Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący-Sędzia Sądu Okręgowego Andrzej Dyrda

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2022 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa E. S. i W. S.

przeciwko K. S.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 6 lutego 2020 r., sygn. akt I C 1322/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1)  oddala powództwo;

2)  zasądza solidarnie od powodów na rzecz pozwanego 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza solidarnie od powodów na rzecz pozwanego 2.853 (dwa tysiące osiemset pięćdziesiąt trzy) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

SSO Andrzej Dyrda

Sygn. akt III Ca 1003/20

UZASADNIENIE

Powodowie E. S. i W. S. wnieśli o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach wydanego 25 kwietnia 2019r. w sprawie o sygnaturze akt V Pa 457/18, opatrzonego klauzulą wykonalności z 29 kwietnia 2019r. zasądzającego od powodów solidarnie na rzecz pozwanego K. S. kwoty w wysokości 21.245,98 zł wraz z odsetkami oraz kosztami procesu w wysokości 1.380 zł. Nadto wnieśli o zasądzenie od pozwanego kosztów sądowych.

Uzasadniając powództwo wskazali, że Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gliwicach R. Ł. wszczął przeciwko powodom egzekucję na podstawie tytułu wykonawczego – wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z 25 kwietnia 2019r. wydanym w sprawie o sygn. IX Pa 457/18, a który to tytuł wykonawczy został wydany wskutek wznowienia postępowania na podstawie skargi o wznowienie postępowania zainicjowanego przez powodów. W związku z tym postępowaniem Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z 5 września 2017r. uchylił zaskarżony wyrok z 13 października 2015r. oraz poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego w Chorzowie z 31 marca 2015r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Chorzowie. W wyniku ponownego rozpoznania sprawy, Sąd Rejonowy w Chorzowie wydał wyrok z 29 czerwca 2018r., który następnie został zmieniony wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z 25 kwietnia 2019r. Powodowie wskazali, ze Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z 25 kwietnia 2019r. stanowiącym tytuł wykonawczy zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 21.045,98 zł – tj. należność tożsamą co do kwoty i przedmiotu świadczenia z kwotą zasądzoną uprzednio wyrokiem Sądu Rejonowego w Chorzowie z 31 marca 2015r., który został uchylony mocą wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z 5 września 2017r. Powodowie zaznaczyli, ze wyrok Sądu Rejonowego w Chorzowie z 31 marca 2015r. oraz utrzymujący go w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z 13 października 2015r. był podstawa do prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sadzie Rejonowym w Zabrzu M. G. postępowania egzekucyjnego pod sygn. KM 8677/15. W wyniku przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego, całość kwoty tj. 21.045,98 zł wraz z kosztami egzekucyjnymi została wyegzekwowana. Powodowie wskazali, ze wskutek przeprowadzonej egzekucji na rzecz pozwanego wyegzekwowano od powodów łączna sumę 26.962,85 zł, na co składała się należność w kwocie 21.045,98 zł oraz odsetki w wysokości 5.316,87 zł, co wynika bezpośrednio z prawomocnego postanowienia Komornika S. przy Sądzie Rejonowym w Zabrzu M. G. z 28 grudnia 2015r. sygn. akt KM 8677/15. Wyegzekwowanie należności na rzecz pozwanego nastąpiło zgodnie z zajęciem wierzytelności z postępowania egzekucyjnego o sygn. akt KM 9834/15 prowadzonego przez Komornika S. przy Sądzie rejonowym w Zabrzu M. G. z wniosku pozwanych przeciwko powodowi na podstawie tytułu egzekucyjnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z 17 czerwca 2011r. sygn. akt I Nc 452/11. Mając na uwadze powyższe, powodowie zaprzeczyli istnieniu obowiązku stwierdzonym w tytule wykonawczym tj. obowiązku zapłaty, gdyż tytuł egzekucyjny dotyczy roszczenia wyegzekwowanego czyli spełnionego. Powodowie wskazali, ze należność stwierdzona w tytule wykonawczym nie konstytuowała nowej należności, a jedynie potwierdzała prawo pozwanego do ryczałtu za nocleg zasądzonego uchylonym wyrokiem Sadu Rejonowego w Chorzowie z 31 marca 2015r.. Powodowie podnieśli, ze pozwany w trakcie ponownego postępowania nie kwestionował faktu wyegzekwowania i spełnienia świadczenia. Pełnomocnik pozwanego w uzasadnieniu apelacji z 4 września 2018r. wskazał, ze w zakresie ryczałtu za nocleg nastąpiło zaspokojenie pozwanego w przymusowy sposób, a w odpowiedzi na apelację powodów pełnomocnik pozwanego w piśmie z dnia 15 października 2018r. przyznał, ze ryczałt za nocleg zostały pozwanemu w drodze przymusu zapłacone.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa opozycyjnego z powołaniem na art. 840 k.p.c. Pozwany zaznaczył, ze niemożność skorzystania z powództwa opozycyjnego w niniejszej sprawie nie pozbawia powodów obrony przez ewentualną podwójną zapłatą tej samej wierzytelności, jednakże obrona taka powinna opierać się na innym środku prawnym w postaci pozwu o zwrot nienależnego świadczenia. Pozwany zakwestionował także, że doszło do pełnego zaspokojenia wierzytelności pozwanego objętego tytułem wykonawczym, którego dotyczy powództwo opozycyjne. Pozwany wskazał, że jego zaspokojenie nastąpiło tylko co do kwoty zapłaconej przez powodów przelewem 13 października 2015r. w wysokości 10.685,16 zł, z czego pozwany zarachował kwotę 2.700 zł na poczet kosztów zastępstwa procesowego z wyroku Sadu Rejonowego w Chorzowie z 31 marca 2015r., 900 zł na poczet kosztów zastępstwa procesowego z wyroku Sądu okręgowego w Katowicach z 13 października 2015r. oraz 7.085,16 zł na poczet należności odsetkowych zasądzonych w wyżej wymienionym wyroku Sądu Rejonowego w Chorzowie z 31 marca 2015r. W pozostałym zakresie pozwany skierował wyrok Sądu Rejonowego w Chorzowie z 31 marca 2015r. do egzekucji komorniczej prowadzonej przez Komornika sądowego M. G. pod sygn. akt KM 8677/15. W toku egzekucji powodowie jako dłużnicy wpłacili egzekwowaną sumę komornikowi 15 grudnia 2015r., lecz komornik nie przekazał jej pozwanemu lecz dokonał jej zajęcia na poczet egzekucji jaką prowadził z wniosku powodów przeciwko pozwanemu pod sygn. akt KM 9834/15 i przekazał ją ostatecznie powodom, a nie pozwanemu. Komornik przekazał pozwanemu jedynie 600 zł tytułem kosztów zastępstwa w egzekucji. Pozwany podkreślił, ze powyższe działanie komornika było niezgodne z art. 831 § 1 pkt 1 k.p.c. i dlatego nie doprowadziło do zaspokojenia wierzytelności pozwanego, egzekwowanej w postępowaniu KM 8677/15, następnie objętej tytułem wykonawczym w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z 25 kwietnia 2019r. z klauzulą wykonalności. Pozwany zwrócił uwagę, ze skutki wyżej wymienionych działań komornika, były identyczne jak w razie potrącenia przeciwstawnych wierzytelności między powodami a pozwanym, co również jest niezgodne z art. 505 pkt 1 k.c. w zw. z art. 831 § 1 pkt 1 k.p.c. i należy traktować je jako obejście prawa skutkujące nieważnością dokonanych przez komornika czynności. Pozwany wskazał, że w postanowieniu komornika z 28 grudnia 2015 roku o umorzeniu egzekucji Km 8677/15 komornik wskazał, w jaki sposób doszło do umorzenia egzekucji pisząc „ wierzycielowi wyegzekwowano sumę (…) zgodnie z zajęciem wierzytelności ze sprawy KM 9834/15”. Uwzględniając powyższe, pozwany w zakresie w jakim złożył tytuł wykonawczy o egzekucji miał do tego pełne prawo, gdyż wierzytelność objęta tym tytułem nie została w pełni zaspokojona.

Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 6 lutego 2020r. pozbawił w całości wykonalności tytuł wykonawczy, w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności wyroku z 25 kwietnia 2019r. wydanego przez Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie z powództwa K. S. przeciwko E. S. i W. S. o sygnaturze akt IX Pa 457/18 oraz zasądził do K. S. solidarnie na rzecz E. S. i W. S. kwotę 4.670 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że 31 marca 2015r. Sąd Rejonowy w Chorzowie Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie prowadzonej pod sygn. akt V P 6/15 wydał wyrok w którym zasądził solidarnie od E. S. i W. S. na rzecz K. S. kwotę w wysokości 21.045,98 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kwotę 2.700 zł tytułem kosztów procesu. Od wyżej wymienionego wyroku pozwani wnieśli apelację, którą 13 października 2015r. Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie prowadzonej pod sygn. akt IX Pa 278/15 oddalił oraz zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 900 zł.

Wyrokiem z 5 września 2017r. wydanym w sprawie IX Pa 128/17 Sąd Okręgowy w Katowicach na skutek skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z 13 października 2015r. sygn. akt IX Pa 278/15 wznowił postępowanie oraz uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z 13 października 2015r. sygn. akt IX Pa 278/15 oraz poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego w Chorzowie z 31 marca 2015r. sygn. akt V P 6/15 i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Chorzowie.

Wyrokiem z 29 czerwca 2018r. Sąd Rejonowy w Chorzowie w sprawie prowadzonej pod sygn. akt V P 9/18 oddalił powództwo K. S. w zakresie roszczenia o ryczałt za nocleg, oddalił żądanie pozwanych E. S. i W. S. o zwrot spełnionego świadczenia na rzecz powoda w wysokości 37.635,10 zł oraz zasądził solidarnie od E. S. i W. S. na rzecz powoda K. S. kwotę 2700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Od powyższego wyroku zarówno powód, jak i pozwani wnieśli apelację, na skutek której Sąd Okręgowy w Katowicach 25 kwietnia 2019r. w sprawie IX Pa 457/18 zmienił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym w ten sposób, ze zasądził solidarnie od E. S. i W. S. na rzecz K. S. kwotę 21.045,98 zł tytułem ryczałtu za nocleg z ustawowymi odsetkami oraz oddalił apelację pozwanych. Jednocześnie Sąd Okręgowy w Katowicach w wyroku tym zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 1.380 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

17 czerwca 2011r. Sąd Rejonowy w Chorzowie w sprawie prowadzonej pod sygn. akt I Nc 452/11 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, w którym nakazał pozwanemu K. S., aby zapłacił powódce W.- (...) i Spółka – Grupa (...) Spółka Jawna w C. kwotę w wysokości 16.085 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz kwotę 2.619 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

6 listopada 2015r. K. S. wniósł do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zabrzu M. G. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko E. S. i W. S., przedkładając jednocześnie tytuł wykonawczy w postaci wyroku z 31 marca 2015r. wydanego przez Sąd Rejonowy w Chorzowie w sprawie o sygn. akt V P 6/15 oraz wyroku z 13 października 2015r. wydanego przez Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie o sygn. akt IX Pa 278/15. 28 grudnia 2015r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Zabrzu M. G. wydał postanowienie w którym stwierdził, że postępowanie egzekucyjne zostało ukończone z uwagi na wyegzekwowanie całości świadczenia wskazanego przez wierzyciela. W postanowieniu tym komornik sądowy wskazał, że wierzycielowi wyegzekwowano sumę 26.962,85 zł, w tym 21.045,98 zł tytułem należności głównej, 5.316,87 zł tytułem odsetek oraz 600 zł tytułem kosztów zastępstwa w postępowaniu egzekucyjnym, zgodnie z zajęciem wierzytelności ze sprawy KM 9834/15.

11 grudnia 2015r. W.- (...) i Spółka – Grupa (...) Spółka Jawna w C. wniosła do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zabrzu M. G. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko K. S., celem wyegzekwowania na rzecz wierzyciela kwoty w tytule wykonawczym – orzeczeniu Sądu Rejonowego w Chorzowie z 17 czerwca 2011r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Nc 452/11. Jednocześnie wierzyciel wniósł o wzajemne potrącenie z wierzytelności przysługującej dłużnikowi wobec wierzyciela, wyegzekwowanej w postępowaniu egzekucyjnym sygn. akt KM 8677/15. Pismem z 15 grudnia 2015r. komornik zawiadomił, że w celu zaspokojenia wierzytelności dokonuje zajęcia przypadającej dłużnikowi wierzytelności z tytułu wszelkich kwot należnych dłużnikowi w sprawie KM 8677/15. Postanowieniem z 25 listopada 2016r. Komornik umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie z uwagi na bezskuteczność postępowania. Jednocześnie w postanowieniu tym komornik sądowy wskazał, ze wierzycielowi przekazano na poczet zadłużenia łączna kwotę 23.996,41 zł w tym kwotę 12.679,09 zł należności głównej, 9.036,25 zł tytułem odsetek oraz kwotę 2.263,07 zł tytułem kosztów sądowych.

29 lipca 2019r. K. S. wniósł do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gliwicach wniosek o wszczęcie egzekucji względem E. S. i W. S., przedkładając jednocześnie tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Chorzowie z 29 czerwca 2018r. sygn. akt V P 9/18 oraz Sądu Okręgowego w Katowicach z 25 kwietnia 2019r. sygn. akt IX Pa 457/18. K. S. wniósł o wyegzekwowanie następujących kwot tj. 21 045,98 zł tytułem należności głównej oraz odsetek ustawowych od wyżej wymienionej należności głównej liczonych zgodnie z pkt 1 wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach pomniejszonych o dokonaną przez dłużników 13 października 2015r. wpłatę w wysokości 7 085,16 zł.

Powodowie pismem z 2 sierpnia 2019r. wezwali pozwanego do złożenia wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego oraz wezwali Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gliwicach R. Ł. o wstrzymanie czynności egzekucyjnych. Wezwania te okazały się bezskuteczne.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd I instancji, przytaczając treść art. 840 § 1 k.p.c. wskazał, że powództwo z art. 840 k.p.c. może być wytoczone niezależnie od tego, czy przeciwko dłużnikowi została już wszczęta egzekucja, byleby istniało jeszcze zobowiązanie objęte tytułem wykonawczym. Dłużnik może żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, tak długo, jak długo zachodzi możliwość jego wykonania, w związku z czym, Sąd uznał, że wytoczenie powództwa opozycyjnego jest niedopuszczalne w sytuacji, gdy wygasła wykonalność tytułu wykonawczego na skutek wyegzekwowania świadczenia.

Następnie Sąd wyjaśnił, że wykonalność tytułu egzekucyjnego nie gaśnie i istnieje potencjalna możliwość jego wykonania (wszczęcia postępowania egzekucyjnego) w sytuacji, gdy wierzyciel zostaje zaspokojony poza postępowaniem egzekucyjnym, w drodze dobrowolnego spełnienia świadczenia przez dłużnika. Wówczas dopuszczalne jest wystąpienia z powództwem z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., przy czym odmiennie przedstawia się sytuacja, gdy wierzyciel uzyskuje należne mu świadczenie w wyniku przeprowadzonego postępowania egzekucyjnego. W takich wypadkach gaśnie wykonalność wykonywanego tytułu wykonawczego i na jego podstawie nie jest możliwe wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Sąd wskazał, że dłużnik w postępowaniu o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności może tym samym bronić się zarzutem, że doszło do dobrowolnego zaspokojenia wierzyciela poza postępowaniem egzekucyjnym, co powoduje, że tytuł wykonawczy odpowiednio do zakresu zaspokojenia nie może stanowić podstawy egzekucji i zasadnym jest pozbawienie go w tym zakresie wykonalności.

Mając na względzie powyższe wywody, Sąd wskazał, że powodowie wykazali, że doszło do spełnienia świadczenia w zakresie wierzytelności wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z 25 kwietnia 2019 roku w sprawie IX Pa 457/18, w którym Sąd ten zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Chorzowie z 29 czerwca 2018r. sygn. akt V P 9/18 w punkcie pierwszym w ten sposób, ze zasądził solidarnie od E. S. i W. S. na rzecz K. S. kwotę 21 045,98 zł tytułem ryczałtu za nocleg z ustawowymi odsetkami oraz oddalił apelację pozwanych. Jednocześnie Sąd Okręgowy w Katowicach w wyroku tym zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 1.380 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Sąd podkreślił przy tym, że ww. wyroki zostały wydane na skutek wznowienia postępowania, w którym to Sąd Okręgowy w Katowicach to uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z 13 października 2015r. sygn. akt IX Pa 278/15 oraz poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego w Chorzowie z 31 marca 2015r. sygn. akt V P 6/15 i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Chorzowie.

Następnie Sąd wskazał, że art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. nie wyłącza wypadku wygaśnięcia zobowiązania wskutek potrącenia, tak więc i taka przyczyna wygaśnięcia może być podstawą roszczenie przeciwegzekucyjnego. Wskutek potrącenia, zgodnie z art. 498 k.c. następuje bowiem wzajemne umorzenie wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej.

Z tych względów Sąd uznał, że należność wynikająca z wyroku Sądu Rejonowego w Chorzowie z 29 czerwca 2018r. sygn. akt V P 9/18 oraz Sądu Okręgowego w Katowicach z 25 kwietnia 2019r. sygn. akt IX Pa 457/18 została spełniona na rzecz pozwanego i w tym zakresie należało orzec o pozbawieniu wykonalności tytułu wykonawczego – w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności wyroku z 25 kwietnia 2019r. wydanego przez Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie z powództwa K. S. przeciwko E. S. i W. S. o sygnaturze akt IX Pa 457/18. Sąd uznał, że powodowie zapłacili na rzecz pozwanego całą należności, bez względu na charakter i sposób tej zapłaty. Sąd podkreślił przy tym, że to, że część z zapłaconej wierzytelności została zarachowana w ramach innego postępowania egzekucyjnego na poczet zadłużenia pozwanego z innego tytułu, nie może obciążać powodów, a czynność ta, w postaci zajęcia wierzytelności przysługującej pozwanemu od powodów, podjęta przez komornika sądowego, nie została zaskarżona, a Sąd obecnie nie ma prawnej możliwości badania jej prawidłowości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisów art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od tego orzeczenia wniósł pozwany zaskarżając wyrok w całości.

Zarzucił:

1.  błędne zastosowanie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. przez pomięcie okoliczności, że egzekucyjne zaspokojenie pozwanego, na które powołują się powodowie miało miejsce w 2015r. t.j. przed powstaniem tytułu wykonawczego z 2019r., będącego przedmiotem niniejszego procesu o pozbawienie go wykonalności

2.  błędne zastosowanie art. 498 k.c. i n. przez przyjęcie, że pozwany został zaspokojony w drodze potrącenia jego należności z należnością powodów, gdy tymczasem do potrącenia w ogóle nie doszło (w sprawie miały miejsce dwie egzekucje - jedna z wniosku powodów a druga z wniosku pozwanego)

3.  niezastosowanie art. 831 § 1 pk1 k.p.c. przez przyjęcie, że komornik działając na wniosek powodów mógł zająć wierzytelność pozwanego egzekwowaną w postępowaniu pod sygn. KM 8677/15 i przekazać powodom wyegzekwowane w ten sposób pieniądze do postępowania egzekucyjnego pod sygn. KM KM 9834/15, co skutkowało błędnym ustaleniem Sądu, że należność pozwanego od powodów została zaspokojona.

4.  błędne zastosowanie art. 365 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że Sąd nie może dokonywać oceny prawidłowości niezaskarżonych przez stron czynności komornika w tym wydawanych przez niego postanowień.

W oparciu o wskazane powyżej zarzuty o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował roszczenia powodów przyjmując za podstawę prawną swego rozstrzygnięcia przywołane przepisy prawne, a następnie ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Poczynione ustalenia dotyczące okoliczności faktycznych mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materialne dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logiczny i wzajemnie spójny, natomiast informacje zawarte w poszczególnych źródłach dowodowych nawzajem się uzupełniają i potwierdzają, przez co są w pełni wiarygodne.

Ustalenia te Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne.

Niemniej jednak wyprowadzone z niego wnioski okazały się nieprawidłowe.

Powództwo przeciwegzekucyjne (opozycyjne) z art. 840 k.p.c., stanowiąc sposób obrony merytorycznej dłużnika przed prowadzoną egzekucją, pozwala na pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, jeżeli prowadzenie egzekucji na podstawie tego tytułu narusza prawa podmiotowe dłużnika wynikające z prawa materialnego.

Nie ulega wątpliwości, iż okoliczności wskazane przez powodów uzasadniają zakwalifikowanie ich powództwa na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, dłużnik może wytoczyć powództwo w celu pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

Zgodnie z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. - w jego brzmieniu z daty wytoczenia powództwa - dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne. Do zdarzeń, wskutek których zobowiązanie wygasło zalicza się: wykonanie zobowiązania (art. 450 k.c.), potrącenie (art. 498 k.c., co z kolei przewiduje aktualne brzmienie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.), odnowienie (art. 506 k.c.) oraz zwolnienie z długu przez wierzyciela (art. 508 k.c.).

W tym miejscu wskazać należy, że podstawą powództwa opozycyjnego nie może być zarzut dłużnika spełnienia świadczenia (szerzej wygaśnięcia zobowiązania), jeżeli nie podnosił tego zarzutu w postępowaniu rozpoznawczym mimo, że było to możliwe. Oparcie powództwa przeciwegzekucyjnego na zarzucie spełnienia świadczenia (szerzej wygaśnięcia zobowiązania), który nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie – w stanie prawnym ukształtowanym nowelizacją z dnia 2 lipca 2004r. - jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy zarzut ten – ze względu na ustanowiony ustawą zakaz – nie mógł być rozpoznany w sprawie, w której wydano tytuł wykonawczy, z uwagi na ograniczenia kognicji sądu. Oceny tej nie zmienia argument dotyczący dopuszczalności oparcia powództwa opozycyjnego - w stanie prawnym znajdującym zastosowanie w sprawie - na zarzucie potrącenia, gdy stan potrącalności istniał już przed zamknięciem rozprawy. (porównaj: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2020r., V CSK 561/18, Legalis nr 2481132; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 31 marca 2015r., I ACa 919/14). W przytoczonym powyżej orzeczeniu Sadu Najwyższego wskazano również, że „prekluzyjny skutek prawomocności i powagi rzeczy osądzonej obejmuje okoliczności i zarzuty, które istniały i dały się sformułować w chwili zamknięcia rozprawy, lecz strona skutecznie ich nie przytoczyła. Nie ma przy tym znaczenia, czy ponosiła winę w zaniechaniu skutecznego podniesienia właściwych zarzutów i okoliczności, prekluzja ta ma bowiem charakter obiektywny i prowadzi do bezpowrotnej utraty możliwości ich zgłoszenia […] zasada ta znajduje pełne zastosowanie do powództwa opozycyjnego, którego podstawą nie mogą być zarzuty skierowane przeciwko orzeczeniu, zmierzające do podważenia jego treści. W konsekwencji przedmiotem rozpoznania w sprawie zainicjowanej powództwem opozycyjnym nie mogą być zdarzenia istniejące przed powstaniem tytułu korzystającego z powagi rzeczy osądzonej, prowadziłoby to bowiem do zanegowania tej powagi i zakwestionowania prawomocnych orzeczeń (por. m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 października 1968 r., III CZP 86/68, OSNCP 1969, nr 4, poz. 63 oraz orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 1937 r., C III 357/35, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1938, nr 3, str. 680, z dnia 2 kwietnia 1962 r., 2 CR 549/61, (...) 1964, nr 3, str. 305, z dnia 5 czerwca 1997 r., I CKN 83/97, z dnia 4 lutego 1998 r., II CKN 591/97, z dnia 16 września 1999 r., II CKN 475/98, z dnia 19 stycznia 1999 r., II CKN 188/98, i z dnia 28 października 2004 r., V CK 140/04).

W ustalonym stanie faktycznym, Sąd I instancji uznał, że doszło do skutecznego potrącenia wierzytelności objętej przedmiotowym tytułem wykonawczym. Pozwany wyegzekwował wierzytelność objętą prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Chorzowie z dnia 31 marca 2015r. w sprawie o sygn. akt V P 6/15 którym zasądzono kwotę 21.045,98 zł oraz orzeczono to kosztach procesu, a wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach w sprawie o sygn. akt IX Pa 278/15 orzeczono również o kosztach postępowania odwoławczego. Orzeczenie to było przedmiotem skargi o wznowienie postępowania a jej wynikiem było wydanie wyroku przez Sąd Okręgowy w Katowicach w dniu 25 kwietnia 2019r. w sprawie IX Pa 457/18 którym zasądzono kwotę 21.045,98 zł oraz orzekł o kosztach procesu. Co jednak istotne powodom również przysługiwała wierzytelność. 11 grudnia 2015r. W.- (...) i Spółka – Grupa (...) Spółka Jawna w C. wnieśli do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zabrzu M. G. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko K. S. wierzytelności wynikającej z nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanego przez Sąd Rejonowy w Chorzowie z 17 czerwca 2011r. w sprawie o sygn. akt I Nc 452/11, wnosząc równocześnie o wzajemne potrącenie z wierzytelności przysługującej dłużnikowi wobec wierzyciela, wyegzekwowanej w postępowaniu egzekucyjnym sygn. akt KM 8677/15, tj. wyegzekwowanego na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Chorzowie w sprawie o sygn. akt V P 6/15 oraz wyroku z 13 października 2015r. wydanego przez Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie o sygn. akt IX Pa 278/15. Postępowanie to zadekretowano pod sygn. akt Km 9834/15. Postanowieniem z 25 listopada 2016r. Komornik umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie z uwagi na bezskuteczność postępowania. Jednocześnie w postanowieniu tym komornik sądowy wskazał, ze wierzycielowi przekazano na poczet zadłużenia łączna kwotę 23.996,41 zł w tym kwotę 12.679,09 zł należności głównej, 9.036,25 zł tytułem odsetek oraz kwotę 2.263,07 zł tytułem kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy kierując się jednak opisaną powyżej prekluzyjnością skutku prawomocności i powagi rzeczy osądzonej dokonał dodatkowych ustaleń faktycznych dotyczący postępowania dotyczącego przedmiotowego tytułu wykonawczego. Z akt spraw wynika bowiem, że V P 6/15 (V P 9/18) powodowie skardze o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 13 października 2015r. zgłosili, zgodnie z art. 415 k.p.c., o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia, tj. nienależnego świadczenia wynikającego z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Chorzowie z dnia 31 marca 2015r. w sprawie o sygn. akt V P 6/15 oraz wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 13 października 2015r. w sprawie o sygn. akt IX Pa 278/15 w łącznej kwocie 37.653,10 zł. Zarzut (żądanie) to było zatem przedmiotem oceny we wskazanym postępowaniu, a zatem, uwzględniając zakres prekluzyjnego skutku prawomocności, który został opisany powyżej, zarzut ten nie mógł być przedmiotem rozpoznania w sprawie zainicjowanej powództwem opozycyjnym, gdyż, jego uwzględnienie prowadziłoby do zanegowania tej powagi i zakwestionowania prawomocnych orzeczeń. Z tych względów należało uznać zasadność podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 365 § 1 k.p.c.

Mając zatem na względzie zarówno ustalony stan faktyczny, jak również tezę przedstawioną powyżej w cytowanym orzecznictwie, nie było podstaw do uwzględniania powództwa opozycyjnego opartego na zarzucie potrącenia.

Z tych względów konieczna stała się zmiana skarżonego orzeczenia stwierdzając, że powództwo podlegało oddaleniu albowiem, w świetle dotyczących zarzut potracenia, powodowie nie wykazali aby doszło do wygaśnięcia wierzytelności objętej przedmiotowym tytułem wykonawczym.

Mając na uwadze wskazane okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w sposób wskazany w punkcie I wyroku.

Konsekwencją wydania orzeczenia reformatoryjnego stała się konieczność zmiany rozstrzygnięcia o kosztach procesu w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. Na koszty te składały się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 1.800 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. Na koszty te składały się: opłata sądowa od apelacji w kwocie 1.053 zł, wynagrodzenie radcowskie w kwocie 1.800 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Andrzej Dyrda