Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 153/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 16 stycznia 2020 r.,
sygn. akt XVIII Ko 23/19

1.2  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońcy oskarżonych

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Wskazać oskarżonego.

Wskazać fakt.

Dowód ze wskazaniem numeru karty, na której znajduje się dowód.

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Wskazać fakt

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu.

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzuty

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy:

1) obrazy przepisu prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 2018 r. poz. 2099 t.j.; dalej jako: (...)) poprzez błędną wykładnię tego przepisu, skutkującą częściowym oddaleniem wniosku A. Z..

Z ostrożności procesowej, na wypadek uznania przez Sąd II instancji, że wykładnia art. 8 Ustawy Lutowej została dokonana przez Sąd a quo w sposób poprawny, na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. :

- obrazy przepisów postępowania która miała wpływ na treść orzeczenia, tj.:

2) art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego z materiału filmowego pod tytułem (...) tak się zaczęło” dostępnego na stronie internetowej (...) pod adresem: (...) z uwagi na udowodnienie okoliczności na którą został on powołany, podczas gdy przeprowadzenie rzeczonego dowodu doprowadziłoby Sąd do uznania, że A. Z. przysługuje od Skarbu Państwa zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w wysokości wskazanej we wniosku z 22 lutego 2019 r.;

3) art. 7 k.p.k. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego skutkującą zaniżeniem wysokości zadośćuczynienia, podczas gdy poprawna ocena dowodów z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, w tym przede wszystkim nadanie odpowiedniej wagi dowodom wskazującym na dotkliwą krzywdę poniesioną przez wnioskodawcę (w szczególności dziennikowi wnioskodawcy spisanemu w czasie internowania w S.) doprowadziłoby Sąd do przekonania że A. Z. przysługuje zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w wysokości wskazanej we wniosku z 22 lutego 2019 r.;

4) art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. poprzez pominięcie lub nienadanie właściwego znaczenia niektórym okolicznościom faktycznym ujawnionym w toku rozprawy głównej przy określeniu wysokości zadośćuczynienia, pomimo uznania ich przez Sąd za udowodnione, tj. w szczególności pominięcie i umniejszenie znaczenia: (i) nieodwracalnego rozpadu relacji z żoną i córkami, (ii) cierpień psychicznych wywołanych internowaniem oraz (iii) trwałego pogorszenia stanu zdrowia, które miały miejsce zarówno w okresie przebywania w odosobnieniu, jak również po zakończeniu internowania, które to błędy doprowadziły do zaniżenia wysokości zasądzonego zadośćuczynienia,

które to naruszenia przepisów postępowania skutkowały ponadto

5) błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia w rozumieniu art. 438 pkt 3 k.p.k. polegającym na mylnym uznaniu, że krzywda wnioskodawcy odpowiada zadośćuczynieniu w wysokości 240 tys. zł podczas, gdy w rzeczywistości natężenie negatywnych przeżyć psychicznych i fizycznych wnioskodawcy było znacznie silniejsze i sprawia, że adekwatna wysokość zadośćuczynienia jest co najmniej o 760 tys. zł wyższa, tj. równa się wskazanej we wniosku kwocie 1 min zł.

Apelacja prokuratora:

- błędu w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę orzeczenia przejawiający się w błędnym przyjęciu, iż stosowanie wobec wnioskodawcy A. Z. internowania w okresie od dnia 13 grudnia 1981 roku do dnia 2 grudnia 1982 roku spowodowało tak negatywne przeżycia psychiczne i fizyczne, które winny być wycenione na kwotę 240 000 zł podczas gdy prawidłowe ustalenia dokonane w sprawie winny prowadzić do wniosku, iż kwotą należną wnioskodawcy za powyższe internowanie jest kwota 150.000 zł

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadne

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadne

Zwięźle o powodach uznania zarzutów za zasadne lub niezasadne.

Podniesione w obu apelacjach zarzuty są chybione i bezpodstawne.

Wbrew twierdzeniom pełnomocnika wnioskodawcy Sąd Okręgowy nie dopuścił się obrazy przepisu prawa materialnego tj. art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. poprzez jego błędną wykładnię.

Z utrwalonego orzecznictwa zarówno Sądu Najwyższego jak również Sądów Apelacyjnych wynika bowiem, że art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego nie przewiduje żadnych sprecyzowanych kryteriów określenia wysokości zadośćuczynienia, pozostawiając te oceny praktyce orzeczniczej w konkretnych sprawach. Podobnie przepisy kodeksu cywilnego dotyczące zadośćuczynienia ograniczają się do wskazania, że zasądzona suma ma być „ odpowiednia” – art. 445 § 1 k.c. O tym zaś czy zasądzone zadośćuczynienie spełnia te kryteria decyduje sąd orzekający na podstawie zindywidualizowanych kryteriów, wynikających z materiału dowodowego danej sprawy, w następstwie rozważenia wszystkich jej istotnych okoliczności mających wpływ na wysokość zasądzonego zadośćuczynienia. W kontekście tego uznać należy, że omawiany art. 8 ust. 1 wymienionej wyżej ustawy nie zawiera normy o charakterze bezwzględnym i poprzez zarzut obrazy prawa materialnego nie może być kwestionowana wysokość zasądzonego przez Sąd meriti zadośćuczynienia gdyż ma ona charakter ocenny. Z tego powodu zawarty w pkt 1 omawianej apelacji zarzut obrazy prawa materialnego uznać należy za formalnie rodzajowo wadliwy i tym samym błędny i całkowicie bezpodstawny. Sąd Okręgowy nie dopuścił się również obrazy przepisów postępowania wymienionych w pkt 2, 3 i 4 petitum przedmiotowej apelacji tj. art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k., art. 7 k.p.k. i 410 k.p.k.

Odnośnie wymienionego w pkt 2 dowodu z materiału filmowego to wobec oświadczenia pełnomocnika wnioskodawcy na rozprawie odwoławczej o cofnięciu wniosku dowodowego dotyczącego przedmiotowego materiału filmowego zarzut obrazy art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. uznać należy za nieaktualny i pozbawiony podstaw. Okoliczności mające wynikać z tego dowodu nie są bowiem w żaden sposób kwestionowane ale zdaniem Sądu odwoławczego nie mają one znaczenia dla kwestii ustalenia wysokości należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia.

Wbrew twierdzeniom skarżącego Sąd meriti nie dopuścił się również obrazy art. 7 k.p.k. W omawianym zarzucie z pkt 3 autor apelacji nie wskazał bowiem konkretnie, które dowody zostały dowolnie ocenione przez Sąd oraz w czym ta dowolność się przejawia.

Zdaniem Sądu odwoławczego dokonana przez Sąd Okręgowy ocena zgromadzonych w sprawie dowodów nie zawiera błędów natury faktycznej lub logicznej, respektuje zasady wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego a zatem brak jest uzasadnionych podstaw aby tę ocenę skutecznie zakwestionować. Bezpodstawny jest również zarzut z pkt 4 dotyczący rzekomej obrazy art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. Wbrew stanowisku skarżącego wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na wysokość zadośćuczynienia w tym także te wymienione w treści omawianego zarzutu zostały przez Sąd meriti rozważone i w należyty sposób uwzględnione. Zaznaczyć należy, że zarzut obrazy art. 410 k.p.k. jest zasadny wówczas gdy Sąd pominie przy analizie i ocenie określone dowody i okoliczności lub też wówczas gdy dowody, które uznał za wiarygodne pominie przy dokonywaniu ustaleń faktycznych. Taka sytuacja w przedmiotowej sprawie nie występuje bowiem Sąd meriti poddał analizie i ocenie wszystkie zgromadzone w sprawie dowody i wynikające z nich okoliczności i te które obdarzył walorem wiarygodności poczynił podstawą dokonanych ustaleń faktycznych.

Sąd Okręgowy nie dopuścił się również błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia ustalając wysokość zadośćuczynienia na kwotę 240.000 zł za doznaną przez internowanego krzywdę. W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzut niewłaściwego ustalenia kwoty zadośćuczynienia może być uznany za zasadny i skuteczny ale tylko wówczas gdy zaskarżone orzeczenie w sposób jednoznaczny i oczywisty nie respektuje zasad ustalenia zadośćuczynienia, czyli wówczas gdy Sąd meriti nie uwzględnił wszystkich istotnych okoliczności i czynników uzasadniających zasądzenie z tego tytułu wyższej kwoty lub też gdy niewłaściwie ocenił całokształt tych należycie ustalonych okoliczności, nie nadając im właściwego znaczenia. Jednocześnie zaś zaznaczyć należy, że w ramach instancyjnej kontroli zaskarżonego wyroku nie jest zasadne i możliwe wkraczanie w sferę swobodnej oceny poszczególnych okoliczności mających wpływ na kształtowanie wysokości zasądzonego zadośćuczynienia.

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy w żaden sposób nie naruszył zasad ustalenia zadośćuczynienia i jak wynika z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku uwzględnił w tym zakresie wszystkie okoliczności, także te podniesione w apelacji przez skarżącego i nadał im właściwe znaczenie. Na zakończenie rozważań w omawianym zakresie zaznaczyć należy, że brak jest obiektywnego przelicznika krzywdy doznanej przez osobę niesłusznie internowaną. Funkcja kompensacyjna zadośćuczynienia sprawia, że z jednej strony zasądzona kwota nie może być symboliczna ale jednocześnie nie może ona stanowić nadmiernego ekwiwalentu pieniężnego w stosunku do krzywdy i być źródłem nieuzasadnionej korzyści majątkowej. Z tego też względu nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek zawarty w omawianej apelacji o zasądzenie tytułem zadośćuczynienia dodatkowej kwoty 760.000 zł. Ze wskazanych wyżej powodów Sąd odwoławczy nie uwzględnił również zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych oraz wniosku zawartego w apelacji prokuratora o zmniejszenie zasądzonej kwoty do 150.000 zł, uznając że ta zasądzona przez Sąd meriti jest adekwatna do charakteru, rodzaju krzywd doznanych przez internowanego A. Z. i uwzględnia we właściwy sposób wszystkie okoliczności mające wpływ na ukształtowanie wysokości przyznanego zadośćuczynienia.

Za bezpodstawny uznano także wniosek zawarty w apelacji pełnomocnika wnioskodawcy o zasądzeniu zwrotu wydatków z tytułu transkrypcji dziennika A. Z. z okresu internowania. Tego rodzaju wydatek nie może bowiem stanowić elementu odszkodowania. Wnioskodawca poniósł go dobrowolnie.

Wnioski

Apelacja pełnomocnika wnioskodawcy:

A. (na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.) o zmianę zaskarżonego wyroku we wskazanej wyżej części i uwzględnienie wniosku z dnia 22 lutego 2019 r. w całości;

B. (na podstawie art. 554 § 4 k.p.k.) o zasądzenie od Skarbu Państwa zwrotu uzasadnionych wydatków, w tym:

(i) wydatku poniesionego na transkrypcję dziennika A. Z. z okresu internowania, który w przeciwnym razie byłby dla Sądu nieczytelny. Poniesiony wydatek opiewa na kwotę 3 900,00 zł, na dowód czego załączam umowę z dnia 27 listopada 2019 r. na przepisanie rękopisu w wersji elektronicznej, zawartą pomiędzy InterMar M. P. i A. Z. oraz fakturę nr (...) z dnia 27 grudnia 2019 r. oraz

(ii) wydatku z tytułu ustanowienia pełnomocnika;

C. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z materiału filmowego pod tytułem

(...) tak się zaczęło” dostępnego na stronie internetowej (...) pod adresem: (...) nzs-tak-sie-zaczelo, (...), na okoliczność (i) działalności opozycyjnej wnioskodawcy, (ii) roli wnioskodawcy w powstaniu i działalności (...) Zrzeszenia (...), ( (...)) oceny poprawności zeznań wnioskodawcy oraz (iv) adekwatnej wysokości zadośćuczynienia należnego wnioskodawcy.

Apelacja prokuratora:

- o zmianę zaskarżonego wyroku i zmniejszenie zasądzonego zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawcy do kwoty 150 000 zł.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadne

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny lub niezasadny.

Bezpodstawność podniesionych w obu apelacjach zarzutów i trafność oraz zasadność rozstrzygnięcia Sądu I instancji odnośnie wysokości zadośćuczynienia i braku podstaw do zasądzenia odszkodowania skutkowała uznaniem wniosków końcowych zawartych w obu apelacjach za niezasadne.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Wskazać wszystkie okoliczności, które sąd uwzględnił z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia
i podniesionych zarzutów (art. 439 k.p.k., art. 440 k.p.k.).

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.3  1

Przedmiot utrzymania w mocy

Całość rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego zawarta
w pkt I – IV wyroku

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy.

Trafność i zasadność rozstrzygnięcia Sądu meriti odnośnie zadośćuczynienia i odszkodowania przy jednoczesnej bezpodstawności zarzutów odwoławczych skutkowała utrzymaniem wyroku w mocy.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.3.1  1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia.

4.

Konieczność warunkowego umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i warunkowego umorzenia ze wskazaniem podstawy prawnej warunkowego umorzenia postępowania.

5.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia z wyroku

Lp.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

6.  Koszty Procesu

Wskazać oskarżonego.

Wskazać punkt rozstrzygnięcia z wyroku.

Przytoczyć okoliczności.

Wnioskodawca A. Z.

pkt II

Na podstawie art. 554 § 4 k.p.k. w zw. z art. 13 ustawy z 23 lutego 1991 r. wydatkami poniesionymi w postępowaniu odwoławczym obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

Katarzyna Capałowska

Zbigniew Kapiński Izabela Szumniak

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy
A. Z.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Rozstrzygnięcie Sądu dotyczące oddalenia wniosku o odszkodowanie – pkt II wyroku

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.3 Granice zaskarżenia

Wpisać kolejny numer załącznika 2

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wysokość zasądzonego zadośćuczynienia

1.3.1 Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2 Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji.

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. - obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. - obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. - rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana