Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXV Wydział Cywilny, w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 09 lipca 2020 r. w Warszawie

sprawy z powództwa T. J.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli i zapłatę ewentualnie o zapłatę

orzeka

1.  Zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda T. J. kwotę 115.000,00 zł (sto piętnaście tysięcy złotych 00/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 listopada 2018 r. do dnia zapłaty.

2.  W pozostałym zakresie powództwo oddala.

3.  Koszty procesu pomiędzy stronami wzajemnie znosi.

4.  Nakazuje pobrać od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 5.750,00 zł (pięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt złotych 00/100), tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu.

Sygn. akt XXV C 1182/19

UZASADNIENIE

(do wyroku z dnia 20 lipca 2020 r.)

Pozwem z dnia 07 maja 2019 r . (data nadania – k. 36) rozszerzonym w piśmie z dnia 17 grudnia 2019 r. (data prezentaty – k. 67), a skierowanym przeciwko pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W., powód T. J. wniósł o:

1.  zobowiązanie pozwanej do złożenia oświadczenia woli następującej treści:

(...) S.A. z siedzibą w W. ((...)) przy al. (...) wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...) oświadcza, że w wykonaniu umowy opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania zawartej dnia 2 sierpnia 2017 r. w W., kupuje od T. J. zamieszkałego przy ul. (...), (...)-(...) W., PESEL: (...), 20.000 (słownie: dwadzieścia tysięcy) sztuk instrumentu bazowego w postaci 20.000 (słownie: dwadzieścia tysięcy) akcji imiennych (...) S.A., serii (...) o nr od (...) do (...) za łączną cenę 115.000 zł (słownie: sto piętnaście tysięcy złotych i 00/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia 3 listopada 2018 r. do dnia zapłaty, w zamian za co T. J. przenosi własność 20.000 (słownie dwadzieścia tysięcy) akcji imiennych serii (...) o nr od (...) do (...), których emitentem jest (...) S.A. na recz (...) S.A. oraz przyjmuje oświadczenie pana T. J., że w/w akcje stanowią jego własność i są wolne od wad prawnych oraz nie zaistniały przesłanki wskazane w punkcie 6.2 umowy z dnia 2 sierpnia 2017 r., umowy opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania zawartej pomiędzy nimi;

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 115.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 listopada 2018 r. do dnia zapłaty tytułem ceny sprzedaży 20.000 akcji spółki (...) S.A. w związku ze skorzystaniem w dniu 16 lipca 2018 r. przez T. J. z prawa opcji sprzedaży wynikającego z umowy opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania zawartej pomiędzy stronami w dniu 2 sierpnia 2017 r.

Ewentualnie, w przypadku oddalenia w całości powyższego żądania głównego, powód wniósł o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kwoty 115.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 listopada do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za niewykonanie umowy opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania z dnia 2 sierpnia 2017 r.

Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego przez radcę prawnego według norm prawem przepisanych i 17 zł opłaty skarbowej uiszczonej od pełnomocnictwa, jak również o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej zwrotu kosztów sądowych w sprawie o udzielenie zabezpieczenia sygn. I Co 54/19 oraz kosztów komorniczych związanych z zabezpieczeniem. (pozew – k. 3-24, rozszerzenie powództwa – k. 67-94)

W odpowiedzi na pozew, pozwana spółka wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (odpowiedź na pozew – k. 42-45, odpowiedź na rozszerzenie powództwa – k. 147-154v)

Strony podtrzymały powyższe stanowiska w sprawie w dalszym toku postępowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 2 sierpnia 2017 r. między (...) S.A. (Emitentem) a T. J. (Nabywcą) została zawarta Umowa opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania. „Opcja” zgodnie z pkt 1.1.3. umowy określona została jako opcja sprzedaży o europejskim stylu wykonania, to jest zobowiązanie Emitenta do odkupienia od Nabywcy wskazanych w Umowie Instrumentów Bazowych po Cenie Wykonania w Dniu Wykonania. „Instrument Bazowy” stanowiły Akcje Emitenta (ppkt 1.2.). Zgodnie z pkt 1.1.4. „Cena Wykonania” to cena za jeden Instrument Bazowy, w oparciu o którą ustalona zostanie wysokość świadczenia pieniężnego, do którego spełnienia zobowiązany będzie (...) względem Nabywcy na zasadach określonych w Umowie. „Dniem Wykonania” jest natomiast dzień, w którym Nabywca może wykonać Opcję po Cenie Wykonania, po uprzednim złożeniu Emitentowi oświadczenia o żądaniu wykonania Opcji, na zasadach określonych w Umowie (ppkt 1.6). (Umowa opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania – k. 49 dołączonych akt sygn. I Co 54/19)

Zgodnie z pkt 2 Umowy, jej przedmiotem było wystawienie przez Emitenta Opcji na rzecz Nabywcy. Opcja niniejsza wystawiona została na 20.000 sztuk Instrumentu Bazowego (pkt 3.3.1.), zaś Cenę Wykonania określono na 5,75 zł za jedną sztukę Instrumentu Bazowego (5 zł wartości Instrumentu Bazowego powiększona o 15%) (pkt 3.3.2). (Umowa opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania – k. 49 dołączonych akt sygn. I Co 54/19)

W myśl pkt 4.4.1., Opcja mogła być wykonana w terminie 15 miesięcy od daty zawarcia Umowy, tj. dnia 02 listopada 2018 r. – Dzień Wykonania, z zastrzeżeniem punktu 4.2., 4.3. oraz 4.7. Umowy. W celu wykonania Opcji, Nabywca zobowiązany był nie później niż na trzy miesiące przed Dniem Wykonania, przesłać do Emitenta pisemne oświadczenie o żądaniu wykonania Opcji, pod rygorem utraty prawa do wykonania Opcji.

Zgodnie z pkt 4.4.6. Umowy, Opcja mogła zostać wykonana poprzez zawarcie umowy sprzedaży akcji na rzecz Emitenta lub podmiotu przez niego wskazanego za Cenę Wykonania w Dniu Wykonania. (Umowa opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania – k. 49v dołączonych akt sygn. I Co 54/19)

Wzór umów opcji przygotowywał dział prawny pozwanej spółki. Wzór umowy był wspólny dla wszystkich akcjonariuszy. ( zeznania świadka A. S. – k. 235v)

Usługi pośrednictwa w zakresie nabycia lub zbycia instrumentów rynku niepublicznego na rzecz powoda świadczył (...) S.A. na podstawie umowy świadczenia usług w zakresie nabycia lub zbycia instrumentów rynku niepublicznego z dnia 02 sierpnia 2017 r. ( umowa świadczenia usług w zakresie nabycia lub zbycia instrumentów rynku niepublicznego – k. 51-52 dołączonych akt sygn. I Co 54/19)

W dniu 16 sierpnia 2017 r. powód T. J. nabył 20.000 sztuk (...) S.A. serii (...), po kursie transakcyjnym w wysokości 5 zł. Łączna wartość transakcji, która została rozliczona finansowo za pośrednictwem (...) wynosiła 100.000 zł. (zawiadomienie o zawarciu transakcji na rynku niepublicznym – k. 40, zlecenie kupna instrumentów rynku niepublicznego – k. 56 dołączonych akt sygn. I Co 54/19)

Celem powoda, zawierającego przedmiotową umowę było zainwestowanie posiadanych środków i pomnażanie kapitału. (oświadczenie z dnia 02 sierpnia 2017 r. – k. 53 dołączonych akt sygn. I Co 54/19, zeznanie świadka M. C. – k. 234v)

Uchwałą nr 3 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia (...) S.A. z dnia 14 listopada 2018 r., Walne Zgromadzenie pozwanej spółki upoważniło jej Zarząd do nabycia akcji własnych w celu wykonania zobowiązań wynikających z zawartych umów opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania. (protokół z obrad Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia wraz z Uchwałą nr 3 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia (...) S.A. z dnia 14 listopada 2018 r. – k. 48-51)

W okresie od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r. spółka (...) S.A. nie posiadała utworzonego kapitału rezerwowego. (sprawozdanie finansowe za 2018 r. – k. 155-163)

Pismem z dnia 16 lipca 2018 r. (data wpływu do (...) S.A.) powód T. J. poinformował pozwaną o chęci skorzystania z przysługującego mu prawa do odsprzedaży posiadanych przez niego akcji na warunkach określonych w Umowie Opcji. (pismo z dnia 16 lipca 2018 r. – k. 41)

Pozwana spółka nie odkupiła od powoda posiadanych przez niego akcji. (okoliczność bezsporna)

Pozwana uchylała się od obowiązku odkupienia akcji również w stosunku do innych akcjonariuszy. Wielu klientów nie dostało pieniędzy. (oświadczenia akcjonariuszy – k. 82-85,88-89, 92-92v 95-96, 99-100, 105-106; umowy opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania – k. 86-87v, 90-91, 93-94v, 97-98v, 101-104, 107-108v dołączonych akt sygn. I Co 54/19; zeznania świadka A. S. – k. 235v)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów prywatnych złożonych przez strony do akt niniejszego postępowania oraz dołączonych akt sprawy o sygn. I Co 54/19, jak również na podstawie zeznań świadków M. C. i A. S..

Sąd dał wiarę przedstawionym w niniejszej sprawie dowodom w postaci dokumentów, albowiem, w ocenie Sądu, brak jest podstaw do podważania ich zawartości lub autentyczności. Dokumenty te nie były także kwestionowane przez żadną ze stron procesu.

Sąd co do zasady dał wiarę zeznaniom przesłuchanych świadków M. C. i A. S., ponieważ zeznania te były spójne, logiczne i kompatybilne z całością zgormadzonego w sprawie materiału dowodowego. Jakkolwiek zeznania ww. świadków nie miały jednak istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, ponieważ były one ogólnikowe, a świadkowie (w szczególności A. S.) kilkukrotnie zasłaniali się niepamięcią dotyczącą okoliczności zawarcia spornej Umowy opcji przez strony postępowania.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 09 lipca 2020 r., Sąd na podstawie art. 235 ²§1 pkt 2, 3 i 5 k.p.c. pominął wniosek pozwanej spółki o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron na wskazaną przez nią okoliczność braku istnienia roszczenia dochodzonego pozwem, braku istnienia szkody powoda i niemożności nabycia akcji przez pozwaną, uznając ten wniosek za mający na celu wykazanie faktów nieistotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, nieprzydatny do wykazania ww. faktów oraz zmierzający jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania.

W pozostałym zakresie zgłoszone wnioski dowodowe zostały cofnięte przez powoda na rozprawie w dniu 09 lipca 2020 r. (k. 236), w związku z czym nie podlegały rozpoznaniu przez Sąd.

Wobec częściowego uwzględnienia roszczenia głównego, skutkującego brakiem podstaw do rozpoznania zgłoszonego roszczenia ewentualnego o zapłatę, rozpoznaniu nie podlegał zgłoszony przez powoda wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność wyceny akcji, złożony na potrzeby postępowania dowodowego związanego z roszczeniem ewentualnym.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód T. J. wystąpił przeciwko pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. z roszczeniami głównymi o: zobowiązanie pozwanej do złożenia oświadczenia woli dotyczącego odkupienia przez pozwaną od powoda 20.000 akcji imiennych (...) S.A., serii (...) o nr od (...) do (...) za łączną cenę 115.000 zł w wykonaniu umowy opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania zawartej dnia 2 sierpnia 2017 r. w W., jak również o zapłatę przez pozwaną na rzecz powoda kwoty 115.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 listopada 2018 r. do dnia zapłaty tytułem ceny sprzedaży 20.000 akcji spółki (...) S.A. w związku ze skorzystaniem w dniu 16 lipca 2018 r. przez T. J. z prawa opcji sprzedaży wynikającego z Umowy opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania zawartej pomiędzy stronami w dniu 2 sierpnia 2017 r.

Podkreślić należy, że okoliczności faktyczne niniejszej sprawy nie były między stronami sporne. Fakty przedstawione przez stronę powodową zostały bowiem zasadniczo potwierdzone przez pozwaną. Spór między stronami niniejszego postępowania koncentrował się natomiast wokół podstaw prawnych dochodzonych roszczeń.

Odnosząc się do roszczeń głównych zgłoszonych przez powoda podkreślić należy, że roszczenia te wzajemnie się wykluczają, a to z uwagi na wywiedzenie ich z odmiennych podstaw prawnych związanych z przyjętym charakterem umowy opcji sprzedaży akcji. Ocena zasadności roszczeń pozwu opierała się zatem na stricte prawnej analizie skutków łączącego strony stosunku prawnego.

Faktem bezspornym w toku niniejszego postępowania było to, że w dniu 2 sierpnia 2017 r. między pozwaną (...) S.A. (Emitentem) a powodem T. J. (Nabywcą) została zawarta Umowa opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania, w której opcja wystawiona została na 20.000 sztuk akcji imiennych pozwanej spółki serii (...) o nr od (...) do (...).

Podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy miało dokonanie oceny charakteru Umowy zwartej przez strony w dniu 2 sierpnia 2017 r. Kwestia ta ma bowiem kluczowe znaczenie dla ustalenia jakiego rodzaju uprawnienia i obowiązki stron z niej wynikają, a w konsekwencji tego czy i jakiego rodzaju roszczenie przysługuje powodowi względem pozwanej spółki. Podczas gdy pozwana (oraz początkowo w głównej mierze powód) opowiadali się za traktowaniem przedmiotowej Umowy jako umowy przedwstępnej, to w dalszym toku postępowania powód wywiódł twierdzenia o prawnokształtującym charakterze umowy opcji (z czym wiązało się rozszerzenie powództwa o roszczenie główne o zapłatę).

W tym miejscu zasadne jest wskazanie różnić pomiędzy konstrukcją i celem umowy przedwstępnej oraz umowy opcji.

Umowa przedwstępna jest umową nazwaną, uregulowaną w art. 389 § 1 k.c. Umowy tego typu zawierane są zarówno w obrocie profesjonalnym jak i nieprofesjonalnym. Jest to umowa, przez którą jedna ze stron lub obydwie strony zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy przyrzeczonej. Zawarcie umowy przedwstępnej stanowi pewnego rodzaju etap, prowadzący do zawarcia umowy definitywnej. Jak wskazuje się w literaturze, umowa przedwstępna jest użytecznym instrumentem wykorzystywanym przez zainteresowane strony w przypadku, gdy z przyczyn od nich niezależnych nie mogą one w określonym momencie zawrzeć umowy definitywnej mimo uzgodnienia jej wszystkich istotnych elementów (zob. M. Wrzołek-Romańczuk, Umowa przedwstępna, Warszawa 1998).

W przeciwieństwie do umowy przedwstępnej, umowa opcji jest zaś umową nienazwaną, która nie jest uregulowana ustawowo. Konstrukcja owej umowy ukształtowana została w głównej mierze przez praktykę (w szczególności związaną z obrotem instrumentami finansowymi). Co także istotne, domeną umów opcyjnych jest zawieranie ich głównie w ramach profesjonalnego lub półprofesjonalnego (gdy nabywcą instrumentów finansowych jest osoba fizyczna) obrotu papierami wartościowymi.

Co istotne, jak przyjmuje się w doktrynie, opcja jest instrumentem finansowym, który daje jego posiadaczowi prawo do zakupu lub sprzedaży innego instrumentu finansowego lub żądania dokonania rozliczenia pieniężnego z tytułu zmiany wartości tego instrumentu, zwanego instrumentem pierwotnym lub bazowym. Prawo nabywcy opcji jest cywilnym prawem podmiotowym o charakterze roszczenia. Ze względu na typ uprawnienia nabywcy akcji wyróżnia się opcje kupna (call options) i opcje sprzedaży (put options). Wystawca opcji typu call zobowiązany jest sprzedać nabywcy dany instrument w razie wystąpienia przez niego ze stosownym żądaniem. Zobowiązaniu wystawcy typu call towarzyszy prawo nabywcy opcji typu call do nabycia danego instrumentu po z góry określonej cenie w ustalonym terminie. Wystawca opcji typu put zobowiązany jest nabyć od nabywcy opcji dany instrument w razie zgłoszenia właściwego żądania. Nabywca opcji typu put ma prawo do sprzedaży danego instrumentu po z góry ustalonej cenie w ustalonym terminie (Prawo zobowiązań – umowy nienazwane; System Prawa Prywatnego tom 9, red. Prof. Dr hab. Wojciech Jan Katner).

W tym miejscu podnieść należy, że jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 maja 2016 r., sygn. II CSK 470/15 (Legalis nr 1488809): „Według polskiego prawa umowa opcji jest umową nienazwaną. Taka umowa nie musi mieć jednolitego charakteru prawnego. Brak regulacji normatywnej pozwala bowiem na ukształtowanie tej umowy dokładnie według życzeń stron w konkretnej sytuacji. Wyróżnione zatem w piśmiennictwie stanowiska co do charakteru prawnego umowy opcji nie wykluczają się, ale są komplementarne - ilustrują, w jaki sposób strony konkretnej umowy mogą ją ukształtować. Mogą zatem albo nadać jej postać silniejszą (ofertową) i wtedy jednostronne oświadczenie uprawnionego z opcji będzie prowadziło do powstania stosunku prawnego. Alternatywnie strony mogą nadać tej umowie postać słabszą (umowy przedwstępnej), a wtedy uprawniony będzie jedynie mógł żądać zawarcia umowy ostatecznej. Trzeba przy tym zauważyć, że co do zasady, w razie wątpliwości, pierwszeństwo powinno mieć pierwsze stanowisko, bo tylko ono pozwala na osiągnięcie za pomocą zawarcia umowy opcji całkiem nowego skutku prawnego - w przypadku drugiego stanowiska skutek można by osiągnąć też za pomocą umowy przedwstępnej. Jednakże zawsze indywidualnej oceny wymaga charakter prawny konkretnej umowy.”.

Sąd Okręgowy, analizując treść oraz okoliczności zawarcia przez strony przedmiotowej Umowy z dnia 2 sierpnia 2017 r. doszedł do przekonania o słuszności zakwalifikowania jej jako umowy opcji typu „ put” o prawnokształtującym i autonomicznym charakterze.

Podkreślić należy, iż przedmiotowa umowa zawarta została pomiędzy T. J. (konsumentem) oraz spółką (...) S.A., a więc podmiotem profesjonalnym. Celem jej zawarcia był zaś przyświecający powodowi zamiar zainwestowania posiadanych środków i pomnażania kapitału. Umowa ta związana była z obrotem instrumentami finansowymi w postaci akcji imiennych pozwanej spółki. Co więcej, jak wskazał świadek A. S. (były członek zarządu pozwanej), wzór umowy opcji przygotowany był przez dział prawny pozwanej spółki. Zastosowane w umowie postanowienia i terminologia przemawiają zatem w sposób jednoznaczny za intencją stron (w szczególności pozwanej) dotyczącą charakteru zawieranej umowy.

Zdaniem Sądu, za typowo opcyjnym charakterem przedmiotowej Umowy z dnia 2 sierpnia 2017 r. przemawia m.in. zastosowana w umowie terminologia. Już tytułu umowy określonej jako „Umowa opcji sprzedaży o europejskim stylu wykonania” przemawia za intencją zawarcia umowy opcji i to umowy sprzedaży– a więc umowy ostatecznej, a nie „umowy przedwstępnej sprzedaży”. Niewątpliwie sam tytuł nadany umowie nie przesądza o jej charakterze prawnym. Zauważyć jednak należy, że terminologia oraz rodzaj postanowień zawartych w Umowie jednoznacznie potwierdzają wolę stron co do zawarcia typowej umowy opcji.

Na uwagę zasługuje w tym zakresie pkt 1 Umowy, w którym zawarto definicje użytych w niej pojęć. Co istotne, w Umowie tej zastosowano szereg profesjonalnych pojęć typowych dla umowy opcji i rynku obrotu instrumentami finansowymi, takie jak: „Instrument Bazowy”, „Opcja”, „Cena wykonania”, (...) czy (...).

Ponadto, w pkt 1.1.3. wprost wyjaśniono, że przez określenie „opcja” na gruncie niniejszej umowy rozumie się „opcję sprzedaży o europejskim stylu wykonania, to jest zobowiązanie Emitenta do odkupienia od Nabywcy wskazanych w Umowie Instrumentów Bazowych po Cenie Wykonania w Dniu Wykonania”. Następnie, w pkt 3 jednoznacznie wskazano, że przedmiotowa Opcja wystawiona została na 20.000 sztuk Instrumentu Bazowego (pkt 3.3.1.), zaś Cenę Wykonania określono na 5,75 zł za jedną sztukę Instrumentu Bazowego. W sposób precyzyjny określono również Dzień Wykonania – 02 listopada 20178 r. (tj. 15 miesięcy od dnia zawarcia umowy) oraz warunek wykonania Opcji przez Emitenta, tj. wymóg złożenia Emitentowi przez Nabywcę nie później niż na trzy miesiące przed Dniem Wykonania pisemnego oświadczenia o żądaniu wykonania Opcji).

Zastosowania w Umowie terminologia oraz treść wskazanych postanowień, jak również cel i okoliczności jej zawarcia jednoznacznie przemawiają w ocenie Sądu za typowo opcyjnym charakterem przedmiotowej Umowy. Umowa ta ma charakter definitywny i autonomiczny. Analiza przytoczonych postanowień umownych doprowadziła Sąd do przekonania, iż na gruncie Umowy z dnia 2 sierpnia 2017 r. strony przyznały powodowi uprawnienie do złożenia prawnokształtującego oświadczenia w zakresie skorzystania z prawa opcji. Spełnienie warunków opcji, w tym właśnie złożenie przez powoda (Nabywcę) w określonym terminie stosowanego oświadczenia wzywającego pozwaną do odkupienia określonych instrumentów finansowych, wiązało się z powstaniem po stronie pozwanej spółki (Emitenta) zobowiązania spełnienia określonego w umowie świadczenia, tj. zapłaty na rzecz powoda Ceny Wykonania.

W tym miejscu nadmienić także nalży, że z treści przedmiotowej Umowy z dnia 2 sierpnia 2017 r. w żadnym zakresie nie wynikało zobowiązanie stron do zawarcia jakiejkolwiek dalszej umowy, w ramach której dopiero miałoby nastąpić spełnienie świadczenia. Przedmiot Umowy oraz wzajemne uprawnienia i zobowiązania stron zostały określone w sposób jednoznaczny, precyzyjny i definitywny.

Z powyższych względów, w ocenie Sądu zasadne było zakwalifikowanie przedmiotowej Umowy z dnia 2 sierpnia 2017 r. jako umowę opcji typu „put”. Brak było natomiast podstaw do przyjęcia, iż Umowa ta spełnia kryteria charakteru umowy przedwstępnej.

Uznanie łączącej strony Umowy za umowę opcji determinuje ocenę związanych z nią skutków prawnych, a w konsekwencji ocenę roszczeń przysługujących powodowi względem pozwanej. Podkreślić bowiem należy, że w przypadku umowy opcji uprawnionemu do skorzystania z opcji przysługuje roszczenie o wykonanie zobowiązania określonego w umowie, zaś na podstawie umowy przedwstępnej strona dochodzić może zawarcia umowy przyrzeczonej, tj. złożenia oświadczenia o określonej treści (jeżeli umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy – art. 390 § 2 k.c.) lub naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej (tj. zapłaty odszkodowania w granicach ujemnego interesu umownego, chyba że strony w umowie przedwstępnej odmiennie określiły zakres odszkodowania - art. 390 § 1 k.c.).

W związku z zakwalifikowaniem przedmiotowej umowy jako umowy opcji, w której uprawnienie Nabywcy ma charakter prawnokształtujący uznać należało, że roszczeniem przysługującym powodowi w niniejszym postępowaniu jest roszczenie o zapłatę odszkodowania na podstawie art. 471 k.c. tytułem naprawienia szkody powstałej po jego stronie w związku z niewykonaniem przez pozwaną przedmiotowej Umowy, tj. w związku z brakiem spełnienia świadczenia pieniężnego – odkupienia akcji. Zgodnie bowiem z art. 471 k.c., dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Podkreślić należy, że zgodnie z przytoczonym już w treści niniejszego uzasadnienia pkt 4.4.1., w celu wykonania opcji, Nabywca zobowiązany był nie później niż na trzy miesiące przed Dniem Wykonania, przesłać do Emitenta pisemne oświadczenie o żądaniu wykonania Opcji, pod rygorem utraty prawa do wykonania Opcji. W toku niniejszego postępowania powód wykazał, że pismem z dnia 16 lipca 2018 r. poinformował pozwaną o chęci skorzystania z przysługującego mu prawa do odsprzedaży posiadanych przez niego akcji na warunkach określonych w Umowie opcji (k. 41). Z uwagi na to, że Dzień Wykonania określony został w Umowie na dzień 2 listopada 2018 r., stwierdzić należy, że powód wykonał swoje uprawnienie w terminie. Tym samym, mając na uwadze to, że przedmiotowa Opcja wystawiona została na 20.000 sztuk akcji imiennych pozwanej spółki serii (...) nr od (...) do (...), a Cenę Wykonania określono na 5,75 zł za jedną sztukę akcji (pkt 3.3.1., 3.3.2. umowy), pozwana zobowiązana była do zapłaty na rzecz powoda kwoty stanowiącej równowartość iloczynu powyższych wskaźników, tj. kwoty 115.000 zł (20.000 x 5,75 zł = 115.000 zł).

Okolicznością bezsporną w toku niniejszego postępowania było to, że pozwana spółka nie wykonała powyższego zobowiązania względem powoda i do dnia zamknięcia rozprawy nie uiściła na jego rzecz ww. kwoty. Tym samym, po stronie powoda jako wierzyciela zaktualizowało się uprawnienie do egzekwowania należnego mu świadczenia na drodze sądowej.

W ocenie Sądu, w toku niniejszego postępowania strona pozwana nie wykazała w należyty sposób, jakoby niewykonanie przez nią zobowiązania względem powoda było następstwem okoliczności, za które nie ponosi ona odpowiedzialności. Pozwana powoływała się w tym zakresie na brak możliwości wykupu akcji własnych w związku z ograniczeniami nałożonymi na nią w tym zakresie przez stosowne regulacje ustawy – Kodeks spółek handlowych. Pozwana podnosiła, że zła kondycja finansowa spółki uniemożliwiła jej stworzenie kapitału rezerwowego i tym samym spełnienia dyspozycji art. 362 § 1 z pkt 8 k.s.h. w zw. z art. 362 § 2 k.s.h.

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z art. 362 § 1 z pkt 8 k.s.h spółka nie może nabywać wyemitowanych przez nią akcji (akcje własne). Zakaz ten nie dotyczy jednak nabycia na podstawie i w granicach upoważnienia udzielonego przez walne zgromadzenie. Upoważnienie powinno określać warunki nabycia, w tym maksymalną liczbę akcji do nabycia, okres upoważnienia, który nie może przekraczać pięciu lat, oraz maksymalną i minimalną wysokość zapłaty za nabywane akcje, jeżeli nabycie następuje odpłatnie. W myśl natomiast art. 362 § 2 k.s.h., w przypadkach określonych w § 1 pkt 1, 2 i 8 nabycie akcji własnych przez spółkę jest dozwolone tylko wtedy, gdy zostały spełnione łącznie następujące warunki:

1) nabyte akcje zostały w pełni pokryte;

2) łączna wartość nominalna nabytych akcji nie przekracza 20% kapitału zakładowego spółki, uwzględniając w tym również wartość nominalną pozostałych akcji własnych, które nie zostały przez spółkę zbyte;

3) łączna cena nabycia akcji własnych, powiększona o koszty ich nabycia, nie jest wyższa od kapitału rezerwowego, utworzonego w tym celu z kwoty, która zgodnie z art. 348 § 1 może być przeznaczona do podziału.

Jak stanowi zaś art. 588 k.s.h., ten kto, będąc członkiem zarządu albo likwidatorem dopuszcza do nabycia przez spółkę handlową własnych udziałów lub akcji albo do brania ich w zastaw, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy.

Wskazać należy, że strona pozwana przedkładając sprawozdania finansowe za rok 2018 r. wykazała, iż nie utworzyła kapitału rezerwowego. W związku z tym, Sąd podziela twierdzenia pozwanej co do tego, że z uwagi na przytoczone powyżej regulacje, dokonanie przez nią wykupu akcji własnych pod względem prawnym nie było możliwe, zaś wykonanie zobowiązania względem powoda pomimo niespełnienia wymogów legalności wykupu akcji własnych, wiązałoby się z popełnieniem przez członków zarządu spółki przestępstwa z art. 588 k.s.h.

Zdaniem Sądu jednak, powyższe okoliczności nie mają żadnego znaczenia przy ocenie istnienia zobowiązania pozwanej względem powoda, wynikającego z przedmiotowej umowy opcji z dnia 2 sierpnia 2017 r. Kwestie te nie wpływają bowiem na ocenę czy niewykonanie przez pozwaną ciążącego na niej obowiązku było zawinione przez pozwaną czy wynikało z przyczyn od niego niezależnych. Podkreślić należy, że granicę odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika za niewykonanie zobowiązania wyznaczają – zgodnie z art. 471 k.c. - okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, a więc siła wyższa, przypadek. Jak podkreśla się w doktrynie, chodzi w tym zakresie o taką przyczynę niewykonania zobowiązania, która nie jest wynikiem niedołożenia należytej staranności przez dłużnika, zaś stwierdzenie czy niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem przypadku, wymaga przede wszystkim ustalenia miernika staranności wymaganej od dłużnika – art. 355 k.c. (F. M. (red.), H. M. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353 – 534). Zgodnie zaś z art. 355 § 1 i 2 k.c., dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju, zaś należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.

W ocenie Sądu, okoliczności niniejszej sprawy wskazują jednoznacznie na to, że sytuacja niemożności spełnienia przez pozwaną zobowiązania względem powoda, wynikająca z braku posiadania przez spółkę odpowiednich środków finansowych, nie była sytuacją niezależną od pozwanej. Podkreślenia wymaga to, że to pozwana przygotowała wzorzec umowy opcji i to ona – jako podmiot profesjonalny, zaoferowała powodowi – konsumentowi możliwość zakupu jej akcji, zapewniając go o możliwości zysku w wysokości 15% po upływie zakreślonego terminu (15 miesięcy) w związku z wykupem akcji na skutek skorzystania przez niego z prawa opcji. Złożenie powodowi przedmiotowej oferty i zawarcie umowy winno zaś zostać poprzedzone przeprowadzeniem przez pozwaną stosownych badań, analiz ekonomicznych czy symulacji, wykazujących czy wykonanie deklarowanego zobowiązania będzie przez nią możliwe. Następnie, w okresie owych 15 miesięcy od zawarcia umowy, pozwana winna była podjąć wszelkie możliwe i odpowiednie działania, mające na celu zgromadzenie odpowiednich środków finansowych, utworzenie kapitału rezerwowego czy też wypełnienie wszelkich pozostałych wymaganych prawnie wymogów, niezbędnych do stworzenia sytuacji, w której spółka będzie mogła wykonać ciążące na niej zobowiązanie. Pozwana obowiązana była dołożyć w tym celu należytej staranności. Podkreślić należy, że pozwana jako profesjonalista ponosi pełne ryzyko gospodarcze podejmowanych przez siebie decyzji ekonomicznych.

Sąd podziela przy tym w pełni stanowisko wyrażone przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie w - analogicznej do niniejszej - sprawie o sygn. I C 4823/19 co do tego, że stworzenie sytuacji prawnej, pozwalającej na przeprowadzenie wykupu akcji własnych, z konstrukcyjnego punktu widzenia, uzależnione było wyłącznie od działań pozwanej spółki, zaś doprowadzenie przez nią do sytuacji, w której dokonanie wykupu akcji własnych było niemożliwe prawnie z uwagi na chociażby brak utworzonego kapitału rezerwowego, uznać należy za zawinione działanie pozwanej.

Nadmienić przy tym należy, że jak już wskazano powyżej – ryzyko finansowe prowadzonej działalności gospodarczej obciąża przedsiębiorcę – a więc w tym wypadku pozwaną spółkę. Pozwana nie wykazała, jakoby jej zła sytuacja finansowa była skutkiem nadzwyczajnych zdarzeń, których nie mogła przewidzieć, a które uniemożliwiły jej zgromadzenie środków finansowych wystarczających dla wykonania ciążącego na niej zobowiązania. Wymóg zaspokojenia żądania powoda nie został także uzależniony w przedmiotowej Umowie od tego, czy spółka będzie mogła wykonać to zobowiązanie zarówno pod względem finansowym, jak i prawnym. Zobowiązanie to (poza wymogiem złożenia oświadczenia przez powoda w określonym terminie) sformułowane zostało po stronie pozwanej jako bezwarunkowe.

Co więcej, pozwana nie wykazała, jakoby podejmowała jakiekolwiek działania zmierzające do uzgodnienia z powodem zmiany sposobu wykonania zobowiązania (np. co do zmiany terminu lub wysokości czy rozłożenia na raty) lub aby w ogóle przejawiała chęci lub inicjatywę zaspokojenia roszczenia powoda czy innych licznych kontrahentów, znajdujących się w analogicznej do niego sytuacji.

Reasumując, w ocenie Sądu, charakter Umowy łączącej strony niniejszego postępowania jak również całokształt okoliczności niniejszej sprawy, przemawiają za uznaniem, iż powodowi przysługuje względem pozwanej roszczenie o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania zobowiązania umownego. Roszczenie to zostało przy tym wykazane przez powoda tak co do zasady, jak i co do wysokości. Powód dochodził bowiem zasądzenia na jego rzecz kwoty 115.000 zł, odpowiadającej równowartości kwoty zobowiązania pozwanej (Cenie Wykupu), wynikającej z Umowy z dnia 2 sierpnia 2017 r. Stąd, w punkcie pierwszym wyroku Sąd uwzględnił roszczenie główne powoda o zapłatę i zasądził od pozwanej na jego rzecz kwotę 115.000 zł.

O odsetkach od powyższej kwoty Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., w myśl którego jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W związku z tym, że zgodnie z pkt 4.4.1. umowy Dzień Wykonania umowy określony został przez strony na dzień 2 listopada 2018 r., stwierdzić należy, że roszczenie powoda o zapłatę należnej mu kwoty stało się wymagalne w dniu 3 listopada 2018 r. Z tego powodu, Sąd uwzględniając żądanie pozwu zasądził od pozwanej na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 115.000 zł od dnia 3 listopada 2018 r. do dnia zapłaty.

Z uwagi na to, że jak już wielokrotnie podkreślono w niniejszym uzasadnieniu, Sąd nie podzielił twierdzeń co do tego, że Umowa łącząca strony postępowania ma charakter umowy przedwstępnej, drugie z roszczeń głównych pozwu tj. roszczenie o zobowiązanie pozwanej do złożenia oświadczenia woli podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w punkcie drugim wyroku.

Uwzględnienie jednego z roszczeń głównych skutkowało zaś brakiem podstaw do rozpoznania przez Sąd zgłoszonego przez powoda roszczenia ewentualnego o zapłatę.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., w myśl którego w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Z uwagi na to, że powód wygrał niniejsze postępowanie w zakresie roszczenie głównego o zapłatę, a przegrał w zakresie roszczenia głównego o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli, a wartość przedmiotu sporu w zakresie obydwu roszczeń była tożsama, Sąd przyjął, że obydwie strony wygrały niniejszy proces po połowie. Z tego powodu, w punkcie trzecim wyroku Sąd zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu. Jednocześnie, w związku z tym, że pozwana spółka przegrała proces w zakresie roszczenia głównego o zapłatę kwoty 115.000 zł, od którego to roszczenia w związku z rozszerzeniem powództwa w tym zakresie, nie została dotychczas uiszczona opłata od pozwu, w punkcie czwartym wyroku Sąd nakazał pobrać od (...) S.A. na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 5.750 zł (równowartość 5% wartości przedmiotu sporu w zakresie uwzględnionego roszczenia), tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu.

W tym miejscu nadmienić także należy, że powód wnosił również o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania zabezpieczającego pod sygn. I Co 54/19 wraz z kosztami komorniczymi. Powyższy wniosek powoda nie zasługiwał jednak na uwzględnienie, a to z uwagi na to, że postanowieniem z dnia 23 października 2019 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie sygn. I ACz 842/19, zmienił postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2019 r., sygn. I Co 54/19 udzielające zabezpieczenia, w ten sposób, że w punkcie pierwszym wniosek o zabezpieczenie Sąd Apelacyjny oddalił, a w punkcie drugim zasądził od powoda na rzecz pozwanej zwrot kosztów postępowania zażaleniowego.

Mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań, orzeczono jak w sentencji wyroku.