Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2020 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości M. M. (1)

przeciwko M. M. (2) i K. M.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną i zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 30 lipca 2019 r., sygn. akt I C 174/19

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  oddala powództwo,

b)  nie obciąża powoda kosztami procesu;

2)  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

I A Ca 1090/19

UZASADNIENIE

Powód - Syndyk masy upadłości M. M. (1) w pozwie wniesionym przeciwko M. M. (2) i K. M. domagał się uznania za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości M. M. (1) w upadłości umowy darowizny zawartej w dniu 10 marca 2014r., przed notariuszem P. W. rep. A nr 1058/2014, na podstawie której, M. M. (1) przeniosła na rzecz pozwanych prawo własności wyodrębnionego lokalu mieszkalnego numer (...) stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w J. przy Al. (...) o powierzchni 48,24m ² oraz zasądzenia od pozwanego M. M. (2) kwoty 72.360 zł i od pozwanego K. M. kwoty 72.360 zł jako równowartości przedmiotu darowizny w pieniądzu, a także zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 11 grudnia 2018r. Sąd Rejonowy Katowice - Wschód w Katowicach ogłosił upadłość M. M. (1) wyznaczając syndyka w osobie J. P.. Umową z dnia 10 marca 2014r. M. M. (1) dokonała na rzecz pozwanych darowizny lokalu mieszkalnego położonego w J. przy Al. (...) o wartości 144.720 zł. Jako podstawę prawną swojego żądania powód wskazał art. 131 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe. Powód podniósł, że wierzyciele M. M. (1) zostali pokrzywdzeni, bowiem wyzbyła się ona istotnego składnika majątku, który pozwalałby na zaspokojenie ich w większym stopniu. Powód przywołał szereg sygnatur postępowań egzekucyjnych toczących się wobec M. M. (1). W dniu 26 września 2018 r. pozwany M. M. (2) darował na rzecz K. M. udział w prawie własności lokalu. W dniu 1 marca 2019r. pozwany K. M. zbył przedmiotowy lokal mieszkalny.

Pozwani w odpowiedzi na pozew wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu zarzucili, że w ramach skargi pauliańskiej konieczne jest skonkretyzowanie wierzytelności, której ochrony domaga się syndyk przez wykazanie jej istnienia, tytułu prawnego oraz wysokości. W postępowaniu upadłościowym mają znaczenie tylko wierzytelności skutecznie zgłoszone. Zdaniem pozwanych syndyk nie wykazał, że na skutek umowy darowizny dłużnik - upadły stał się niewypłacalny lub stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności. Zdaniem pozwanych do masy upadłości nie ma zgłoszonych żadnych wierzytelności, a zgłoszona wierzytelność została spłacona.

Wyrokiem z dnia 30 lipca 2019 roku Sąd Okręgowy w Katowicach uznał za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości M. M. (1) - w upadłości, umowę darowizny zawartą w dniu 10 marca 2014r. przed notariuszem P. W. rep. A nr 1058/2014, na mocy której M. M. (1) przeniosła na rzecz pozwanych M. M. (2) i K. M. prawo własności wyodrębnionego lokalu mieszkalnego numer (...) stanowiącego odrębną nieruchomość położonego w J. przy Al. (...) o powierzchni 48,24m ²; zasądził od pozwanego M. M. (2) i pozwanego K. M. na rzecz Syndyka Masy Upadłości M. M. (1) w upadłości kwoty po 72.360 zł stanowiące równowartość przedmiotu darowizny w pieniądzu i orzekł o kosztach procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 10 marca 2014 r. M. M. (1) dokonała na rzecz swoich synów K. M. oraz M. M. (2) darowizny lokalu mieszkalnego położonego w J. przy Al. (...) o wartości 144.720 zł, po ½ części na każdego z nich. W dniu 26 września 2018r. M. M. (2) darował swojemu bratu K. M. przysługujący mu udział w prawie własności wymienionego lokalu mieszkalnego o wartości 72.360 zł. W dniu 1 marca 2019 r. pozwany K. M. sprzedał lokal mieszkalny J. B.. M. M. (1) w okresie od 19 marca 1998 r. do 25 sierpnia 2003 r. prowadziła działalność gospodarczą polegającą na przewozie osób. Już w latach 2005 - 2006 powstał u M. M. (1) stan niewypłacalności, wyjechała wówczas za granicę do pracy. Wiosną 2014 r. wysokość zobowiązań M. M. (1) wynosiła około 300.000 zł. W dniu 23 maja 2018r. pełnomocnik M. M. (1) sporządził wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, wskazując w spisie wierzycieli następujące podmioty jako wierzycieli oraz wysokości wierzytelności: (...) S.A. 265.038,27zł, (...) S.A. 44.845,46zł, (...) 89.350,01zł, (...) 467,25zł, U. Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 30.255,04zł, (...) spółka z o.o. 56.358,48zł, (...).P. 28.787,98zł, (...).P. 27.159,68zł, Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w J. 609,52zł, Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w J. 10.035,13zł, Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w J. 9.078,57zł, Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w J. 11.653,68zł, (...) 18.458,54zł, Sąd Rejonowy w Jaworznie 199,42zł, (...) spółka z o.o. 15.412,28zł.

Postanowieniem z dnia 11 grudnia 2018r. Sąd Rejonowy(...) w (...) w sprawie o sygn. akt X GU 662/18/5 ogłosił upadłość dłużniczki M. M. (1) - osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, wyznaczył syndyka w osobie J. P., wezwał wierzycieli upadłego do zgłaszania swoich wierzytelności sędziemu - komisarzowi w terminie 30 dni od dnia obwieszenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, wezwał osoby, którym przysługują prawa oraz prawa osobiste i roszczenia ciążące na nieruchomości należącej do upadłego do ich zgłoszenia w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia. Zgodnie z obliczeniami do spraw egzekucyjnych prowadzonych przeciwko M. M. (1) z dnia 22 września 2017 r. wysokość zadłużenia upadłej kształtowała się następująco: w sprawie Km 1938/06 z wniosku (...) Banku (...) S.A. przeciwko Z. M., M. M. (1), A. D. i G. D. 265.038,27zł, w toku postępowania wierzycielowi wypłacono 12.641,83zł; w sprawie Km 1814/04 z wniosku (...) Banku (...) S.A. przeciwko Z. M., M. M. (1), A. D. 44.845,46zł, w toku postępowania wierzycielowi wypłacono 32.950,88zł ; w sprawie Km 1218/04 z wniosku Spółdzielczej (...) w J. przeciwko M. M. (1), A. D., Z. L. (1) i T. C. 89.350,01zł, w toku postępowania wierzycielowi wypłacono 22.220,55zł i uznano 3.200zł ; w sprawie Km 240/10 z wniosku Spółdzielczej (...) w J. przeciwko M. M. (1), A. D., Z. L. (1) 467,25zł, w toku postępowania wierzycielowi wypłacono 7.686,30zł i uznano 21.600zł (k. 24-27); w sprawie Km 844/09 z wniosku U. Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W. przeciwko Z. M., M. M. (1), A. D. 30.255,04zł, w toku postępowania wierzycielowi wypłacono 22.857,06zł i uznano 64,28zł ; w sprawie Km 331/03 w wniosku (...) Bank (...) S.A przeciwko Z. M. i M. M. (1) 28.787,98zł, w toku postępowania wierzycielowi wypłacono 5.031,55zł; w sprawie Km 741/05 z wniosku w wniosku (...) Bank (...) S.A przeciwko Z. M. i M. M. (1) 27.159,68zł; w sprawie Km 72/09 z wniosku Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w J. przeciwko M. M. (1) i Z. M. 609,52zł, wierzycielowi wypłacono 4.100,95zł; w sprawie Km 1119/06 z wniosku Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w J. przeciwko M. M. (1), Z. M. i M. M. (2) 10.035,13zł, wierzycielowi wypłacono 385,09zł; w sprawie Km 1143/05 z wniosku Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w J. przeciwko M. M. (1) i Z. M. 9.078,57zł; w sprawie Km 2454/04 z wniosku Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w J. przeciwko M. M. (1) i Z. M. 11.653,68zł; w sprawie Km 189/05 z wniosku Spółdzielczej (...) w J. przeciwko Z. L. (2), M. M. (1), Z. M. 18.458,54zł, w toku postępowania wierzycielowi wypłacono 272,37zł; w sprawie K. 481/06 z wniosku Sądu Rejonowego w Jaworznie przeciwko Z. M. i M. M. (1) 199,42zł, wierzycieli wypłacono 89,79zł; w sprawie Km 217/12 z wniosku (...) spółki z o.o. w S. przeciwko Z. L. (2), Z. M. i M. M. (1) 15.412,28zł, wierzycielowi wypłacono 4.055 zł .W sprawie Km 1220/04 z wniosku (...) spółki z o.o. w S. M. M. (1) nie była dłużniczką.

Pismami z dnia 31 stycznia 2019 r. pełnomocnik powoda wezwał pozwanych do przekazania nieruchomości położonej w J. przy Al. (...) do masy upadłości w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania, a gdyby to nie było możliwe do zapłaty kwot po 72.360 zł.

W oparciu o te ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powoda zasługiwało na uwzględnienie.

W ocenie Sądu pierwszej instancji art. 131 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe ustanawia zasadę subsydiarnego stosowania przepisów art. 527-534 k.c., co oznacza, że w takim zakresie, w jakim stan faktyczny unormowany jest w przepisach ustawy Prawo upadłościowe nie stosuje się przepisów o skardze pauliańskiej. Wynikający z tego przepisu obowiązek „odpowiedniego stosowania", należy jednocześnie powiązać z koniecznością uwzględniania specyfiki postępowania upadłościowego. Istotny jest bowiem etap, na jakim znajduje się postępowanie upadłościowe, szczególnie ten kiedy ustalana jest lista wierzytelności oraz zgłaszane są do niej sprzeciwy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 29.06.2015r. sygn. akt I ACa 159/15, Lex nr 1927700). W niniejszej sprawie główny zarzut pozwanych sprowadzał się do stwierdzenia, że syndyk nie skonkretyzował wierzytelności, których ochrony się domaga. Jak wynika z twierdzeń powoda oraz pozwanych, dotychczas w postępowaniu upadłościowym została zgłoszona jedna wierzytelność – (...) spółki z o.o. w S., przy czym lista wierzytelności nie została jeszcze zatwierdzona. Bez znaczenia pozostaje fakt dokonania spłaty wierzytelności (...) spółki z o.o. przez osobę trzecią H. L.. Nadto wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony przez dłużniczkę M. M. (1), która deklarowała w nim istnienie wierzytelności w łącznej wysokości ponad 600.000zł. Skoro kwestia listy wierzytelności nie została do tej pory przesądzona, wobec tego wskazywanie na wierzytelności przywołane przez upadłą we wniosku i potwierdzone kartami rozliczeniowymi Komornika Sądowego do poszczególnych spraw egzekucyjnych, jakie były prowadzone przeciwko M. M. (1), stanowi jedyny możliwy sposób doprecyzowania wierzytelności, a także okoliczność, że uwzględnienie powództwa służy ochronie wierzycieli masy upadłości. Przebieg postępowania upadłościowego jest dynamiczny, stąd nie sposób wymagać od Syndyka, by z żądaniem opartym na art. 527 k.c. wyczekiwał do czasu definitywnego ustalenia listy wierzytelności, szczególnie z uwagi na czasowe ograniczenia dopuszczalności wystąpienia z tym żądaniem, o jakim mowa w art. 132 u.p.i n., to jest dwa lata od daty ogłoszenia upadłości oraz w art. 534 k.c., to jest pięć lat od daty dokonania czynności.

Zdaniem Sądu Okręgowego spełnione zostały przesłanki ustawowe zawarte w art. 527 i art. 528 kodeksu cywilnego. M. M. (1) w toku tego procesu była niewypłacalna i jest nadal niewypłacalna, działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, dokonała darowizny na rzecz osób bliskich, a przesłanka pokrzywdzenia wierzycieli istniała aż do zakończenia procesu.

W apelacji od tego wyroku pozwani zarzucili naruszenie prawa procesowego, to jest art. 233 § I k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez dowolną ocenę dowodów, która w konsekwencji doprowadziła, ich zdaniem, do wadliwego ustalenia, że strona powodowa udowodniła przed Sądem wierzytelności względem masy upadłości co do zasady jak i co do wysokości jak również w zakresie terminów powstania rzekomych wierzytelności, w przypadku gdy nie wykazano by ktokolwiek z wierzycieli zgłosił się do postępowania upadłościowego, a zatem by istniały podmioty których syndyk miałby „bronić” skargą paulińską; naruszenie art. 6 k.c. poprzez nieudowodnienie, iż bliżej nieokreśleni wierzyciele zostali pokrzywdzeni przez czynność prawną z 2014 r. według chwili wystąpienia przez powoda ze skargą paulińską oraz w dniu orzekania.

W oparciu o te zarzuty pozwani wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zarzut apelacji dotyczący nieudowodnienia przez powoda istnienia wierzytelności zgłoszonych do masy upadłości, należy uznać za uzasadniony.

Rozważania Sądu pierwszej instancji odnoszą się do przepisów kodeksu cywilnego dotyczących skargi pauliańskiej. Sąd ten przyjął, że zgodnie z art. 527 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała, lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w stopniu wyższym, niż był przed dokonaniem czynności. Treść § 3 tego przepisu wskazuje natomiast, że jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Z kolei w myśl art. 528 k.c. jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W takiej sytuacji wierzyciel jest zwolniony od obowiązku wykazania, że osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, co w konsekwencji oznacza, że osoba trzecia nie może bronić się poprzez wykazanie, że nie wiedziała lub nie mogła wiedzieć o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Zatem nawet udowodnienie przez osobę trzecią, że nie wiedziała i - mimo zachowania najwyższej staranności - nie mogła się dowiedzieć o pokrzywdzeniu wierzycieli, nie zwalnia jej od odpowiedzialności wobec wierzyciela.

Pozwani, na podstawie umowy darowizny z dnia 10 marca 2014r., niewątpliwie uzyskali korzyść majątkową nieodpłatnie, w związku z czym art. 528 k.c. ma do nich zastosowanie. Tym samym do uwzględnienia powództwa konieczne było wykazanie następujących przesłanek: M. M. (1) w chwili dokonywania zaskarżonej czynności darowizny była dłużniczką i jej długi nie zostały spłacone, zaskarżona czynność pociągnęła za sobą niewypłacalność dłużniczki lub też pogłębiła już istniejącą niewypłacalność, dłużniczka działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Bezspornym jest, że w chwili dokonania zaskarżonej czynności M. M. (1) posiadła długi wobec kilku wierzycieli, w tym (...) Banku (...) S.A., Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej (...), (...) spółki z o.o. w S., Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w J., były to zobowiązania wymagalne, egzekwowane w drodze postepowań egzekucyjnych i dotychczas nie zostały zaspokojone. W ocenie Sądu, zachodzi również w sprawie i ta okoliczność, iż wskutek zaskarżonej czynności dłużniczka stała się niewypłacalna, gdyż nie posiada innego majątku, z którego wierzyciele mogliby uzyskać zaspokojenie. W doktrynie i judykaturze wskazuje się, że niewypłacalność, o której mowa w art. 527 § 2 k.c., to niemożność spełnienia świadczenia przez dłużnika, wynikająca z braku środków finansowych na zaspokojenie wierzytelności, i - co istotne - w chwili żądania zaspokojenia. Niemożność ta oznacza taki stan majątku dłużnika, w którym egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej przeciwko temu dłużnikowi. Identycznie należy traktować sytuację, gdy w majątku dłużnika pozostają źródła dochodów, jednak o tak niewielkich rozmiarach, że egzekucja z tych źródeł mogłaby doprowadzić do zaspokojenia wierzyciela na przestrzeni wielu lat. Dłużnik staje się niewypłacalny w wyższym stopniu i wtedy, gdy zaspokojenie można uzyskać dodatkowym znacznym nakładem kosztów, czasu i ryzyka. Inaczej, stan niewypłacalności dłużnika w stopniu wyższym obejmuje i utrudnienie i odwleczenie zaspokojenia (por. wyrok SN z dnia 28 listopada 2001 r., IV CKN 525/00 - Lex nr 53110). Należy również zaznaczyć, że o uwzględnieniu skargi pauliańskiej rozstrzyga nie chwila powstania pokrzywdzenia, lecz okoliczność, czy istnieje ono w chwili orzekania. Pokrzywdzenie wierzyciela powstaje zaś na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. Przesłanka pokrzywdzenia musi istnieć w czasie wystąpienia z powództwem pauliańskim i w trakcie procesu aż do jego zakończenia. Niewypłacalność dłużnika badana jest nie w chwili dokonania zaskarżonej czynności prawnej, a w chwili wystąpienia przez wierzyciela z akcją pauliańską. Dokonanie zaskarżonej czynności i stan niewypłacalności muszą pozostawać ze sobą w związku. I pomimo, że nie jest to związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c., to jednak czynność prawna musi stanowić warunek nieodzowny stanu niewypłacalności.

Jak wynika z dokonanych ustaleń M. M. (1) w toku niniejszego procesu była niewypłacalna. Fakt umorzenia postępowań egzekucyjnych prowadzonych przez wierzycieli przeciwko M. M. (1), nie przesądza o wygaśnięciu jej zobowiązań. Z załączonych do akt sprawy kart rozliczeniowych wynika bowiem, że w przeważającej części postępowań egzekwowane należności były ściągane z majątku innych dłużników, a nie M. M. (1). Dodatkowo podkreślić należy, że dłużniczka dysponując aktualnie wyłącznie wynagrodzeniem za pracę w wymiarze ½ etatu w wysokości 700 zł jest niewypłacalna i nie posiada innego majątku, który mógłby podlegać zajęciu w toku postępowania upadłościowego.

Niewątpliwie więc zaskarżona czynność prawna przyczyniła się do stanu niewypłacalności dłużniczki, bowiem doprowadziła do przeniesienia bez żadnego ekwiwalentu własności nieruchomości lokalowej o wartości 144.720,00zł wyzbywając się w ten sposób istotnego składnika majątkowego w stosunku do ciążącego na niej zadłużenia. Gdyby dłużniczka zaskarżonej czynności nie dokonała, posiadałaby majątek, który podlegałby zabezpieczeniu i sprzedaży w postępowaniu upadłościowym, w konsekwencji zwiększając szanse na zaspokojenie przynajmniej części wierzytelności.

Ta argumentacja nie zawiera jednak jednego, bardzo istotnego w okolicznościach tej sprawy argumentu dotyczącego listy wierzytelności.

Sąd pierwszej instancji stanął na słusznym stanowisku, że syndyk masy upadłości zaskarżając czynność prawną dokonaną przez upadłego z pokrzywdzeniem wierzycieli działa w interesie ogółu wierzycieli. Tyle tylko, że w tej sprawie, o ile powód niewątpliwie miał, co do zasady, legitymację do wytoczenia powództwa dysponując dokumentacją stanowiącą podstawę ogłoszenia upadłości, to ostatecznie okazało się, że nie ma wierzycieli masy upadłości. Jedyny taki wierzyciel bowiem, (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. został zaspokojony, a postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko upadłej, na jego wniosek zostało umorzone (postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Jaworznie z dnia 4 czerwca 2019 r. - karta 117 akt, pismo tego wierzyciela z dnia 7 stycznia 2020 r. - karta 212 akt). Okoliczność, że ta zaspokojona wierzytelność jest jedyną wierzytelnością zgłoszoną w postępowaniu upadłościowym, o które to postępowanie chodzi w tej sprawie, została przyznana przez pełnomocnika powoda na rozprawie apelacyjnej (karta 216 akt). Biorąc zatem pod uwagę, że określony w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości trzydziestodniowy termin do zgłaszania wierzytelności do masy upadłości minął, nie ma obecnie, i nie było w dacie zamknięcia rozprawy przed Sądem pierwszej instancji, wierzycieli tej masy.

Wierzycielami tymi nie są wymienione we wniosku o ogłoszenie upadłości podmioty bo, z wyjątkiem jednego - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w S. (który jak wskazano wyżej został zaspokojony), nie zgłosiły swoich wierzytelności. Podmioty te pozostają wierzycielami dłużniczki M. M. (1) ponieważ jest osobą fizyczną (w przypadku osoby prawnej upadłość likwidacyjna doprowadziłaby do utraty jej bytu prawnego i wygaśnięcia wierzytelności nie zgłoszonych do masy upadłości), ale nie mogą zaspokoić się z masy upadłości do której ewentualnie mógłby wejść majątek uzyskany w drodze skutecznej skargi pauliańskiej. Z tych samych powodów wierzycielem nie jest osoba, która spłaciła dług na rzecz Spółki (...). Nie jest nim też sam Syndyk, który upatruje wierzytelności w kosztach postępowania upadłościowego.

Sąd pierwszej instancji oparł swoje rozstrzygniecie na poglądzie wyrażonym w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 czerwca 2015 roku, sygn. akt I ACa 159/15, który jednak został wydany w odmiennych okolicznościach faktycznych. Chodziło tam bowiem o czynność prawną polegającą na ustanowieniu hipoteki kaucyjnej (taka wierzytelność podlega umieszczeniu na liście wierzytelności z urzędu - art. 236 ust. 2 prawa upadłościowego), a nade wszystko do masy upadłości zostały zgłoszone liczne wierzytelności i w stosunku do niektórych z nich tylko nie zostało zakończone postępowanie związane z wniesionymi sprzeciwami do listy. Sąd Apelacyjny, w przytaczanym orzeczeniu stwierdził, że zgodnie z art. 131 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe i naprawcze, w sprawach nieuregulowanych przepisami art. 127-130 tej ustawy, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o ochronie wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika. "Odpowiednie stosowanie", o jakim mowa w tym przepisie, oznacza konieczność uwzględniania specyfiki postępowania upadłościowego, a zwłaszcza tego jego etapu, na którym jest ustalana lista wierzytelności oraz zgłaszane są do niej sprzeciwy. W rozpoznawanej przez ten Sąd sprawie, kwestia ta nie była przesądzona, zostały zgłoszone dwa sprzeciwy w stosunku do zgłoszonych wierzytelności. Zostało zatem przyjęte, że jedyny możliwy sposób doprecyzowania wierzytelności to wskazanie, iż uwzględnienie powództwa służy ochronie wierzycieli masy upadłości. Stwierdzono także, że przebieg postępowania upadłościowego jest dynamiczny i nie sposób oczekiwać z wystąpieniem z żądaniem opartym na art. 527 k.c. do czasu definitywnego ustalenia listy wierzytelności z uwagi na czasowe ograniczenia dopuszczalności wystąpienia z tym żądaniem, o jakim mowa w art. 132 u.p.i n., to jest dwa lata od daty ogłoszenia upadłości.

Tymczasem w okolicznościach sprawy niniejszej ustalone zostało, że nie ma wierzycieli masy upadłości, a zatem wszelkie rozważania dotyczące listy wierzytelności są bezprzedmiotowe.

Z tych względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo oraz nie obciążył powoda kosztami procesu zarówno w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji jak i w postępowaniu apelacyjnym. W zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu w obu instancjach zastosowanie miał art. 102 k.p.c. albowiem należało uznać, że zachodzi w tej sprawie przypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu powołanego przepisu. Powód został syndykiem masy upadłości osoby fizycznej i miał podstawy do wytoczenia powództwa w tej sprawie, dysponując dokumentacją dotyczącą ogłoszenia upadłości. Powództwo to był zmuszony wytoczyć niezwłocznie, biorąc pod uwagę, że postanowienie o ogłoszeniu upadłości zostało wydane w grudniu 2018 roku, a termin przedawnienia roszczenia przewidziany w art. 534 kodeksu cywilnego upływał 10 marca 2019 roku. Jednocześnie powód powziął wiadomość, że zgłosił się jeden wierzyciel oraz nie mógł przewidzieć, iż będzie jedyny i ostatecznie w toku procesu zostanie zaspokojony.

SSA Tomasz Ślęzak SSA Elżbieta Karpeta SSO Tomasz Tatarczyk