Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Jarząbek

Protokolant: sekr. sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 listopada 2021 r. w Warszawie

sprawy M. K.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek odwołania M. K.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

i Administracji w W.

z dnia 24 czerwca 2017r. znak (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązuje Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. do przeliczenia emerytury M. K. poczynając od dnia 1 października 2017 roku z pominięciem art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w brzmieniu nadanym na mocy ustawy z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin,

2.  przyznaje adw. A. O. od Skarbu Państwa – kasa Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych), powiększoną o podatek VAT, tytułem wynagrodzenia za udzielenie ubezpieczonemu nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu.

Sędzia Małgorzata Jarząbek

Sygn. akt VII U 3739/19

UZASADNIENIE

M. K. w dniu 22 sierpnia 2017 r. złożył za pośrednictwem Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. odwołanie od decyzji z dnia 24 czerwca 2017r. znak (...) zaskarżając ją w całości. Zaskarżonej decyzji odwołujący zarzucił:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 2 Konstytucji RP, polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego mu świadczenia emerytalnego i rentowego, co narusza zasadę ochrony praw nabytych i zasadę sprawiedliwości społecznej, a także zasadę zaufania obywatela do państwa i tworzonego przez nie prawa oraz niedziałania prawa wstecz, wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego;

2) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego mu świadczenia emerytalnego i rentowego, co stanowi nieproporcjonalne i nieuzasadnione naruszenie przysługującego mu prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego;

3) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 30 oraz art. 47 Konstytucji RP w zw. z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegające na naruszeniu jego godności, prawa do ochrony czci, dobrego imienia, prawa do prywatności i prawa do poszanowania życia rodzinnego, poprzez przyjęcie, że jego służba w okresie przed 31 lipca 1990 r. stanowiła „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, a tym samym arbitralne przypisanie mu - w akcie prawnym rangi ustawy - winy za działania związane z naruszeniami praw człowieka, których dopuszczali się niektórzy przedstawiciele władzy publicznej PRL oraz niektórzy funkcjonariusze organów bezpieczeństwa PRL, a do których on w żaden sposób się nie przyczynił;

4) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 45 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 6 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na zastosowaniu represji bez wykazania winy indywidualnej, zastąpienie w tym zakresie władzy sądowniczej władzą ustawodawczą i odwróceniu w ten sposób zasady domniemania niewinności przez uznanie wszystkich funkcjonariuszy będących w służbie przed 31 lipca 1990 r. za winnych działań zasługujących na penalizację; a w konsekwencji powyższych naruszeń:

5) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na arbitralnym naruszeniu jego osobistych praw majątkowych i prawa do poszanowania mienia, które podlegają równej dla wszystkich ochronie, na skutek nieproporcjonalnego naruszenia jego prawa do zabezpieczenia społecznego, co stanowi przejaw nieuzasadnionej represji ekonomicznej.

Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji przez przywrócenie mu świadczenia emerytalnego w dotychczasowej wysokości, tj. w kwocie 2.427,41 zł brutto i o zasądzenie od organu kosztów postępowania wg. norm przepisanych (odwołanie, k. 3-13 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w dniu 7 sierpnia 2018 r. wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołującego się na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołania organ rentowy wskazał, że zgodnie z brzmieniem art. 15 c ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1) 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2) 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt l, la oraz 2-4.

Powołany przepis zawiera także obostrzenie zawarte w ust. 3, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Organ wskazał, że wysokość świadczenia została ustalona na podstawie uzyskanej z Instytutu Pamięci Narodowej Informacji z dnia 15 maja 2017 r., nr (...) o przebiegu służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b policyjnej ustawy emerytalnej. W związku z tym zaskarżoną decyzją organ rentowy dokonał ponownego przeliczenia świadczenia odwołującego na zasadach określonych w art. 15 c ww. ustawy (odpowiedź na odwołanie, k. 22-23v. a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. K., urodzony (...) w okresie od 13 listopada 1950 r. do 21 stycznia 1953 r. odbywał zasadnicza służbę wojskową (zaświadczenie z 29 maja 1964r., k. 10 a.e.).

Ubezpieczony został przyjęty do służby w Milicji Obywatelskiej 1 listopada 1953 r., w tym okresie od 1 listopada 1953 r. do 30 lipca 1954 r. na stanowisku Milicjanta (...) Milicji Obywatelskiej, a od 1 sierpnia 1954 r. do 24 marca 1959 r. na stanowisku Milicjanta Komisariatu (...) W. (...), a od 25 marca 1959 r. na stanowisku Milicjanta (...) (wyciąg z rozkazu personalnego z 5 listopada 1953 r., k. 52 a.e., notatka o przebiegu służby z 18 maja 1964 r., k. 89 akt IPN, zaświadczenie nr (...) z 8 grudnia 2009r. – nienumerowane karty a.e.).

M. K. początkowo pracował chroniąc obiekt - urząd i Komendę Główną Policji. Następnie pracował obstawiając mecze i patrolując miasto. W okresie pracy dał się poznać jako pracownik o przeciętnych kwalifikacjach zawodowych, zdyscyplinowany i dobrze wykonujący polecenia służbowe. W służbie patrolowej osiągał zadowalające wyniki. Załatwiał interwencje w właściwy sposób, odnosił się grzecznie od interesantów. Był słabego zdrowia i często przebywał na zwolnieniach lekarskich. Jego strona etyczno – moralna nie budziła żadnych zastrzeżeń (opinia służbowa z 21 marca 1966 r., k. 110 akt IPN, zeznania M. K., k. 105 -106 a.s.).

Z dniem 15 grudnia 1964 r. M. K. został zwolniony ze służby w Milicji Obywatelskiej na podstawie art. 52 ust. 1 pkt 1 ustawy z 31 stycznia 1959 r. o stosunku służbowym funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej (wyciąg z rozkazu personalnego z 23 listopada 1964 r., k. 50 a.e., zaświadczenie nr (...) z 8 grudnia 2009r. – nienumerowane karty a.e.).

Na podstawie orzeczenia Nr (...) z dnia 23 marca 1964 r. Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej (...) został uznany jako trwale niezdolny do służby w MO, rozpoznane schorzenie nie pozostaje w związku ze służbą (notatka o przebiegu służby z 18 maja 1964 r., k. 89 akt IPN).

Decyzją z dnia 13 stycznia 1965 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych przyznało M. K. rentę za wysługę lat od dnia 1 stycznia 1965 r. (decyzja z 13 stycznia 1965 r., k. 56 a.e.).

(...) Urząd Spraw Wewnętrznych w W. decyzją z dnia 3 stycznia 1985 r. ustalił odwołującemu prawo do milicyjnej renty inwalidzkiej, wobec okoliczności, że został zaliczony do III grupy inwalidzkiej przez Komisję Lekarską (decyzja z 3 stycznia 1985 r., k. 4 a.e.).

Komenda (...) Milicji Obywatelskiej w W. decyzją z dnia 28 czerwca 1973 r. ustaliła odwołującemu prawo do emerytury milicyjnej od dnia 1 stycznia 1973 r. (decyzja z dnia 28 czerwca 1973 r., k. 1-2 a.e.).

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w W. na podstawie zapisów znajdujących się w aktach osobowych, sporządził w dniu 15 maja 2017 r. informację o przebiegu służby nr (...) wskazując, że M. K. w okresie od 1 listopada 1953 r. do 14 grudnia 1954 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa o której mowa w art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (informacja o przebiegu służby k. 6 a.e.).

Decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowy MSWiA z dnia 27 lutego 2017 r. organ dokonał waloryzacji reny inwalidzkiej i ustalił jej wysokość na dzień 1 marca 2017 r. w kwocie 2.217,82 zł plus dodatek pielęgnacyjny do renty w kwocie 209,59 zł (decyzja ZER MSWiA z 27 lutego 2017 r., k. 5 a.e.).

Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA na dzień 1 października 2017 r. ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej na kwotę 1.000,00 zł oraz dodatek pielęgnacyjny do renty w kwocie 209,59 zł, wypłata renty inwalidzkiej została wstrzymana z uwagi na posiadanie prawa do korzystniejszej emerytury policyjnej (decyzja ZER MSWiA z 24 czerwca 2017 r., k. 9 a.e.).

Zaskarżoną decyzją z 24 czerwca 2017r. znak (...) o ponownym ustaleniu wysokości emerytury Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ponownie ustalił wysokość emerytury M. K. od 1 października 2017 r. W decyzji wskazano, że podstawę wymiaru świadczenia stanowi kwota 2.798,65 zł. Emerytura wynosi 67,38 % podstawy wymiaru, a jej łączna wysokość wynosi 1.885,73 zł plus dodatek pielęgnacyjny 209,59 zł. W decyzji powołano się na art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r. poz. 708, ze zm. dalej jako ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy), a także na otrzymaną z IPN informację Nr 311213/2017 z dnia 15 maja 2017 r. (decyzja z dnia 24 czerwca 2017r., k. 11 a.e.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego oraz kopii akt osobowych odwołującego udostępnionych przez Instytut Pamięci Narodowej, a także na podstawie wiarygodnych zeznań odwołującego M. K.. Treści wynikające z materiału dowodowego nie były kwestionowane przez strony postępowania, a co za tym idzie były pełnowartościowe i wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. K. od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. z dnia 24 czerwca 2017r. znak (...) jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie zarówno stan faktyczny, jak też stan prawny zastosowany przez Dyrektora MSWiA nie były sporne. Sporna natomiast była ocena zgodności zastosowanych przez organ rentowy przepisów ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2016 r.) z Konstytucją RP jak również wiążącymi umowami międzynarodowymi.

Przechodząc do rozpoznania niniejszej sprawy wskazać należy, iż z dniem 1 stycznia 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz.), na mocy której wprowadzono art. 13b ustalający katalog cywilnych i wojskowych instytucji i formacji, w których służba od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. jest uznawana za służbę na rzecz totalitarnego państwa. Ustawa zmieniająca wprowadziła też zasady ustalania wysokości policyjnej emerytury i renty inwalidzkiej nakazując stosowanie art. 15c i 22a ustawy. Przepisy te stanowią, iż w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4. Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z tymi przepisami nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłacanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 15c). Natomiast rentę inwalidzką ustaloną zgodnie z art. 22 zmniejsza się o 10% podstawy wymiaru za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b (art. 22a). Ustawodawca zobowiązał też organ rentowy do wszczynania z urzędu postępowania w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczeń i wysokości świadczeń stosownie do wyżej wymienionych przepisów (art. 2).

Wydane przez organ rentowy decyzje na mocy w/w przepisów są niezgodne z ustawą zasadniczą oraz międzynarodowymi umowami, których Rzeczpospolita jest stroną jako że naruszają w sposób oczywisty i jawny prawa emerytalne i rentowe ubezpieczonego. Idea sprawowania sądowego wymiaru sprawiedliwości opiera się na indywidualnej winie i jest opozycyjna wobec zbiorowej sprawiedliwości ustawodawcy.

Wskazać należy, że zastosowane wobec odwołującego przepisy wprowadzone na mocy art. 1 ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016 r. są już drugą regulacją sprowadzającą się do obniżenia emerytur oraz rent osobom, które pełniły służbę w organach bezpieczeństwa PRL, które to pojęcie obecnie zastąpiono pojęciem ”służby na rzecz państwa totalitarnego”. Zgodnie z art. 15c powoływanej ustawy w przypadku osoby, która pełniła „służbę na rzecz totalitarnego państwa” i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1990 r., emerytura wynosi: 0% podstawy wymiaru - za każdy rok tej służby a przy tym, emerytury nie podwyższa się zgodnie z art. 15 ust. 2 i 3 ustawy nowelizowanej, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Jednocześnie ustawodawca wprowadził ograniczenie, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 15c ust. l i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ustawę uchwalono po blisko 27 latach od transformacji ustrojowej państwa, mimo istnienia konstytucyjnej zasady ciągłości państwa (art. 2 i art. 241 Konstytucji RP) i jego przynależności do systemu prawnego Unii Europejskiej oraz związania Rzeczpospolitej Polskiej Traktatem o Unii Europejskiej (art. 4 i art. 6).

Dodatkowo należy zauważyć, że ustawa zmieniająca z 2016 r. wprowadza zasadę jednakowej odpowiedzialności wszystkich funkcjonariuszy, co pozostaje w rażącej sprzeczności z podstawami funkcjonowania demokratycznego państwa prawa. Negatywna ocena skutków działalności służby bezpieczeństwa nie powinna wpływać na stwierdzenie słuszności lub niesłuszności praw nabytych przez poszczególnych funkcjonariuszy indywidualnie. W ocenie Sądu wydanie decyzji obniżających emeryturę i rentę P. K. bez badania jego czynów i indywidualnej winy stanowi w rzeczywistości sankcję karną i dyskryminację w porównaniu do ubezpieczonych pozostających w zatrudnieniu przed 1990r. System emerytalny i kształtowane w jego ramach uprawnienia emerytalne nie mogą być instrumentem prowadzenia polityki represyjnej przez państwo. Oznacza to, że służba w określonym organie bezpieczeństwa państwa nie może być uznana za istotne i jedyne kryterium różnicujące wysokość emerytalnych i rentowych uprawnień. System emerytalny w państwie prawa nie może być elementem karania obywateli za przeszłość neutralną prawnie, gdyż uprawnienia emerytalno-rentowe nie są szczególnymi korzyściami nawet w odniesieniu do służb mundurowych. Jest to uprawnienie z tytułu pełnienia tej służby w organach państwa. Emerytura należy się za pełnienie służby. Reformy systemu emerytalnego nie można więc dokonywać pod pozorem likwidacji "nienależnych", czy "nadmiernych" przywilejów.

Wskazać należy, że emerytura i renta wypłacana z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest w szczególny sposób chroniona i nikt dotychczas nie ograniczał nabytych już uprawnień z tytułu zatrudnienia w innych niż mundurowe instytucjach państwa, działających w ramach tej samej Konstytucji. Zasada ochrony praw nabytych, wypracowana przez orzecznictwo sądów, zakazuje arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw podmiotowych przysługujących jednostce. Tym bardziej, że przyjęty w ustawie wskaźnik podstawy emerytury tworzy fikcję niepozostawania w zatrudnieniu, zaś obecna reforma jak już wskazano powyższej jest drugą regulacją sprowadzającą się do obniżenia emerytur oraz rent osobom, które pełniły służbę w organach bezpieczeństwa PRL.

Odwołujący podnosił, że zastosowane przepisy są niezgodne z art. 30 Konstytucji RP i określoną w niej zasadą ochrony godności człowieka. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie ustawą o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy ograniczono prawa do godności odwołującego poprzez naznaczenie go jako współuczestnika bezprawia, definicją służby na rzecz totalitarnego państwa zawartą w art. 13b.

W wyroku z 4 kwietnia 2001 r., sygn. K 11/00, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że "będąc źródłem praw i wolności jednostki, pojęcie godności determinuje sposób ich rozumienia i urzeczywistniania przez państwo. Zakaz naruszania godności człowieka ma charakter bezwzględny i dotyczy wszystkich. Natomiast obowiązek poszanowania i ochrony godności nałożony został na władze publiczne państwa. W konsekwencji wszelkie działania władz publicznych powinny z jednej strony uwzględniać istnienie pewnej sfery autonomii, w ramach której człowiek może się w pełni realizować społecznie a z drugiej działania te nie mogą prowadzić do tworzenia sytuacji prawnych lub faktycznych odbierających jednostce poczucie godności. Przesłanką poszanowania tak rozumianej godności człowieka jest między innymi istnienie pewnego minimum materialnego, zapewniającego jednostce możliwość samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie oraz stworzenie każdemu człowiekowi szans na pełny rozwój osobowości w otaczającym go środowisku kulturowym i cywilizacyjnym" (OTK ZU nr 3/2001, poz. 54). W ocenie Trybunału Konstytucyjnego godność człowieka może w szczególności zostać naruszona przez stanowienie regulacji prawnych, których celem jest poniżenie człowieka.

Biorąc pod uwagę, że w toku procesu nie ujawniono żadnych dowodów przestępczej działalności odwołującego, zarzut bycia współuczestnikiem bezprawia pełniącego służbę na rzecz totalitarnego państwa, bez badania indywidualnej winy i popełnionych czynów, uzasadnia naruszenie zasady godności wobec odwołującego. Zgodnie zaś z uchwałą składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r. kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 2020 r., poz. 723) powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka (Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r., III UZP 1/20). W ślad za uzasadnieniem tego rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, stwierdzenie pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od dnia 1 grudnia 1987 r. do dnia 31 lipca 1990 r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r.). W tym kontekście Sąd Najwyższy w ustnych motywach zwrócił również uwagę, że pozbawienie sądu ubezpieczeń społecznych prawa do przeprowadzenia interpretacji przepisu art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej naruszałoby wprost art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Sąd Najwyższy uznał, że rolą sądu powszechnego jest w szczególności ustalenie długości okresu i miejsca pełnienia służby oraz stanowiska i stopnia służbowego odwołującego. Przy tym istotne jest ustalenie indywidualnych czynów ubezpieczonego pod kątem zweryfikowania, czy naruszały one podstawowe prawa i wolności człowieka.

W konsekwencji powyższych rozważań, w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe w wyniku którego ustalił, że w przypadku M. K. nie zachodziły okoliczności pozwalające na zakwalifikowanie jego służby w okresie od dnia 1 listopada 1953 r. do 14 grudnia 1954 r. za służę na rzecz państwa totalitarnego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy, zdaniem Sądu nie daje podstaw do stanowczego i jednoznacznego ustalenia, że ubezpieczony swoimi działaniami w jakikolwiek sposób naruszył prawa człowieka podczas służby na rzecz państwa totalitarnego, bądź też popełnił jakiekolwiek przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, czy prywatnego. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że zgodnie z treścią art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. c ustawy zaopatrzeniowej – co prawdopodobnie stanowiło podstawę negatywnej kwalifikacji spornego okresu służby odwołującego przez IPN, czego jednak, jak wskazano wyżej, nie sprecyzowano – za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. m. in. w jednostkach Milicji Obywatelskiej, a także w służbach i jednostkach organizacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, ich poprzedniczkach i odpowiednikach terenowych, jak również w komórkach wypełniających czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa, w tym w Departamencie (...). Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że ubezpieczony od 1 listopada 1953 r. został przyjęty do służby w Milicji Obywatelskiej, na stanowisko Milicjanta (...) Milicji Obywatelskiej, a od 1 sierpnia 1954 r. na stanowisko Milicjanta Komisariatu (...) W. (...), a od 25 marca 1959 r. na stanowisko Milicjanta (...). Przez cały okres służby jego praca polegała na wykonywaniu czynności patrolowania i ochrony obiektu, następnie obstawiał mecze i patrolował miasto. W okresie pracy dał się poznać jako pracownik o przeciętnych kwalifikacjach zawodowych, zdyscyplinowany i dobrze wykonujący polecenia służbowe. W służbie patrolowej osiągał zadowalające wyniki. Załatwiał interwencje w właściwy sposób, odnosił się grzecznie od interesantów. Jego strona etyczno – moralna nie budziła żadnych zastrzeżeń. Z dokumentów z przebiegu służby nie wynika jednak w żaden sposób, aby M. K. wykonywał jakiekolwiek czynności wywiadowcze i kontrwywiadowcze, czy operacyjne, takiego wniosku zdaniem Sądu nie można wyprowadzić wyłącznie z faktu zatrudnienia w danej jednostce organizacyjnej MSWiA. Jedyne informacje dotyczące czynności jakie odwołujący wykonywał znajdują się w opiniach służbowych, wnioskach personalnych i wnioskach o nadanie stopnia MO. Dokumenty z przebiegu służby zawierają jedynie informacje o pozytywnej ocenie pracy odwołującego. Informacje uzyskane na podstawie powyższych dokumentów nie pozwalają zatem na ustalenie, że odwołujący w okresie od dnia 1 listopada 1953 r. do 14 grudnia 1954 r. dopuścił się jakichkolwiek naruszeń prawa m.in. poprzez uczestnictwo w praktykach bezprawia.

Jednocześnie wskazać należy, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności obowiązującą w procesie cywilnym, to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń poprzez prezentowanie materiału dowodowego na ich poparcie. W myśl art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń obowiązuje również w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008r., I UK 151/08). Zaskarżenie decyzji organu rentowego nie powoduje zmiany w rozkładzie ciężaru dowodu. Jednocześnie wskazać trzeba, że w sytuacji, gdy zmiana decyzji organu rentowego następuje niejako z inicjatywy organu, to na organie spoczywa powinność udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne w postaci zmiany decyzji. Swoje stanowisko w zakresie oceny przebiegu służby odwołującego oparł wyłącznie na informacji Instytutu Pamięci Narodowej, nie czyniąc zadość obowiązkowi dowodzenia, o którym była mowa. Wobec powyższego, Sąd Okręgowy zważył, że w przypadku odwołującego przepisy ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2016 r. nie mogły mieć zastosowania. W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę, że w toku procesu nie ujawniono żadnych dowodów przestępczej działalności M. K. zarzut współudziału w bezprawiu w okresie pełnienia służby w latach 1953-1954 bez badania indywidualnej winy i popełnionych czynów, uzasadnia naruszenie zasady godności wobec odwołującego.

Dlatego też mając na względzie powyższe, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ponownie ustalił wysokość emerytury M. K. poczynając od dnia 1 października 2017 roku z pominięciem art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w brzmieniu nadanym na mocy ustawy z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, o czym orzekł w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa prawnego Sąd orzekł w pkt 2 sentencji wyroku zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2018 r. poz. 1800) w brzmieniu obowiązującym od 27 października 2016 r.