Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący

SSA Waldemar Szmidt (spr.)

Sędziowie

SSA Michał Marzec

SSO del. Rafał Doros

Protokolant

Mateusz Dejas

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 499/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z 25 września 2020 roku

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Apelacja obrońcy.

Zarzuty obrazy prawa procesowego które miały wpływ na treść zaskarżonego wyroku a to;

- art 4,7,410 k.p.k. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego z pominięciem jego całokształtu i w konsekwencji błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że oskarżony dopuścił się przypisanego mu czynu, podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi do wniosków przeciwnych w szczególności poprzez błędne przyjęcie, ze oskarżony działał wyłącznie w celu odwetu a nie w ramach obrony koniecznej, podczas gdy w rzeczywistości oskarżony działając właśnie w ramach obrony koniecznej odpierał atak pokrzywdzonego, a także poprzez przyjęcie, ze oskarżony rozmawiał z pokrzywdzonym i miał możliwość zaobserwowania, ze jest on pod znacznym wpływem alkoholu, a nadto, żer zadając ciosy godził się na spowodowanie u pokrzywdzonego ciężkiego uszczerbku na zdrowiu podczas gdy materiał dowodowy nie daje podstaw do takich ustaleń.

Nadto art 424 par 2 k.p.k. poprzez zaniechanie uwzględnienia w kontekście zasądzonego odszkodowania przyczynienia się pokrzywdzonego do powstania uszczerbku na zdrowiu poprzez pozostawanie przezeń w stanie upojenia alkoholowego, a także oceny złożonych przez oskarżonego zeznań jako świadka w niniejszym procesie 13 sierpnia 2018 roku a także zaniechanie rozpoznania wszystkich wniosków dowodowych złożonych przez obrońcę, a w szczególności złożonych w dniach m26 kwietnia 2019 roku, 18 maja 2020 roku, 10 sierpnia 2020 roku

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut apelacji obrońcy kwestionujący prawidłowość ustaleń sądu co do działania oskarżonego P. S. w ramach obrony koniecznej z przekroczeniem jej granic jest zasadny. Nie można natomiast podzielić poglądu jakoby działanie oskarżonego stanowiło kontratyp wyłączający jego odpowiedzialność karną na zasadzie art. 25 par 1 k.k.

Przesłanki takiego stanowiska sądu odwoławczego są następujące.

Dowodem kardynalnym i zasadniczym dla właściwego rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego stanowi zapis monitoringu, oddający niezwykle wiernie cały przebieg zdarzenia, a także okoliczności je poprzedzające oraz te, które nastąpiły później.

Uważna analiza tego dowodu dokonana przez sąd odwoławczy prowadzi do wniosku, że konstatacje sądu I instancji wykluczające, aby oskarżony podejmując działania ofensywne fizycznie wobec pokrzywdzonego czynił to w obronie własnej, są błędne.

Stwierdził sąd okręgowy /vide k. 15 uzasadnienia/ że „oskarżony , który został zaatakowany przez pokrzywdzonego wstał i zaczął okładać pięściami w głowę pokrzywdzonego w sytuacji gdy M. D. nie tylko nie ponawiał żadnych działań agresywnych, ale w zasadzie nie podejmował skutecznej obrony przez ciosami”

Konstatując powyższe sąd wyklucza możliwość usprawiedliwionego skierowanego przeciwnie ataku oskarżonego – w obronie własnej. Tymczasem w ocenie sądu odwoławczego, skoro niespornym jest , że oskarżony – w żaden sposób nie prowokując pokrzywdzonego, siedząc na murku, nie wchodząc nawet w konflikt werbalny, nie będąc na atak przygotowany, w bezpośredniej reakcji na zadany mu cios – wstał i uderzenie oddał – to był do takiego działania uprawniony. Pokrzywdzony bowiem, po zadaniu ciosu nie ponawiał działań agresywnych nie tyle z własnej woli – ile wobec intensywnej reakcji oskarżonego do której był w tym momencie uprawiony. Zaatakowany oskarżony mógł bowiem reagować tak, aby sprawca napaści – która była niewątpliwa i wynika choćby z opisu czynu przypisanego przez sąd okręgowy – zaniechał jej dobrowolnie lub tez ulegając sile kontrataku oskarżonego. Stwierdzenie sądu o „działaniu przez oskarżonego w odwecie” , po „zakończonym już ataku pokrzywdzonego” jest dowolne i nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym.

W tej części zajścia, ustalenie iż oskarżony odpierał bezpośredni, bezprawny atak skierowany przeciwko dobru chronionemu prawem jakim była w tym wypadku /co najmniej/ jego nietykalność cielesna, jawi się zdaniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach jako w pełni zasadne. Świadczą również o tym zeznania świadków powołanych na potwierdzenie tego stanowiska przez skarżącego. Powyższe powoduje, że w tej części zarzut apelacji obrońcy ocenić należy jako uzasadniony.

Podzielić również należy pogląd- sformułowany jako alternatywny zarzut apelacji, że zachowanie oskarżonego wykroczyło zdecydowanie poza granice dozwolonej prawem obrony – co jednak wyklucza trafność pierwotnej tezy apelacji aby w trakcie całego zajścia status kontratypu z art. 25 par 1 k.k. był zachowany.

Oskarżony bowiem nie poprzestał na odparciu ataku, którym było jednokrotne uderzenie, czy raczej próba uderzenia /wszak oskarżony żadnych istotnych obrażeń wskutek zajścia nie odniósł/. Dozwolona prawem obrona przerodziła się w agresję o skrajnie nieadekwatnej intensywności, która spowodowała niezwykle ciężkie obrażenia cielesne pokrzywdzonego. Sprawca zadawał kolejno serie uderzeń w kompletnie bezwładnego i nie reagującego na nie obronnie pokrzywdzonego, w newralgiczne dla zdrowia i życia części ciała. Zaprzestał zadawania ciosów dopiero wówczas, gdy pokrzywdzony, słaniający się uprzednio na nogach – upadł.

Powyższe okoliczności powodują, ze Sąd Apelacyjny w Katowicach dokonując analizy prawnomaterialnej zachowania podjętego przez oskarżonego, uznał ostatecznie, że działał on in tempore criminis w sposób zawiniony, przekraczając granice obrony koniecznej w formie ekscesu intensywnego.

Nie sposób podzielić zarzutów apelacji odnoszącej się do domniemanych niedostatków postępowania dowodowego, a w szczególności nieprzeprowadzenia dowodów wnioskowanych przez obronę, a dotyczących czynności medycznych podejmowanych wobec pokrzywdzonego, w kontekście potencjalnego związku przyczynowego pomiędzy jego finalnymi obrażeniami a zachowaniem sprawcy. Brak formalnego rozstrzygnięcia w postaci oddalenia wniosku dowodowego stanowi oczywiście o uchybieniu, w realiach jednak niniejszej sprawy brak było podstaw, aby w szerszym niż dotąd zakresie kwestie powyższe badać bardziej szczegółowo, niż to uczyniono w trakcie postępowania przygotowawczego i przewodu sądowego. Kwota zasądzonego odszkodowania – zadośćuczynienia, uwzględnia natomiast wszystkie konieczne w tym zakresie elementy, w tym również fakt przyczynienia się pokrzywdzonego do zaistnienia zdarzenia, które skutkowało doznanymi obrażeniami ciała. Nie wyczerpuje zresztą zapadłe w tym względzie rozstrzygnięcie dalszych roszczeń majątkowych o charakterze cywilnoprawnym skierowanych przeciwko sprawcy, takich jak np. renta.

Zarzut dotyczący odstąpienia od przeprowadzenia dowodu z zeznań, które oskarżony złożył w pierwszej fazie procesu jako świadek – wobec cofnięcia go w toku postępowania odwoławczego, nie będzie przez sąd II instancji w tym miejscu, jako oczywiście bezzasadny analizowany.

Wniosek

o uniewinnienie lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wobec uznania, że postawione zarzuty trafne są jedynie częściowo i skuteczne być mogą jedynie w zakresie oceny działania oskarżonego jako podjętego z przekroczeniem granic obrony koniecznej o czym wyżej /pkt 3.1 uzasadnienia/, nie może być mowy o uniewinnieniu oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu lub tez o uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania

3.2.

Zarzut obrońcy obrazy prawa materialnego poprzez niezastosowanie art 25 par 3 k.k. 25 par 2 k.k. poprzez zaniechanie od odstąpienia od wymierzenia kary oskarżonemu, lub nadzwyczajnego jej złagodzenia z uwagi na przekroczenie granic obrony koniecznej, oraz art 362 k.c. , 46 par 1 k.k. poprzez zaniechanie obniżenia zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego w sytuacji znacznego przyczynienia się pokrzywdzonego do powstania szkody niematerialne.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut obrazy art. 25 par 3 k.k. jest w oczywistym stopniu bezzasadny. Stan faktyczny sprawy oparty o analizę wszystkich zgromadzanych dowodów nie daje żadnych podstaw aby uznać, że oskarżony przekroczył granice obrony koniecznej pod wpływem strachu, lub wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami. Dysproporcja sił pomiędzy oskarżonym

a pokrzywdzonym, przebieg zdarzenia – nie wskazujący, aby okoliczności pierwotnego zamachu pokrzywdzonego uzasadniały tak silne wzburzenie o jakim mowa w treści art. 25 par 3 k.k. wykluczają możliwość odstąpienia od wymierzenia kary.

Trafnym natomiast jest zarzut dotyczący zastosowania wobec oskarżonego dobrodziejstwa nadzwyczajnego złagodzenia kary z pominięciem okoliczności związanych z przekroczeniem granic obrony koniecznej. W tym zakresie, w ocenie sądu odwoławczego poza już wskazanymi przez sąd okręgowy faktami dotyczącymi osoby sprawcy – rozstrzygnięcie oparte o treść art. 60 par 1 k.k. znajduje oparcie również w treści art. 25 par 2 k.k.

Kwestie związane z wysokością odszkodowania zostały już wyżej przez sąd odwoławczy omówione / vide pkt 3.1 uzasadnienia/

Wniosek

jak w punkcie 3.1

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Argumentacja tożsama jak w punkcie 3.1 niniejszego uzasadnienia

3.3.

Apelacja prokuratora. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych polegający na błędnym uznaniu przez sąd, że zebrany w sprawie materiał dowodowy uzasadnia zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary i wymierzenie wobec oskarżonego kary z warunkowym zawieszeniem wykonania podczas gdy całościowa ocena dowodów nie uzasadnia takiego stanowiska

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut jest zasadny częściowo. Okoliczności sprawy i przyjęcie, ze oskarżony działał w warunkach przekroczenia granic obrony koniecznie w pełni uzasadniał wymierzenie kary z zastosowaniem nadzwyczajnego jej złagodzenia zgodnie z normą art. 60 par 1 k.k. Wymierzenie oskarżonemu za popełniony czyn kary 3 lat pozbawienia wolności stanowiłoby rozstrzygnięcie rażąco niewspółmiernie surowe i pozostawałoby w opozycji do kryteriów wymiaru kary sprawiedliwej określony w art. 53 i następnych kodeksu karnego. Podzielić natomiast należy stanowisko, że stopień społecznej szkodliwości czynu, którego oskarżony się dopuścił wymaga wydania wyroku skazującego na karę bezwzględną, czyli podlegająca wykonaniu w warunkach izolacji penitencjarnej,. Swoje stanowisko w tym zakresie sąd odwoławczy przedstawi stanowisko w tej części uzasadnienia, która dotyczy kary przez ten sąd ostatecznie wymierzonej w punkcie 5,2.1 niniejszego uzasadnienia.

Wniosek

o zmianę wyroku i wymierzenie oskarżonemu kary 3 lat pozbawienia wolności.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zastosowanie przez sąd odwoławczy nadzwyczajnego złagodzenia kary wymagała orzeczenia jej poniżej dolnej granicy stanowionej poprzez przepis art. 156 par 1 pkt 2 k.k. z kolei uwzględnienie argumentów oskarżyciela odnoszących się do jej surowości – w aspekcie możliwego warunkowego zawieszenia jej wykonania, spowodowało zmianę w tej części wyroku sądu I instancji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zmiana wyroku w zakresie winy i kary - punkt 1

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokując wskutek wniesionych w sprawie apelacji uznał oskarżonego P. S. za winnego popełniania przestępstwa z art. 156 par 1 pkt 2 k.k. w związku z art. 25 par 2 k.k. i za to na mocy art. 156 par 1 pkt 2 k.k. /vide postanowienie o sprostowaniu wyroku z 6 maja 20121 roku, w aktach sprawy/, przy zastosowaniu art. 25 par 2 i 60 par 1 i par 6 pkt 2 k.k. skazał oskarżonego na karę 2 lat pozbawienia wolności, uchylając orzeczenia zawarte w punktach 2,3,4,5,wyroku i w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymując w mocy.

Zwięźle o powodach zmiany

Zmiana wyroku sądu I instancji nastąpiła w rezultacie uwzględnienia w części apelacji prokuratora i obrońcy. Uwzględniając apelację obrońcy uznał sąd odwoławczy że oskarżony działał w warunkach obrony koniecznej z przekroczeniem jej granic i zastosował wymierzając karę dobrodziejstwo nadzwyczajnego jej złagodzenia.

Z kolei podzielając stanowisko prokuratora Sad Apelacyjny w Katowicach podzielił pogląd, że orzeczona przez sąd okręgowy kara pozbawiania wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jawi się jako rażąco niewspółmiernie łagodna.

W ocenie sądu odwoławczego w niniejszej sprawie zachodzą warunki aby kara wymierzona oskarżonemu została nadzwyczajnie złagodzona. Oskarżony popełniając przestępstwo działał w warunkach przekroczenia granic obrony koniecznej, przyznał się do winy, wyraził skruchę, jest młodociany i nie był dotąd karany. Powyższe okoliczności powodują, że w ocenie sądu odwoławczego, nawet najniższa kara wymierzona oskarżonemu w granicach ustawowego zagrożenia przestępstwa z art. 156 par 1 pokt 2 k.k. byłaby rażąco niewspółmiernie surową.

Z drugiej jednak strony nie znalazł Sad Apelacyjny powodów, dla których orzeczoną karę należałoby warunkowo zawiesić. W tym kontekście przywołać należy szereg okoliczności obciążających, wskazujących na niezwykle wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu, którego dopuścił się oskarżony. Był nimi w szczególności, nadzwyczajna brutalność działania sprawcy, który kontynuował uderzenia w sytuacji kompletnej bierności i bezbronności pokrzywdzonego. Zadając ponad 20 silnych uderzeń w newralgiczne dla zdrowia i życia części ciała pokrzywdzonego – głowę, w sposób skrajnie agresywny, wywołał skutek tragiczny w postaci trwałego kalectwa pokrzywdzonego. Determinacja zachowania sprawcy, najlepiej postrzegalna podczas analizy dowodu rzeczowego w postaci zapisu monitoringu była wręcz szokująca i wymyka się normalnym kryteriom oceny naturalnych ludzkich relacji. Zdaniem sądu odwoławczego, w zaistniałej sytuacji, karą jedynie sprawiedliwą, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności łagodzących i obciążających może być jedynie kara izolacyjna, podlegająca wykonaniu, i taką też Sąd Apelacyjny w Katowicach, w rozmiarze 2 lat pozbawienia wolności orzekł. Wymiar kary nie jest na tyle znaczący, iżby w przewidywalnej przyszłości wyłączył oskarżonego z możliwości postępowania zgodnie z prawem i przyjętymi społecznie normami, jednocześnie jednak niezbędnym jest, aby oskarżonemu w deklarowanej w trakcie procesu skrusze i refleksji, towarzyszyła izolacja o charakterze penitencjarnym.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

w pozostałej części wyrok jako trafny został utrzymany w mocy

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt 3,4

zasądzono na rzecz oskarżyciela posiłkowego zwrot kosztów zastępstwa procesowego. Oskarżony został zwolniony od ponoszenia wydatków postępowania odwoławczego, którymi obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

SSA Michał Marzec SSA Waldemar Szmidt SSO del. Rafał Doros

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

obrońca, prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

wina i kara

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☒

co do winy

☒

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana