Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 kwietnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach IX Wydział Karny-Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Zbigniew Karamara

Protokolant: sekr. sądowy Anna Misztal

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Kielcach Andrzeja Kędziory

po rozpoznaniu w dniu 2 kwietnia 2014 roku

sprawy K. G.

oskarżonego o przestępstwo z art. 209 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim VII Zamiejscowy Wydział Karny
z siedzibą w Opatowie

z dnia 11 września 2013 roku sygn. akt VII K 317/13

I.  zmienia zaskarżonym wyrok w ten sposób, że:

1.  na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk, art. 70 § 1 pk t 1 kk wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego w pkt I kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesza ustalając okres próby na 3 (trzy) lata;

2.  na podstawie art. 72 § 1 pkt 3 kk zobowiązuje oskarżonego do bieżącego wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie małoletniego M. B. (1);

3.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem opłaty za obie instancje;

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 20 (dwadzieścia) złotych tytułem wydatków za postępowanie odwoławcze.

Sygn. akt IX Ka 255/14

UZASADNIENIE

K. G. został oskarżony o to, że w okresie czasu od 4 stycznia 2002 roku do dnia 28 października 2010 roku w T. woj. (...) uporczywie uchylał się od wykonywania ciążącego na nim z mocy ustawy i stwierdzonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Sandomierzu, III Wydział Rodzinny i Nieletnich sygnatura akt III RC 595/01 obowiązku łożenia na utrzymanie małoletniego M. B. (1) polegającego na płaceniu alimentów w kwocie po dwieście złotych miesięcznie do rąk matki wymienionego – M. B. (2), podwyższonej następnie wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Opatowie III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 22 kwietnia 2010 roku, sygnatura akt III RC 63/10, do pięciuset złotych miesięcznie, przez co naraził go na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. o przestępstwo z art. 209 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim VII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Opatowie wyrokiem z dnia 11 września 2013 roku w sprawie VII K 317/13 oskarżonego K. G.uznał za winnego tego, że w okresie czasu od 13 września 2005 roku do dnia 28 października 2010 roku w miejscowości W., a następnie C.w woj. (...)uporczywie uchylał się od wykonywania ciążącego na nim z mocy ustawy i stwierdzonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Sandomierzu, III Wydział Rodzinny i Nieletnich sygnatura akt III RC 595/01 obowiązku łożenia na utrzymanie małoletniego M. W. (1)polegającego na płaceniu alimentów w kwocie po dwieście złotych miesięcznie do rąk matki wymienionego - M. W. (2), podwyższonej następnie wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Opatowie, III Wydział Rodzinny i Nieletnich z dnia 22 kwietnia 201 roku, sygnatura akt III RC 63/10, do pięciuset złotych miesięcznie, przez co naraził go na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. popełnienia przestępstwa z art. 209 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 209 § 1 k.k. skazał go na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności. Jednocześnie Sąd na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 101 § 1 pkt 5 k.k. umorzył postępowanie w zakresie czynu zarzucanego oskarżonemu w okresie od dnia 4 stycznia 2002 roku do dnia 13 września 2005 roku. Sąd obciążył również oskarżonego kosztami sądowymi w kwocie 300 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego zaskarżając go w zakresie orzeczenia zawartego w pkt I, zarzucając mu :

1.  Obrazę prawa materialnego, a to art. 209 § 1 k.k. poprzez uznanie oskarżonego za winnego popełnienia czynu w dniu 13 września 2005 roku w pkt I wyroku, podczas gdy w pkt II wyroku Sąd umorzył postępowanie w tej dacie;

2.  Obrazę prawa procesowego, a to art. 167 k.p.k. w zw. z art. 366 § i k.p.k., w zw. z art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. mającą wpływ na treść orzeczenia poprzez zaniechanie prawidłowego określenia okresu nie alimentacji oskarżonego, co w konsekwencji skutkowało:

3.  Rażącą niewspółmiernością orzeczonej kary w stosunku do stopnia zawinienia oskarżonego oraz w relacji do celów jakie winna spełnić orzeczona kara w zakresie zarówno prewencji indywidualnej jak i jej społecznego oddziaływania, poprzez orzeczenie wobec oskarżonego kary 5 (pięciu) miesięcy pozbawienia wolności, podczas gdy zachodziły przesłanki do warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności.

Powołując się na powyższe skarżący na podstawie art. 427 § 1 kpk i art. 437 § 1 i 2 kpk wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Ostrowcu Świętokrzyskim, Wydział Zamiejscowy w Opatowie, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie kary w rozmiarze 5 (pięciu) miesięcy z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący lat 2 (dwa).

Niezależnie od podniesionych powyżej granic zaskarżenia i zarzutów skarżący wskazał na występującą w sprawie bezwzględną przyczynę odwoławczą, a to przepis art. 439 i 1 pkt. 9 k.p.k. w zw. z art. 17 pkt. 6 k.p.k. albowiem doszło do przedawnienia karalności czynu zarzucanego w okresie od 14 września 2005 r. do dnia 27 października 2005 r. i wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim, Wydział Zamiejscowy w Opatowie.

Sąd Okręgowy, zważył co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego okazała się o tyle zasadna, o ile doprowadziła do zmiany przedmiotowego wyroku na korzyść oskarżonego jak w części dyspozytywnej orzeczenia sądu odwoławczego.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż decyzja Sądu Rejonowego zawarta w pkt II zaskarżonego wyroku jest błędna. Sąd ten niewłaściwie bowiem uznał, iż w przedmiotowej sprawie w zakresie czynu zarzucanego oskarżonemu w okresie od dnia 4 stycznia 2002 roku do dnia 13 września 2005 roku nastąpiło przedawnienie karalności, co z kolei skutkowało umorzeniem postępowania.

Podkreślić należy, iż przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. jest przestępstwem trwałym, gdyż polega ono na wywołaniu i utrzymywaniu określonego skutku przestępczego. Stan ten utrzymuje sprawca swoim zaniechaniem, choć usunąć go może przez wykonywanie ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Sąd Najwyższy stwierdził, że występek z art. 209 k.k. jest przestępstwem trwałym, którego istota polega na wytworzeniu zachowaniem się sprawcy określonego przez normę bezprawnego stanu i utrzymywanie takiego stanu przez dłuższy czas (postanowienie SN z 18 lipca 1996 r., I KZP 15/96, przegląd uchwał SN, WPP 1997, nr 1, s. 97-98). W polskiej doktrynie istoty przestępstwa trwałego upatruje się w wywołaniu bezprawnego stanu i utrzymywaniu go swoją wolą. Przerwanie sprowadzonego stanu ma zatem pozostawać w gestii sprawcy. Przestępstwo trwałe miałoby polegać na „rozciągłości czasowej pewnego stanu przestępczego wywołanego jednym aktem woli i postępowania sprawcy”.

W ocenie Sądu Okręgowego z uwagi na fakt, iż apelację w przedmiotowej sprawie złożył jedynie obrońca oskarżonego zaskarżając przedmiotowy wyrok na korzyść K. G., pomimo stwierdzonego uchybienia jakiego dopuścił się Sąd Rejonowy Sąd Odwoławczym, związany zakresem zaskarżenia nie mógł tego błędu skorygować, ograniczony zakazem orzekania na niekorzyść oskarżonego.

Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia nie wskazał powodów dla których z zarzutu wyodrębnił dwa okresy niealimentacji i co do jednego z nich umorzył postępowanie z uwagi na przedawnienie karalności, nie uzasadnił również dlaczego przyjął właśnie takie a nie inne okresy popełnienia przestępstwa, ani też tego od jakiej daty, w jego opinii rozpoczął swój bieg termin przedawnienia. Z treści apelacji obrońcy oskarżonego należałoby domniemywać, iż Sąd I instancji przyjął jako miarodajne do określenia początku okresu przedawnienia datę postanowienia o wszczęciu dochodzenia tj. 13 września 2010 roku. Brak jest jednak uzasadnienia motywów Sądu Rejonowego w tym zakresie. Obrońca oskarżonego w złożonej apelacji wskazuje, iż jako że postanowienie o przedstawieniu zarzutów zostało wydane w dniu 28 października 2010 roku, to należałoby przyjąć, iż doszło także do przedawnienia karalności czynu za okres od dnia 14 września 2005 roku do dnia 27 października 2005 roku, na skutek upływu 5 lat od daty popełnienia czynu.

Podkreślić należy, iż z istoty przestępstwa niealimentacji, jak już wyżej wspomniano wynika, iż jest to czyn trwały, a zatem nie należy go dzielić na okresy niealimentacji i orzekać osobno co do każdego z nich, a w konsekwencji umarzać z uwagi na przedawnienie karalności jednego z nich. W niniejszej sprawie kwestia określenia daty, od której rozpoczyna bieg termin przedawnienia nie ma większego znaczenia gdyż bez względu na to czy w sprawie przyjmiemy datę postanowienia o wszczęciu dochodzenia, czy też datę postanowienia o przedstawieniu zarzutów jako tą będącą wyznacznikiem początku biegu terminu przedawnienia karalności przestępstwa, to i tak przy tym typie przestępstwa w konkretnych realiach przedmiotowej sprawy, w świetle podjętego przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcia nie mogła mieć wpływu na rozstrzygnięcie podjęte przez Sąd Odwoławczy. W takiej sytuacji zarzut naruszenia art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 pkt 6 k.p.k., z uwagi na kierunek zaskarżenia jest bezprzedmiotowy. Podobnie bezprzedmiotowe jest odnoszenie się do kolejnego zarzutu skarżącego dot. obrazy prawa materialnego tj. art. 209 § 1 k.k. poprzez uznanie oskarżonego za winnego popełnienia czynu w dniu 13 września 2005 roku w pkt I wyroku, podczas gdy w pkt II wyroku Sąd umorzył postępowanie w tej dacie.

Kwestie zasadności zarzutów podnoszonych przez obrońcę oskarżonego można by rozpatrywać w sytuacji gdyby decyzja Sądu Rejonowego była słuszna, natomiast w sytuacji, jak to ma miejsce w przedmiotowej sprawie, kiedy Sąd błędnie postąpił wyodrębniając w wydanym orzeczeniu okresy przestępstwa niealimentacji i umarzając w części postępowanie, odnoszenie się do zarzutów apelacji jest nieuzasadnione.

W ocenie Sądu Okręgowego zasadny okazał się zarzut rażącej niewspółmierności – surowości orzeczonej kary poprzez orzeczenie wobec oskarżonego kary 5 miesięcy pozbawienia wolności, podczas gdy zachodziły przesłanki do zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary.

W ocenie Sądu Okręgowego wymierzona oskarżonemu przez Sąd I instancji kara pozbawienia wolności nosi cechy nadmiernej surowości wobec jej bezwzględnego charakteru. Po stronie oskarżonego istnieją bowiem okoliczności łagodzące, które pozwolą postawić pozytywną prognozę na przyszłość, dającą podstawę do przypuszczenia, że wymierzenie kary z warunkowym zawieszeniem będzie wystarczające w przedmiotowej sprawie dla osiągnięcia celów kary. Wprawdzie zgodzić się należy ze stanowiskiem Sądu Rejonowego wskazującego trafnie na dotychczasową niepoprawność oskarżonego – wynikającą z faktu, iż przez znaczny okres czasu lekceważąco uchylał się od wypełniania nałożonych na niego obowiązków w postaci łożenia na utrzymanie swojego syna, to niemniej jednak nie można podzielić stanowiska Sądu Rejonowego odnośnie niemożności zastosowania wobec oskarżonego K. G. dobrodziejstwa instytucji warunkowego zawieszenie wykonania orzeczonej przez Sąd I instancji kary pozbawienia wolności. W przedmiotowej sprawie, co już wyżej wspomniano, bezsporne jest to, iż oskarżony uporczywie uchylał się od wykonywania ciążącego na nim z mocy ustawy i stwierdzonego wyrokiem Sądu obowiązku łożenia na utrzymanie małoletniego syna, przez co naraził go na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. To zachowanie K. G. niezaprzeczalnie było naganne i słusznie winno spotkać się z represją karną. Sąd Rejonowy wymierzając oskarżonemu karę nie wziął jednak w ogóle pod uwagę tego, iż oskarżony na przełomie 2011 i 2012 roku dokonał 8 wpłat tytułem alimentów na rzecz syna. Faktem jest, iż wpłaty te wykraczają poza okres czasu przedstawiony oskarżonemu w zarzucie aktu oskarżenia, niemniej jednak wskazują one, iż w obecnym postępowaniu K. G. można doszukać się dobrej woli z jego strony, co dobrze rokuje na przyszłość. Takie zachowanie oskarżonego wskazuje na to, iż zdaje sobie on sprawę z tego, iż jako ojciec ma obowiązek zaspokajania potrzeb materialnych swojego dziecka. Podjął w tej kwestii działania, wpłacając określone kwoty pieniężne tytułem alimentów. W takiej sytuacji umieszczanie go w zakładzie karnym zniwelowałoby szanse na to, aby oskarżony nadal wywiązywał się z nałożonego nań obowiązku.

Ponadto w toku rozprawy apelacyjnej oskarżony złożył dokumenty potwierdzające dokonanie kolejnych wpłat na poczet aliamentów na rzecz M. B. (1), co również niewątpliwe stanowi okoliczność łagodzącą w jego przypadku.

Obecne zachowanie oskarżonego w stosunku do syna pozwoli zbadać, czy wyciągnął on już pozytywne wnioski z dotychczasowego postępowania i będzie odtąd przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni w przyszłości ponownie podobnego przestępstwa. A zatem, zdaniem Sądu Okręgowego, należy dać mu możliwość udowodnienia, iż rzeczywiście zmienił swoje postępowanie i będzie odtąd łożył na utrzymanie syna, co jest możliwe do zweryfikowania jedynie w warunkach przebywania K. G. na wolności, bez potrzeby umieszczania go w zakładzie karnym.

W ocenie Sądu Okręgowego niezasadnie podnosi skarżący, iż Sąd Rejonowy przy określeniu wymiaru kary nie wziął pod uwagę w ogóle okresów odbywania kar pozbawienia wolności przez oskarżonego, co było jego obowiązkiem, a co skutkowało błędnym określeniem czasu niealimentacji, który miał wpływ na wymiar kary. Tymczasem jak wynika z odpisu karty karnej znajdującej się w aktach sprawy okres kiedy oskarżony przybywał w zakładzie karnym, gdzie odbywał karę pozbawienia wolności (do 23 października 2003 roku) dotyczy de facto okresu czasu, co do którego Sąd Rejonowy przyjmując przedawnienie umorzył postępowanie w sprawie. A zatem okoliczność ta nie miała żadnego wpływu na wymiar kary.

Ubocznie wskazać należy, iż w uzasadnieniu Sądu I instancji pojawia się pewna nieścisłość, bowiem Sąd ten wskazał, iż oskarżony uchylał się od obowiązku alimentacyjnego przez okres 8 lat, w sytuacji kiedy w wyroku umorzył postępowanie w części dotyczącej okresu podnoszonego w zarzucie z uwagi na przedawnienie karalności, a zatem okres niealimentacji w konsekwencji był krótszy.

Te w/wym. okoliczności przemawiają za złagodzeniem oskarżonemu K. G. kary pozbawienia wolności poprzez orzeczenie jej z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 3 lata, co też Sąd Okręgowy uczynił biorąc za podstawę prawną art. 69 § 1 i 2 kk. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k.

Jednocześnie Sąd Okręgowy widząc potrzebę kontrolowania zachowania oskarżonego na wolności na podst. art. 72 § 1 pkt 3 k.k. zobowiązał go do bieżącego wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie małoletniego M. B. (1).

W ocenie Sądu Okręgowego warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej oskarżonemu kary 5 miesięcy pozbawienia wolności na okres 3 lat wraz ze zobowiązaniem go do bieżącego wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie małoletniego M. B. (1) jest wystarczające, by uświadomić oskarżonemu jego naganne postępowanie i będzie wystarczające w przedmiotowej sprawie dla osiągnięcia celów kary. Cel prewencji indywidualnej może być w tym przypadku osiągnięty przez warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary, która to nie powinna ograniczać się wyłącznie do represji.

Ponadto przez okres 3 lat będzie istniała realna możliwość zarządzenia wykonania wobec oskarżonego K. G. orzeczonej mu kary pozbawiania wolności na wypadek gdyby zawiódł zaufanie jakim go obdarzono.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 437 § 1 i 2 kpk zmienił zaskarżony wyrok w sposób jak wyżej, zaś w pozostałym zakresie utrzymał go w mocy.

Rozstrzygnięcie o kosztach sądowych za II instancję Sąd oparł o przepisy art. 634 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k. oraz w oparciu o przepis art. 2 .1 pkt 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych i § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003 roku w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym.

SSO Zbigniew Karamara