Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 listopada 2020 r. Sąd Rejonowy w Zgierzu zasądził od E. S. na rzecz (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 39.779,17 złotych z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 11 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 5.529,95 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz oddalił powództwo w pozostałej części (wyrok k. 129).

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł powodowy bank, zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo, to jest w zakresie oddalonych odsetek. Skarżący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

1.  naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego rozważenia całości materiału dowodowego i wyciągnięcie na tej wadliwej podstawie bezpodstawnych i niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym wniosków leżących u podstaw wyroku, że powód nie wykazał, że należą mu się odsetki karne za nieterminową płatność, polegające w szczególności na:

a)  wybiórczym potraktowaniu materiału dowodowego, bezpodstawnym uznaniu, że dokumenty przedstawione przez powoda nie dowodzą zasadności dochodzonych odsetek z tytułu niespłaconej w terminie pożyczki, podczas gdy powód przedstawił umowę pożyczki, wyciąg z ksiąg bankowych oraz zestawienie operacji na kontrakcie kredytowym, których analiza pozwalała na stwierdzenie, że pożyczka nie została spłacona w terminie, a powodowi przysługiwało uprawnienie do naliczanych odsetek przewidzianych w treści samej umowy,

b)  wybiórczej i stronniczej interpretacji treści zapisów umowy pożyczki i tym samym błędnym ustaleniu, że żądania obejmujące zasądzenie umownych odsetek nie znajduje odzwierciedlenia w łączącej strony umowie kredytowej, podczas gdy treść umowy szczegółowo zawiera zasady spłaty pożyczki, jej oprocentowania i rodzaju dochodzonych odsetek,

c)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę rozstrzygnięcia, a polegający na nieprawidłowej interpretacji rodzaju dochodzonych w umowie odsetek, że wysokość oprocentowania określona w umowie tj. 6,99% (odsetki kapitałowe) jest tożsama z dochodzonymi w umowie odsetkami maksymalnymi za opóźnienie w wysokości 14%, które stanowią w swej istocie odsetki karne i zostały uregulowane w § 8 umowy,

2.  naruszenie art. 231 k.p.c. poprzez błędne uznanie za ustalony fakt, że powodowi nie należą się odsetki za nieterminową spłatę pożyczki w sytuacji, gdy powództwo w pozostałym zakresie nie budziło wątpliwości Sądu, a brak jest przesłanek do uznania zawartej umowy za kredyt darmowy,

3.  naruszenie art. 224 k.p.c. poprzez zamknięcie rozprawy pomimo niedostatecznego wyjaśnienia sprawy w świetle ustalonych faktów i okoliczności i wydanie orzeczenia na podstawie niedostatecznie wyjaśnionych okoliczności faktycznych takich jak stwierdzenie, że strona powodowa w niewystarczający sposób udowodniła wysokość roszczenia w zakresie odsetek,

4.  naruszenie przepisów art. 5 pkt 6, 6a oraz art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim, poprzez ich niezastosowanie i pominięcie faktu, że przepisy te jednoznacznie przewidują możliwość pobierania przez pożyczkodawcę dodatkowego wynagrodzenia za udzielenie pożyczki, wymieniając wśród wszystkich możliwych do naliczania kosztów kredytu: odsetek, prowizji, dodatkowych opłat, podatków i marż.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 4.615,17 złotych tytułem odsetek naliczonych za okres od dnia 24 listopada 2017 r. do dnia 10 grudnia 2018 r. zgodnie z postanowieniami zawartej umowy pożyczki i ustawą o kredycie konsumenckim, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji (apelacja k. 139-142).

Kurator działający na rzecz nieznanej z miejsca pobytu pozwanej wnosił o oddalenie apelacji oraz przyznanie wynagrodzenia (odpowiedź na apelację k. 15).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Wobec braku wniosków o przeprowadzenie rozprawy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 374 k.p.c. rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym.

Na podstawie art. 381 k.p.c. Sąd Okręgowy pominął dowody z dokumentów załączonych do apelacji. Nie było bowiem przeszkód, by dowody te zostały przedstawione w toku postępowania przed Sądem I instancji. Należy przy tym zauważyć, że kurator kwestionował wszystkie twierdzenia i dowody przedstawiane przez stronę powodową (pismo k. 102), a pełnomocnik powoda został zobowiązany przez Sąd I instancji do przedstawienia wszystkich wniosków dowodowych w terminie 10 dni pod rygorem pominięcia (zarządzenie k. 100).

Apelacja nie jest zasadna.

Na wstępie koniecznym jest odniesienie się do sformułowanych przez skarżącego zarzutów naruszenia przepisów postępowania, gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do pozostałych zarzutów apelacyjnych, bowiem jedynie nieobarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego.

Stosownie do treści art. 233 § 1 k.p.c., Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Dla skutecznego wywiedzenia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. niezbędne jest zatem wykazanie, że Sąd I instancji dopuścił się tego rodzaju błędów w rozumowaniu.

W niniejszej sprawie strona powodowa dochodziła m.in. określonych kwotowo odsetek za okres od dnia 24 listopada 2017 r. do dnia 10 grudnia 2018 r. (pozew k. 5). Sąd Rejonowy nie kwestionował w tej mierze samej zasady żądania, jednak nie uznał za udowodnioną wysokości odsetek należnych za wskazany okres. Wskazał przy tym, że powodowy bank nie złożył żadnego zestawienia kwot, od których odsetki były naliczane, ze wskazaniem w jakim okresie, a to nie pozwala na jakąkolwiek weryfikację należności odsetkowej. Sąd wskazał, że istnienie zaległości nie budzi wątpliwości, ale ich wysokość w poszczególnych okresach nie wynika nawet z twierdzeń banku, a tym bardziej ze złożonych dowodów. Sąd Okręgowy podziela te wnioski. Przypomnieć należy, że zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Rolą powoda jest zatem przekonanie Sądu obu instancji nie tylko o tym, że co do zasady powodowi należne są odsetki, lecz również co do tego, jaka dokładnie jest wysokość owych odsetek w ujęciu kwotowym, skoro tak zostało sformułowane wnoszone przez powoda żądanie. W tym celu powód powinien przedstawić stosowne dokumenty lub wyliczenia. Skarżący, zarzucając Sądowi Rejonowemu bezpodstawne uznanie, że przedstawione dokumenty nie dowodzą zasadności dochodzonych odsetek, odwoływał się do trzech dokumentów: umowy pożyczki, wyciągu z ksiąg banku oraz zestawienia operacji. Z samego dokumentu umowy (k. 27-33) wynika rzecz jasna, że bank miał prawo naliczać odsetki zarówno kapitałowe, jak też za opóźnienie. Okoliczność tę ustalił również Sąd Rejonowy. Z samej treści umowy – jako dokumentu sporządzonego przed powstaniem opóźnień w spłacie pożyczki – nie wynika jednakże, aby odsetki za okres od dnia 24 listopada 2017 r. do dnia 10 grudnia 2018 r. miały wynosić 4.615,17 złotych. Kwotę taką wskazuje wprawdzie wyciąg z ksiąg banku (k. 34), jednak należy pamiętać, że w aktualnie obowiązującym stanie prawnym dokument ten nie ma mocy dokumentu urzędowego (art. 95 ust. 1a pr. bank.). Dokument ten, jako dokument prywatny, stanowi dowód jedynie tego, że określone osoby (w niniejszej sprawie pracownicy powoda) złożyli oświadczenie o treści zawartej w dokumencie. Dodać należy, że wbrew zarzutom skarżącego, trafne są zastrzeżenia co do sposobu sformułowania wyciągu, podnoszone przez Sąd Rejonowy. W dokumencie zawarto oświadczenie, że powodowi należne są odsetki za wskazany tam okres, w kwocie 4.615,17 zł. Z dokumentu nie wynika, czy odsetki były naliczane za cały ten okres od jednakowej wysokości zaległego kapitału (i w jakiej wysokości), czy też w poszczególnych okresach czasu wysokość zaległości kapitałowej będącej podstawą obliczenia odsetek zmieniała się (ewentualnie w jakich datach i w jaki sposób). Dodać należy, że niemożliwym jest, aby odsetki za opóźnienie były naliczane w całym podanym okresie (od dnia 24 listopada 2017 r. do dnia 10 grudnia 2018 r.) od całego kapitału pożyczki (39.779,17 złotych), skoro wypowiedzenie umowy nastąpiło w dniu 16 kwietnia 2018 r. Należy zatem zakładać, że podstawa naliczenia odsetek za opóźnienie była zmienna w czasie, jednak nie wiadomo kiedy i w jaki sposób następowały owe zmiany. Oświadczenie powoda zawarte w wyciągu nie poddaje się zatem weryfikacji. (...) o wysokości należności przeterminowanej w poszczególnych okresach próżno szukać również w historii operacji na rachunku kredytowym (k. 35). Zarzuty skarżącego co do wybiórczej czy stronniczej oceny omawianych dokumentów nie są zatem zasadne. Na marginesie warto zauważyć, że nawet sam skarżący formułując zarzut apelacyjny podnosił wyłącznie, że z dokumentów tych wynikało, że powodowi przysługiwało „uprawnienie do naliczanych odsetek”, nie zaś wysokość należnych odsetek.

Wobec nieudowodnienia wysokości dochodzonych odsetek, zamierzonego skutku nie może odnieść również zarzut błędu w ustaleniach faktycznych co do procentowej wysokości odsetek od należności przeterminowanych. Rzeczywiście w części poświęconej ocenie dowodów Sąd Rejonowy odwołał się do wysokości odsetek kapitałowych, to jest 6,99 % (k. 134), podczas gdy umowa przewidywała w § 8 również odrębną wysokość odsetek za opóźnienie wynoszącą 14% (k. 29). Niemniej jednak, wobec braku danych co do zmieniającej w czasie się wysokości zaległego kapitału, nie ma podstaw do przeliczenia wskazanej wyżej stopy oprocentowania na kwotową wysokość odsetek. Kwestia ta nie wpływa zatem na prawidłowość dokonanych ustaleń faktycznych i oceny dowodów dokonanej przez Sąd I instancji.

Podnoszony w ramach zarzutów naruszenia prawa procesowego zarzut błędnej interpretacji umowy odnosi się w istocie do zastosowania prawa materialnego, dlatego zostanie omówiony w dalszej części uzasadnienia.

Całkowicie nietrafiony jest zarzut naruszenia przepisów art. 231 k.p.c. Przepis ten przewiduje tzw. domniemania faktyczne. Zgodnie z jego dyspozycją Sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne). W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy nie ma wątpliwości, że z samego faktu zawarcia umowy przewidującej odsetki maksymalne za opóźnienie i z faktu powstania zaległości (której zmienna w czasie wysokość nie została szczegółowo ustalona z braku źródeł dowodowych), nie można racjonalnie wyprowadzić wniosku, że wysokość odsetek wynosi akurat 4.615,17 zł. Wyciągnięcie takiego wniosku wymagałoby dokonania stosownych wyliczeń. Szczegółowa wysokość należności odsetkowej nie może być wyprowadzona z ogólnych zasad racjonalnego rozumowania.

Bezzasadny jest również zarzut naruszenia art. 224 § 1 k.p.c. Stosownie do treści tego przepisu przewodniczący zamyka rozprawę po przeprowadzeniu dowodów i udzieleniu głosu stronom. W rozważanej sprawie zostały przeprowadzone wszystkie zgłoszone dowody, a Sąd nie dopuszczał dowodów z urzędu, wobec czego zamknięcie rozprawy i przejście do etapu wyrokowania było działaniem właściwym. Brak udowodnienia przez powoda części podnoszonych twierdzeń nie jest bynajmniej przeszkodą do zamknięcia rozprawy, a jedynie powinien być rozważony na etapie wyrokowania, co też Sąd Rejonowy

Podsumowując, zarzuty naruszenia prawa procesowego okazały się bezzasadne. Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i trafnie wywiódł, że strona powodowa nie udowodniła roszczenia w części dotyczącej wysokości odsetek za okres wskazany w punkcie 2. żądań pozwu. Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy, uznając ich powielanie za zbędne (art. 387 § 2 pkt 1 k.p.c.).

Sąd Okręgowy przyjął za własną również ocenę prawną dokonaną przez Sąd Rejonowy. Zawarte w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego są nietrafne w stopniu oczywistym. Sąd Rejonowy nie przyjął bowiem, że powodowemu bankowi co do zasady nie należały się odsetki za opóźnienie. Nie wysnuwał takich wniosków ani z treści umowy pożyczki, co przesądza o bezzasadności zarzutu zawartego w punkcie I.1.b apelacji (k. 139odw), ani z powołanych w punkcie I.4 apelacji przepisów ustawy z dnia z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Przeciwnie, żądane w pozwie dalsze odsetki umowne w wysokości maksymalnej zostały zasądzone, z trafnym powołaniem treści art. 481 k.c. jako podstawy ich zasądzenia. Oddalenie powództwa co do części odsetek było – jak już wskazano w części poświęconej ustaleniom faktycznym i ocenie dowodów – następstwem braku rachunkowego udowodnienia wysokości należnych powodowi odsetek. W tej mierze Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował przepis art. 6 k.c., uznając, że powód nie sprostał ciężarowi udowodnienia wysokości swojego roszczenia.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

W postępowaniu odwoławczym pozwana reprezentowana była przez kuratora dla osoby nieznanej w miejsca pobytu. Kurator wniósł odpowiedź na apelację, zawierając w niej m.in. wniosek o przyznanie wynagrodzenia. Z uwagi na to, że zaliczka uiszczona na ten cel przez stronę powodową została w całości wykorzystana na etapie postępowania przed Sądem I instancji, Sąd przyznał wynagrodzenie kuratora tymczasowo ze środków Skarbu Państwa. Wysokość wynagrodzenia określono na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 z późn. zm.) w zw. z § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U.2018.536). Wydatkami Skarbu Państwa z tego tytułu obciążono stronę powodową jako przegrywającą postępowanie apelacyjne, na podstawie art. 113 ust. 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.