Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

postanowienia zawartego w punkcie 1

wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 13 maja 2021 r.

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2019 r., w sprawie I C 371/19 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia oddalił powództwo A. M. i M. M. o zasądzenie sumy pieniężnej od Banku (...) S.A. w W. oraz orzekł o kosztach procesu zasądzając je solidarnie od powodów na rzecz pozwanego Banku.

Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku złożył wyłącznie powód, wynika to wprost z pisma ( K.134) gdzie jako wnioskującego wskazano powoda – A. M.. Pismo sporządził profesjonalny pełnomocnik, stąd Sąd Okręgowy nie był zobowiązany do dociekania czy wniosek złożony został także w imieniu powódki, której ten sam adwokat był pełnomocnikiem. Apelacja wywiedziona została natomiast w imieniu obojga powodów.

Sąd Okręgowy zważył,

co następuje :

Z uwagi na przepis art. 9 ust 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469) – w tej sprawie mają zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu nadanym wskazaną ustawą.

Jak stanowi przepis art. 328 § 1 k.p.c. pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się na wniosek strony o doręczenie wyroku z uzasadnieniem zgłoszony w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku.

Stosownie do przepisu art. 369 § 1 k.p.c. apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem.

Oznacza to, że bez zgłoszenia w terminie wniosku o sporządzenie uzasadnienia postanowienia – apelacja jest niedopuszczalna. Ustawodawca, dokonując zmiany Kodeksu postępowania cywilnego uchylił przepis art. 369 § 2 k.p.c. dopuszczający w poprzednim stanie prawnym tak zwaną „apelację wprost” – czyli nie poprzedzoną wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia. O niedopuszczalności „apelacji wprost” świadczy także nowy przepis art. 331 § 2 k.p.c. , zgodnie z którym sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku z urzędu nie zwalnia strony od obowiązku zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.

W tej sprawie, skarżąca nie poprzedziła apelacji wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia wyroku.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 373 § 1 k.p.c. apelację powódki jako niedopuszczalną – odrzucił.

Sygn. akt III Ca 271/20

UZASADNIENIE

do punktu 2, 3 i 4 wyroku

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2019 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt I C 371/19 z powództwa A. M. i M. M. przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę oddalił powództwo i zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 5417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od całości opisanego orzeczenia złożyli powodowie, zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie:

1)  przepisów prawa procesowego tj.:

a)  art. 233 § 1 k.p.c., przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, skutkujące błędnymi ustaleniami faktycznymi, pozostającymi w sprzeczności z treścią zebranego materiału dowodowego oraz zasadami logiki i doświadczenia życiowego, przez:

i.  błędne przyjęcie, że „pismem z dnia 5 kwietnia 2018 roku Komornik Sądowy zawiadomił powodów o wszczęciu egzekucji" (str. 1 uzasadnienia in fine) - podczas gdy Komornik doręczyła Powodom zawiadomienie o wszczęciu egzekucji w dniu 13.06.2018 r., co wynika z akt egzekucji KM 122/19 (k. 53 - 54 akt KM 122/19);

ii.  błędne przyjęcie, że „dłużnicy mieli czas (choć niezbyt długi) na wytoczenie stosownego powództwa [opozycyjnego], z czego nie skorzystali" oraz że „sami pozbawili się możliwości zgłoszenia zarzutu przedawnienia i tym samym na skutek swojego zaniedbania doprowadzili do egzekucji roszczenia ich zdaniem przedawnionego" (str. 3 uzasadnienia, wers 7 - 10), podczas gdy, jak wynika z akt egzekucji KM 122/19 (k. 74 i 78 - pisma Komornik), zajęcia rachunku bankowego Powodów dokonano 25.05.2018 r., środki z rachunku bankowego Powodów wpłynęły na konto Komornika 5.06.2018 r. i w tym samym dniu zostały przekazane do Pozwanego, a resztę należności Komornik przelała w dniu 13.06.2018 r. oraz w dniu 3.07.2018 r., a zatem - zważywszy, że Powodowie zostali zawiadomieni o wszczęciu egzekucji w dniu 13.06.2018 r. - nie mieli oni ani realnej możliwości wytoczenia powództwa opozycyjnego, ani świadomości posiadania przez Pozwanego tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty z 28.04.2008 r.;

(...).  błędne zakwalifikowanie sprawy jako sprawy o bezpodstawne wzbogacenie (nienależne świadczenie), podczas gdy Powodowie w pozwie tej podstawy nie powoływali, bowiem niczego dobrowolnie na rzecz Pozwanego nie świadczyli, a istotę wytoczonego powództwa stanowiło żądanie zwrotu nienależnie wyegzekwowanych, przedawnionych odsetek, co do których powództwo opozycyjne w związku z wyegzekwowaniem całości roszczenia uległo przekształceniu w powództwo odszkodowawcze o zwrot nienależnie wyegzekwowanych (przedawnionych) kwot.

b)  art. 205 ³ § 4 w z w. z art. 379 pkt 5) k.p.c. przez dowolne przyjęcie jako podstawy prawnej rozstrzygnięcia przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (nienależytym świadczeniu), podczas gdy w polskiej procedurze cywilnej obowiązują zasady wyrażone paremiami iura novit curia oraz da mihi factum, dabo tibi ius, zaś ewentualne, lecz wyrażone w niniejszej sprawie wprost w uzasadnieniu wyroku wątpliwości Sądu w zakresie podstawy prawnej, na którą powołuje się strona powodowa, winny zostać rozstrzygnięte w drodze zobowiązania pełnomocnika strony do wskazania w piśmie przygotowawczym także podstaw prawnych jej żądań, albowiem brak takiego zobowiązania może prowadzić do pozbawienia strony możliwości obrony jej praw.

c)  art. 797 § 1 ¹ w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. przez nie uwzględnienie faktu, że obowiązujące w dacie wydania wyroku przepisy zobowiązują wierzyciela do dołączenia do wniosku o wszczęcie egzekucji dokumentu, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu przedawnienia; skoro przepis ten nie obowiązywał jeszcze w dacie skierowania przez Pozwanego jego przedawnionego roszczenia odsetkowego do egzekucji, a obowiązywał już w dacie wydania wyroku, to wykładnia funkcjonalna i celowościowa przepisów o przedawnieniu uniemożliwiała przyjęcie, że „przekształcenie zobowiązania [w naturalne] sąd bierze pod uwagę wyłącznie na zarzut pozwanego zgłoszony w powództwie przeciwegzekucyjnym" (str. 2 uzasadnienia in fine).

2) Naruszenie prawa materialnego, tj.

a)  art. 117 § 2 ¹ w zw. z art. 118 k.c. przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że wyegzekwowane przez Pozwanego odsetki w części przekraczającej okres 3 lat licząc wstecz od wszczęcia egzekucji nie uległy przedawnieniu.

b)  art. 415 k.c. przez jego błędną wykładnię i w efekcie niezastosowanie polegające na przyjęciu braku odpowiedzialności Pozwanego w oparciu o ten przepis - podczas gdy Pozwany jako podmiot dysponujący profesjonalną obsługą prawną miał pełną świadomość, że intencjonalnie skierował wniosek egzekucyjny w pełnym zakresie, bez ograniczenia egzekucji o wartość przedawnionych odsetek, podając nadto Komornik nieaktualny adres Powodów i nie zadając sobie trudu ustalenia aktualnych adresów Powodów, co w efekcie doprowadziło do znacznego opóźnienia w zawiadomieniu Powodów o wszczęciu egzekucji oraz uniemożliwiło Powodom skorzystanie z powództwa przeciwegzekucyjnego; tym samym Pozwany z winy swej wyrządził Powodom szkodę majątkową.

W oparciu o zarzuty skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów procesu w tym dwukrotności stawki minimalnej z tytułu zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

Uzasadniony okazał się być zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c., jak wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie naruszenie swobodnej oceny dowodów może mieć miejsce w sytuacji, gdy ustalenia dokonane przez Sąd nie znajdują oparcia w zebranych dowodach, pozostają z nimi w rażącej sprzeczności, a wysnute wnioski są nielogiczne. W niniejszej sprawie istniały podstawy do stawiania Sądowi tego rodzaju zarzutu, bowiem Sąd ustalił iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie bowiem powodowie sami swoim działaniem doprowadzili do sytuacji w której podnoszony zarzut przedawnienia części roszczenia nie może okazać się skuteczny. Sąd Argumentował to tym, iż powodowie w toku prowadzonej egzekucji mogli wytoczyć powództwo przeciwegzekucyjne i w jego ramach podnieść zarzut przedawnienia. W ocenie Sądu okoliczność braku skorzystania z tej możliwości pomimo, iż mieli na to wystarczającą ilość czasu powoduje wspomniany już brak możliwości skutecznego dochodzenia roszczenia z tytułu wyegzekwowania od powodów przedawnionych roszczeń. Ustalenia te jednak stały w sprzeczności ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, gdyż zajęcia rachunków bankowych dokonano 15 maja 2018r., a środki z tych rachunków wpłynęły na konto komornika 5 czerwca 2018r. który następnie przekazał je pozwanemu. Dalsze transze wyegzekwowanych kwot komornik przelał 13 czerwca 2018r. oraz 3 lipca 2018r. Skoro jak wynika z ustaleń powodowej o wszczęciu egzekucji dowiedzieli się 13 czerwca 2018 r.(data doręczenia pisma przez Komornika Sądowego o wszczęciu egzekucji), a nie jak ustalił Sąd dnia 5 kwietnia 2018r., zatem w tych okolicznościach nie sposób przyjąć aby skarżący mogli skutecznie skorzystać ze wspomnianego powództwa przeciwegzekucyjnego, gdyż w tej dacie znacząca większość środków została już skutecznie wyegzekwowana. Na marginesie mało wiarygodne są twierdzenia pozwanego zmierzające do zakwestionowania aby powodowie dowiedzieli się o egzekucji w czerwcu 2018r., gdy zdaniem pozwanego wiedzę tę powodowie mieli mieć już w 24.04.2018r. gdy na ich stary adres przyszło zawiadomienie o wszczęciu egzekucji odebrane przez matkę powodów. Pozwany wywodzi swoje twierdzenia o posiadaniu wiedzy o egzekucji przed dniem 13 czerwca 2018r., bowiem pełnomocnik powodów już dwa dni wcześniej wezwał pozwanego do zwrotu wyegzekwowanych kwot, a w ocenie pozwanego wiedzę tę musieli uzyskać od swojej matki. Powyższe jednak jest tylko domysłem strony, co więcej pozwany traci z pola widzenia, że powodowie o fakcie egzekucji mogli się dowiedzieć przed data doręczenia choćby z faktu informacji o zajęciu komorniczym na rachunku bankowym, która wedle stanowiska powodów miała nastąpić dnia 6.06.2018r. Okoliczności te są jednak wbrew stanowisku pozwanego w gruncie rzeczy nieistotne, bowiem za moment skutecznego powzięcia wiadomości należy uznać moment skutecznego doręczenia pisma z dnia 13.06.2018 r., powodom, bo tylko ta czynność wywołuje skutki procesowe.

Idąc dalej w odniesieniu błędnej kwalifikacji prawnej roszczenia opartej na regulacji o bezpodstawnym wzbogaceniu oraz nienależnego świadczenia w miejsce przepisów o odpowiedzialności deliktowej przewidzianej w art. 415 k.c., to zarzuty te również okazały się trafne. Słusznie podniesiono, że powołana przez Sąd podstawa z art. 410 § 2 k.c. nie może mieć w przedmiotowej sprawie zastosowania, gdyż nie mogło być mowy o spełnieniu świadczenia przez powodów w sytuacji gdy de facto miała miejsce przymusowa egzekucja komornicza. Wobec wyegzekwowania całości roszczenia przez pozwanego roszczenie o zwrot bezpodstawnie wyegzekwowanych przedawnionych odsetek z uwagi na brak możliwości wytoczenia powództwa egzekucyjnego przeobraził się w roszczenie odszkodowawcze, a zatem zastosowanie znajdzie powołany na wstępie art. 415 k.c. Przesłankami odpowiedzialności z tego przepisu są: wina sprawcy szkody, zaistnienie szkody i wystąpienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zawinionym zachowaniem sprawcy, przy czym przesłanki te muszą wystąpić kumulatywnie. Jako zawinione mogą być kwalifikowane wyłącznie zachowania bezprawne, tj. sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa albo zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Uzasadnione jest zatem stwierdzenie, iż bezprawność w rozumieniu reżimu deliktowego, jest efektem ogólnego, normatywnego zakazu, skutecznego erga omnes, niewyrządzania sobie nawzajem szkody (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2001 r., III CZP 5/01).

Roszczenie odszkodowawcze powodów, wbrew stanowisku Sądu nie jest uzależnione od uprzedniego wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego bądź wniesienia skargi na czynności komornika. Jako że odpowiedzialność ta powstaje przez sam fakt bezprawnego, zawinionego działania lub zaniechania. W niniejszej sprawie bezprawne zachowanie pozwanego wiązało się z skierowania egzekucji bez ograniczenia jej do roszczeń nieprzedawnionych pomimo, że jako podmiot profesjonalny miał pełną wiedzę, iż w ten sposób egzekwuje również przedawnione odsetki objęte tytułem wykonawczym. Pozwany celowo działając w opisany sposób doprowadził do powstania szkody po stronie powodowej. Pomiędzy zaniechaniem pozwanego, a szkodą powodów istnieje także nierozerwalny związek przyczynowo – skutkowy, w szczególności warto zwrócić uwagę na fakt podania do wiadomości komornika przez pozwanego nieaktualnego adresu powodów bez wcześniejszego ustalenia aktualnego adresu czym niewątpliwie doprowadził do znacznego opóźnienia w zawiadomieniu powodów o wszczęciu egzekucji, a to skutecznie możliwość skorzystania z powództwa egzekucyjnego. Wobec powyższego, orzeczenie Sądu Rejonowego oddalające odszkodowanie w wysokości wierzytelności bezpodstawnie wyegzekwowanej przez komornika uznać należy za błędne.

Finalnie zasadny okazał się być zarzut polegający na nieuwzględnieniu przez Sąd zarzutu przedawnienia odsetek w części ponad 3 letni okres od momentu wszczęcia egzekucji. Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu (art. 117 § 1 k.c.). Zgodnie z art. 117 § 2 k.c., po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Należy jednocześnie zaznaczyć, iż od wejścia w życie ustawy nowelizującej Kodeks cywilny (ustawa z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) do dnia 9 lipca 2018 roku (do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2018, poz. 1104), Sąd badał zarzut przedawnienia tylko wówczas, jeżeli został zgłoszony przez stronę. Od dnia 9 lipca 2018 roku, a więc jeszcze przed datą wytoczenia przez powodów pozwu o zapłatę z dnia 10 października 2018 r. wszedł w życie przepis art. 117 § 2 ¹ k.c. zgodnie z którym, po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, a ponadto zgodnie z przepisem art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018, poz. 1104), roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają z tym dniem skutkom przedawnienia określonym w ustawie zmienianej (to jest Kodeksie cywilnym), w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą (to jest w znowelizowanym brzmieniu). Powyższe oznacza konieczność brania przez Sąd pod uwagę z urzędu przedawnienia roszczenia przy orzekaniu od dnia 9 lipca 2018 roku, także w sprawach wszczętych przed tym dniem, a dotyczących roszczeń przysługujących przeciwko konsumentom.

Według art. 117 § 1 k.c. przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe, a taki charakter ma niewątpliwie przedmiotowe roszczenie, bowiem wynika z umowy kredytu zawartej w ramach prowadzonej przez pozwanego działalności gospodarczej, a fakt iż powodowie są konsumentami także nie podlega w niniejszej sprawie dyskusji. Zgodnie zaś z art 117 § 2 ¹ k.c. po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Zatem bezwzględnie obowiązujący charakter przepisu z art. 117 § 2 ¹ k.c. nie pozostawia wątpliwości, że niemożność przymusowej realizacji roszczenia następuje ex lege. Idąc dalej zgodnie z art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat sześć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz jaw w przedmiotowej sprawie roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej trzy lata. Natomiast w myśl art. 120 § 1 k.c. bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne. Przekładając powyższe na kanwę niniejszej sprawy roszczenie stało się wymagalne od momentu wszczęcia postępowania egzekucyjnego z dnia 5 kwietnia 2018 r. zatem mógł dochodzić odsetek za 3 letni okres poprzedzający tą datę, a więc od 5 kwietnia 2015 r. odsetki w pozostałym zakresie należało uznać za przedawnione.

Wobec wyegzekwowania od powodów całości roszczenia w tym części w jakiej było ono przedawnione w związku z czym zgodnie z art. 415 k.c. powodom przysługuje odszkodowanie za szkodę jaką pozwany wyrządził im swoim działaniem. Tym samym skoro należność główna wynosiła 73.827,25 zł, zatem odsetki ustawowe za okres od 26.03.2015r. do 31.12.2015r. wyniosły 4,546,95 zł, a odsetki za opóźnienie od 1.01.2016r. do 4.06.2018r. wyniosły 12.544,56 zł i do egzekucji tych kwot pozwany miał prawo. Skoro faktycznie w toku egzekucji pobrał 83.616,95 zł, a na zarzut powodów dobrowolnie oddał 6.441,90 zł zatem powodom przysługiwał zwrot różnicy pomiędzy kwotą faktycznie pobrana a należnymi odsetkami pomniejszoną o wartość sumy dobrowolnie przez bank oddanej. W tym stanie rzecz powodom przysługuje odszkodowanie w kwocie 60.083,54 zł (83.616,95 zł - 4.546,95 zł - 12.544,56 zł - 6.441,90 zł = 60.083,54 zł). Taką też kwotę Sąd zasądził, zmieniając zaskarżony wyrok w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c., oddalając przy tym apelację w pozostałej części zgodnie z art. 385 k.p.c.

Orzeczenie reformatoryjne skutkowało zmianą rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Sąd postanowił je stosunkowo rozdzielić w myśl art. 100 zd. I k.p.c., mając na uwadze, iż powodowie wygrali w 90,6%, zatem w takiej proporcji powinien ponieść koszty pozwany. Powodowie ponieśli koszty w łącznej kwocie 6.417 zł, a pozwany 5417 zł, zatem wszystkie koszty w I instancji wyniosły 11.834 zł. Pozwany więc winien ponieść 10.721 zł (11.834 zł x 90,6% = 10.721 zł) gdy faktycznie poniósł 5417 zł, wobec tego powinien zwrócić powodom 5.304 zł (10.721 zł – 5417 zł = 5.304 zł).

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w ten sam sposób i tak powodowie ponieśli łączne koszty w kwocie 3.700 zł, a pozwany 2.700 zł razem daje to 6.400 zł. Pozwany winien ponieść 90,6% tej kwoty, więc 5.800 zł, gdy poniósł 2.700 zł, więc musi zwrócić powodom 3.100 zł (5.800 zł – 2.700 zł = 3.100 zł).