstania roszczenia pozwanego o zapłatę kary umownej na podstawie klauzuli 8.7 (a) Warunków Kontraktu są: przekroczenie Czasu na Ukończenie Robót (umowa zgodnie z kontraktem miała być wykonana do dnia 23 grudnia 2013 r.) oraz zwłoka powoda powodująca przekroczenie Czasu na Ukończenie.

W konsekwencji należało uznać, że pozwany nie jest uprawniony do otrzymania od powoda kwoty pieniężnej z tytułu kary umownej, albowiem nie zaistniała zwłoka, czyli opóźnienie spowodowane okolicznościami leżącymi po stronie wykonawcy. W sytuacji gdy pozwany pobrał należność z tego tytułu w kwocie 6.614.783,16 zł, uznać należy, że kwotę tę pobrał z tego tytułu bezpodstawnie, albowiem nie zostały spełnione przesłanki umowne do naliczenia kary umownej. W tym stanie rzeczy pozwany jest zobowiązany do zwrotu na rzecz powoda tej kwoty.

W rezultacie łącznie z tytułu obu w/w kar umownych pozwany pobrał bezpodstawnie kwotę 11.267.838,84 zł (4.653.055,68 zł + 6.614.783,16 zł) i do zwrotu kwoty w tej wysokości jest zobowiązany na rzecz powoda.

Zgodnie z umową z Gwarantem powód musiał zwrócić i zwrócił Gwarantowi równowartość środków wypłaconych przez Gwaranta pozwanemu (tłumaczenie przysięgłe aneksu do umowy między Gwarantem a powodem (załącznik nr 151 - k. 1895 i nasi), potwierdzenia wypłat środków z gwarancji i zarazem informacja o obciążeniu rachunku powoda kwotami równymi środkom uprzednio wypłaconym przez gwaranta pozwanemu - k. 1907 i nast, 1.10, oświadczenie gwaranta - k. 1916, 1.10).

Po pierwsze pozwany nie był uprawniony do żądania zapłaty kar umownych w zakresie ustalonym i pobranym przez pozwanego. Zatem, żądanie wypłaty z gwarancji kwoty 11.267.838,84 złotych pomimo braku uzasadnionego roszczenia o zapłatę kary umownej w tej wysokości stanowiło nienależyte wykonanie przez pozwanego kontraktu, w szczególności klauzuli 4.2 oraz 8.14 Warunków Kontraktu,

Na podstawie art. 471 k.c, w zw. z klauzulą 4.2 oraz klauzulą 8.14 Warunków Kontraktu pozwany obowiązany jest do naprawienia szkody poniesionej przez Powoda w wyniku nienależytego wykonania Kontraktu przez Pozwanego w zakresie kwoty 11.267.838,84 złotych.

W wyniku bezprawnego żądania pozwanego wypłaty z gwarancji, powód zobowiązany był do zapłaty gwarantowi kwoty, która odpowiadała roszczeniu regresowemu gwaranta względem powoda. Kwota ta stanowi szkodę powoda wynikającą z nienależytego wykonania kontraktu przez pozwanego.

Pomiędzy bezprawnym żądaniem pozwanego wypłaty z gwarancji oraz szkodą powoda w wysokości 11.267.838,84 złotych istnieje adekwatny związek przyczynowy. Gdyby bowiem pozwany nie zażądał wypłaty z gwarancji w tej wysokości, to powód nie byłby zobowiązany do zapłaty i nie zapłaciłby 11.267.838,84 złotych gwarantowi tytułem zwrotu kwoty wypłaconej pozwanemu (zob. wyrok SN z dnia 6 marca 2008 roku ICSK 445/07).

Zatem pozwany na podstawie art. 471 k.c. obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z nienależytego wykonania kontraktu poprzez zapłatę na rzecz powoda kwoty 11.267.838,84 złotych.

Jedynie dla wyczerpania toku rozważań Sąd wskazuje, że w ocenie Sądu alternatywną uzasadnioną podstawą prawną tego roszczenia powoda jest art. 405 i nast. kodeksu cywilnego.

W związku z nieistnieniem wierzytelności pozwanego w stosunku do powoda o zapłatę kar umownych w kwocie 11.267.838,84 złotych, korzyść pozwanego uzyskana w wyniku żądania wypłaty z gwarancji w tej wysokości nie miała podstaw prawnych. Korzyść ta została uzyskana kosztem powoda, który w wyniku działań pozwanego zmuszony został do przekazania tej kwoty na rzecz Gwaranta, który dokonał świadczenia na rzecz pozwanego. Żądanie wypłaty z gwarancji w razie nieistnienia roszczeń stanowi jej nadużycie i tym samym prowadzi do bezpodstawnego wzbogacenia beneficjenta gwarancji. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 czerwca 2014 roku, sygnatura akt II CKN 402/98.

Sąd uznał, że oświadczenie dyrektora kontraktu C. E. w przedmiocie zrzeczenia się roszczeń powoda wobec pozwanego zawarte w notatce z dnia 22.08.13 r. (k. 2903) nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, ponieważ jest ono prawnie bezskuteczne. W/w osoba nie posiadała bowiem umocowania od powoda do składania w jego imieniu oświadczeń woli w tym zakresie, złożyła to oświadczenie tylko w tym celu, aby powód mógł wykonywać dalsze prace na kontrakcie, a o złożeniu tego oświadczenia nie poinformowała samego powoda (zeznania świadków: J. M. - k. 8151 - 8152, W. C. - k. 8141 - 8144, C. P. - k. 8152, R. B. - k. 8144 - 8145).

Roszczenie powoda o zasądzenie odsetek ustawowych należy uznać za uzasadnione częściowo.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż powód w taki sposób sformułował żądanie zasądzenia należności ubocznych, iż wniósł o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu.

Zdaniem Sądu powód jest uprawniony do domagania się odsetek ustawowych w stosunku do pozwanego począwszy od dnia 23 lutego 2016 roku.

Powyższe stanowisko Sądu wynika z następującej oceny prawnej:

Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W myśl art, 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Wskazać należy, że w myśl powyższej regulacji zobowiązania dzieli się na terminowe i bezterminowe. Do zobowiązań terminowych zaliczamy te, których termin spełnienia świadczenia jest oznaczony lub wynika z właściwości zobowiązania. Natomiast zobowiązania bezterminowe to takie, których termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania. Tak, więc w sytuacji gdy ustalenie terminu spełnienia świadczenia na podstawie treści oraz właściwości zobowiązania jest niemożliwe - będziemy mieli do czynienia z zobowiązaniem bezterminowym, które spełnione być powinno niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (por. wyrok SN z dnia 22 listopada 1972 r,, III CRN 2/72, LEX nr 7184; wyrok SN z dnia 20 listopada 2002 r., V CKN 1300/2000, niepubl.; wyrok SN z dnia 22 listopada 1972 r., III CRN 2/72, niepubl.). Wezwanie to przekształca zobowiązanie z bezterminowego w terminowe.

W niniejszej sprawie pozwany Skarb Państwa został wezwany do zapłaty przedmiotowej kwoty poprzez doręczenie odpisu pozwu w niniejszej sprawie, co nastąpiło w dniu 8 lutego 2016 r. (k. 8137). W stanie faktycznym niniejszej sprawy przyjąć należy, że od tego czasu zgodnie z normą wyrażoną w art. 455 k.c. winien on był należne świadczenie spełnić niezwłocznie. „Niezwłocznie" nie oznacza jednak „natychmiast", lecz bez nieuzasadnionego odwlekania. Jest to termin realny, przy jego spełnieniu należy uwzględnić okoliczności miejsca i czasu, rodzaj i rozmiar świadczenia.

Zdaniem Sądu pozwany powinien spełnić przedmiotowe świadczenie w terminie 14 dni od daty wezwania do zapłaty, albowiem jest to odpowiedni czas przy aktualnych możliwościach i formach płatności pozwalający na uznanie, iż dłużnik działa niezwłocznie. Brak zapłaty po tym terminie oznacza natomiast, że dłużnik popada w opóźnienie w stosunku do wierzyciela.

Konsekwencją rozstrzygnięcia w przedmiocie żądań pozwu był obowiązek rozstrzygnięcia przez Sąd w przedmiocie kosztów procesu. Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu, w tym o kosztach zastępstwa procesowego na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc, art. 100 kpc. Sąd zastosował zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu pomiędzy stronami, albowiem powód jedynie częściowo wygrał niniejszy spór.

Na podstawie art. 108 par. 1 kpc rozstrzygnął jedynie o zasadach poniesienia tych kosztów, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu. Powód wygrał sprawę w 50 %, a mianowicie roszczenie o zapłatę Sąd uwzględnił w istocie w całości, a roszczenie o zobowiązanie Sąd oddalił w całości.

Mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)