Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Matusiak

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Krysiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 stycznia 2021 roku w Sieradzu

odwołania B. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z dnia 22.10.2020 r. Nr (...)

w sprawie B. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

o wysokość emerytury

zmienia zaskarżoną decyzję i zobowiązuje organ rentowy do przeliczenia emerytury B. Z. z uwzględnieniem wynagrodzeń uzyskanych w (...) w Ś. w okresie od stycznia 1988 roku do czerwca 1991 roku, wykazanych w kartach wynagrodzeń, załączonych do wniosku o ustalenie kapitału początkowego.

Sygn. akt V U 837/20

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 22.10.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił B. Z. prawa do przeliczenia emerytury. Organ wskazał, że zgodnie z art. 114 ust.1 ustawy z dnia 17.12.1997 r. o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostały przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo doświadczenia lub na ich wysokość. Zakład zaznaczył, że ponieważ nie zaistniały nowe okoliczności w sprawie po wydaniu w dniu 10.01.2017 r. decyzji podejmującej wypłatę emerytury brak jest podstaw prawnych do zmiany wysokości świadczenia. Organ podkreślił, że karty wynagrodzeń za lata 1988-1991 nie zostały uwzględnione w ustalaniu wysokości emerytury ponieważ nie spełniają warunków formalnych z uwagi na nieopatrzenie ich pieczątką firmowa jak i brak informacji, jakiego miejsca zatrudnienia dotyczą.

W odwołaniu od decyzji organu rentowego B. Z. podniosła, że dokumenty potwierdzające zarobki, uzyskane przez nią w okresie od lat 1988-1991 zostały jej udostępnione przez ówczesnego księgowego firmy E. P..

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. Z., urodzona w dniu (...), w dniu 13.01.2012 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o ustalenie kapitału początkowego. Do wniosku zostało załączone m.in. świadectwo pracy, stwierdzające że B. Z. w okresie od 04.11.1987 r. do 30.06.1991 r. była zatrudniona w (...) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku szwaczki oraz karty zarobkowe B. Z. z okresu od stycznia 1988 r. do czerwca 1991 r., określające wydział szwalnia i stanowisko szwaczki. Decyzją z dnia 04.04.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił kapitał początkowy B. Z. na dzień 01.01.1999 r. Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ubezpieczonej Zakład przyjął zarobki z 10 kolejnych lat od 1986 do 1995 r., za lata 1988 -1991 nie przyjmując kart wynagrodzeń, gdyż nie są one oryginalne, nie posiadają żadnych firmowych pieczątek ani informacji, jakiego miejsca zatrudnienia dotyczą; za te okresy przyjęto wynagrodzenia minimalne, obowiązujące w tym okresie w j.g.u.

Decyzją z dnia 10.01.2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. podjął wypłatę emerytury B. Z. od dnia 01.12.2016 r. Do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z zasadami, określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej, przyjęto m.in. kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego. W dniu 01.01.2020 r. B. Z. złożyła w organie rentowym wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem wynagrodzeń, wynikających z uprzednio złożonych kart wynagrodzeń z okresu zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...). Zaskarżoną decyzją z dnia 22.10.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił B. Z. prawa do przeliczenia emerytury.

(wnioski, świadectwo pracy, decyzje, karty zarobkowe w aktach ZUS)

W okresie zatrudnienia wnioskodawczyni w (...), E. P. pracował w księgowości tego zakładu pracy. Do jego obowiązków należały m.in. sprawy kadrowe i płacowe. Na podstawie comiesięcznych list płac E. P. wypełniał roczne zbiorcze karty wynagrodzeń, uzyskanych przez pracowników zakładu pracy. Dokumentacja ta stanowiła podstawę do wyliczana wynagrodzeń za czas niewykonywania pracy, ekwiwalentów pieniężnych, wystawiania zaświadczeń w wysokości wynagrodzeń. Po likwidacji przedsiębiorstwa E. P. wszedł w posiadanie m.in. kart wynagrodzeń, które to dokumenty nie została zarchiwizowane przez syndyka masy upadłości. E. P. osobiście wypełnił karty wynagrodzeń B. Z. za lata 1988 – 1991.

(zeznania z 22.01.2021r.: E. P. od 00:04:35 do 00:10:47 minuty, zeznania M. W. od 00:10:47 do 00:13:21)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów i zważył, co następuje:

Na podstawie art. 114 ustawy emerytalno-rentowej organ rentowy upoważniony jest do wydania - na wniosek zainteresowanego lub z urzędu - nowej decyzji w przedmiocie prawa do świadczeń lub ich wysokości po uprawomocnieniu się pierwotnej decyzji, chyba że ustalenia w tym zakresie dokonał organ odwoławczy (sąd), a organ rentowy stwierdza, że prawo do świadczeń nie istnieje lub że świadczenia przysługują w niższej wysokości - w tym przypadku wydanie orzeczenia należy do organu odwoławczego. Wniosek o ponowne ustalenie prawa do świadczeń lub ich wysokości jest jednym z elementów uprawnień zainteresowanego postępowania w sprawach emerytalno-rentowych. Odnosząc się do przesłanki „nowych dowodów” jako podstawy ponownego ustalania prawa do świadczeń lub ich wysokości należy stwierdzić, że o ile organ rentowy nie posiada uprawnień do dokonywania niekorzystnej zmiany pierwotnej (ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość) decyzji w oparciu o odmienną (powtórną) ocenę dowodów zebranych w poprzednim postępowaniu (zob. uchwałę 7 sędziów SN z dnia 5 czerwca 2003 r., III UZP 5/03, OSNPUSiSP 2003, nr 18, poz. 442), o tyle wzruszenie takiego rozstrzygnięcia może być przeprowadzone w sytuacji przedstawienia nowych dowodów podważających wiarygodność uprzednio zgromadzonego materiału dowodowego, w tym dowodów uzyskanych już po wydaniu decyzji ZUS, pod warunkiem jednak, że wynikają z nich fakty powstałe przed tym momentem. Z nowych dowodów muszą wynikać nie jakiekolwiek nieuwzględnione wcześniej okoliczności, ale okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Składając wniosek w dniu 01.10.2020 r. wniosek o ponowne obliczenie świadczenia ubezpieczona powołała się co prawda na dokumenty już wcześniej znane i ocenione przez organ rentowy, jednak dysponowała już w tym czasie środkami umożliwiającymi dokonanie weryfikacji wiarygodności tych dokumentów.

Na podstawie art. 473 k.p.c. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających możliwość dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. Takie stanowisko wielokrotnie zajmował Sąd Najwyższy, który m.in. w wyroku z dnia 9 kwietnia 2009 roku w sprawie I UK 316/08, LEX 707858 stwierdził, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe (Dz. U. z 2011 roku, nr 237, poz. 1412) dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami. W przypadku gdy zakład pracy został zlikwidowany a dokumentacja płacowa jest w posiadaniu osoby fizycznej, wysokość zarobków może być udokumentowana na podstawie wpisów w kartach wynagrodzeń. Jak słusznie zwrócił uwagę organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie, karty wynagrodzeń (ich oryginały) mogą być przedłożone ZUS i mogą stanowić środek dowodowy – pod warunkiem jednak, iż posiadają pieczątkę firmy oraz pieczątkę imienną osoby dokonującej wpisu lub odpowiadającej za wpis o wysokości osiąganych wynagrodzeń w okresie trwania stosunku pracy. Dokumentem prywatnym – a tak należy traktować karty wynagrodzeń - jest każdy dokument, który nie jest dokumentem urzędowym, jednakże pismo stanowiące dokument prywatny musi spełniać ogólne warunki przewidziane dla wszelkich dokumentów jako środków dowodowych, tj. musi zawierać określoną treść, a także podpis wystawcy. Podpis stanowi element sine qua non dokumentu prywatnego, co wynika wprost z art. 245 k.p.c. Dopiero po spełnieniu takich warunków karty wynagrodzeń mogą stanowić pełnoprawny środek dowodowy w rozumieniu powołanego rozporządzenia RM z 11.10.2011 r. Pomimo tego, że karty płacowe ubezpieczonej z lat 1988 – 1991 rzeczywiście nie są podpisane przez osobę sporządzającą te dokumenty jak też nie zawierają pieczątek zakładowych i imiennych, to jednakże przy ocenie ich wiarygodności i mocy dowodowej w postępowaniu sądowym Sąd Okręgowy wziął pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, bez ograniczeń dowodowych właściwych dla postępowania administracyjnego przed organem rentowym. W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczona nie może ponosić ujemnych konsekwencji wadliwie sporządzonej przez pracowników jej byłego pracodawcy dokumentacji płacowej w sytuacji, w której wykazane zostało autentyczne pochodzenie kart wynagrodzeń ubezpieczonej oraz wyjaśnione zostały okoliczności, w których doszło do wejścia w posiadanie tych kart. W tym aspekcie ustaleń Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne zeznania świadka E. P.. Świadek jako osoba obca dla wnioskodawczyni nie miał żadnych podstaw aby składać nieprawdziwe zeznania, jednocześnie jego relacja dotycząca przedmiotowej dokumentacji płacowej cechowała się autentycznością i wiarygodnością. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie B. Z. zasługuje na uwzględnienie w zakresie, w jakim dotyczy przyjęcia jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne rzeczywistych zarobków, uzyskanych w okresie zatrudnienia w (...) od 01.01.1988 r. do 30.06.1991 r. Zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 53 - dalej „ustawa” ), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 1 stycznia 1999 roku (ust. 3).

Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12 (art. 174 ust. 1 ww. ustawy).

Jak stanowi art. 174 ust. 2 ustawy przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 ww. przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym złożono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Zgodnie z ust. 4 i ust. 5 art. 15 ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3,

w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty oraz mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%.

Natomiast w myśl art. 16 ustawy przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, że kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 r., podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej. W sporze jest wysokość emerytury B. Z., które to świadczenie zostało wyliczone także w oparciu o treść art. 26 cyt. ustawy, zgodnie z którym emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Nadto w myśl art. 25 ust. 1, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 (a więc również w odniesieniu do ubezpieczonej), stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Innymi słowy, wysokość emerytury, ustalonej na podstawie art. 24, jest uzależniona od kilku czynników, takich jak: zwaloryzowany kapitał początkowy (w przypadku podlegania ubezpieczeniu społecznemu przed 1 stycznia 1999 r.); zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne zgromadzone na koncie ubezpieczonego; chwili przejścia na emeryturę oraz tzw. średniego dalszego trwania życia. Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. W kontekście wskazanych wyżej czynników mających wpływ na wysokość kapitału początkowego a przez to i emerytury, kwestia ustalenia rzeczywistego wynagrodzenia ubezpieczonej stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w latach 1988 - 1991 ma niewątpliwie istotne znaczenie dla ustalenia prawidłowych wartości zarówno kapitału początkowego jak i w konsekwencji emerytury wnioskodawczyni.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono jak w wyroku.