Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 3 lutego 2020 roku, uzupełnionym postanowieniem z dnia 15 czerwca 2020 roku, wydanym w sprawie z wniosku M. A. przy udziale C. P. o podział majątku wspólnego i dział spadku, Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi:

1.  ustalił, że w skład majątku wspólnego małżonków H. N. i C. P. wchodziło:

a)  spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) o wartości 194 000 zł;

b)  środki zgromadzone na rachunku w (...) Banku (...) w wysokości 8820,05 zł;

2.  dokonał podziału majątku wspólnego małżonków H. N. i C. P. oraz działu spadku po H. N. w ten sposób, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) o wartości 194 000 zł i środki zgromadzone na rachunku w (...) Banku (...) w wysokości 8820,05 zł przyznał na rzecz C. P.;

3.  zasądził od C. P. na rzecz M. A. tytułem spłaty kwotę 79 705 zł płatną w terminie dwunastu miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminu płatności;

4.  przyznał i wypłacił na rzecz adwokat E. C. ze Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi kwotę 6642 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego udzielonego uczestnikowi z urzędu;

5.  na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego orzeczenia złożył uczestnik, zaskarżając je w części, zasądzającej od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni tytułem spłaty kwotę 79.705 zł w zakresie ponad kwotę 50.705 zł oraz w zakresie polegającym na nie rozłożeniu spłaty na raty. Zaskarżonemu postanowieniu skarżący zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a to przepisów:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie ustaleń dowolnych w zakresie nie pochodzenia środków na zakup mieszkania przy ul. (...) z majątku wspólnego uczestnika i spadkodawczyni, podczas gdy brak jest podstaw do przyjęcia, że środki na zakup mieszkania nie pochodziły z majątku wspólnego;

b)  art. 320 k.p.c. poprzez nie rozłożenie zasądzonej kwoty spłaty na raty, pomimo istnienia ku temu przesłanek.

W konsekwencji zgłoszonych zarzutów apelujący wniósł o zmianę postanowienia w zaskarżonej części poprzez obniżenie wysokości spłaty określonej w pkt 2 z kwoty 79.705 złotych na 50.705 złotych i rozłożenie ww. kwoty na 90 rat płatnych w następujący sposób: 1 rata w kwocie 6.000 złotych, 88 kolejnych rat w wysokości po 500 złotych każda, zaś 89 rata w wysokości 705 złotych, z tym, ze pierwsza rata płatna w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie, zaś każda następna rata płatna w terminie do 10. dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat. Ponadto pełnomocnik uczestnika wniósł o zasądzenie kosztów udzielonej uczestnikowi pomocy prawnej w postępowaniu apelacyjnym z urzędu, w wysokości stawki minimalnej, oświadczając, że koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni wniosła o oddalenie apelacji uczestnika w całości jako bezzasadnej oraz zasądzenie na rzecz wnioskodawcy od uczestnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy jako nietrafny ocenił zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c.

W myśl art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów, o której mowa w art. 233 § 1 k.p.c., polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego, stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia. Ocena wiarygodności mocy dowodów, przeprowadzonych w danej sprawie, wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, albowiem obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego, powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna ona odpowiadać regułom logicznego rozumowania oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego, wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to dokonana przezeń ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego samego materiału dowodowego, dało się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, L., który to pogląd Sąd Okręgowy w pełni podziela ).

Zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może również polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dlań oceny materiału dowodowego, jak również na tym, że określony dowód został oceniony niezgodnie z intencją skarżącego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906, jak również wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 kwietnia 2008 r., sygn. akt I ACa 205/08, L.).

W kontekście powyższych uwag stwierdzić należy, że wbrew przekonaniu uczestnika, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy przeprowadzona przez Sąd ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś podniesiony w tym zakresie zarzut stanowi w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi błędami ustaleniami Sądu I instancji. Nie sposób zgodzić się z uczestnikiem, iż Sąd Rejonowy bezzasadnie przyjął, że środki na zakup nie pochodziły z majątku wspólnego. Na podstawie gromadzonego materiału dowodowego nie sposób było wyciągnąć wniosków odmiennych. Uczestnik utrzymywał, że środki na zakup mieszkania pochodziły ze sprzedaży należącego do niego lokalu przy ul. (...) w Ł.. Twierdzenia te nie zostały udowodnione, a ponadto w myśl zasad logiki nie mogą zostać uznane za prawdziwe. Należy bowiem zwrócić uwagę, iż do zakupu lokalu przy ul. (...) doszło w dniu 11 sierpnia 2005 r. podczas gdy sprzedaż lokalu przy ul. (...) nastąpiła w dniu 25 sierpnia 2005 r. Skoro zatem sprzedaż lokalu nastąpiła po zakupie mieszkania przy ul. (...), w dniu zakupu uczestnik nie dysponował pieniędzmi ze sprzedaży i nie mogły one stanowić środków na zakup. Odmienne twierdzenie jawi się jako nielogiczne i nieprawdopodobne. Ponadto należy zaznaczyć, iż wbrew twierdzeniom skarżącego, lokal przy ul. (...) należał do wspólności ustawowej małżeńskiej, zatem środki z jego sprzedaży nie pochodziły z majątku osobistego uczestnika, a z majątku wspólnego małżonków.

Sąd Rejonowy zasadnie przyjął, iż środki na zakup spornego lokalu w przeważającej mierze pochodziły ze sprzedaży lokalu przy ul. (...) w Ł., należącego do majątku osobistego H. N.. Należy mieć na względzie, iż małżeństwo N. nie posiadało oszczędności koniecznych do zakupu mieszkania, natomiast trzy miesiące przed jego zakupem, tj. 25 maja 2005 r. H. N. sprzedała odziedziczone po matce mieszkanie w Ł.. Uczestnik nie wykazał, by środki na zakup mieszkania mogły pochodzić z innych źródeł aniżeli sprzedaż mieszkania wchodzącego w skład majątku osobistego H. N.. Podnoszony przez stronę apelującą argument, jakoby brak zastrzeżenia w treści aktu notarialnego co do źródła pochodzenia środków na zakup mieszkania w przypadku nabycia nieruchomości do majątku wspólnego świadczyło o nabyciu lokalu ze środków wspólnych małżonków nie może być podzielony. Ustalenie pochodzenia środków na zakup nieruchomości nie jest przedmiotem umowy notarialnej i nie ma dla niej znaczenia, dlatego z braku konkretnych zastrzeżeń w umowie, których wskazanie nie jest wymagane, nie można wywodzić tak daleko idących wniosków. Uczestnik nie udowodnił swoich twierdzeń, a samo zaprzeczenie twierdzeniom strony przeciwnej nie może stanowić podstawy do wyciągnięcia wniosków odmiennych niż wynika to ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz zasad logiki i doświadczenia życiowego.

Jako niezasadny Sąd odwoławczy ocenił również zarzut naruszenia art. 320 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w niniejszej sprawie.

W myśl wyżej wskazanego przepisu w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia - wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia. Zarówno kwestia rozłożenia świadczenia na raty, o jakiej mowa w art. 320 k.p.c. jak i odstąpienia od obciążenia strony przegrywającej kosztami procesu, uregulowana w art. 102 k.p.c., należą do dyskrecjonalnej władzy sądu. Oznacza to, iż kontrola instancyjna może prowadzić do zmiany rozstrzygnięcia w powyższym zakresie jedynie wówczas, gdy stanowisko sądu I instancji jest w sposób oczywisty i rażący wadliwe. Zasadą jest bowiem zasądzanie jednorazowo całości świadczenia jak i obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 listopada 2018 roku, I ACa 1416/17, LEX nr 2706620).

Zaistnienie „szczególnie uzasadnionych wypadków”, warunkujące dopuszczalność rozłożenia zasądzonego świadczenia pieniężnego na raty (art. 320 k.p.c.), nie może być utożsamiane z istnieniem „wyjątkowych okoliczności”. Nie chodzi bowiem o wypadki szczególnie rzadkie i niecodzienne, a tym samym nadzwyczajne, tylko takie, które bardzo lub ponadprzeciętnie nakazują zmodyfikować skutki wymagalności zasądzonego świadczenia. Rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia jest uzasadnione, gdy spełnienie świadczenia przez dłużnika w całości i niezwłocznie byłoby dla niego niemożliwe do wykonania lub bardzo utrudnione, a zwłaszcza gdyby narażało jego lub bliskich na niepowetowaną szkodę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 stycznia 2019 roku, V ACa 587/18, LEX nr 2668709). Szczególnie uzasadniony wypadek może wynikać także z potrzeby usprawnienia i urealnienia wykonalności orzeczenia oraz uniknięcia egzekucji oraz jej dolegliwości i kosztów, a przez to zwiększenia szansy wierzyciela na uzyskanie zaspokojenia (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 kwietnia 2019 roku, I ACa 535/18, LEX nr 2679804).

Niemniej należy podkreślić, że jeżeli chodzi o możliwość rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty, należy rozważyć interesy obu stron, tak, by nie udzielić korzystnych warunków spłaty dłużnikowi kosztem statusu wierzyciela, który nie będzie mógł uzyskać zaspokojenia w realnym terminie. Dla zastosowania szczególnego rodzaju dobrodziejstwa dla dłużnika, jakim jest rozłożenie świadczenia na raty, nie jest wystarczająca trudna sytuacja materialna, uwzględnić bowiem należy także interes wierzyciela, którego takie orzeczenie pozbawiłoby części odsetek, a także inne towarzyszące okoliczności, w tym te dotyczące źródła zobowiązania i postępowania stron (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 listopada 2020 r., I ACa 364/20, LEX nr 3120067).

We wniesionej apelacji uczestnik wniósł o rozłożenie zasądzonej spłaty na 90 rat, przy czym pierwsza rata byłaby płatna w terminie dwunastu miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku, a każda następna rata płatna w terminie do 10. dnia każdego miesiąca. Nie ulega wątpliwości, że rozłożenie zasądzonej spłaty na raty w taki sposób, że wnioskodawczyni uzyskałaby je w całości po wielu latach oczekiwania (łącznie po około 8 i pół roku), narusza jej interes. Jednocześnie należy mieć na względzie, iż uczestnik ma 77 lat i jest osobą schorowaną, dlatego istnieje niebezpieczeństwo, że spłata mogłaby nie nastąpić za życia uczestnika. Choć sytuacja materialna apelującego nie jest najlepsza z uwagi na uzyskiwane przez niego niewielkie dochody, uczestnik mógłby w całości zaspokoić roszczenie wnioskodawczyni bez uszczerbku dla swojego utrzymania poprzez zamianę lokalu na mniejszy i otrzymanie z tego tytułu dopłaty bądź uzyskanie pomocy od bliskich. Zatem mając na uwadze interes obu stron, jak również brak zaistnienia szczególnie uzasadnionego wypadku, Sąd Rejonowy zasadnie nie zastosował rozłożenia spłaty na raty.

Podsumowując powyższy wywód stwierdzić należy, iż wywiedziona przez uczestnika apelacja nie zawierała zarzutów, mogących podważyć rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego i w konsekwencji podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Na koszty wygrywających powodów złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego, ustalone w kwocie 2700 zł na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265 z zm.).

Sąd przyznał i nakazał wypłacić na rzecz pełnomocnika uczestnika reprezentującego go z urzędu kwotę 2214 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu. Kwotę tę Sąd ustalił zgodnie z § 8 pkt 6 i § 16 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 4 ust. 1-3 rozporządzenia z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 18)