Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Jarząbek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 maja 2021 r.

w Warszawie

sprawy T. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania T. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 30 marca 2020r. znak: (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 571/20

UZASADNIENIE

W dniu 23 kwietnia 2020 r. T. D. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń (...) Oddziału w W. z dnia 30 marca 2020r., znak: (...), którą organ rentowy odmówił mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że zaskarżona decyzja nie odpowiada stanowi faktycznemu, ponieważ jego niepełnosprawność istnieje od urodzenia i stanowi przeciwwskazanie do wykonywania wielu prac. Ubezpieczony ponadto podkreślił, że jego niepełnosprawność polega na tym, że ma całkowicie i trwale porażoną lewą kończynę górną od urodzenia, z tego powodu nie jest on w stanie wykonywać samodzielnie niektórych czynności niezbędnych w codziennym życiu i jest zmuszony do korzystania z pomocy drugiej osoby. Z wykształcenia jest mechanikiem samochodowym, a przy wykonywaniu tego zawodu wymagana jest sprawność obu rąk, dlatego też nie może on wykonywać pracy związanej w jego zawodem. W oparciu o powyższe ubezpieczony wniósł o przyznanie mu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (odwołanie, k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego odrzucenie na podstawie art. 477 ⁹ § 3 ¹ k.p.c.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł, że wobec złożonego wniosku o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczony został skierowany na badanie do lekarza orzecznika ZUS, który orzeczeniem z dnia 4 marca 2020 r. ustalił, że jest on trwale częściowo niezdolny do pracy oraz, że niezdolność ta występuje od urodzenia. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaznaczył, że określony w art. 57 ustawy emerytalnej warunek powstania niezdolności do pracy w okresie składkowym lub nieskładkowym albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów nie został spełniony. W oparciu o powyższe organ rentowy zaskarżoną decyzją odmówił mu prawa do świadczenia. Niezależnie od powyższego organ rentowy z uwagi na nieskorzystanie z prawa do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika, charakter sprawy i treść odwołania – powinno ono podlegać odrzuceniu (odpowiedź na odwołanie, k. 5-5v a.s.).

Pismem procesowym z dnia 18 czerwca 2020 r. T. D. wyjaśnił, że jego odwołanie nie powinno zostać odrzucone bowiem nie oparł go na zarzutach dotyczących orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, nie kwestionował on również okoliczności, że jest trwale częściowo niezdolny do pracy i niezdolność ta istnieje od urodzenia. Odwołujący podniósł, że posiada wymagany okres składkowy 5 lat przypadający w ostatnim dziesięcioleciu przed zgłoszeniem wniosku o rentę. Ubezpieczony podkreślił również, że ustawa emerytalna przyznaje prawo do renty, jeśli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 roku życia przy wymaganym 1 roku stażu ubezpieczeniowego. W jego przypadku niezdolność powstała znacznie wcześniej, a staż ubezpieczeniowy przekracza okres 5 lat. W oparciu o powyższe odwołujący wskazał, że stanowisko organu rentowego jest oparte na błędnych ustaleniach faktycznych i nie odnosi się do jego wniosku, a zaskarżona decyzja jest niesprawiedliwa i krzywdząca (pismo odwołującego z dnia 18 czerwca 2020 r., k. 16-17 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

T. D., ur. (...) w okresie od 2 października 2007 r. do 3 lutego 2014 r. był zarejestrowany jako bezrobotny, a w okresie od 12 października 30 października 2009 r. otrzymywał stypendium. Ostatnio był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na stanowisku pracownika ochrony od 14 lutego 2014 r. do 11 grudnia 2014 r. w (...) Sp. z o.o. Sp. k., od 12 grudnia 2014 ro do 30 stycznia 2018 r. w (...) Sp. z o.o., od 31 stycznia 2018 r. do 31 marca 2018 r. oraz od 1 kwietnia 2018 r. do 31 października 2019 r. w (...) Sp. z o.o. i od 1 kwietnia 2018 r. do 30 listopada 2019 r. z tytułu umowy zlecenie w (...) Sp. z o.o. (zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 11-19 a.r., zaświadczenie Powiatowego Urzędu Pracy w W. z dnia 11 grudnia 2019 r., k. 9 a.r.).

W dniu 17 grudnia 2019 r. T. D. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy wraz z informacją o okresach składkowych i nieskładkowych (wniosek z dnia 17 grudnia 2019 r. wraz z informacją o okresach składkowych i nieskładkowych k. 1- 8 a.s.).

W toku postępowania wyjaśniającego, odwołujący został skierowany na badanie lekarskie przez lekarza orzecznika ZUS, który orzeczeniem wydanym w dniu 4 marca 2020 r. uznał badanego za trwale częściowo niezdolnego do pracy od urodzenia (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z 4 marca 2020 r., k. 29 a.r.).

W oparciu o powyższe orzeczenie oraz poświadczenia okresów ubezpieczeniowych Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał w dniu 30 marca 2020 r. decyzję znak: (...), którą odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ niezdolność do pracy nie powstała w okresach wymienionych w art. 57 ust.1 pkt 3 ustawy emerytalnej, natomiast lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 4 marca 2020 r. uznał badanego za trwale częściowo niezdolnego do pracy od urodzenia. Na podstawie dowodów dołączonych do wniosku organ rentowy przyjął za udowodnione okresy składkowe 5 lat, 10 miesięcy i 20 dni (decyzja ZUS z dnia 30 marca 2020 r., k. 61 a.r.).

T. D. złożył odwołanie od powyższej decyzji organu rentowego do tut. Sądu, inicjując tym samym niniejsze postępowanie (odwołanie, k. 3 a.s.).

W toku postępowania Sąd postanowieniem z dnia 17 czerwca 2020 r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty medycyny pracy celem ustalenia, czy odwołujący się jest zdolny, czy też całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy, ze szczególnym wskazaniem daty powstania tej niezdolności, czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres, jeżeli nastąpiła zmiana stanu zdrowia (poprawa lub pogorszenie) to na czym ona polegała (postanowienie z dnia 17 czerwca 2020 r. k. 14 a.s.).

Na podstawie opinii biegłego sądowego K. Z., Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony cierpi na okołoporodowe uszkodzenie lewego stawu barkowego. Pomimo bardzo dużego deficytu czynnościowego w obrębie kończyny górnej lewej, odwołujący nie jest całkowicie niezdolny do pracy i kontynuuje pracę jako ochroniarz. U ubezpieczonego brak jest takiego upośledzenia sprawności organizmu, które mogłoby stanowić podstawę do uznania całkowitej niezdolności do pracy, z tej przyczyny jest on częściowo niezdolny do pracy. Dysfunkcje w obrębie kończyny górnej lewej nie pozwalają mu na wykonywanie czynności mechanika (opinia biegłego sądowego K. Z., k. 38 a.s.).

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił w oparciu o dokumentację medyczną zawartą w aktach sądowych, dokumentację znajdującą się w aktach rentowych ubezpieczonego oraz w oparciu o dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty medycyny pracy. Autentyczność zgromadzonych dokumentów i ich zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy nie budziła zastrzeżeń, w związku z tym Sąd uznał dokumenty za pełnowartościowy i bezsporny materiał dowodowy. Ponadto Sąd Okręgowy miał na uwadze, że strony postępowania nie kwestionowały opinii biegłego.

W ocenie Sądu zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie T. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń (...) Oddział w W. z dnia 30 marca 2020r., znak: (...) jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 148 ¹ § 1 k.p.c. sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Zdaniem Sądu w przedmiotowej sprawie wystąpiły przesłanki określone w art. 148 ¹ § 1 k.p.c., uzasadniające wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym, ponieważ po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, a także po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłych przeprowadzenie rozprawy nie było konieczne. W szczególności, żadna ze stron w pierwszym piśmie procesowym nie wniosła o przeprowadzenie rozprawy.

Na mocy skarżonej decyzji organ rentowy odmówił T. D. prawa do ww. świadczenia, wskazując, że lekarz orzecznik ZUS uznała ubezpieczonego za osobę trwale częściowo niezdolną do pracy od urodzenia, natomiast nie spełnił on warunku wynikającego z art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej. Odwołujący nie zgodził się ze skarżoną decyzją organu rentowego, gdyż jego zdaniem nie jest on w stanie podjąć zatrudnienia w zawodzie mechanika z uwagi na ograniczoną sprawność. Spór w sprawie koncentrował się więc wokół tego, czy odwołujący spełnia wszystkie wymagane przesłanki warunkujące przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy mimo, iż jest osobą trwale częściowo niezdolną do pracy od urodzenia, bowiem okoliczność ta nie była przez niego oraz przez organ rentowy kwestionowana.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r., poz. 291) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące przesłanki:

1. jest niezdolny do pracy;

2. ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3. niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4. nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 57 ust. 2).

Zgodnie z art. 58 ust. 1 cytowanej ustawy warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej (art. 58 ust. 2).

Z kolei zgodnie z ust. 3 jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (ust.4).

Przy tym podnieść należy, że niezdolność do pracy jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (wyrok Sądu Najwyższego 28 stycznia 2004 roku, sygn. akt II UK 222/03, Legalis). Prawo do świadczenia rentowego z tytułu niezdolności do pracy przysługuje zatem w wypadku wypełnienia wszystkich przesłanek z art. 57 ustawy emerytalnej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych już w toku postępowania wyjaśniającego zainicjowanego wnioskiem ubezpieczonego o przyznanie mu prawa do renty, zgodnie z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, uznał ubezpieczonego za osobę częściowo trwale niezdolną do pracy od urodzenia. Kwestia niezdolności ubezpieczonego do pracy była niesporna, została również potwierdzona dowodem z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy, która nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania. Sąd miał przede wszystkim na uwadze stanowisko odwołującego, który nie kwestionował okoliczności stwierdzonych w orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS dotyczących jego trwałej częściowej niezdolności do pracy stwierdzonej od urodzenia i zgodził się z nimi w piśmie procesowym z dnia z dnia 18 czerwca 2020 r.

W rozpoznawanej sprawie istota sporu sprowadza się do ustalenia spełnienia przez wnioskodawcę tej przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, którą w świetle art. 57 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 58 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach jest posiadanie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Warunek posiadania wymaganego stażu ubezpieczeniowego uzależniony jest od tego, kiedy powstała niezdolność do pracy. W przypadku powstania niezdolności do pracy przed rozpoczęciem aktywności zawodowej prawodawca przewidział dla tej kategorii osób inne świadczenia, miedzy innymi rentę socjalną, zasiłki. To właśnie celem renty socjalnej jest kompensowanie braku możliwości nabycia uprawnień do świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego ze względu na to, że całkowita niezdolność do pracy powstała przed wejściem na rynek pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2010 r., II UK 172/09, LEX nr 584202). Dla nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy istotne zatem jest, aby niezdolność ta powstała w okresach wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach. Wówczas możliwe jest stwierdzenie, że naruszenie sprawności organizmu powoduje utratę zdolności do pracy przynajmniej zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji zawodowych (art. 12 ust. 3 ustawy) i uniemożliwia dalszą aktywność zawodową. Wobec tego dla spełnienia warunku określonego w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach przez osobę częściowo niezdolną do pracy, której częściowa niezdolność do pracy nie powstała w okresach wyszczególnionych tym przepisem i wykonującą pracę odpowiednią do zachowanych możliwości zdrowotnych przyjmuje się, że wymagane jest pogorszenie stanu zdrowia w stopniu uniemożlwiającym przynajmniej wykonywanie pracy w dotychczasowym ograniczonym stanem zdrowia zakresie. Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoim orzecznictwie wskazywał, że pogorszenie istniejącej przed podjęciem zatrudnienia niezdolności do pracy w ramach danego jej stopnia uzasadnia prawo do renty, gdy po pierwsze powstało w okresach wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach oraz po drugie, gdy spowodowało autonomiczną utratę zdolności do wykonywania pracy w dotychczasowym zakresie (por. uchwałę z dnia 12 czerwca 1984 r., III UZP 24/84, OSNCP 1985 z 1, poz. 6 oraz wyroki: z dnia 17 stycznia 2002 r., II UKN 709/00, OSNP 2003 Nr 20, poz. 497; z dnia 19 lutego 2002 r., II UKN 115/01,OSNP 2003 Nr 24, poz. 598; z dnia 6 sierpnia 2014 r., II UK 513/13, OSNP 2016 nr 1, poz. 10; z dnia 24 czerwca 2015 r., I UK 357/14, LEX nr 1771400; z dnia 1 marca 2016r., I UK 60/15, LEX nr 2021927). Jest to bowiem powstanie niezdolności do pracy powodujące autonomiczną utratę zdolności do wykonywania pracy w dotychczasowym zakresie bądź uniemożliwiające całkowite wykonywanie jakiejkolwiek pracy. Tym samym wymagany okres składkowy i nieskładkowy o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1 - 4 ustawy emerytalnej, warunkujący nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy należy ustalać w dacie powstania niezdolności do pracy, w okresach wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 tej ustawy. W uzasadnieniu wyroku z dnia 20 września 2005 r., II UK 30/05 (OSNP 2006 nr 15 - 16, poz. 246), Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy związane jest z ubezpieczeniem rentowym, które obejmuje ryzyko powstania niezdolności do pracy. Dlatego został wprowadzony wymóg posiadania odpowiednio długiego okresu ubezpieczenia przed zdarzeniem, w następstwie którego powstaje prawo od świadczeń z tego ubezpieczenia. Zróżnicowanie wymaganego okresu składkowego wynika z obiektywnych możliwości objęcia ubezpieczeniem społecznym, które może nastąpić najwcześniej po osiągnięciu wieku, w którym można rozpocząć zatrudnienie (16 lat) lub po ukończeniu nauki. W tym kontekście stwierdzić należy, że okresy składkowe i nieskładkowe wymagane do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, doprecyzowane w art. 58 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, powinny być ustalane według daty niezdolności do pracy powstałej w okresach wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy.

Podsumowując, ubezpieczonemu T. D., mimo stwierdzenia trwałej częściowej niezdolności do pracy stwierdzonej od urodzenia nie przysługuje prawo do renty, gdyż ubezpieczony nie spełnia wymogu do uzyskania tego świadczenia określonego w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej. Niezdolność do pracy ubezpieczonego nie powstała w którymkolwiek okresie wymienionym w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy ani w ciągu 18 miesięcy od ostatniego dnia takiego okresu, bowiem istnieje od urodzenia. Nie nastąpiło również istotne pogorszenie jego stanu zdrowia gdyż kontynuuje on pracę jako ochroniarz.

W przypadku ubezpieczonego nie było możliwe zastosowanie art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej bowiem, ubezpieczony udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący jedynie 5 lat, 10 miesięcy i 20 dni, zamiast wymaganych dla mężczyzny 25 lat oraz nie jest całkowicie niezdolny do pracy. Należy podkreślić, że ustalenia organu rentowego w zakresie stażu pracy nie były przez ubezpieczonego kwestionowane.

W tej sytuacji, Sąd Okręgowy, na podstawie wszechstronnej analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz w oparciu o obowiązujące przepisy prawa przyjął, że odwołanie T. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń (...) Oddział w W. z dnia 30 marca 2020r., znak: (...), było bezzasadne i na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)