Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2021 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi VIII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Anna Bielecka-Gąszcz

Protokolant: sekr. sąd. Katarzyna Górniak

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2021 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa B. H. i G. H.

przeciwko R. K. i K. K.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powodów B. H. i G. H. solidarnie na rzecz pozwanych R. K. i K. K. kwotę 3.634 zł (trzy tysiące sześćset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt VIII C 1158/20

UZASADNIENIE

W dniu 28 października 2020 roku powodowie B. H. i G. H., reprezentowani przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wytoczyli przeciwko pozwanym solidarnie R. K. i K. K. powództwo o zasądzenie kwoty 28.450 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 4 września 2020 roku do dnia zapłaty (tytułem zwrotu ceny zakupu auta, uiszczonej w dniu 17 lipca 2020 roku, zawierającego liczne wady utajone), kwoty 2.166,88 zł tytułem odszkodowania za poniesione nakłady celem naprawy auta i związane z jego serwisowaniem oraz kwoty 780 zł tytułem opłaty za postój w serwisie (do dnia 16 października 2020 roku) wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia 4 września 2020 roku do dnia zapłaty. Powodowie wnieśli ponadto o zasądzenie od pozwanych na rzecz każdego z powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcowskiego, a także o zwolnienie od kosztów sądowych w całości.

W uzasadnieniu pełnomocnik powodów podniósł m.in., że w dniu 17 lipca 2020 roku powodowie kupili od pozwanych (...) nr rej. (...) obarczone licznymi wadami, które zostały przed nimi zatajone. Samochód stanowiący przedmiot umowy sprzedaży posiadał istotne wady polegające na niesprawności (całkowita korozja) skrzyni biegów, pękniętej szybie, niesprawności drążka lewego osiowego, osłony amortyzatorów, sworzenia wahacza lewego, gum stabilizujących tylnych, amortyzatorów tylnych, przedniego halogenu, oświetlenia tylnego tablicy rejestracyjnej. Żadna z powyższych wad nie została przedstawiona w ofercie sprzedaży auta. Wady te upoważniają pozwanych do odstąpienia od umowy, co powodowie uczynili w dniu 13 sierpnia 2020 roku, jednocześnie żądając zwrotu uiszczonej ceny. Powodowie już w trzeciej dobie od zakupu (w pierwszym dniu roboczym – poniedziałek 20 lipca 2020 roku) usiłowali skontaktować się ze sprzedającymi celem wyjaśnienia przedmiotowej sprawy. Pomimo licznych prób te do chwili obecnej nie podjęły kontaktu i nie zajęły stanowiska. Pismem z dnia 13 sierpnia 2020 roku – doręczonym pozwanym odpowiednio w dniu 26 sierpnia i 19 sierpnia 2020 roku – pełnomocnik powodów złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy sprzedaży samochodu i wezwał pozwane do solidarnego zwrotu ceny auta w kwocie 28.500 zł w terminie 7 dni. Powódki nie wykazały zainteresowania polubownym zakończeniem sporu. (pozew k. 2-7v)

W odpowiedzi na pozew pozwane, reprezentowane przez zawodowego pełnomocnika, wniosły o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz każdej z pozwanych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwane podniosły, że powództwo nie ma uzasadnionych podstaw, zarówno faktycznych, jak i prawnych, przez co zasługuje na oddalenie. Powodowie nie odstąpili skutecznie od umowy z dnia 17 lipca 2020 roku oraz nie wykazali spełnienia przesłanek powstania odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie pozwanych. Oświadczenie od odstąpieniu od umowy zawarte w przedsądowym wezwaniu z dnia 13 sierpnia 2020 roku jest nieważne, gdyż zostało złożone przez pełnomocnika procesowego pomimo braku należytego umocowania, a zatem po stronie powodów nie powstało roszczenie o zwrot ceny za samochód, a strony nadal są związane umową sprzedaży z dnia 17 lipca 2020 roku. Udzielone T. G. pełnomocnictwo procesowe uprawnia do prowadzenia sprawy przeciwko K. K. i R. K. o zapłatę i ustalenie na etapie przedsądowym a także przed wszystkimi Sądami i Urzędami z prawem substytucji. Pełnomocnictwo to posiada charakter procesowy i nie wynika z niego by obejmowało umocowanie do złożenia w imieniu powodów oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży jako czynności prawa materialnego. Pozwane podniosły, że pomimo twierdzenia, że powodowie odstąpili od umowy, nie podjęli oni żadnych działań celem dokonania zwrotu pojazdu pozwanym. Wbrew twierdzeniom powodów pozwane zapewniły powodom możliwość samodzielnego sprawdzenia auta w ruchu przed decyzją o zakupie, z czego powodowie skorzystali. W § 5 umowy sprzedaży powodowie oświadczyli, że znany jest im stan techniczny pojazdu i nie wnoszą do niego zastrzeżeń, co nastąpiło po uprzedniej weryfikacji przez powodów stanu auta. Nielogiczne jest zatem udanie się do warsztatu celem „sprawdzenia auta” 3 dni po jego zakupie, zamiast przed zakupem. Pozwane zaprzeczyły jakoby opisane w treści pozwu wady sprzedanego samochodu istniały w chwili jego sprzedaży, a także by wprowadziły powodów w błąd co do stanu auta, jego wieku i przebiegu. (odpowiedź na pozew k. 111-113)

W toku dalszego procesu stanowiska stron nie uległy zmianie. Na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik powodów podniósł, że skoro złożone do akt sprawy pełnomocnictwo od Państwa H. obejmuje pełnomocnictwo przedsądowe to obejmuje również czynności materialnoprawne. Wyjaśnił, że swoje umocowanie materialnoprawne wywodzi z pełnomocnictwa z dnia 11 sierpnia 2020 roku, które jest w aktach sprawy oraz uzgodnień z klientami. Pełnomocnik pozwanych ponownie zakwestionował ważność oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży, ze względów przytoczonych uprzednio w odpowiedzi na pozew, a także wskazał, że zgodnie z § 2 umowy sprzedaży strony zastrzegły, że wszelkie zmiany w umowie wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności, w tym także odstąpienie od umowy powinno być sporządzone na piśmie pod rygorem nieważności. (protokół rozprawy k. 133-139, k. 151-163)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 17 lipca 2020 roku około godz. 20.00 w J. powodowie G. H. i B. H., jako kupujący, zawarli z R. K. i K. K., jako sprzedającymi, umowę sprzedaży pojazdu marki H. (...) nr rej. (...), koloru srebrny metalik, rok produkcji 2007, przebieg 248.000 km. (§ 1 umowy sprzedaży) Sprzedające oświadczyły, że pojazd będący przedmiotem umowy stanowi ich własność i jest wolny od wad prawnych. Strony zgodnie ustaliły cenę sprzedaży na kwotę 28.500 zł. Kupujący oświadczyli, że stan techniczny pojazdu jest im znany i nie wnoszą do niego zastrzeżeń. (§ 2, 3 i 5 umowy sprzedaży) W § 7 umowy sprzedaży strony postanowiły, że w sprawach nieuregulowanych w umowie zastosowanie mają obowiązujące w tym zakresie przepisy kodeksu cywilnego. Wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagają dla swej ważności formy pisemnej pod rygorem nieważności. (kserokopia umowy sprzedaży samochodu k. 10, kserokopia dowodu rejestracyjnego k. 11, kserokopia karty pojazdu k. 12)

W dniu 11 sierpnia 2020 roku G. H. i B. H. udzielili pisemnego pełnomocnictwa, w którym ustanowili radcę prawnego T. G. (2) pełnomocnikiem do prowadzenia sprawy przeciwko K. K. i R. K. o zapłatę i ustalenie, na etapie przedsądowym, a także przed wszystkimi Sądami i Urzędami z prawem substytucji. (odpis pełnomocnictwa k. 8)

W dniu 28 października 2020 roku powodowie B. H. i G. H., reprezentowani przez pełnomocnika radcę prawnego T. G. (2), wytoczyli przeciwko pozwanym solidarnie R. K. i K. K. powództwo o zasądzenie kwoty 28.450 zł, tytułem zwrotu ceny zakupu auta, kwoty 2.166,88 zł tytułem odszkodowania za poniesione nakłady celem naprawy auta i związane z jego serwisowaniem oraz kwoty 780 zł tytułem opłaty za postój auta w serwisie. W uzasadnieniu pozwu pełnomocnik powodów podniósł m.in., że zakupione (...) nr rej. (...) obarczone jest licznymi wadami i to istotnymi, które zostały przed kupującymi zatajone. Wady te upoważniają pozwanych do odstąpienia od umowy, co powodowie uczynili w dniu 13 sierpnia 2020 roku, jednocześnie żądając zwrotu uiszczonej ceny. Dalej w uzasadnieniu pozwu podniesiono, że pismem z dnia 13 sierpnia 2020 roku – doręczonym pozwanym odpowiednio w dniu 26 sierpnia i 19 sierpnia 2020 roku – pełnomocnik powodów złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy sprzedaży samochodu i wezwał pozwane do solidarnego zwrotu ceny auta w kwocie 28.500 zł w terminie 7 dni.

Do pozwu zostało załączone pełnomocnictwo z dnia 11 sierpnia 2020 roku (k. 8), a także kserokopia fragmentu jednej strony dokumentu (k. 34), nie wiadomo przez kogo sporządzonego, w czyim imieniu i przez kogo podpisanego, ani też nie wiadomo do kogo skierowanego, w treści którego wskazano co następuje: „odstąpieniu od umowy sprzedaży H. (...) o nr rej. (...) z dnia 17 lipca 2020 r. z powodu istotnych wad rzeczy sprzedanej i w związku z tym wzywam Panie do solidarnego zwrotu ceny w kwocie 28.500 zł w terminie 7 dni, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. (...) sprzedane moim Mocodawcom jest niesprawne, w szczególności wady dotyczą uszkodzonej skrzyni biegów, z której cieknie olej. Ponadto, jak się okazało u mechanika, pojazd został wydany bez podstawowych płynów. Co więcej, naprawy lub wymiany wymagają: pęknięta szyba, drążek lewy osiowy, osłony amortyzatorów, sworzeń wahacza lewego, gumy stabilizujące tylne, amortyzatory tylne. Wstępne szacunki wskazują, iż naprawa auta będzie kosztowała przynajmniej 8.000 zł. Wskazuję też, iż powyższe wady zostały zatajone. W tym samym terminie wnoszę o zapłatę dalszych następujących kwot, związanych ze szkodą, jaką ponieśli moi Mocodawcy w związku z tą sprawą (nakłady na pojazd i dochodzenie roszczeń): 1) 570 zł tytułem opłaty poniesionej do US od umowy sprzedaży, 2) 1.140 zł tytułem zakupu opon – wydany pojazd miał opony w stanie bardzo złym, 3) 351 olej i filtry do silnika – braki oleju w silniku”. Na połowie strony powyższego dokumentu nałożono i skserowano dwa potwierdzenia nadania w dniu 17 sierpnia 2020 roku przesyłek poleconych od nadawcy T. K. Radcy Prawnego do R. K. i „styny” K. – tu fragment zasłonięty, lecz można się domyślać, że chodziło o K. K.. Obie przesyłki polecone zostały doręczone odpowiednio 19 sierpnia 2020 roku i 26 sierpnia 2020 roku. (pozew k. 2-7v, odpis pełnomocnictwa k. 8, kserokopia fragmentu pisma oraz potwierdzeń nadania k. 34, wydruk z systemu śledzenia przesyłek k. 35 i k. 36)

G. H. nie składał w formie pisma oświadczenia o odstąpieniu od umowy. To samo potwierdziła jego żona B. H.. (dowód z przesłuchania powoda k. 156-157, dowód z przesłuchania powódki k. 157-158)

Powyższy stan faktyczny w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sporu Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, a także w oparciu o dowód z przesłuchania stron. Poczynienie szerszych ustaleń faktycznych, poza wskazanymi powyżej, było zbędne z uwagi na to, że powodowie nie złożyli skutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży, co warunkowało dalszą ocenę zasadności ich roszczeń.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo nie było zasadne i nie zasługiwało na uwzględnienie.

Okolicznością niesporną w przedmiotowej sprawie był fakt zawarcia przez strony umowy sprzedaży pojazdu marki H. (...) o nr rej. (...), na warunkach wskazanych w umowie z dnia 17 lipca 2020 roku, której kopia została załączona do akt sprawy. Osią sporu było natomiast, po pierwsze, ustalenie czy powodowie dokonali skutecznego odstąpienia od umowy sprzedaży, a po drugie, zbadanie czy powodowie byli uprawnieni do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie sposób uznać, że doszło do złożenia przez powodów skutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży spornego pojazdu, wobec czego zbędnym stało się badanie czy istniały faktyczne podstawy uprawniające do odstąpienia od umowy.

Godzi się przypomnieć, że zgodnie z przepisem art. 6 k.c., ciężar udowodnienia twierdzenia faktycznego spoczywa na tej stronie, która z tego twierdzenia wywodzi skutki prawne. Reguła ta znajduje również swój procesowy odpowiednik w treści art. 232 k.p.c., w świetle którego strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Oznacza to, że obecnie Sąd nie jest odpowiedzialny za wynik postępowania dowodowego, a ryzyko nieudowodnienia podstawy faktycznej żądania ponosi powód. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że powodowie, jako strona inicjująca proces, byli obowiązani do udowodnienia wszystkich twierdzeń pozwu, w oparciu, o które sformułowali swoje roszczenia, a przede wszystkim na wstępie winni wykazać, że dokonali skutecznego odstąpienia od umowy, czemu nie zdołali sprostać.

Do akt sprawy nie załączono żadnego dokumentu sporządzonego w formie pisemnej, na mocy którego B. i G. H. (osobiście czy też przez przedstawiciela) złożyliby R. i K. K. oświadczenie materialnoprawne o odstąpieniu od umowy sprzedaży z dnia 17 lipca 2020 roku.

Takiego dowodu nie stanowi w szczególności to, co zostało załączone do pozwu i znajduje się na karcie 34 akt sprawy. Jak już wcześniej wskazano, kserokopia fragmentu jednej strony jakiegoś pisma, nie wiadomo przez kogo sporządzonego, w czyim imieniu (bo na połowę strony tego pisma nałożone i skserowane zostały dwa potwierdzenia nadania przesyłek PP, które zasłaniają połowę kartki) i przez kogo podpisanego (gdyż jest to jedynie jedna strona dokumentu, którego treść urywa się, dokument nie jest opatrzony podpisem), ani też nie wiadomo do kogo skierowanego, nawet jeśli w jego treści zawarte są słowa: „odstąpieniu od umowy sprzedaży H. (...) o nr rej. (...) z dnia 17 lipca 2020 r. z powodu istotnych wad rzeczy sprzedanej i w związku z tym wzywam Panie do solidarnego zwrotu ceny w kwocie 28.500 zł w terminie 7 dni, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. (…)” na pewno nie jest dowodem złożenia przez powodów pozwanym oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Sam powód zeznał zresztą wprost, że nie składał na piśmie oświadczenia o odstąpieniu od umowy, co potwierdziła jego żona. Jak już wcześniej wskazano, na połowie strony powyższego dokumentu nałożono i skserowano dwa potwierdzenia nadania w dniu 17 sierpnia 2020 roku przesyłek poleconych od nadawcy T. K. Radcy Prawnego do R. K. i „styny” K. – tu fragment zasłonięty, lecz można się domyślać, że chodziło o K. K..

Dopiero na rozprawie w dniu 3 listopada 2021 roku pełnomocnik powodów po wniosku o okazanie pozwanej pisma skierowanego do R. K. z odstąpieniem od umowy, oraz po poinformowaniu przez Przewodniczącego, że w aktach sprawy brak jest pisma adresowanego do pozwanej z odstąpieniem od umowy i okazaniu pełnomocnikowi pisma z karty 34, zorientował się w jakiej formie owo pismo zostało złożone do akt sprawy wraz z pozwem. W następstwie powyższego, w dalszym toku rozprawy, złożył do akt sprawy oryginał pisma z odstąpieniem od umowy, który widnieje na kartach 149-150. Z uwagi na to, że dokument został złożony bez odpisu dla strony przeciwnej i był dotknięty brakami formalnymi, o których mowa w art. 235 ¹ k.p.c., a procedura uzupełnienia tego braku wiązałaby się z koniecznością odroczenia rozprawy, zatem powodowałaby przedłużenie postępowania w sprawie, która dojrzała do rozstrzygnięcia, Sąd pominął wniosek dowodowy pełnomocnika powodów, w trybie art. 235 ² § 1 k.p.c., jako zmierzający do przedłużenia postępowania.

Nawet gdyby jednak przyjąć, że w aktach sprawy znajduje się dowód z dokumentu o treści jak na kartach 149-150 (nie zostałby on pominięty) i tak nie sposób byłoby uznać, że stanowi on dowód złożenia pozwanym przez powodów oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży. Oświadczenie o odstąpieniu od umowy sprzedaży złożone przez radcę prawnego T. G. (2) zawarte w piśmie z dnia 13 sierpnia 2020 roku nie może być uznane za ważne i skuteczne, skoro nie wykazano, że powodowie upoważnili swojego pełnomocnika do dokonania w ich imieniu jednostronnej czynności materialno-prawnej polegającej na złożeniu pozwanym oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży. W treści pisma na karcie 150, wskazano, że załącznikami do pisma są „odpisy pełnomocnictw”, jednak żadne odpisy stosownych pełnomocnictw ani tym bardziej oryginały takich pełnomocnictw nie zostały złożone/załączone. Nadto sam powód próbował potwierdzać na rozprawie czynności swojego pełnomocnika polegające na odstąpieniu od umowy, jednak, co zostanie omówione poniżej, potwierdzenie takie nie jest dopuszczalne. Jedynym pełnomocnictwem jakie wpłynęło do akt sprawy jest pełnomocnictwo znajdujące się na karcie 8. To z pełnomocnictwa z dnia 11 sierpnia 2020 roku (k. 8 akt sprawy) oraz „z uzgodnień z klientami” pełnomocnik powodów, jak sam wskazał, wywodził swoje umocowanie materialno-prawne, twierdząc, że skoro złożone do akt sprawy pełnomocnictwo od Państwa H. obejmuje pełnomocnictwo „przedsądowe” to obejmuje również czynności materialno-prawne. Na pytanie Przewodniczącego o to ile było udzielonych pełnomocnictw na piśmie powód zeznał, że „jeżeli mamy jeden druk i jest jeden druk w aktach, to jest jeden, nie będę zmyślał, że jest dziesięć skoro jest jeden.” Powodowie wprawdzie podnosili, że „oddali sprawę w ręce Pana Mecenasa, żeby ich reprezentował wszędzie” i wiedzieli, że będzie odstępował od umowy, było to z nimi konsultowane, to jednak nie zmienia faktu, że w sprawie nie wykazano by udzielili pisemnego pełnomocnictwa do złożenia w ich imieniu pozwanym oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży, co sam powód przyznał wprost. Sam powód wyraźnie zeznał także, że on nie składał na piśmie oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

W § 7 umowy sprzedaży zawartej w dniu 17 lipca 2020 roku strony postanowiły, że wszelkie zmiany niniejszej umowy wymagają dla swej ważności formy pisemnej pod rygorem nieważności, co było zgodne z art. 76 k.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy.

Jak wskazuje się w doktrynie, przepis art. 76 k.c. spełnia dwojakiego rodzaju funkcję normatywną. Po pierwsze, nadaje podmiotom prawa cywilnego kompetencję do ustanowienia wymogu zachowania określonej formy szczególnej na przyszłość, tzn. do zawarcia porozumienia ( pactum de forma) określającego formę, której zachowanie będzie wymagane dla czynności prawnej dokonywanej w przyszłości przez strony tego porozumienia. Po drugie, wyraża reguły interpretacyjne pozwalające na ustalenie konsekwencji prawnych niedochowania ustanowionego przez strony wymogu formy, gdy konsekwencje te nie zostały określone w treści porozumienia o formie. Kompetencja do zastrzegania wymogu formy w drodze porozumienia o formie odnosi się wyłącznie do czynności prawnych (jednostronnych lub umów) dokonywanych w przyszłości pomiędzy stronami tego porozumienia. P. de forma może przyjąć postać pojedynczego postanowienia (klauzuli umownej) jakiejś innej umowy zawieranej przez strony, jak uregulowano to w § 7 umowy sprzedaży z dnia 17 lipca 2020 roku. Skutkiem porozumienia o formie nie jest nałożenie na strony jakichkolwiek obowiązków czy przyznanie im jakichkolwiek uprawnień, lecz ukształtowanie reguł dokonywania przyszłej czynności prawnej między stronami, a dokładnie – określenie, jakim wymogom czynność ta ma odpowiadać w zakresie formy (Z. Radwański, w: SPP, t. 2, 2008, s. 145). Przepisy wyznaczające wymóg zachowania określonej formy szczególnej dla pewnych czynności prawnych lub ich grup są naturalną granicą kompetencji stron określających formę przyszłych czynności prawnych w pactum de forma. Strony nie mogą przewidzieć formy mniej solennej (o niższym stopniu sformalizowania) od tej wymaganej przez ustawę (np. zwykłej formy pisemnej zamiast wymaganej przez ustawę formy aktu notarialnego). Mogą natomiast przewidzieć formę bardziej solenną lub ustanowić wymóg dochowania formy szczególnej dla czynności prawnych, dla których ustawa w ogóle nie przewiduje formy szczególnej (zob. np. J. Grykiel, w: J. Grykiel, M. Lemkowski (red.), Czynności prawne, s. 407). W przypadku formy przewidywanej przez strony dla następczych czynności prawnych, granice ich kompetencji zakreśla treść art. 77 k.c. Przepis art. 77 § 1 k.c. ma charakter semiimperatywny, wyznacza bowiem minimum wymogów formalnych dotyczących czynności następczych, bezwzględnie wiążących zainteresowanych.

W przedmiotowej sprawie o rygorze niedochowania formy ustanowionej przez strony rozstrzyga sama treść pactum de forma. Skoro w § 7 umowy sprzedaży, strony zastrzegły formę pisemną dla czynności prawnych dokonywanych w przyszłości pomiędzy nimi, pod rygorem nieważności, to także czynności następcze pomiędzy stronami (jednostronne, jak oświadczenie o odstąpieniu od umowy bądź dwustronne) wymagały zachowania takiej formy pisemnej, pod rygorem nieważności, jaką strony przewidziały w klauzuli umownej (art. 76 i 77 k.c.).

Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 czerwca 2019 roku wydanym w sprawie III CSK 136/17, zastrzeżenie formy szczególnej, której niezachowanie pociąga nieważność czynności prawnej (ad solemnitatem), może wynikać z przepisu ustawy lub z woli stron. Przepis art. 73 § 1 k.c. dotyczy formy ad solemnitatem ograniczonej do wypadku, gdy przepis ustawy przewiduje jako formę szczególną czynności prawnej formę pisemną i wyraźnie wprowadza rygor nieważności. W obrocie cywilnoprawnym, zgodnie z zasadą swobody umów (art. 353 ¹ KC) strony mogą w dowolnej formie kształtować stosunki umowne. Dopuszczalne jest zatem zawarcie umowy o formie ( pactum de forma) przewidującej, iż określona czynność prawna (także następcza względem zawarcia umowy) może być dokonana między nimi w formie szczególnej i zastrzegającej rygor jej niezachowania. Rygor materialno-prawny takiego postanowienia zakreśla art. 76 k.c., stanowiący, że „czynność dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy”. Według przeważającego poglądu, sankcja ta w istocie oznacza nieważność czynności prawnej dokonanej w formie nieodpowiadającej formie szczególnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności. Właściwą podstawą oceny skuteczności zmiany umowy/czynności następczych powinien być zatem art. 76 k.c., a nie art. 73 § 1 k.c.

Z powyższego jasno wynika, że oświadczenie o odstąpieniu od umowy winno być przez powodów (bądź prawidłowo umocowanego pełnomocnika) sporządzone w formie pisemnej, pod rygorem jego nieważności (odstąpienie od umowy mogłoby dojść do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy pisemnej). Żadne więc próby ustnego potwierdzania woli odstąpienia od umowy czy czynności dokonanych przez pełnomocnika nie mogą wywrzeć zamierzonego skutku.

Skoro zastrzeżona dla czynności jest forma pisemna pod rygorem nieważności, to skutki prawne takiej czynności prawnej następują dopiero wówczas, gdy adresatowi oświadczenia woli doręczony zostanie oryginał pisma zawierającego oświadczenie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 listopada 2019 roku wydany w sprawie VII AGa 716/19).

Nawet gdyby założyć, że po stronie powodów ziściły się przesłanki uprawniające ich do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, nie złożyli oni ważnego i skutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży.

Przechodząc do oceny jedynego oświadczenia o odstąpieniu jakie w dniu 13 sierpnia 2020 roku zostało złożone przez radcę prawnego T. G. (2), przy założeniu, że dowód z dokumentu z karty 149-150 nie został pominięty i jest zaliczony w poczet materiału dowodowego, należało uznać, że złożone przezeń oświadczenie nie odniosło skutku prawnego, nie było ważne i skuteczne. Na gruncie przedmiotowego oświadczenia rozważenia wymagały dwie okoliczności, pierwsza – czy zostało ono złożone we właściwej formie, druga – czy zostało ono złożone przez osobę uprawnioną. Jeżeli chodzi o samą formę, oświadczenie z dnia 13 sierpnia 2020 roku zostało oczywiście sporządzone w formie pisemnej. Przechodząc natomiast do oceny umocowania pełnomocnika należy jednoznacznie uznać, że nie było ono prawidłowe.

Skoro dla czynności pomiędzy stronami zastrzeżono formę pisemną pod rygorem nieważności (klauzula z § 7 umowy sprzedaży), odstąpienie od umowy powinno być sporządzone w formie pisemnej pod rygorem jego nieważności (art. 76 i 77 k.c.), pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy powinno być także pod rygorem nieważności udzielone w tej samej formie, zatem na piśmie. Zgodnie bowiem z przepisem art. 99 § 1 k.c., jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma (a zgodnie z art. 76 k.c. i 77 k.c. strony umowy sprzedaży zastrzegły dla tzw. czynności następczych formę pisemną pod rygorem nieważności), pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Jedyne pisemne pełnomocnictwo, jakie zostało udzielone przez powodów, z którego zresztą pełnomocnik powodów wywodził swoje umocowanie materialno-prawne, to dokument z karty 8 akt sprawy. W treści pełnomocnictwa z dnia 11 sierpnia 2020 roku G. H. i B. H. „ustanowili radcę prawnego T. G. (2) pełnomocnikiem do prowadzenia sprawy przeciwko K. K. i R. K. o zapłatę i ustalenie, na etapie przedsądowym, a także przed wszystkimi Sądami i Urzędami z prawem substytucji.”

Odstąpienie od umowy jest czynnością prawa materialnego i polega na złożeniu określonego oświadczenia woli kontrahentowi, według reguł określonych w art. 61 k.c., oświadczenie to ma charakter prawnokształtujący i jest jednostronną czynnością prawną. Pełnomocnik procesowy z mocy ustawy jest uprawniony do dokonywania wyłącznie tych czynności prawa materialnego, które wynikają z art. 91 pkt 4 k.p.c. (zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia i uznania powództwa, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie), natomiast nie dotyczy to innych czynności materialnoprawnych. Wprawdzie zgodnie z przepisem art. 92 k.p.c., strony mogą szerzej określić zakres pełnomocnictwa, jednak musi to wynikać z jego treści. Z kolei kodeks cywilny dopuszcza dokonanie czynności prawnej przez przedstawiciela ( art. 95 k.c.), jednakże jego umocowanie także wynikać z treści pełnomocnictwa.

W rozpoznawanej sprawie oświadczenie zawarte w piśmie z dnia 13 sierpnia 2020 roku o odstąpieniu od umowy złożył w imieniu powodów radca prawny T. G. (2). Z treści tego pisma wynika powołanie się na pełnomocnictwa („załączniki – odpisy pełnomocnictw”), jednak pełnomocnictwo materialnoprawne udzielone na podstawie art. 95 k.c. do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy nie zostało załączone do akt (brak też dowodu by było ono załączone do odstąpienia od umowy), a powód wprost wskazywał, że jedyne pełnomocnictwo na piśmie to dokument z karty 8 akt sprawy, z niego też swoje umocowanie wywodził sam pełnomocnik. Jedyne pełnomocnictwo znajdujące się w aktach sprawy – z karty 8 - jest przede wszystkim pełnomocnictwem procesowym, bowiem wynika z niego upoważnienie do prowadzenia sprawy przeciwko K. K. i R. K. o zapłatę i ustalenie, na etapie przedsądowym, a także przed wszystkimi sądami i urzędami z prawem substytucji. Wprawdzie omawiane pełnomocnictwo zawiera w sobie umocowanie do dokonywania czynności przedsądowych (jego zakres wykracza zatem poza pełnomocnictwo procesowe, o którym mowa w treści art. 91 k.p.c.), to jednocześnie nie budzi wątpliwości, że pełnomocnictwo do dokonania czynności prawnej musi wskazywać, jakie oświadczenie woli w imieniu mocodawcy pełnomocnik miałby umocowanie złożyć. W realiach niniejszej sprawy nie sposób przyjąć, że sformułowanie „do prowadzenia sprawy przeciwko K. K. i R. K. o zapłatę i ustalenie, na etapie przedsądowym (…)” stanowi umocowanie do złożenia oświadczenia materialnoprawnego o odstąpieniu od umowy sprzedaży. Z powyższego zwrotu można co najwyżej wywodzić, że pełnomocnik był umocowany do wystąpienia przeciwko pozwanym z wezwaniem do zapłaty. Przedstawiony dokument nie wskazuje natomiast w żaden sposób na to, aby wolą powodów było umocowanie oznaczonego w nim pełnomocnika do złożenia w ich imieniu oświadczenia o odstąpieniu od umowy. W ocenie Sądu gdyby zakres umocowania pełnomocnika miał obejmować także złożenie oświadczenia o charakterze materialnoprawnym, jakim niewątpliwie jest oświadczenie o odstąpieniu od umowy, to uwzględniając okoliczność jego sporządzenia z udziałem zawodowego pełnomocnika, w pełnomocnictwie z k. 8 wyraźnie wskazane byłoby na takie umocowanie, którego jednak brak. Bacząc na okoliczność, że omawiane pełnomocnictwo przygotowane zostało przez osobę zawodowo trudniącą się świadczeniem usług prawnych, nie sposób przyjąć, aby w dacie sporządzenia tego dokumentu, faktyczny zakres umocowania był szerszy od tego, jaki ujęto w jego treści.

Zgodnie z przepisem art. 104 k.c., jednostronna czynność prawna dokonana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna. Przedłożone przez powodów pełnomocnictwo procesowe nie wymieniało żadnych dodatkowych czynności do których powodowie mieliby upoważnić pełnomocnika, w tym m.in. nie było wymienione, że powodowie udzielają radcy prawnemu pełnomocnictwa do złożenia w ich imieniu oświadczenia o odstąpieniu od umowy z dnia 17 lipca 2020 roku. Nie było zatem żadnych podstaw do uznania, że udzielone przez powodów pełnomocnictwo ma zakres szerszy. Powodowie nie upoważnili zatem w formie pisemnej radcy prawnego T. G. (2) do dokonania w ich imieniu czynności materialnoprawnej jaką było złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży. Pełnomocnik składając oświadczenie z dnia 13 sierpnia 2020 roku przekroczył zakres udzielonego mu umocowania. W toku postępowania powodowie nie wykazali przy tym, aby pozwane wyraziły zgodę na działanie przez pełnomocnika powodów bez umocowania ani okoliczności, że w toku postępowania powodowie w formie pisemnej złożyli pozwanym oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Wymogu formy pisemnej nie spełniało bowiem potwierdzenie w toku przesłuchania faktu złożenia oświadczenia w ich imieniu przez pełnomocnika ani złożenie pozwu w przedmiotowej sprawie z uwagi na sporządzenie go przez samego pełnomocnika.

Ze wskazanych wyżej względów, należało uznać, że do chwili wyrokowania powodowie nie złożyli skutecznie pozwanym oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Oświadczenie o odstąpieniu od umowy jest czynnością jednostronną, a tym samym zastosowanie znajduje przepis art. 104 k.c., a nie art. 103 k.c. (jedynie ten ostatni pozwala na potwierdzenie czynności). W przypadku art. 104 k.c. czynność dokonana przez osobę nieumocowaną jest nieważna.

Mając powyższe na względzie, Sąd oddalił powództwo w całości.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie przepisu art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności stron za wynik sporu. Pozwane wygrały proces w całości, a zatem należy im się od powodów zwrot kosztów procesu w pełnej wysokości.

W tym miejscu należy zauważyć, że współuczestnictwo, zarówno to po stronie powodów, jak i to po stronie pozwanych, miało w niniejszej sprawie charakter materialny, bowiem przedmiot sporu stanowiły prawa lub obowiązki wspólne powodom / pozwanym (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.) (współwłasność). Zgodnie z przepisem art. 74 k.p.c., każdy ze współuczestników miał oczywiście prawo samodzielnie popierać sprawę i korzystać z pomocy prawnej, niezależnie jednak od liczby współuczestników przedmiot sprawy będący podstawą obliczenia wynagrodzenia radcy prawnego/adwokata był w zakresie roszczeń majątkowych jeden, stąd też pełnomocnikowi należało się jedno wynagrodzenie tytułem kosztów udzielonej pomocy prawnej. Na gruncie art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c., także w orzecznictwie przyjmuje się jednolicie, że wygrywającym proces współuczestnikom, o których mowa w cytowanym przepisie, reprezentowanym przez tego samego radcę prawnego/adwokata, sąd przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2007 roku, sygn. akt III CZP 130/06, OSNC 2008/1/1; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2011 roku, sygn. akt I UZ 15/11, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 grudnia 2016 roku w sprawie I ACa 692/16 czy też postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 21 sierpnia 2018 roku w sprawie III Cz 1147/18). Tym samym żądanie odrębnego zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego na rzecz każdej z pozwanych nie znajduje podstawy prawnej. Na koszty poniesione przez pozwane złożyły się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa udzielonego przez K. K. 17 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa udzielonego przez R. K. 17 zł, a także wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych w stawce minimalnej 3.600 zł, obliczone zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2016, poz. 1668). Dlatego też Sąd zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanych kwotę 3.634 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Z tych względów, orzeczono jak w sentencji.