Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie: Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2021 roku w Sieradzu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa T. A. (1)

przeciwko A. A. (1) i A. A. (2)

o obniżenie alimentów

oraz z powództwa wzajemnego A. A. (1) i A. A. (2)

przeciwko T. A. (1)

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji pozwanych (powodów wzajemnych)

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 29 marca 2021 roku, sygn. akt III RC 42/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1, 2 i 6 w ten sposób, że oddala powództwo

o obniżenie alimentów w całości, a punkt 6 uchyla;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  znosi między stronami koszty postepowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 309/21

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 29 marca 2021 r., wydanym w sprawie sygn. akt III RC 42/20 z powództwa T. A. (1) przeciwko małoletnim A. A. (1)

i A. A. (2) o obniżenie alimentów oraz z powództwa wzajemnego małoletnich A. A. (1) i A. A. (2) przeciwko T. A. (1) o podwyższenie alimentów, Sąd Rejonowy w Łasku alimenty zasądzone wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 20 lipca 2017 r. w sprawie sygn. akt XII C 442/16 w kwocie po 500 złotych miesięcznie należne od powoda i pozwanego wzajemnego T. A. (1) na rzecz jego małoletniej córki A. A. (1) obniżył do kwoty po 400 złotych miesięcznie, płatnej do rąk przedstawiciela ustawowego małoletniej z góry do dnia 10-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności, poczynając od dnia 24 lutego 2020 r. (pkt 1), oddalając powództwo

o obniżenie alimentów w pozostałym zakresie (pkt 2) oraz powództwo wzajemne

o podwyższenie alimentów w całości (pkt 3), nie obciążając stron nieuiszczonymi w sprawie kosztami sądowymi (pkt 4), znosząc między stronami koszty procesu (pkt 5) oraz nadając wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności (pkt 6).

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Wyrokiem rozwodowym z 20 lipca 2017 r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie sygn. akt XII C 442/16 zobowiązał oboje rodziców do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci i w ramach tego obowiązku zasądził od T. A. (1) na rzecz A. A. (1) alimenty w kwocie po 500 złotych miesięcznie i na rzecz A. A. (2) alimenty w kwocie po 400 złotych miesięcznie, płatne do rąk matki dzieci A. A. (3) do dnia 10-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności.

A. A. (3) ma wykształcenie średnie. Mieszka wraz dziećmi A. oraz A. (pozwanymi) w gospodarstwie swoich rodziców. W gospodarstwie tym mieszka również jej babcia i młodsza siostra, która nie ukończyła jeszcze 18 lat.

W czasie wydania opisanego wyżej wyroku rozwodowego przedstawicielka ustawowa pozwanych była zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas określony

z wynagrodzeniem 1 369,88 złotych netto. Obecnie nie jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. Utrzymuje się (wraz z dziećmi) z alimentów w kwocie 900 złotych miesięcznie na oboje dzieci otrzymywanych

z Funduszu Alimentacyjnego, zasiłku 74 złote na syna, 126 złotych na córkę oraz środków

z programu 500 plus. Korzysta też z pomocy rodziców, którym pomaga w prowadzeniu gospodarstwa rolnego oraz brata.

W chwili wydania wyroku rozwodowego małoletni A. A. (2) miał rok,

a A. A. (1) 5 lat. Obecny wiek dzieci to - odpowiednio - 4 i 8 lat.

A. A. (1) i A. A. (2), zarówno w dacie wyroku rozwodowego, jak i w dacie orzeczenia w niniejszej sprawie mieszkali z matką i to wyłącznie ona (z dwojga rodziców) opiekowała się nimi. Obecnie syn chodzi do przedszkola, a córka do szkoły podstawowej. Są to placówki publiczne i obie mieszczą się w U.. W placówkach tych dzieci korzystają z odpłatnego wyżywienia.

A. A. (1) uczestniczy w dodatkowych zajęciach tanecznych organizowanych w jej szkole. Koszt tych zajęć to 78 złotych miesięcznie.

A. A. (2) w chwili wydania wyroku rozwodowego był dzieckiem zdrowym. Obecnie cierpi na ostrą astmę oskrzelową wczesnodziecięcą oraz na alergię na kurz, roztocza

i produkty z mąką pszenną. Koszty utrzymania małoletniego A. A. (2),

w porównaniu do stanu z daty wyroku rozwodowego, uległy podwyższeniu, z uwagi na wystąpienie u niego opisanych wyżej chorób.

T. A. (1) ma ukończone 31 lat. Z wykształcenia jest elektrykiem. Poziom wykształcenia oraz umiejętności zawodowych od chwili wydania opisanego wyżej wyroku rozwodowego do chwili obecnej nie uległ zmianie. Powód nie kontaktuje się ze swoimi dziećmi. Został pozbawiony w stosunku do nich władzy rodzicielskiej. Został również prawomocnie skazany za przestępstwo niealimentacji popełnione na szkodę pozwanych.

Powód zamieszkuje z obecną partnerką w wynajmowanym mieszkaniu w Ł.. Z tytułu najmu lokalu płaci miesięczny czynsz w wysokości 562,48 złotych. W dniu (...) urodziła mu się córka K. A..

W listopadzie 2012 r. T. A. (1) uległ wypadkowi przy pracy, podczas którego uszkodzony został staw kolanowy. Z tego powodu w marcu 2013 r. miał operację polegającą na rekonstrukcji więzadła oraz usunięciu łękotki. Zaraz po wypadku pracował normalnie. Od tego czasu do daty orzekania w niniejszej sprawie korzystał z pomocy lekarzy oraz rehabilitantów. Z tytułu tego wypadku przyznano mu odszkodowanie w kwocie 5 632 złotych. Ustalono również 8 procent uszczerbku na zdrowiu.

Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 6 maja 2013 r. T. A. (1) został uznany za niezdolnego do pracy i przyznano mu zasiłek rehabilitacyjny na okres 6 miesięcy, licząc od daty wyczerpania zasiłku chorobowego. Jednocześnie wskazano na rokowania odzyskania zdolności do pracy. Orzeczeniem lekarskim nr 445 z 6 grudnia 2016 r. stwierdzono jego zdolność do pracy wobec braku przeciwskazań zdrowotnych. Orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności z 4 stycznia 2019 r. zaliczono T. A. (1) do stopnia niepełnosprawności lekkiego - do dnia 31 stycznia 2021 r. W orzeczeniu tym wskazano na możliwość zatrudnienia zgodnie z psychofizycznymi możliwościami oraz konieczność zaopatrzenia we wspomagające środki ortopedyczne.

W dacie orzeczenia rozwodu T. A. (1) pracował w firmie (...) Sp. z o.o. na stanowisku głównego elektryka z wynagrodzeniem zasadniczym 4 000 złotych netto. Do tego uzyskiwał dodatkowe wynagrodzenie za nadgodziny, co razem dawało około 5 000 złotych „na rękę”.

Od 6 maja 2019 r. T. A. (1) zatrudniony był na czas nieokreślony

w przedsiębiorstwie (...) na stanowisku głównego elektryka. Osiągał wówczas przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto 3 900 złotych.

W dniu 1 lipca 2019 r. T. A. zawarł z przedsiębiorstwem(...) umowę o pracę na stanowisku głównego elektryka na czas nieokreślony na pół etatu z wynagrodzeniem 1 300 złotych brutto.

Obecnie T. A. (1) pracuje w firmie (...), gdzie sprawuje funkcję brygadzisty - elektromontera i otrzymuje wynagrodzenie miesięczne 1 100 złotych netto. Kieruje dwoma innymi pracownikami. Dowozi pracowników do pracy. Rozmawia z klientami. To jest praca

w wymiarze 8 godzinnym, trzy dni w tygodniu.

Partnerka T. A. jest bezrobotna; uzyskuje zasiłek dla bezrobotnych w kwocie 750 złotych miesięcznie brutto oraz świadczenie 500 plus.

W ocenie Sądu Rejonowego, w przedstawionych okolicznościach powództwo

o obniżenie alimentów oparte na art. 138 k.r.o. zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Możliwości zarobkowania powoda, pomimo uzyskiwania mniejszych dochodów, nie uległy zmniejszeniu. Nie uległy one jednak też poprawie. Powód nie zdobył nowego zawodu, ani nowych umiejętności. Nie zwiększyły się też stawki za pracę, którą wykonuje. Powód nie uzyskał zatem możliwości zarabiania więcej. Urodziło mu się natomiast trzecie dziecko

z nowego związku. Wobec tego dziecka powód również jest zobowiązany do alimentacji. Oznacza to, że środki, które zarabia lub które potencjalnie może zarobić, musi teraz dzielić na trójkę dzieci, a nie jak wcześniej na dwójkę. To jest okoliczność, która przemawiała za obniżeniem alimentów. Nie oznacza to jednak matematycznego podziału. Powód nie zajmuje się dziećmi A. A. (1) i A. A. (2). Pozbawiono go władzy rodzicielskiej. Cały ciężar opieki spoczywa na matce. W tej sytuacji jest zrozumiałe, że finansowy ciężar wychowania dzieci musi bardziej obciążać powoda. Z drugiej jednak strony dzieci chodzą już do przedszkola i do szkoły. Mieszkają też w domu dziadków. Matka ma więc możliwość podjęcia pracy zarobkowej. Okoliczność ta też zastała potraktowana jako przemawiająca za obniżeniem alimentów. Kolejną taką okolicznością jest zdaniem Sądu podjęcie edukacji szkolnej przez córkę A. A. (1). W takiej sytuacji, jak wskazuje doświadczenie życiowe, rodzice nie muszą już płacić za przedszkole, uzyskują ponadto świadczenia dodatkowe, np. wyprawkę. Tylko z tego względu dokonano korekty wysokości alimentów należnych A. A. (1) z kwoty po 500 złotych miesięcznie na kwotę po 400 złotych miesięczne. Dalej idąca modyfikacja byłaby w ocenie Sądu niedopuszczalna. Spowodowałaby bowiem iluzoryczność alimentacji w odniesieniu do potrzeb małoletniej. Niedopuszczalne w ocenie Sądu było też obniżenie alimentów na rzecz syna A. A. (2). Po wyroku rozwodowym nastąpiło bowiem zwiększenie jego potrzeb ze względu na chorobę. Nie dokonano jednak zwieszenia należnych mu alimentów ze względu na to, że powodowi urodziła się córka z drugiego związku. Z tego też powodu powództwo

o podwyższenie alimentów oddalono w całości.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.

Pozwani (powodowie wzajemni) wnieśli apelację od wskazanego wyroku, zaskarżając orzeczenie w części, tj. w zakresie punktu 1 i 3 wyroku i podnosząc następujące zarzuty:

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. polegające na
dokonaniu błędnej i dowolnej oceny materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że:

- zmniejszyły się usprawiedliwione potrzeby małoletniej A. A. (1),

- możliwości zarobkowe powoda T. A. (1) nie uległy poprawie,

a w konsekwencji opisanych powyżej uchybień:

2.  art. 135 § 1 k.r.o. przez błędną wykładnie prowadzącą do uznania, iż potrzeby dziecka w wieku szkolnym są niższe od potrzeb dziecka w wieku przedszkolnym;

3.  art. 138 k.r.o. przez błędną wykładnie prowadzącą do uznania, iż nie doszło do zmiany stosunków skutkujących możliwością uwzględnienia powództwa wzajemnego małoletnich A. A. (1) i A. A. (2) w całości.

W oparciu o wskazane zarzuty skarżący wnieśli o:

1.  zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa T. A. (1) w całości i uwzględnienie powództwa wzajemnego małoletnich A. A. (1) i T. A. (1) w całości;

2.  zasądzenie od powoda na rzecz małoletnich pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

Powód (pozwany wzajemny) wniósł o oddalenie apelacji na koszt skarżących.

Jak dodatkowo ustalił Sąd Okręgowy, orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności z 30 kwietnia 2021 r. zaliczono T. A. (1) do stopnia niepełnosprawności umiarkowanego - do 30 kwietnia 2024 r. (orzeczenie - k. 210-211)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała jedynie na częściowe uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy w pełni podziela, a zarzuty skarżących - wbrew ich literalnemu brzmieniu - nie dotyczą sfery owych ustaleń, lecz wyciągniętych z nich wniosków, a zatem subsumpcji stanu faktycznego pod określoną normę prawną (w przedmiotowej sprawie art. 138 i 135 k.r.o.), co należy oceniać w kontekście prawidłowości stosowania prawa materialnego.

Oceny, czy nastąpiła istotna zmiana stosunków uzasadniająca zmianę obowiązku alimentacyjnego, należy dokonywać w kontekście przesłanek z art. 135 k.r.o., a zatem prawidłowe rozstrzygniecie wymaga rozważenia zarówno okoliczności w zakresie możliwości majątkowych zobowiązanego, jak i potrzeb uprawnionego do alimentacji.

Ponadto, skoro zakres obowiązku alimentacyjnego wyznaczają usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego, górną granicą świadczeń alimentacyjnych są te ostatnie, choćby nawet nie zostały w tych granicach pokryte wszystkie usprawiedliwione potrzeby uprawnionego do alimentacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 stycznia 1972r., III CRN 470/71, LEX 7052).

Obniżenia potencjału alimentacyjnego powoda (pozwanego wzajemnego) nie sposób podważać w sytuacji pogorszenia się jego sytuacji zdrowotnej (zaliczenie do stopnia niepełnosprawności) oraz urodzenia kolejnego dziecka, wobec którego również powód jest zobowiązany do alimentacji.

O ile można zgodzić się z apelującymi, że możliwości zarobkowe pozwanego wzajemnego w dzisiejszej sytuacji gospodarczej i tzw. rynku pracownika, które to zjawisko obserwujemy od dłuższego czasu są wyższe aniżeli deklarowane dochody, to brak jest podstaw do przyjęcia, że mógłby on uzyskiwać dochód w wysokości 5 000 złotych miesięcznie, a wiec wyższy od przeciętnego wynagrodzenia w naszym kraju.

Jeśli chodzi o możliwości zarobkowe pozwanego, nie można wszakże zapominać, że rodzice mają obowiązek dokładać należytej staranności w swoich działaniach, by podołać ciążącemu na nich obowiązkowi alimentacyjnemu. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym

i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody byłyby większe,

a istniejące warunki społeczno - gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 1975 r., III CRN 236/76, LEX nr 7875).

Należy także z całą mocą podkreślić, że obowiązek alimentacyjny wobec dzieci małoletnich lub niezdolnych do samodzielnej egzystencji ma priorytetowe znaczenie. Rodzic winien dzielić się z dzieckiem najskromniejszym choćby dochodem, nawet kosztem określonych potrzeb własnych, w razie potrzeby ograniczając je do absolutnie niezbędnego minimum. Swoje działania w sferze wydatków winien zaś planować w taki sposób, aby nie zagrażały brakiem możliwości zaspokojenia elementarnych potrzeb uprawnionego.

Zgodzić należy się także ze skarżącym, że nie sposób przyjmować aby potrzeby A. A. (1) uległy obniżeniu. Choć edukacja szkolna jest nieodpłatna, z chwilą rozpoczęcia nauki w szkole wzrastają wydatki wynikając z rozwoju społecznego

i emocjonalnego dziecka. Powstają koszty związane z kontaktami z rówieśnikami, rozrywką, korzystaniem z osiągnięć kultury. Ponadto uwzględnić należało ogólny wzrost cen, które to zjawisko jest szczególnie nasilone w ostatnim czasie.

W świetle przedstawionych rozważań zasadna jest konstatacja, że brak było w sprawie przesłanek do obniżenia należnych od powoda świadczeń alimentacyjnych, bowiem pomimo zmiany jego sytuacji życiowej kwota alimentów w wysokości 900 złotych nadal pozostaje

w zakresie jego możliwości, a potrzeby dzieci wzrosły. Brak jest natomiast także podstaw do podwyższenia świadczeń, a to z uwagi na sytuację zdrowotną i rodzinną pozwanego wzajemnego, która powoduje, że nie jest on w stanie osiągać wskazywanych przez powodów wzajemnych dochodów, a ma na utrzymaniu także dziecko z kolejnego związku.

Mając na uwadze powyższe, na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w punktach 1, 2 i 6 w ten tylko sposób, że oddalił powództwo o obniżenie alimentów w całości, a punkt 6 uchylił. W pozostałym zaś zakresie, na podstawię art. 385 k.p.c., apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., znosząc je między stronami.