Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 15/11
POSTANOWIENIE
Dnia 15 lipca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący)
SSN Józef Iwulski
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania J. L. i H. Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Z.
o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie
zdrowotne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 lipca 2011 r.,
zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 10 lutego 2011 r.,
I. zmienia zaskarżone postanowienie i zasądza od organu
rentowego na rzecz J. L. i H. Z. kwotę 645 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania w drugiej instancji,
II. zasądza od J. L. i H. Z. na rzecz organu rentowego kwotę
120 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 10 lutego 2011 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych, zmieniając zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego - Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. z dnia 28 kwietnia 2010 r., zasądził od
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z. na rzecz J. L. i H. Z. kwoty po
645 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania za drugą instancję.
2
Pełnomocnik organu rentowego wniósł zażalenie na postanowienie o
kosztach postępowania apelacyjnego. Zarzucił mu naruszenie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c.
w związku z § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163,
poz. 1348 ze zm.), poprzez nieuzasadnione zasądzenie w jednej sprawie od
organu rentowego na rzecz odwołujących się (ubezpieczonej i płatnika składek),
które wniosły wspólne odwołanie od tej samej decyzji, zastąpionych przez jednego
adwokata, kosztów postępowania za drugą instancję określonych odrębnie w
stosunku do ubezpieczonej i płatnika, pomimo istnienia pomiędzy odwołującymi się
współuczestnictwa materialnego w rozumieniu art. 72 § 1 k.p.c. w związku z art.
47711
§ 1 k.p.c., co prowadziło do zawyżenia (podwojenia) wartości przedmiotu
sprawy (zaskarżenia).
W uzasadnieniu zażalenia – przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższego -
stwierdzono, że zgodnie z art. 47711
§ 1 k.p.c. stronami w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych są ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków
dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany. Przepis ten,
określając obligatoryjnie strony postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych, dotyczy zarówno sytuacji, gdy odwołanie wnosi wyłącznie
ubezpieczony lub wyłącznie płatnik składek, jak również gdy wnoszą to odwołanie
ubezpieczony, jak i płatnik składek. Tym samym w postępowaniu sądowym
zainicjowanym odwołaniami płatnika i ubezpieczonej od tej samej jednej decyzji
wymierzającej płatnikowi składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za
ubezpieczoną, stroną musi być, oprócz organu rentowego, tak płatnik jak i osoba
ubezpieczona. W tej sytuacji nie można mówić o istnieniu odrębnych spraw
sądowych zainicjowanych z osobna odwołaniem własnym płatnika i odwołaniem
własnym ubezpieczonej od tej samej jednej decyzji wymiarowej.
Z tego względu, zdaniem skarżącego, w przedmiotowej sprawie pomiędzy
odwołującymi się – J. L. i H. Z. w zakresie decyzji z dnia 22 lipca 2008 r. zachodzi
współuczestnictwo materialne, określone w art. 72 § 1 k.p.c. Przedmiot sporu
stanowią bowiem prawa i obowiązki płatnika i ubezpieczonego oparte na tej samej
podstawie faktycznej i prawnej. Instytucja współuczestnictwa polega na
3
dopuszczalności podmiotowego łączenia kilku roszczeń w jednym procesie, a
większa liczba osób występujących po stronie powodowej lub po stronie pozwanej
nie odbiera procesowi charakteru jednej sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Specyfiką postępowania odrębnego w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych jest dopuszczalność występowania w charakterze strony procesowej
wielu podmiotów – obok ubezpieczonego (osoby ubiegającej się o świadczenie z
ubezpieczeń społecznych lub z ubezpieczenia rodzinnego albo o emeryturę lub
rentę, ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, jego zakresu
lub wymiaru składki z tego tytułu, świadczenia w sprawach należących do
właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, odszkodowanie przysługujące w
razie wypadku i choroby pozostającej w związku ze służbą wojskową albo służbą w
Policji lub w Służbie Więziennej - art. 476 § 5 pkt 2 k.p.c.) i organu rentowego,
także innej niż ubezpieczony osoby, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona
decyzja (art. 47711
§ 1 k.p.c.) oraz zainteresowanego (art. 47711
§ 1 i 2 k.p.c.).
W doktrynie podkreśla się, że inna niż ubezpieczony osoba, której praw lub
obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, jest – podobnie jak ubezpieczony –
adresatem decyzji administracyjnej, a zatem dana decyzja wywołuje w stosunku do
niej bezpośrednie skutki prawne, podczas gdy wpływ skarżonej decyzji na sferę
praw i obowiązków zainteresowanego może być także pośredni. Przyjmuje się, że
różnica pomiędzy "inną osobą, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona
decyzja", a "zainteresowanym" polega na tym, że "inna osoba" to podmiot
niebędący osobą ubezpieczoną, lecz wskazany w decyzji organu rentowego jako
ten, którego praw lub obowiązków dotyczy rozstrzygnięcie decyzji, natomiast
zainteresowany to podmiot, którego prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia
sprawy, a który nie został objęty treścią decyzji skierowanej bezpośrednio do
innych podmiotów (por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 kwietnia
2004 r., III AUa 696/03, OSA 2005 nr 1, poz. 4 i z dnia 3 listopada 2004 r., III AUa
358/04, Prawo Pracy 2005 nr 4, poz. 39; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z
dnia 5 grudnia 2006 r., III AUa 1559/05, LEX nr 310391 oraz wyrok Sądu
4
Najwyższego z dnia 8 grudnia 2000 r., II UKN 128/00, OSNAPiUS 2002 nr 15, poz.
368; OSP 2003 nr 3, poz. 30).
W niniejszej sprawie adresatem zaskarżonej decyzji jest płatnik składek NZOZ
Medycyna Szkolna – J. L. (zleceniodawca) oraz H. Z. (zleceniobiorca) – obie
wymienione w nagłówku decyzji, która „wymierza za panią H. Z. jako zleceniobiorcę
NZOZ Medycyna Szkolna – J. L. składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne” i
zobowiązuje płatnika składek do zapłaty „należnych składek w wysokości różnicy
między kwotami wyżej wymienionym a dokonanymi za te miesiące za w/w
wymienioną, wraz z odsetkami (...)”. Decyzja ta zatem określa wymiar składek H. Z.
i zobowiązuje ich płatnika – J. L. do wyrównania zaniżonych składek. Jest to
decyzja wydana w zakresie indywidualnej sprawy osoby objętej obowiązkiem
ubezpieczenia – H. Z., określająca prawidłową wysokość wymiaru składek i
zarazem w zakresie indywidualnej sprawy płatnika składek – J. L. ustalająca
wymiar składek i zobowiązująca do ich zapłaty (wyrównania). Jej podstawę prawną
stanowi art. 83 ust. 1 pkt 3 i art. 46 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych, (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz.
1585 ze zm.)., a także właściwe przepisy dotyczące ubezpieczenia zdrowotnego
powierzające takie kompetencje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Decyzja ta
dotyczy więc stosunku prawnego między płatnikiem składek a organem rentowym,
ale jednocześnie podmiotem tego stosunku jest zleceniobiorca H. Z., która
pozostaje z płatnikiem składek, a także z organem rentowym, w takim stosunku
prawnym, iż zapadłe w procesie rozstrzygnięcie oddziałuje na jej sferę prawną w
sposób bezpośredni, to jest obejmuje ją skutkami powagi rzeczy osądzonej. W
przypadku zatem sporu sądowego o wymiar i pobór składek między płatnikiem
składek i osobą, na rzecz której płatnik nie odprowadził należnych składek
(będącymi adresatami decyzji) i organem rentowym, po stronie „powodowej”
występuje współuczestnictwo materialne. W takim wypadku bowiem przedmiot
sporu stanowią prawa i obowiązki wspólne obu tym podmiotom, związane z
podstawą wymiaru składek (art. 72 § 1 pkt 1 k.c.).
W konsekwencji, z uwagi na akceptację poglądu wyrażonego w uchwale Sądu
Najwyższego z dnia 30 stycznia 2007 r., III CZP 130/06 (OSNC 2008 nr 1, poz. 1),
zgodnie z którym wygrywającym proces współuczestnikom, o których mowa w art.
5
72 § 1 pkt 1 k.p.c., reprezentowanym przez tego samego radcę prawnego, sąd
przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego
pełnomocnika oraz argumentacji zawartej w jej uzasadnieniu, zażalenie okazało
się uzasadnione.
Z tych motywów Sąd Najwyższy na mocy art. 39816
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania zażaleniowego
rozstrzygnięto po myśli art. 98 k.p.c. w związku z § 6 pkt 2 w związku z § 12 ust. 2
pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w
sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), podzielając pogląd
wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2010 r., I CZ 9/10 (OSNC-
ZD 2011 nr 1, poz. 6), że w razie zażalenia na zawarte w wyroku postanowienia w
przedmiocie kosztów postępowania, wartość przedmiotu zaskarżenia zależy od
wysokości tych kosztów, nie zaś od wartości przedmiotu sporu w sprawie
zasadniczej.