Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Bagiński (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa-Zawadzka

SA Marek Szymanowski

Protokolant: Barbara Chilimoniuk

po rozpoznaniu na rozprawie 9 października 2019 r. w B.

sprawy z odwołania A. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o rentę socjalną

na skutek apelacji wnioskodawczyni A. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z 12 czerwca 2019 r. sygn. akt III U 979/18

oddala apelację.

Marek Szymanowski Sławomir Bagiński Barbara Orechwa-Zawadzka

Sygn. akt III AUa 481/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 07.11.2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w O., powołując się na przepisy ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018r. poz. 1270 ze zm.) i ustawy
z 27.06.2003r. o rencie socjalnej (Dz.U. z 2018r. poz. 1340 ze zm.) odmówił A. M. prawa do renty socjalnej. Argumentował, że orzeczeniem
z 31.10.2018r. komisja lekarska nie stwierdziła u niej całkowitej niezdolności do pracy.

W odwołaniu od tej decyzji A. M. domagała się jej zmiany
i przyznania prawa do renty socjalnej. Wskazała, że schorzenie genetyczne, na które cierpi, kwalifikuje ją do osób całkowicie niezdolnych do pracy. Wskazała, że alkaptonuria, inaczej ochonroza, to rzadka choroba o podłożu genetycznym, którą dziedziczy się z sposób autosomalnie recesywny. Jest chorobą postępującą i nie rokuje wyleczenia. Jej objawy są najbardziej odczuwalne u osób po trzeciej dekadzie życia i obejmują zmiany zwyrodnieniowe stawów, bóle, zniekształcenia, ograniczenia ruchomości oraz funkcji, a także wysięki. Wskazała, że zgodnie z Kartą P. Genetycznej 999/14 z 10.10.2018r. zauważalny jest u niej postęp choroby, która nie rokuje możliwości wyleczenia. Podniosła, że odczuwa silne bóle mięśniowo stawowe, które uniemożliwiają jej pracę lub podjęcie jakiegokolwiek zatrudnienia. Choroba została u niej zdiagnozowana już w wieku niemowlęcym.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z 12 czerwca 2019 r. oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji powołał się na treść art. 4 ust. 1 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2018 r. poz. 1340 ze zm.) określającego warunki przyznania renty socjalnej oraz treść art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.) definiującego osobę całkowicie niezdolną do pracy.

W świetle powyższych przepisów skuteczność odwołania A. M. zależna była od wykazania przez nią, że jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało w okresach wskazanych w art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej. W tym celu Sąd Okręgowy zasięgnął opinii biegłego z zakresu neurologii, który nie stwierdził u niej całkowitej niezdolności do pracy.

Po przeprowadzeniu badania odwołującej i przeanalizowaniu zgromadzonej w sprawie dokumentacji medycznej, biegły lekarz sądowy rozpoznał u wnioskodawczyni: alkaptonurię i zespół bólowy objawowy w zakresie kręgosłupa i stawów obwodowych. Zaopiniował, że rozpoznane schorzenia i stopień ich klinicznego nasilenia nie powodują całkowitej niezdolność do pracy. Wskazał, iż odwołująca w wieku 15 miesięcy miała postawione rozpoznanie alkaptonurii. Jest to choroba uwarunkowana genetycznie, z autosomalnym recesywnym typem dziedziczenia. Choroba ma przebieg przewlekle postępujący, nie są znane metody lecznicze stopujące czy odwracające to schorzenie. Zgłaszane przez odwołującą dolegliwości bólowe w zakresie kręgosłupa oraz stawów obwodowych są prowokowane zarówno utrzymywaniem stałej niezmienianej pozycji, po której pojawia się ból i usztywnienie mięśni, jak i przeciążeniem układu kostno-stawowego. W obrazie radiologicznym stwierdzono obecność narośli kostnej w okolicy guzowatości kości piszczelowej lewej oraz obecność wolnego ciała kostnego w tej okolicy. W opinii biegłego stan funkcjonalny narządu ruchu jest zadawalający. Funkcje ruchowe w zakresie stawów rąk czy nóg są zachowane. Ruchomość kręgosłupa Th i L-S ku przodowi jest ograniczona. Nie stwierdził cech uszkodzenia obwodowego układu nerwowego. Biegły wskazał również, że dalszy rozwój schorzenia, które ma niekontrolowany, postępujący przebieg, może w przyszłości spowodować całkowita niezdolność do pracy.

Odwołująca nie zgodziła się z konkluzjami opinii.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaznaczył, że odwołująca cierpi na schorzenie, które niewątpliwie powoduje u niej niezdolność do pracy, nie jest to jednak całkowita niezdolność do pracy. Sąd I instancji doszedł do przekonania, że opinia biegłego lekarza sądowego stanowi wiarygodny dowód w sprawie i nie wymaga zasięgania opinii uzupełniającej lub dopuszczania dowodu z opinii innego biegłego z tego zakresu.

W odwołaniu oraz w toku postępowania odwołująca podtrzymywała żądanie o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu genetyki. Z uwagi na brak biegłego sądowego z tej dziedziny na liście biegłych w (...) apelacji, ale również na liście Sądu Okręgowego w Łodzi, sąd I instancji ostatecznie odstąpił od przeprowadzenia tego dowodu. Jak wskazał Sąd Okręgowy brak biegłego z zakresu genetyki nie może tamować rozpoznania sprawy i dlatego dopuszczono dowód wyłącznie z opinii biegłego z zakresu neurologii. Treść opinii uwzględnia charakter schorzenia, na które cierpi odwołująca, jego przebieg oraz fakt, że na chwile obecną nie jest znana metoda jego skutecznego leczenia. Biegły z zakresu neurologii uwzględnił te uwarunkowania i analizując aktualny stan zdrowia odwołującej nie stwierdził u niej całkowitej niezdolności do pracy.

Apelację od wyroku wniosła A. M. zaskarżając go w całości zarzuciła mu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1340 z późn. zm.) poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że odwołująca nie spełnia kryteriów do przyznania renty socjalnej z tytułu niezdolności do pracy, podczas gdy stan zdrowia odwołującej, z uwagi na schorzenia genetyczne, uniemożliwia jej podjęcie jakiejkolwiek pracy;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie jego oceny wybiórczo oraz poczynienie błędnych ustaleń faktycznych w sprawie, polegających na:

a) ustaleniu, że odwołująca nie jest niezdolna do pracy, w sytuacji gdy stan jej zdrowia uzasadnia twierdzenie, iż jest ona osobą niezdolną do pracy, ponieważ utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu zdiagnozowanej choroby genetycznej;

b) ustaleniu, że brak biegłego z zakresu genetyki na liście tut. apelacji oraz na liście Sądu Okręgowego w Łodzi uzasadnia brak przeprowadzenia opinii biegłego z zakresu genetyki, podczas gdy Sąd zupełnie nie wziął pod uwagę, że biegli z tej specjalności występują na listach biegłych innych apelacji;

c) braku wszechstronnej analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dokumentacji medycznej odwołującej;

d) ustaleniu, że odwołująca cierpi na schorzenie, które niewątpliwe powoduje u niej niezdolność do pracy, jednakże nie jest to całkowita niezdolność do pracy, pomimo faktu, że odwołująca odczuwa silne bóle mięśniowo stawowe, a co najważniejsze nie jest w stanie przewidzieć jak jej organizm będzie zachowywał się następnego dnia i czy w ogóle z powodu dolegliwości bólowych będzie w stanie funkcjonować;

- art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c. poprzez odstąpienie od przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego genetyka, z uwagi na fakt, że biegłego sądowego z tej dziedziny nie ma na liście biegłych w tut. apelacji oraz na liście Sądu Okręgowego w Łodzi, co uniemożliwiło odwołującej wykazanie, że jest niezdolna do pracy z powodu zdiagnozowanej choroby genetycznej;

Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie odwołania i przyznanie prawa do renty, ewentualnie uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do Sądu Okręgowego celem ponownego rozpoznania sprawy.

Ponadto skarżąca wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego z zakresu chorób genetycznych na okoliczność występowania choroby genetycznej powodującej całkowitą niezdolność do pracy, rokowań odzyskania zdolności do pracy, przyczyn niezdolności do pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd pierwszej instancji rozstrzygając kwestię spełnienia przez A. M. przesłanek do przyznania prawa do renty socjalnej dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i prawidłowo ocenił wydaną w sprawie opinię biegłego. Sąd ten właściwie zastosował przepisy prawa materialnego, tj. przepisy ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej oraz ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, a także ich ocenę prawną.

Renta socjalna, uregulowana ustawą z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej jest świadczeniem o szczególnym charakterze, pełni bowiem funkcję zabezpieczającą, a jej celem jest kompensowanie braku możliwości nabycia uprawnień do świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego ze względu na to, że całkowita niezdolność do pracy powstała przed wejściem danej osoby na rynek pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 2008 r., sygn. I UK 264/07). Zgodnie z art. 4 ustawy o rencie socjalnej, świadczenie przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25 roku życia, w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej (ust. 1). Osobie tej przysługuje renta socjalna stała - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała, bądź renta socjalna okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa (ust. 2).

Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje się stosując odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, m.in. art. 12 i 13 tej ustawy (odesłanie wynikające z art. 5 i 15 ustawy o rencie socjalnej). W myśl art. 12 ustawy emerytalnej, niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (ust. 1), przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2). Natomiast zgodnie z art. 13 ustawy emerytalnej, przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się między innymi stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Ponieważ ocena niezdolności do pracy z medycznego punktu widzenia wymaga wiadomości specjalnych, sąd nie może opierać ustaleń w tym zakresie na własnym przekonaniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 2010 r. w sprawie II UK 191/09, lex numer 590238). Uzyskanie wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c., wymagało zatem zasięgnięcia opinii biegłych lekarzy właściwych specjalności do oceny stanu zdrowia wnioskodawczyni z punktu widzenia możliwości wykonywania przez nią zatrudnienia. Mając to na względzie, Sąd Okręgowy zasadnie ustalenia dotyczące kwestii zdolności A. M. do pracy poczynił opierając się na wnioskach wynikających ze sporządzonej w sprawie opinii biegłego lekarza z zakresu neurologii. Wybór specjalisty odpowiadał schorzeniom, które dotyczą wnioskodawczyni i nie nasuwał zastrzeżeń. Nie budzi również wątpliwości Sądu Apelacyjnego ocena wartości tej opinii, co do rzetelności i prawidłowości jej sporządzenia.

Biegły, pomimo rozpoznania chorób: A. i zespołu bólowego objawowego w zakresie kręgosłupa i stawów obwodowych uznał, że stopień zaawansowania tych schorzeń nie jest na tyle poważny, aby uznać wnioskodawczynię za całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, czyli za niezdolną do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Opinia biegłego sądowego świadczy jednoznacznie o tym, iż A. M. nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu powstałego przed ukończeniem 18 roku życia. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, biegły w sposób fachowy i spójny opisał schorzenia występujące u wnioskodawczyni oraz wyczerpująco wyjaśnił, z jakich względów uznaje, że schorzenia te nie powodują u niej całkowitej niezdolności do pracy i wnioski te należy podzielić. Podstawą wydania opinii były dowody obiektywne, dokumentacja lekarska, oraz badanie wnioskodawczyni. Opinia ta jest zatem miarodajna do czynienia ustaleń w sprawie i potwierdza, iż A. M. na datę wydania zaskarżonej decyzji ZUS nie była osobą całkowicie niezdolną do pracy, co oznacza że nie utraciła zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Sąd Okręgowy odstąpił od przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z zakresu genetyki z uwagi na brak biegłego sądowego z tej dziedziny na liście biegłych tut. apelacji, ale również na liście Sądu Okręgowego w Łodzi. Jak słusznie wskazał sąd I instancji brak biegłego z zakresu genetyki nie może tamować rozpoznania sprawy.

Sąd Apelacyjny uznał postepowanie przed sadem I instancji za wystarczające do oceny stopnia niezdolności do pracy wnioskodawczyni. Powołanie biegłego z zakresu genetyki zmierzałoby do określenia etiologii choroby czy ewentualnej prognozy jej rozwoju ale nie do określenia stanów narządów, który jest obecnie. Odnośnie stanów narządów wnioskodawczyni wypowiedział się biegły sądowy z zakresu neurologii, który nie wskazywał na potrzebę powołania jeszcze innego biegłego. Dlatego też Sąd Apelacyjny uznał postępowanie za wystarczające i prawidłowo przeprowadzone.

Podkreślenia wymaga, iż Sąd nie jest związany opiniami biegłych i ocenia je na podstawie art. 233 k.p.c., jednak ocena ta polega na tym, że nie chodzi tu o kwestię wiarygodności, jak przy dowodzie z zeznań świadków i stron, lecz o pozytywne lub negatywne uznanie wartości rozumowania zawartego w opinii i uzasadnienie, dlaczego pogląd biegłego trafił lub nie do przekonania sądu. Sąd może zatem ocenić opinię biegłego pod względem fachowości, rzetelności czy logiczności. Nie może jednak nie podzielać merytorycznych poglądów biegłego, czy zamiast nich wprowadzać własne stwierdzenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 12 maja 2009 r., sygn. III AUa 270/09). Sąd Apelacyjny nie znajduje podstaw do negowania fachowości wydanej w sprawie opinii.

W konsekwencji brak jest podstaw do uznania zasadności zarzutów prawa procesowego. Nie było konieczności przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego genetyka. Natomiast ocena dowodów dokonana przez sąd pierwszej instancji nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów, wyrażonej w art. 233 § 1k.p.c.

Prawidłowo ustalony stan faktyczny doprowadził prawidłowego zastosowania prawa materialnego. Z tego względu nie można uznać, że naruszono art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1340 ze zm.)

Pomimo zatem, iż A. M. cierpi na schorzenie, które niewątpliwie powoduje u niej niezdolność do pracy, nie jest to jednak całkowita niezdolność do pracy. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że brak jest podstaw do uznania jej za osobę całkowicie niezdolną do pracy zawodowej w rozumieniu powoływanego wcześniej art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W konsekwencji nie spełnia ona podstawowej przesłanki określonej w art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, zatem zaskarżona decyzja ZUS jak też wyrok Sądu pierwszej instancji odpowiadają prawu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w wyroku.

Marek Szymanowski Sławomir Bagiński Barbara Orechwa-Zawadzka