Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 15 lutego 2018 r. M. C. wystąpił z powództwem o zapłatę kwoty 47670 zł tytułem „bezpodstawnie pobranej kwoty w ramach prowadzonego postępowania egzekucyjnego”. Jako stronę pozwaną wskazał „J. Z. (1) zastępca T. B. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi Widzewa w Łodzi”. W uzasadnieniu pozwu podniósł, że przedmiotem egzekucji był obowiązek alimentacyjny na rzecz dzieci powoda: T. i A. C.. Wyrokiem z dnia 1 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi orzekł, że obowiązek alimentacyjny powoda wobec syna wygasł z dniem 11 maja 2007 r., a wobec córki – w dniu 16 lutego 2009 r. Pomimo tego postępowanie egzekucyjne było prowadzone do dnia 8 maja 2017 r.

W piśmie z dnia 6 marca 2018 r. powód wskazał, że pozwanym jest J. Z. (1) Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi.

Postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2018 r. powód został zwolniony od kosztów sądowych w całości. Ponadto Sąd ustanowił dla niego pełnomocnika z urzędu, którego Okręgowa Rada Adwokacka w Ł. wyznaczyła w osobie adw. G. R..

W odpowiedzi na pozew T. Z. J. Z. (2) Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi wskazał, że odpis wyroku stwierdzającego wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego powód złożył w kancelarii komorniczej w dniu 15 lutego 2017r., natomiast postępowanie egzekucyjne w stosunku do A. C. zostało umorzone postanowieniem z dnia 23 marca 2015 r., a w stosunku do T. C. – postanowieniem z dnia 26 lipca 2016 r., a zatem przed ogłoszeniem wyroku z dnia 1 grudnia 2016 r. P. egzekucyjne toczyło się natomiast nadal w stosunku do zaległości na rzecz Funduszu Alimentacyjnego. W okresie od 5 maja 2017 r. do 11 lipca 2017 r. powodowi zwrócono kwotę 952,76 zł po zapłaceniu świadczenia na rzecz funduszu alimentacyjnego ZUS. Ponadto T. B. zakwestionował wysokość dochodzonego roszczenia.

W piśmie z dnia 31 sierpnia 2018 r. powód wskazał, że prawidłowe imię i nazwisko pozwanego brzmi J. Z. (2), a z uwagi na jego śmierć pozwanym jest jego Z. – T. B..

W dniu 23 listopada 2018 r. T. B. poinformował, że w dniu 31 października 2018 r. zakończył działalność na stanowisku Z. Komornika Sądowego dla Ł. w Ł., albowiem z tym dniem kancelaria została zlikwidowana, a wszystkie akta zostały przekazane Komornikowi D. K..

Na rozprawie w dniu 4 marca 2019 r. D. K. oświadczył, że czynności egzekucyjne mógł wykonywać od dnia 7 listopada 2018 r., tj. złożenia ślubowania. Zaprzeczył, aby otrzymał od T. B. akta postępowania egzekucyjnego z udziałem powoda jako dłużnika, związane z rozpoznawaną sprawą. Ponadto wskazał, że przejął wyłącznie czynne sprawy Komornika J. Z. (2).

Pismem z dnia 27 marca 2019 r. pełnomocnik powoda wskazała, że pozwanym w niniejszej sprawie jest T. B. jako zastępca Komornika przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi.

Na rozprawie w dniu 20 maja 2019 r. pełnomocnik T. B. wniósł o oddalenie powództwa jako bezzasadnego. Podniósł brak legitymacji procesowej po stronie pozwanego, który nie jest zobowiązany do zwrotu ewentualnego nienależnego świadczenia. Pełnomocnik pozwanego wniósł ponadto o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na rozprawie w dniu 3 czerwca 2019 r. pełnomocnik powoda wniosła o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, oświadczając, że koszty te nie zostały uiszczone w żadnej części. W przypadku oddalenia powództwa wniosła o nieobciążanie powoda kosztami sądowymi i kosztami zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2019r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi oddalił powództwo, przyznał adwokat G. R. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w Ł. wynagrodzenie za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu w kwocie 2952 zł i kwotę tę nakazał wypłacić z funduszu Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi –Widzewa w Łodzi oraz nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie oparte zostało na następujących ustaleniach stanu faktycznego:

Wyrokiem z dnia 7 sierpnia 1998 r., wydanym w sprawie sygn. akt XVRC 612/98, Sąd Rejonowy w Łodzi zasądził od M. C. na rzecz jego dzieci A. i T. C. alimenty w kwocie po 170 zł miesięcznie. W dniu 14 kwietnia 2000 r., w drodze ugody sądowej zawartej przed Sądem Rejonowym w Łodzi w sprawie sygn. akt XVRC 720/99 w sprawie o podwyższenie alimentów, M. C. zobowiązał się do płacenia na rzecz swoich dzieci A. i T. C. alimentów w kwocie po 200 zł miesięcznie, z ustawowymi odsetkami od dnia uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 1 grudnia 1999 r.

W dniu 16 lutego 2016 r. M. C. wystąpił o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego względem obojga jego dzieci. Wyrokiem z dnia 1 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w sprawie sygn. akt V RC 71/16 ustalił, że obowiązek alimentacyjny M. C. względem syna T. C. wygasł z dniem 11 maja 2007 r., a względem córki A. C. – z dniem 16 lutego 2009 r. Wyrok jest prawomocny od dnia 23 grudnia 2016 r.

P. egzekucyjne w przedmiocie świadczeń alimentacyjnych na rzecz dzieci powoda zostało wszczęte na podstawie wniosku egzekucyjnego złożonego w dniu 23 lutego 1998 r. przez H. C. jako przedstawicielkę ustawową małoletnich wówczas T. i A. C.. Egzekucja była prowadzona przez Komornika J. Z. (2), a następnie – po jego śmierci w dniu 6 października 2016 r. – przez jego Z. T. B.. W toku postępowania egzekucyjnego były ściągane również zaległości alimentacyjne od powoda na rzecz Funduszu Alimentacyjnego. Poza opłatami egzekucyjnymi wszystkie wyegzekwowane kwoty były przekazywane uprawnionym podmiotom. Trzy ostatnie wpłaty zostały zwrócone powodowi. Pozwany wielokrotnie informował powoda, że powinien wystąpić do Sądu o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego w stosunku do dzieci, jeżeli nie chce, aby postępowanie egzekucyjne nie było nadal przeciwko niemu prowadzone.

Na wniosek dłużników, postanowieniem z dnia 24 marca 2015 r. postępowanie egzekucyjne zostało umorzone w zakresie alimentów na rzecz A. C., a postanowieniem z dnia 27 lipca 2016 r. – w stosunku do T. C.. P. pozostało czynne na rzecz ZUS Likwidatora Funduszu Alimentacyjnego.

W dniu 15 lutego 2017 r. powód złożył w kancelarii komorniczej odpis wyroku ustalającego wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego w stosunku do jego dzieci.

Powód prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe. Utrzymuje się z renty w wysokości ok. 1250 zł netto miesięcznie. Nie posiada żadnego majątku ruchomego ani nieruchomości. Zamieszkuje w wynajętym pokoju. Nie posiada żadnych oszczędności.

Przy takich ustaleniach stanu faktycznego Sąd I instancji wywiódł, że powództwo nie jest zasadne.

Powód w niniejszej sprawie, powołując się na wyrok wydany przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w dniu 1 grudnia 2016 r., w sprawie sygn. akt V RC 71/16, ustalający, że jego obowiązek alimentacyjny względem syna i córki wygasł odpowiednio z dniem 11 maja 2007 r. i 16 lutego 2009 r., dochodzi zwrotu alimentów pobranych na rzecz dzieci w okresie, kiedy na powodzie nie spoczywał już obowiązek alimentacyjny.

Z akt sprawy Kmp 23/98 oraz z zeznań pozwanego wynika, że wszystkie kwoty ściągnięte przez Komornika od powoda tytułem świadczeń alimentacyjnych, po potrąceniu należnych opłat egzekucyjnych, zostały przekazane na rzecz uprawnionych podmiotów. Powód, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi (art. 6 k.c.), nie udowodnił okoliczności przeciwnej. Zeznał jedynie, że Komornik „zabierał te pieniądze do swojej kieszeni”, jednakże w żaden sposób nie wykazał, aby – wbrew dokumentom znajdującym się w aktach postępowania egzekucyjnego – Komornik nie przekazywał ściąganych należności podmiotom uprawnionym, tj. dzieciom powoda i Funduszowi Alimentacyjnemu. Powód nie przedstawił również żadnego wyliczenia kwoty dochodzonej w niniejszym postępowaniu. Z załączonego do pozwu pisma ZUS z 21 sierpnia 2017 r. wynika, że ze świadczenia emerytalno-rentowego powoda w latach 2006-2017 dokonano potrąceń w łącznej kwocie 53231,35 zł, którą przekazano Komornikowi prowadzącemu postępowanie egzekucyjne. Tymczasem powód w niniejszym procesie dochodził zwrotu kwoty 47670 zł.

Pozwany T. B. jako Z. Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi - J. Z. (2), nie był legitymowany biernie w niniejszej sprawie. P. egzekucyjne prowadził zgodnie z tytułem wykonawczym i wnioskiem egzekucyjnym, którymi jako organ egzekucyjny był związany. Wyegzekwowane kwoty przekazywał podmiotom uprawnionym, a zatem nie dysponował nimi w swoim imieniu. Nie jest zatem bezpodstawnie wzbogacony w rozumieniu przepisu art. 405 k.c.

Apelacje od powyższego rozstrzygnięcia złożył powód.

Skarżący zarzucił rozstrzygnięciu:

1.naruszenie przepisu art.233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wnikliwej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i dowolne/błędne wnioskowanie, jakoby:

- pozwany nie był biernie legitymowany w sprawie,

- pozwany udowodnił wypłacenie na rzecz uprawnionych podmiotów kwoty 53.231,35 zł potrąconych przez ZUS ze świadczenia emerytalno – rentowego powoda, jak również wypłacenia na rzecz powoda kwoty 952,76 zł z tytułu rozliczenia świadczeń z funduszem alimentacyjnym ZUS,

- powód nie udowodnił zasadności roszczenia tak co do czasokresu jak i dochodzonej kwoty.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i po rozpoznaniu co do istoty i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dochodzonej kwoty.

Ewentualnie skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do dalszego prowadzenia.

W piśmie z dnia 29 sierpnia 2019r. powód wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka T. C. na okoliczność, że uprawnieni nie otrzymywali od komornika żadnych pieniędzy.

W piśmie z dnia 23 września 2019r. powód wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego - eksperta w kwestii przeprowadzenia audytu określającego miejsce, do którego trafiały ściągnięte pieniądze.

Na rozprawie w dniu 15 lutego 2021r. pełnomocnik powoda poparł apelację, wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego udzielonego powodowi z urzędu na etapie postępowania apelacyjnego i oświadczył, że nie zostały one opłacone w całości ani w części.

Nadto, pełnomocnik powoda z ostrożności procesowej wniósł o nieobciążanie powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Wbrew zarzutom skarżącego podniesionym w apelacji, Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń stanu faktycznego, znajdujących oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym oraz trafnie określił konsekwencje prawne z nich wynikające.

Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je za własne bez konieczności ponownego ich przytaczania.

Sąd Okregowy pominął wnioski dowodowe zgłoszone przez powoda na etapie postępowania apelacyjnego na podstawie art. 381 k.p.c., jako spóźnione.

Zarówno dowód z zeznań świadka T. C. jak i dowód z opinii biegłego, mógł zostać zgłoszony na etapie postępowania przed Sądem I instancji, w którym to postępowaniu powód był reprezentowany przez fachowego pełnomocnika w osobie adwokata. Żadne wnioski dowodowe w tym zakresie nie zostały zgłoszone przed Sądem I instancji.

Dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, Sąd I instancji w żadnym razie nie naruszył akt 233 § 1 k.p.c. jak również art. 328 § 2 k.p.c.

Ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd I instancji nie jest sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, czy doświadczenia życiowego.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji wskazał zarówno materiał dowodowy, który stanowił podstawę dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń stanu faktycznego, jak również dokonał analizy podstawy materialnoprawnej dochodzonego roszczenia.

W przedmiotowej sprawie komornik prowadził egzekucję należności alimentacyjnych w oparciu o tytuł wykonawczy.

Stosownie do art. 804 k.p.c. Komornik nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.

Jak wynika z materiału dowodowego zebranego sprawie, przeciwko powodowi jako dłużnikowi prowadzone było postępowanie egzekucyjne przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi J. Z. (2), którego po jego śmierci zastępował T. P. to zostało wszczęte na wniosek uprawnionych A. i T. C., na których rzecz powód zobowiązany był płacić alimenty, początkowo na podstawie wyroku z dnia 7 sierpnia 1998 r., a następnie na podstawie ugody sądowej z dnia 14 kwietnia 2000r.

Twierdzenia powoda jakoby egzekwowane kwoty nie były przekazywane przez Komornika uprawnionym stoją w sprzeczności z dokumentami znajdującymi się w aktach postępowania egzekucyjnego Km 23/98.

Skarżący zupełnie pomija fakt, że zajęta zajęte świadczenie rentowe nie w pełni pokrywało należności uprawnionych, co skutkowało złożeniem w dniu 12 maja 1998 r. przez przedstawicielkę ustawowa uprawnionych H. C. wniosku o przyznanie świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego ( decyzje –k. 18, 34, 77 - akt Km 23/98) i świadczenia te były uprawnionym wypłacane.

W dniu 9 września 2004r. Powód zgłosił się do Komornika, który wystawił powodowi zaświadczenie o wysokości zaległości. Na dzień 9 września 2004 r. alimenty zaległe na rzecz wierzycieli wynosiły 1888zł, odsetki od zaległych alimentów 2811,91 zł , alimenty zaległe na rzecz ZUS- u 11.449,07zł, bieżące alimenty wynosiły 400 zł miesięcznie, powód odebrał to zaświadczenie osobiście ( akta Km 23/98 – pismo k. 201).

Z uwagi na zaległości alimentacyjne z tytułu kwot wypłaconych uprawnionym przez Fundusz Alimentacyjny, Komornik egzekwował od powoda również należności na rzecz Funduszu Alimentacyjnego.

Zgodnie z wnioskami dzieci powoda, postępowanie egzekucyjne zostało umorzone co do nich postanowieniami z dnia 24 marca 2015 r. (w zakresie alimentów na rzecz A. C.) i 27 lipca 2016 r. (w stosunku do T. C.). P. było jednak nadal prowadzone na rzecz ZUS Likwidatora Funduszu Alimentacyjnego.

W tym stanie rzeczy, w istocie egzekucja w sprawie Km 23/08 prowadzona na rzecz dzieci powoda została zakończona przed wydaniem w dniu 1 grudnia 2016r. wyroku w sprawie sygn. akt V RC 71/16, na mocy którego Sąd ustalił, że obowiązek alimentacyjny powoda wobec jego dzieci wygasł odpowiednio z dniem 11 maja 2007 r. i 16 lutego 2009 r.

Powód w niniejszej sprawie, powołując się na wyrok wydany przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w dniu 1 grudnia 2016 r., w sprawie sygn. akt V RC 71/16, ustalający, że jego obowiązek alimentacyjny względem syna i córki wygasł odpowiednio z dniem 11 maja 2007 r. i 16 lutego 2009 r., dochodził zwrotu alimentów pobranych na rzecz dzieci w okresie, kiedy na powodzie nie spoczywał już obowiązek alimentacyjny.

Zgodzić należy się w pełni z Sądem I instancji, że z akt sprawy Km 23/98 oraz z zeznań pozwanego wynika, iż wszystkie kwoty ściągnięte przez Komornika od powoda tytułem świadczeń alimentacyjnych, po potrąceniu należnych opłat egzekucyjnych, zostały przekazane na rzecz uprawnionych podmiotów. W aktach sprawy egzekucyjnej znajdują się dowody przelewów dokonywanych przez komornika na rzecz uprawnionych.

Rację ma Sąd I instancji i w tym zakresie, że powód, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi (art. 6 k.c.), nie udowodnił okoliczności przeciwnej. Zeznał jedynie, że Komornik „zabierał te pieniądze do swojej kieszeni”, jednakże w żaden sposób nie wykazał, aby – wbrew dokumentom znajdującym się w aktach postępowania egzekucyjnego – Komornik nie przekazywał ściąganych należności podmiotom uprawnionym, tj. dzieciom powoda i Funduszowi Alimentacyjnemu. Powód nie przedstawił również żadnego wyliczenia kwoty dochodzonej w niniejszym postępowaniu.

W przedmiotowej sprawie pozwany T. B. jako Z. Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi - J. Z. (2) nie był legitymowany biernie. P. egzekucyjne prowadził zgodnie z tytułem wykonawczym i wnioskiem egzekucyjnym, którymi jako organ egzekucyjny był związany. Wyegzekwowane kwoty przekazywał podmiotom uprawnionym, a zatem nie dysponował nimi w swoim imieniu. Nie jest zatem bezpodstawnie wzbogacony w rozumieniu przepisu art. 405 k.c.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie podstawie § 1-5 i § 8 pkt 5 w zw. z art. 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tj. Dz. U. Z 2019 r., poz. 18).

Sąd Okręgowy na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążył powoda kosztami zastępstwa procesowego pozwanego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy miał na uwadze trudną sytuację życiowa i majątkową pozwanego, która zdaniem Sądu Okręgowego uzasadniała tego rodzaju rozstrzygnięcie.