Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Łódź, dnia 14 września 2020 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi XIII Wydział Gospodarczy w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Piotr Chańko

po rozpoznaniu w dniu 14 września 2020 roku w Łodzi

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.

przeciwko Towarzystwo (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  umarza postępowanie w zakresie kwoty 1.465,54 złotych;

2.  zasądza od Towarzystwa (...) w W. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. kwotę 2.866,66 zł (dwa tysiące osiemset sześćdziesiąt sześć złotych i sześćdziesiąt sześć groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 września 2019 roku do dnia zapłaty;

3.  zasądza od Towarzystwa (...) w W. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. kwotę 1.317 zł (tysiąc trzysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygnatura akt XIII GC 697/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 września 2019 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie, powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G., wniósł o zapłatę od pozwanego Towarzystwa (...) w W. kwoty 4.332,20 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 września 2019 roku do dnia zapłaty. W uzasadnieniu powód wskazał, że nabył wierzytelność z tytułu kosztów naprawy pojazdu B. (...) od warsztatu T. sp.j. w Ł.. Warsztat nabył zaś wierzytelność od korzystającego z przedmiotowego pojazdu – M. Z., który był stroną umowy leasingu z finansującym (...) sp. z o.o.

Pozwany przyjął odpowiedzialność za uszkodzenie pojazdu co do zasady, jako ubezpieczyciel sprawcy zdarzenia z ubezpieczenia OC. Początkowo przyznał odszkodowanie w kwocie 15.162,72 złote, a następnie dopłatę w kwocie 8.299,15 złotych. Koszty naprawy wyniosły 30.660,71 złotych brutto. Koszt naprawy netto stanowił kwotę 24.927,41 złotych zgodnie z kalkulacją warsztatu, VAT wyniósł 5.733,30 złotych, jednakże korzystający z uwagi na wykonywany zawód, miał prawo do odliczenia jedynie 50% podatku VAT.

Na wartość przedmiotu sporu złożyła się kwota dopłaty do odszkodowania za koszty naprawy pojazdu netto 1.465,54 złote oraz połowa podatku VAT w kwocie 2.698,12 złotych.

/pozew, k. 7-8/

Postanowieniem z dnia 18 listopada 2019 roku do Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi.

/postanowienie, k. 42/

W odpowiedzi na pozew z dnia 25 marca 2020 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany wskazał, że pomiędzy stronami nie jest sporna wysokość kosztów naprawy, lecz jedynie odpowiedzialność pozwanego w zakresie podatku od towarów i usług. Pozwany przyznał fakt wypłaty odszkodowania w kwocie netto 23.461,87 złotych, jak również fakt ponoszenia odpowiedzialności za szkodę w pojeździe. Pozwany podkreślił, że właściciel pojazdu – finansujący - (...) sp. z o.o. w W., jest czynnym podatnikiem podatku VAT, uprawnionym do jego odliczenia w całości.

/odpowiedź na pozew, k. 50-52/

Pismem z dnia 10 kwietnia 2020 roku powód cofnął pozew zakresie kwoty odszkodowania za koszty naprawy pojazdu netto 1.465,54 złote. Podtrzymał pozew w zakresie połowy podatku VAT 2.866,66 złotych oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od tej kwoty od dnia 20 września 2020 roku. Powód wskazał, że w dniu 26 marca 2020 roku pozwany dopłacił kwotę kosztów naprawy netto wraz z odsetkami.

/pismo powoda, k. 62/

Postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2020 roku Sąd pominął wnioski dowodowe o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka – korzystającego M. Z., zobowiązania (...) sp. z o.o. w W. do złożenia oświadczenia, czy pojazd stanowił środek trwały przedsiębiorstwa, opinii biegłego z zakresu motoryzacji oraz cenników warsztatów współpracujących z powodem. Wskazane dowody Sąd uznał za nieistotne dla rozstrzygnięcia. Koszty naprawy na tym etapie nie były już sporne, zatem również koszty stawek za roboczogodzinę prac blacharskich i lakierniczych, podobnie jak status podatkowy finansującego i korzystającego.

/postanowienie, k. 57/

Pismem z dnia 4 czerwca 2020 roku pozwany przyznał fakt dopłaty kwoty 1.465,54 złote tytułem odszkodowania netto oraz wniósł o oddalenie powództwa w tej części. Pozwany jeszcze raz podkreślił, że poszkodowanym jest finansujący, uprawniony do odliczenia podatku VAT zgodnie z art. 86a ust. 3 VAT. Na poparcie swojego stanowiska pozwany powołał wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 24 kwietnia 2020 roku, w sprawie o sygn. akt XIII Ga 1979/19, zapadły w sporze pomiędzy tymi samymi podmiotami, w którym zmieniono wyrok Sądu I instancji, opiewający jedynie na kwotę podatku VAT.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Koszty naprawy wyniosły 30.660,71 złotych brutto. Koszt naprawy netto stanowił kwotę 24.927,41 złotych zgodnie z kalkulacją warsztatu, VAT wyniósł 5.733,30 złotych.

/okoliczność bezsporna, kwota netto uznana przez pozwanego w toku procesu/

Pojazdu marki B. (...) (...) stanowił własność (...) sp. z o.o. w W., na mocy umowy leasingu został oddany do korzystania M. Z. prowadzącemu działalność pod nazwą (...) w Ł..

/okoliczność bezsporna, wydruk CEiDG, k. 32, umowa leasingu operacyjnego, k. 40/

(...) sp. z o.o. w W. jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. M. Z. ma prawo do odliczenia 50% VAT.

/wykaz, k. 55, okoliczność bezsporna/

(...) sp. z o.o. w W. dokonał cesji praw do odszkodowania na M. Z. na podstawie umowy przelewu z dnia 9 września 2019 roku.

/cesja, k. 25, okoliczność bezsporna/

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo w zakresie, w jakim powód cofnął pozew na skutek dokonanej przez pozwanego dopłaty podlegało umorzeniu na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. w punkcie 1 wyroku. W zakresie spornej kwoty podatku VAT było zasadne w całości.

Spór w sprawie dotyczył jedynie statusu poszkodowanego w sytuacji, kiedy pojazd uszkodzony był własnością podmiotu finansującego leasing wobec przedsiębiorcy mającego prawo do odliczenia całości lub połowy podatku VAT. W niniejszej sprawie, choć powód nabył w celu windykacji wierzytelność o całą kwotę 30.660,71 złotych brutto, bezspornie nie objął żądaniem pozwu połowy podatku VAT, którą zapewne uiścił korzystający za naprawę pojazdu. Podatek od towarów i usług wyniósł bowiem 5.733,32 złotych, a powód dochodził z tego tytułu jedynie kwoty 2.866,66 złotych.

Przechodząc do zasadniczej kwestii – spór w niniejszej sprawie jest jedynie prawny. Sądowi, jak i stronom - znane jest przy tym stanowisko Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 24 kwietnia 2020 roku, w sprawie o sygn. akt XIII Ga 1979/19. Wyrok zapadł w wyniku uwzględnienia apelacji pozwanego od wyroku wydanego przez Sąd Rejonowy w tym samym składzie. Mimo analizy stanowiska Sądu Okręgowego, Sąd I instancji pozostaje przy dotychczasowym stanowisku prawnym.

W dużej mierze Sąd Okręgowy podzielił w cytowanym przez pozwanego uzasadnieniu stanowisko Sądu Rejonowego. Podatek VAT ma bowiem charakter cenotwórczy, ponieważ jego rozmiar w zasadniczy sposób wpływa na wysokość ceny towaru lub usługi. Skoro zaś naprawa uszkodzonego samochodu odbywa się, zgodnie z wolą poszkodowanego, poprzez jego naprawę, to jako szkodę ustalić należy wartość użytych w tym celu części zamiennych oraz wykonanej usługi, z uwzględnieniem zawartego w ich cenach podatku VAT. Odmienna ocena może być związana jedynie z faktem dążenia do uniknięcia wzbogacenia po stronie poszkodowanego. Odszkodowanie bowiem powinno ściśle odpowiadać wysokości szkody - nie powinno być od niej wyższe i stanowić źródła wzbogacenia poszkodowanego, czemu służy m.in. wyrównanie korzyści z uszczerbkiem - compensatio lucri cum damno (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997 r. III CZP 14/97). Z tego też powodu w sytuacji, gdy poszkodowany ma prawo odliczyć podatek należny od podatku naliczonego, należne odszkodowanie nie powinno obejmować kwoty podatku VAT mieszczącego się w cenie.

W tym miejscu wskazać trzeba, że w zależności od postaci szkody za poszkodowanego może być uznany zarówno finansujący, korzystający, jak i oba te podmioty, choć w rozłącznym zakresie. Zgodnie z art. 709 ¹ k.c. Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. Oczywistym jest, wbrew twierdzeniom powódki, że poszkodowanym, przy uszkodzeniu rzeczy jest jej właściciel - finansujący. Oceny tej nie zmienia fakt, że w razie wyrządzenia szkody w przedmiocie leasingu, finansujący może żądać jej naprawienia od kilku podmiotów. I tak finansującemu przysługuje roszczenie z art. 415 k.c. wobec sprawcy szkody, na podstawie art. 822 § 1 k.c. wobec zakładu ubezpieczeń sprawcy oraz na podstawie art. 709 ⁷ § 1 k.c. wobec korzystającego. Każdy z tych podmiotów jest współdłużnikiem in solidum i w zasadzie wedle własnego wyboru finansujący może od każdego z nich żądać naprawienia szkody.

W praktyce jednak szkodę naprawia zakład ubezpieczeń, a proces naprawy koordynuje korzystający. Koszty związane z utrzymaniem rzeczy, jej konserwacją, naprawami i ubezpieczeniem, zgodnie z regulacją zawartą w art. 709 ⁷ k.c., obciążają finansującego. Jeżeli korzystający nie naprawi rzeczy, naraża się na odpowiedzialność odszkodowawczą. Finansujący ma przy tym prawo kontrolować, czy korzystający utrzymuje rzecz we właściwy sposób i czy ponosi ciężary związane z jej własnością lub posiadaniem, a w razie stwierdzenia, iż obowiązki te nie są wykonywane prawidłowo, finansujący może skorzystać z prawa do wypowiedzenia umowy leasingu. Sprawca szkody, a zatem również ubezpieczyciel, z mocy art. 822 k.c., jest zaś zobowiązany do naprawienia szkody względem każdego podmiotu, w majątku którego powstanie uszczerbek pozostający w normalnym (adekwatnym) związku przyczynowym ze zdarzeniem powodującym odpowiedzialność odszkodowawczą. Zatem odpowiedzialność sprawcy szkody nie jest ograniczona wyłącznie do właściciela rzeczy, w sytuacji, w której uszkodzenie rzeczy wyrządzi (pociągnie za sobą) szkodę również majątku innych osób. W niniejszej sprawie szkoda ujawniła się również w majątku korzystającego, który nie mógł odliczyć całości podatku od towarów i usług.

Na marginesie jedynie, zdaniem Sądu Rejonowego w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę - art. 709 ⁷ k.c., nie jest ustawową podstawą odpowiedzialności pozwanego, jak wskazuje się niejednokrotnie w wyrokach Sądów Rejonowych. Przepis jest normą skuteczną inter partes – w ramach umowy leasingu. Podstawą odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń jest zaś art. 822 § 1 k.c., art. 415 k.c. w zw. z art. 34 ust. 1 i art. 35 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U.2018.473 t.j. z dnia 2018.03.02).

Sąd Okręgowy w Łodzi również zaakceptował szerszą konstatację Sądu I instancji, że szkoda może w wyniku jednego zdarzenia o charakterze fizycznym dotknąć różne podmioty i to w różnym zakresie. Należy zatem uznać, że korzystający zbył zarówno wierzytelność nabytą od finansującego, jak i wierzytelność z tytułu własnej szkody obejmującej VAT bowiem – jak wyżej wykazano - obie te wierzytelności mieściły się w ramach należnego odszkodowania z polisy OC sprawcy kolizji. Powód w niniejszej sprawie występował zatem jako cesjonariusz tak określonego zobowiązania, nabytego od obu stron stosunku leasingu. Zgodnie zaś z zasadą nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet, korzystający przeniósł na warsztat wierzytelność w takim kształcie w jakim sam ją posiadał i w takim kształcie wierzytelność tę nabył powód.

Spór powstały w niniejszej sprawie nie występuje w na kanwie szkód likwidowanych przez większość zakładów ubezpieczeń w kraju. Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za VAT przy szkodach likwidowanych z OC sprawcy – oprócz pozwanego kwestionuje tylko jeszcze jeden podmiot, przy czym jedynie w postępowaniach pierwszoinstancyjnych. Tymczasem, ze względu na skalę napraw aut leasingowanych, problem powinien mieć pierwszoplanowe znaczenie. Niemniej, uznając doniosłość jurydyczną analizowanego zagadnienia, w dniu 9 grudnia 2019 roku Sąd Najwyższy przyjął do rozpoznania zagadnienie prawne: „Czy odszkodowanie z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych należne leasingobiorcy pojazdu, który zlecił wykonanie naprawy powypadkowej, a któremu przysługuje na podstawie art. 86a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2017 r., poz. 1221, z późniejszymi zmianami) prawo do odliczenia wyłącznie 50% podatku VAT naliczonego od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi, obejmuje podatek VAT w części, w jakiej leasingobiorca nie jest uprawniony do jego odliczenia?​”.

Zagadnienie to całkowicie zatem pokrywało się z materią niniejszego procesu. W dniu 11 września 2020 roku Sąd Najwyższy wydał uchwałę o sygn. akt III CZP 90/19, zgodnie z którą: „Odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego, przysługujące leasingobiorcy w związku z poniesieniem wydatków na naprawę uszkodzonego pojazdu będącego przedmiotem leasingu, obejmuje kwotę podatku od towarów i usług w zakresie, w jakim nie może on obniżyć podatku od niego należnego o kwotę podatku zapłaconego”.

Uchwała została opublikowana na stronie http://www.sn.pl/sprawy/ w dniu 14 września 2020 roku. W dacie wydawania wyroku, jak i sporządzania uzasadnienia, nie jest znana argumentacja Sądu Najwyższego.

Żądanie zasądzenia odsetek, z uwagi na wymagalność roszczenia w dniu 19 września 2019 r., zasługiwało na uwzględnienie w całości, wobec czego zasądzono je zgodnie z żądaniem od dnia 20 września 2019 roku do dnia zapłaty jedynie od spornej kwoty VAT, na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (Dz.U.2018.473 t.j. z dnia 2018.03.02).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika, zgodnie art. 99 k.p.c. w zw. z art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 rozporządzenia wynoszące 900 złotych, opłata od pozwu – 400 złotych i 17 złotych opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Kwotę 1317 złotych zasądzono od pozwanego na rzecz powoda w całości, bowiem kwota objęta cofnięciem pozwu została zapłacona po jego wniesieniu.

ZARZĄDZENIE

(...)

5 października 2020 roku.