Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Jarząbek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 listopada 2021 r.

w Warszawie

sprawy H. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia postojowego

na skutek odwołania H. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 27 stycznia 2021 r. znak: (...)

z dnia 27 stycznia 2021 r. znak: (...)

z dnia 27 stycznia 2021 r. znak: (...)

- zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że stwierdza, iż H. T. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwotach po 535,55 (pięćset trzydzieści pięć 55/100) zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Sygn. akt VII U 289/21

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na mocy trzech decyzji z dnia 27 stycznia 2021 r. znak: (...), znak: (...) (...) (...) na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych i wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374) w związku z art. 84 ust. 8-8e ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266 ze zm.) zobowiązał H. T. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwotach po 535,55 zł. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, liczonymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu.

W uzasadnieniu wszystkich trzech decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych podniósł, że świadczenia postojowe za miesiące maj 2020 r., sierpień 2020 r., wrzesień 2020 r. zostały wypłacone w zawyżonej wysokości. Organ rentowy wyjaśnił, że wnioski o świadczenie postojowe w imieniu ubezpieczonego zostały złożone przez płatnika składek (...) Sp. z o.o. Płatnik wykazał przychody z miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku w nieprawidłowej wysokości. Na podstawie tych wniosków, Zakład wypłacił świadczenia w kwotach po 2.080,00 zł, zamiast po 1.544,45 z,ł wobec czego różnica w wysokości po 535,55 zł jest świadczeniem nienależnie pobranym. Organ rentowy uznał, że ubezpieczony jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za trzy miesiące (decyzje ZUS z dnia 27 stycznia 2021 r. – nienumerowane karty a.s. oraz akt o sygn. VII U 290/21 i VII U 291/21).

H. T. w dniu 22 lutego 2021 r. za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. złożył odwołanie od decyzji znak: (...) i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości i zwolnienie go z obowiązku zwrotu świadczenia postojowego wypłaconego w dniu 30 września 2020r., w kwocie 535,55 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

W uzasadnieniu ubezpieczony podniósł, że organ rentowy nie sprecyzował w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, z jakich przyczyn uznał, że zleceniodawca (...) Sp. z o.o. w błędny sposób wskazał wysokość osiągniętego przez niego przychodu w miesiącu poprzedzającym datę złożenia wniosku oświadczenie postojowe. Odwołujący wyjaśnił, że zleceniodawca przedstawił wniosek o przyznanie mu świadczenia postojowego w maju (w miesiącu poprzedzającym przychód wyniósł 443,7 zł). Tymczasem ubezpieczony złożył wniosek do zleceniodawcy w kwietniu (w miesiącu poprzedzającym jego przychód wyniósł kwotę 1.544,45 zł). Zdaniem odwołującego data złożenia przez niego wniosku do zleceniodawcy jest miarodajna dla oceny, czy spełnił przesłanki do przyznania mu prawa do świadczenia postojowego. Przedstawienie przez płatnika (zleceniodawcę) wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z opóźnieniem nie może powodować dla ubezpieczonego, jako beneficjenta świadczenia negatywnych skutków. Ubezpieczony zgodnie z przepisami musiał skorzystać z pośrednictwa zleceniodawcy przy składaniu wniosku, ustawa bowiem nie przewidywała innej drogi, co w przypadku dużej liczby wniosków i spowodowanych tym opóźnień w ich składaniu, stawiałoby ich w gorszym położeniu, niż gdyby uprawnieni byli do samodzielnego składania wniosków w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 15zq ust. 1 ustawy o tarczy antykryzysowej, świadczenie postojowe przysługuje osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osobom wykonującym umowy cywilnoprawne. Stosownie natomiast do art. 15zs ust. 1 i 2 ustawy, tylko osoby wykonujące umowy cywilnoprawne zobowiązane są do składania wniosków o to świadczenie za pośrednictwem zleceniodawcy lub zamawiającego. W tym przypadku obarczanie osób wykonujących umowy cywilnoprawne skutkami uchybień ze strony podmiotów, za pośrednictwem których składają oni swoje wnioski do ZUS przy jednoczesnym braku możliwości złożenia ich przez te osoby do ZUS bezpośrednio, stawiałoby osoby realizujące umowy cywilnoprawne w gorszej sytuacji od osób wykonujących pozarolnicza działalność gospodarczą, które nie są związane takimi ograniczeniami. (odwołanie, k. 3-7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 3 marca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania. Uzasadniając swe stanowisko, organ rentowy podniósł, że w dniu 3 czerwca 2020 r. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 25 maja 2020 r. przyznał odwołującemu prawo do świadczenia postojowego i wypłacił je w maksymalnej wysokości tj. 2.080 złotych. Organ rentowy wskazał, że wskutek błędnych informacji dotyczących wysokości przychodu uzyskanego przez zleceniodawcę w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, doszło do wypłaty świadczenia postojowego w zawyżonej wysokości. Zleceniodawca uznał, że wiąże go data złożenia wniosku przez zleceniobiorcę do zleceniodawcy, wobec czego w treści wniosku (...) wykazał przychód uzyskany przez zleceniobiorcę w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku do zleceniodawcy a nie w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku przez zleceniodawcę do organu rentowego. Zatem zamiast prawidłowej kwoty 443,70 złotych płatnik wskazał kwotę 1.544, 45 zł. Organ przyznał odwołującemu świadczenie w wysokości 80% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w 2020 r., zamiast kwoty odpowiadającej wynagrodzeniu z tytułu wykonywania umowy cywilnoprawnej. Różnica pomiędzy kwotą 2.080 zł. a 1.544, 45 zł jest zatem świadczeniem nienależnym, zgodnie bowiem z przepisem art. 15 zx ust. 2 pkt. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie wypłacone w kwocie wyższej niż należna (odpowiedź na odwołanie z dnia 3 marca 2021 r. k. 10-11 a.s.).

W dniu 22 lutego 2021 r. ubezpieczony H. T. złożył odwołanie od decyzji z 27 stycznia 2021 r. znak: (...) i (...) (...) W uzasadnieniu ubezpieczony powołał argumentację, którą zaprezentował w odwołaniu od decyzji znak: (...). W odpowiedziach na odwołania z dnia 3 marca 2021 r. organ rentowy wniósł o ich oddalenie.

Na podstawie art. 219 k.p.c. Sąd połączył sprawy o sygn. akt VII U 290/21 i VII U 291/21 celem ich łącznego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia ze sprawą niniejszą (odwołania z dnia 22 lutego 2021 r. k. 2-6, odpowiedzi na odwołania k. 8-9 i k.9-10, zarządzenia z dnia 23 kwietnia 2021 r. k. 11, k. 12 – akta spraw o sygn. VII U 290/21 i VII U 291/21).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. T. zawarł w dniu 2 marca 2020 r. umowę zlecenia nr: (...) z (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W., na mocy której zobowiązał się do wykonywania usług pomocniczych w jednostkach sprzedażowych -restauracjach lub kawiarniach, obejmujące w szczególności czynności pomocnicze w ramach promocji sprzedażowej. Umowa została zawarta na okres do dnia 24 marca 2020 r. do dnia 23 czerwca 2020 r. (umowa zlecenia – nienumerowana karta akt organu rentowego).

We wniosku o świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)19 dla umów cywilnoprawnych z dnia 30 kwietnia 2020 r. wskazano, że (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. łączy umowa zlecenia z dnia 24 marca 2020 r. nastąpiło ograniczenie wykonywania umowy, miesięczny przychód, który wynika z umowy to 1.544,45 zł przychód osiągnięty w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku wyniósł 1.544,45 zł. Ubezpieczony oświadczył zleceniobiorcy, że nie podlega ubezpieczeniu z innego tytułu, wysokość uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku wynosi 0,00 zł. Wniosek o świadczenie postojowe do ZUS wpłynął w dniu 25 maja 2020 r. (wniosek z 30 kwietnia 2020 r. – nienumerowana karta organu rentowego).

Do organu rentowego wpłynął kolejny wniosek o świadczenie postojowe na dalszy okres. Wniosek został złożony przez zleceniobiorcę 24 sierpnia 2020 r., a kolejny w dniu 27 września 2020 r. (wniosek z 24 sierpnia 2020 r., z 27 września 2020 r. – nienumerowane karty a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy, a także aktach o sygn. VII U 290/21 i VII U 291/21 oraz w aktach rentowych odwołującego. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy zważyć, że zgodnie z art. 148 ¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 11) sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.

Analizując treść złożonych przez strony i zgromadzonych w aktach rentowych dokumentów, Sąd uznał, że okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne. Spór nie dotyczył faktów lecz prawa, wobec czego Sąd na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Prawo do świadczenia postojowego wynika z ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (poz. 374). Świadczenie to przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna w rozumieniu art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy covidowej. Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 ww. ustawy, osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę oświadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło przysługuje świadczenie postojowe.

Osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu (ust. 5).

Zgodnie z treścią art. 15 zs ustawy covidowej, ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby, o której mowa w art. 15zq ust. 1, zwanej dalej „osobą uprawnioną”, składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 1). W przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego. Oznacza to, że wniosek pochodzi od zleceniobiorcy, a jedynie jego „przekazicielem” jest płatnik - w tym przypadku zleceniodawca. Odpowiednio zleceniodawca lub zamawiający załącza do wniosku:

1) oświadczenie potwierdzające:

a) niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3;

b) datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c) uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

d) otrzymanie oświadczenia od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu i o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

2) kopię umów cywilnoprawnych.

Jak wynika z regulacji pkt d), to zleceniobiorca składa oświadczenie o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu i o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych.

W ocenie Sądu Okręgowego więc data takiego oświadczenia, a więc jednocześnie wniosku osoby ubiegającej się o świadczenie jest decydująca przy ocenie uprawnienia do świadczenia postojowego. Według tej daty organ rentowy winien badać, czy ubiegający się o świadczenie podlega, czy też nie tym ubezpieczeniom. W tym dniu bowiem ubezpieczony składa oświadczenie o określonej treści, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywego oświadczenia. Składa więc wniosek do zleceniodawcy, który następnie przekazuje wniosek do organu rentowego, a więc w istocie wykonuje czynność o charakterze technicznym. Ubezpieczony nie ma przy tym żadnego wpływu na to, w jakim terminie wniosek zostanie przekazany do organu rentowego. A obowiązująca w tamtym okresie czasu regulacja nie dawała możliwości składania wniosku bezpośrednio przez ubezpieczonego. Wniosek mógł zostać złożony wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo wykorzystując sposób potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych udostępniony bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w systemie teleinformatycznym. Tylko i wyłącznie w przypadku odmowy złożenia wniosku przez zleceniodawcę w sposób wskazany w treści art. 15zs ust. 2, osoba uprawniona, która jest zleceniobiorcą, może złożyć wniosek o świadczenie postojowe do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która to sytuacja nie zachodzi jednak w niniejszej sprawie.

Przyjmując interpretację organu rentowego, przekazanie wniosku z opóźnieniem narażałoby ubezpieczonego na kolejne konsekwencje, bo w związku z upływem czasu, jego oświadczenie co do braku innego tytułu do ubezpieczenia mogłoby okazać się nieaktualne. Przedstawienie przez płatnika składek wniosku do organu rentowego z opóźnieniem, nie może wywoływać negatywnych konsekwencji dla rzeczywistego uprawnionego, gdyż w momencie złożenia wniosku nie ma on wpływu na jego dalszy los.

Skoro zatem w niniejszym postępowaniu płatnik - zleceniodawca w dniach 25 maja 2020 r., 24 sierpnia 2020 r. i 27 września 2020 r. dostarczył do ZUS wnioski ubezpieczonego o ustalenie prawa do świadczenia postojowego, złożone przez niego w kwietniu 2020 r., to według tej daty należy dokonać oceny przesłanek prawa do świadczenia, w tym wysokości osiąganego przychodu w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, w tym przypadku w marcu 2020 r. W konsekwencji, nieuprawniony pozostaje wniosek zawarty w zaskarżonej decyzji, że we wnioskach został wskazany przychód z nieprawidłowego miesiąca, a tym samym, że wnioskodawca pobrał nienależne świadczenia w rozumieniu art. 15 zx ust. 2 pkt 3 ustawy covidowej (świadczenie wypłacone w kwocie wyższej niż należna).

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje i ustalił, że wnioskodawca nie ma obowiązku zwrotu pobranych świadczeń postojowych w kwotach po 535,55 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.