Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

po rozpoznaniu 15 maja 2020 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Zakładu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 20 listopada 2017 r. Nr (...) ( (...))

oddala odwołanie.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVII AmE 105/18

UZASADNIENIE

Decyzją z 20 listopada 2017 r. Nr DEK. (...) (...)( (...): (...)), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki ( dalej Prezes URE) na podstawie art. 35 ust. 1 pkt 1 i art. 36 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. z 2015 r., poz. 2167 ze zm.) (dalej Ustawa) w związku z art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. z 2016 r., poz. 831) oraz z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2017 r., poz. 220 ze zm.) ( dalej p.e.) a także z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r., poz. 1257) (dalej k.p.a.), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy: Zakładowi (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C. (dalej powód) orzekł, że:

1) Zakład (...) sp. z o.o. z siedzibą w C. nie wywiązał się z określonego w art. 12 ust. 1 Ustawy obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 21 ust. 1 Ustawy, w terminie określonym w art. 27 ust. 3 Ustawy lub uiszczenia opłaty zastępczej w terminie określonym w art. 12 ust. 6 tej ustawy, obliczonej w sposób określony w art. 12 ust. 5 Ustawy,

2) za zachowanie opisane w punkcie pierwszym wymierzył powodowi karę pieniężną w kwocie 107 360,13 zł, to jest w wysokości (...) przychodu osiągniętego w 2016 r.

Od powyższej Decyzji powód złożył odwołanie. Zaskarżając Decyzję w całości, wniósł o zmianę Decyzji w całości i odstąpienie od wymierzenia kary, a ponadto zasądzenie od Prezesa URE na jego rzecz wszystkich kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie wniósł o uchylenie Decyzji w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Prezesowi URE.

Przedmiotowej Decyzji powód zarzucił:

1)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 35 ust. 1 pkt 1 Ustawy poprzez nałożenie przez Prezesa URE na powoda kary pieniężnej pomimo, iż powód uiścił opłatę zastępczą, o której mowa w art. 12 ust. 1 Ustawy,

2)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 35 ust. 1 w zw. z art. 12 Ustawy poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji błędne przyjęcie przez Prezesa URE, że nie ma podstaw do wyłączenia z przychodów powoda będących podstawą ustalenia obowiązku określonego w art. 12 ust. 1 Ustawy, przychodów ze sprzedaży ciepła na zamkniętym terenie wojskowym w O. i U., które wykorzystywane są wyłącznie w celach wojskowych,

3)  sprzeczność istotnych ustaleń Prezesa URE z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez dowolne i nie mające żadnego oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym przyjęcie, że stopień naruszenia wynikającego z deliktu administracyjnego przypisanego powodowi był znaczny, podczas gdy powód w ramach prowadzonego postępowania wyjaśniającego wykazał, że powodem niewypełnienia przez niego obowiązku, o którym mowa w art. 12 ust. 1 Ustawy była zła kondycja finansowa powoda spowodowana koniecznością ponoszenia kosztów finansowych związanych z obsługą kredytu zaciągniętego na modernizację systemu ciepłowniczego w U. (a których to kosztów Prezes URE nie uznał za uzasadnione w postępowaniu taryfowym) oraz że dokonał zapłaty kwoty odpowiadającej opłacie zastępczej jak tylko zgromadził odpowiednie środki finansowe,

4)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 36 Ustawy poprzez wadliwą ocenę stopnia naruszenia przez powoda obowiązku, o którym mowa w art. 12 ust. 1 Ustawy oraz szkodliwości czynu i stopnia zawinienia powoda, co miało wpływ na wysokość orzeczonej kary,

5)  nałożenie przez Prezesa URE kary pieniężnej w wysokości niewspółmiernej do stopnia społecznej szkodliwości, stopnia zawinienia powoda, a także z całkowitym pominięciem okoliczności, które winny być uwzględnione jako okoliczności łagodzące przy wymierzaniu kary, tj. faktu zapłaty przez powoda kwoty odpowiadającej opłacie zastępczej,

6)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 56 ust. 6a p.e. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji wymierzenie powodowi kary pieniężnej, pomimo iż Prezesowi URE została przyznana kompetencja do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszeń lub zrealizował obowiązek.

Pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki złożył odpowiedź na odwołanie, w której wniósł o oddalenie odwołania oraz dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów zgromadzonych w aktach administracyjnych sprawy na okoliczność zasadności wymierzenia powodowi kary pieniężnej.

Rozpoznając odwołanie Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Powód zajmuje się wytwarzaniem ciepła. Decyzją Prezesa URE z 29 czerwca 2010 r. znak: (...) została udzielona powodowi koncesja na wytwarzanie ciepła, na okres od dnia 2 lipca 2010 r. do dnia 2 lipca 2020 r. (okoliczność bezsporna, k.17 akt adm.).

Powód eksploatuje na zamkniętym terenie wojskowym w O. i U. infrastrukturę ciepłowniczą używaną wyłącznie w celach wojskowych, stąd osiąga przychody ze sprzedaży ciepła m.in. do jednostek wojskowych (k. 25-26 akt adm.).

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej powód dokonał w 2013 r. sprzedaży ciepła na rzecz odbiorców końcowych w ilości 161 711,550 GJ i osiągnął z tego tytułu przychód w wysokości (...) zł (k. 16-19, 25 akt adm.), w tym (...) zł uzyskał z tytułu sprzedaży ciepła do jednostek wojskowych (k. 25-26 akt adm.).

Powód do 31 marca 2014 r. nie przedstawił Prezesowi URE do umorzenia świadectw efektywności energetycznej ani nie uiścił na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (dalej NFOŚiGW) opłaty zastępczej w jakiejkolwiek wysokości.

Kwota 29 411,45 zł została wpłacona przez powoda na rachunek NFOŚiGW dnia 27 lutego 2015 r. (k. 23-24, 30 akt adm.).

Pismem z 11 września 2014 r. Prezes URE, działając na podstawie art. 14 Ustawy zwrócił się do powoda z prośbą o udzielenie informacji dotyczącej dokonanej w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. sprzedaży energii elektrycznej, ciepła i gazu ziemnego w związku z koniecznością zbadania realizacji za rok 2013 obowiązku określonego w art. 12 ust. 1 ww. Ustawy (k. 1-14 akt adm.).

W odpowiedzi na ww. wezwanie powód przy piśmie z 23 października 2014 r. przekazał dane dotyczące dokonanej w okresie od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. sprzedaży ciepła na rzecz odbiorców końcowych (k. 16-19 akt adm.).

Biorąc pod uwagę przekazane przez powoda informacje Prezes URE wszczął z urzędu postępowanie administracyjne w sprawie wymierzenia powodowi kary pieniężnej w związku z ujawnieniem możliwości nieprzestrzegania w roku 2013, określonego w art. 12 ust. 1 Ustawy obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 21 ust. 1 Ustawy, w terminie określonym w art. 27 ust. 3 Ustawy, lub uiszczenia opłaty zastępczej w terminie określonym w art. 12 ust. 6 tej Ustawy, obliczonej w sposób określony w art. 12 ust. 5 Ustawy. W związku z powyższym Prezes URE zawiadomił powoda o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w tej sprawie (k. 20-22 akt adm.).

W reakcji na ww. zawiadomienie powód potwierdził, że zgodnie z informacjami, które przekazał pismem z 23 października 2014 r. osiągnął przychód ze sprzedaży ciepła odbiorcom końcowym wynoszący(...) zł, a zatem do 31 marca 2014 r. powinien uiścić opłatę zastępczą wynoszącą 85 978,34 zł. Dodał jednak, iż eksploatuje na zamkniętym terenie wojskowym w O. i U. infrastrukturę ciepłowniczą używaną wyłącznie w celach wojskowych, toteż według niego w oparciu o art. 2 ust. 2 pkt 1 Ustawy z przychodów będących podstawą ustalenia obowiązku należy wyłączyć przychody ze sprzedaży ciepła uzyskane z ww. jednostek wojskowych, czyli w sumie (...) zł. W konsekwencji, zdaniem powoda, przychód stanowiący podstawę przedmiotowego obowiązku winien wynosić (...) zł, zaś wysokość należnej opłaty zastępczej - 29 411,45 zł. Powód przy piśmie z 23 listopada 2016 r. przekazał potwierdzenie uiszczenia w dniu 27 lutego 2015 r. opłaty zastępczej w wysokości 29 411,45 zł na konto NFOŚiGW oraz wyjaśnił, iż opóźnienie we wpłacie wynikało z bardzo złej kondycji finansowej spowodowanej koniecznością ponoszenia kosztów finansowych związanych z obsługą kredytu zaciągniętego na modernizację systemu ciepłowniczego w U., których to kosztów Prezes URE nie uznał za uzasadnione w postępowaniu taryfowym (k. 25-30 akt adm.).

Pismem z 15 lutego 2017 r. Prezes URE zawiadomił powoda o zgromadzeniu materiału dowodowego pozwalającego na podjęcie decyzji oraz przysługującym mu prawie do zapoznania się z całością zebranego w sprawie materiału dowodowego i wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz złożenia ewentualnych dodatkowych uwag i wyjaśnień. Ponadto organ zwrócił się do powoda o przesłanie wszelkich dokumentów pozwalających na ustalenie jego sytuacji finansowej oraz nadesłanie oświadczenia powoda o wysokości przychodu osiągniętego w 2016 r. (k. 31-32 akt adm.).

W odpowiedzi powód wniósł o odstąpienie od wymierzenia kary z uwagi na znikomy stopień szkodliwości czynu oraz zrealizowanie przedmiotowego obowiązku poprzez uiszczenie opłaty zastępczej w dniu 27 lutego 2015 r. (k. 33-40 akt adm.).

20 listopada 2017 r. Prezes URE wydał zaskarżoną Decyzję (k. 41-45 akt adm.).

Powód osiągnął w 2016 r. przychód w wysokości(...) zł (k. 37-40 akt adm.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych w trakcie postępowania administracyjnego, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona Decyzja jest słuszna i ma oparcie w przepisach prawa. Natomiast podnoszone przez powoda zarzuty nie są trafne, stąd nie mogą skutkować uchyleniem czy zmianą tej Decyzji.

Bez wątpienia powód nie zrealizował za 2013 r. obowiązku określonego w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, której przepisy należy stosować do niniejszej sprawy na podstawie art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej. Zgodnie z tym pierwszym przepisem dotyczącym ustawowego obowiązku m.in. przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w art. 12 ust. 2 pkt 1 tej ustawy (tj. przedsiębiorstwo energetyczne sprzedające energię elektryczną, ciepło lub gaz ziemny odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej) jest obowiązane uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi URE świadectwo efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 21 ust. 1 tej Ustawy, o wartości wyrażonej w tonach oleju ekwiwalentnego, względnie uiścić opłatę zastępczą obliczoną w sposób wskazany w art. 12 ust. 5 tej Ustawy. Przy czym jak wynika z treści art. 27 ust. 3 oraz art. 12 ust. 6 tej Ustawy z przedmiotowego obowiązku należy się wywiązać w terminie do dnia 31 marca każdego roku za poprzedni rok kalendarzowy. Jeśli chodzi o wpływy z opłaty zastępczej stanowią one przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, toteż kwotę opłaty zastępczej należy uiścić na rachunek bankowy tego funduszu we wskazanym terminie.

Powód w związku z tym, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej dokonał w 2013 r. sprzedaży ciepła w ilości 161 711,550 GJ i osiągnął z tego tytułu przychód w wysokości (...) zł był zobowiązany - w terminie do dnia 31 marca 2014 r. - do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej w ilości 85,978 toe, względnie uiszczenia opłaty zastępczej w wysokości 85 978,34 zł. Skoro do dnia 31 marca 2014 r. nie przedstawił do umorzenia Prezesowi URE świadectw efektywności energetycznej ani nie uiścił na rachunek NFOŚiGW opłaty zastępczej w wysokości wymaganej przepisami prawa, jak już wyżej stwierdzono, nie dopełnił obowiązku z art. 12 ust. 1 ustawy o efektywności energetycznej.

Zdaniem Sądu, dla ustalenia wielkości wymaganej opłaty zastępczej a przez to rozmiaru obowiązku, z przychodów powoda pochodzących ze sprzedaży ciepła nie należało, wbrew jego twierdzeniom, wyłączać przychodów uzyskanych ze sprzedaży ciepła jednostkom wojskowym w O. i U. w wysokości (...) zł. Powód opierał swoją tezę o konieczności takiego wyłączenia na treści art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy o efektywności energetycznej, który wprawdzie stanowi, że przepisów ustawy nie stosuje się do urządzeń technicznych i instalacji używanych wyłącznie w celach wojskowych, a powód eksploatuje infrastrukturę ciepłowniczą, z której uzyskiwane jest ciepło dla celów jednostek wojskowych, jednak przepis ten ma inne znaczenie niż przyjmuje powód i nie ma on przełożenia na realizację przez powoda obowiązku z art. 12 ust. 1 ustawy.

Należy bowiem podkreślić, że art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy o efektywności energetycznej pozostaje w relacji z treścią ustępu 1 tego artykułu, zgodnie z którym przepisy ustawy stosuje się do przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej realizowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, czyli w myśl art. 3 pkt 12 ustawy do działań polegających na wprowadzeniu zmian lub usprawnień w obiekcie, urządzeniu technicznym lub instalacji, w wyniku których uzyskuje się oszczędność energii. Tym samym, w kontekście art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy, regulacje ustawy odnoszące się do przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej nie obejmują przedsięwzięć dotyczących urządzeń technicznych i instalacji używanych wyłącznie w celach wojskowych. Podobne rozumienie zapisu art. 2 ustawy odnaleźć można w uzasadnieniu do projektu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (druk sejmowy nr (...), str. 3), które wprawdzie odnosi się wprost do wyłączenia z art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy, ale wynika z niego, iż brak zastosowania przepisów ustawy odnosi się do „przedsięwzięć”.

Zaznaczyć należy, że na gruncie ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, w myśl art. 16 tej ustawy Prezes URE dokonywał wyboru przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej w trybie przetargu. Z kolei w świetle art. 19 ustawy złożenie oferty w przetargu wiąże się z koniecznością sporządzenia audytu efektywności energetycznej, a więc dopuszczeniem podmiotów zewnętrznych do instalacji i urządzeń technicznych oraz ich szczegółową weryfikacją. Jak wskazał zatem pozwany, intencją ustawodawcy było wyłączenie spod stosowania ustawy instalacji i urządzeń o charakterze strategicznym dla bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku których dane dotyczące ich eksploatacji powinny mieć charakter co najmniej poufny.

W tym miejscu trzeba również wspomnieć, iż przedmiotowa ustawa o efektywności energetycznej dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylającej dyrektywę Rady 93/76/EWG (Dz. Urz. UE L 114 z 27.04.2006, str. 64), która kładzie nacisk na dążenie do poprawy efektywności końcowego wykorzystania energii. Teza pozwanego koreluje zaś z treścią artykułu 2 lit. c tej dyrektywy, który stanowi, że dyrektywa ma zastosowanie do sił zbrojnych wyłącznie w zakresie, w którym jej stosowanie nie wchodzi w konflikt z naturą i podstawowym celem działalności sił zbrojnych oraz z wyłączeniem sprzętu używanego wyłącznie w celach wojskowych. Oznacza bowiem, iż faktycznie spod badania pod kątem podniesienia efektywności energetycznej wyłączony jest sprzęt, czy to instalacje, urządzenia używane wyłącznie w celach wojskowych ze względu na ich charakter.

Działalność powoda nie koncentruje się zaś na przedsięwzięciu służącym poprawie efektywności energetycznej, którego przedmiotem miałoby być urządzenie wyłącznie wojskowe. Powód, eksploatując infrastrukturę ciepłowniczą używaną w celu zaopatrzenia wojska w ciepło, prowadzi działalność komercyjną, sprzedając jednostkom wojskowym wytworzone ciepło.

Taka forma funkcjonowania nie wyklucza obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej lub uiszczenia opłaty zastępczej, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy. Przepisy dotyczące danego obowiązku uzależniają bowiem konieczność wykonania obowiązku od faktu dokonania sprzedaży ciepła odbiorcom końcowym w kraju (ponieważ jak stanowi art. 12 ust. 2 ustawy obowiązek, o którym mowa w ust. 1, wykonują: 1) przedsiębiorstwo energetyczne sprzedające energię elektryczną, ciepło lub gaz ziemny odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), a nie od rodzaju użytkowanych przez przedsiębiorstwo energetyczne instalacji, co pozostaje bez znaczenia. Ponadto ustawa, nie przewidując wyjątków w tym zakresie, nie zwalnia z obowiązku podmiotów zewnętrznych- przedsiębiorców prowadzących działalność polegającą na sprzedaży ciepła- do jednostek wojskowych.

Dlatego powód niewątpliwie przedmiotowemu obowiązkowi podlegał w pełni, toteż obliczając kwotę nieuiszczonej przez niego opłaty zastępczej należało wziąć pod uwagę, jak to słusznie uczynił Prezes URE, całość przychodów powoda pochodzących ze sprzedaży ciepła do odbiorców końcowych w wysokości (...)zł, w związku z czym opłata zastępcza wyniosła 85 978,34 zł, a nie tylko kwotę przychodów niepochodzących ze sprzedaży ciepła jednostkom wojskowym, czyli, jak się tego domagał powód, kwotę 2 941 144,82 zł, która prowadzi do wyliczenia opłaty zastępczej w wysokości 29 411,45 zł.

Jednocześnie podkreślenia wymaga, iż dokonanie przez powoda wpłaty tylko części wymaganej opłaty zastępczej w wysokości 29 411,45 zł w dniu 27 lutego 2015 r., czyli po ustawowym terminie, nie miało wpływu na fakt zaistnienia naruszenia poprzez niewypełnienie ww. obowiązku. Termin na uiszczenie opłaty zastępczej, określony w art. 12 ust. 6 ustawy o efektywności energetycznej, ma bowiem charakter materialny, który nie podlega przedłużeniu ani przywróceniu, zatem każda czynność dokonana po jego upływie jest bezskuteczna.

O charakterze prawnym terminu decyduje między innymi charakter przepisu prawa określającego dany termin. Nie ma natomiast wątpliwości, że przepis art. 12 ust. 1 ustawy o efektywności energetycznej w związku z ust. 6 jest przepisem prawa materialnego, który określa publicznoprawny obowiązek podmiotów wskazanych w tym przepisie do uiszczenia opłaty zastępczej, a zatem termin określony w ust. 6 jest terminem prawa materialnego.

Ponadto oceniając charakter prawny analizowanego terminu przez pryzmat skutków jego dochowania lub niedochowania należy zważyć, że uiszczenie opłaty zastępczej w terminie do 31 marca danego roku jest wykonaniem przez zobowiązane przedsiębiorstwo obowiązku uiszczenia takiej opłaty, który ma charakter obowiązku publicznoprawnego ex lege, ustanowionego na mocy przepisu ustawy i niewymagającego autorytatywnej konkretyzacji w drodze decyzji administracyjnej. Treścią tego obowiązku jest uiszczenie opłaty zastępczej w należnej kwocie na właściwy rachunek bankowy w terminie do 31 marca. Natomiast uiszczenie tej kwoty przez zobowiązanego na rachunek bankowy po tym dniu należy kwalifikować jako nieuiszczenie opłaty zastępczej w rozumieniu art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy o efektywności energetycznej, zgodnie z którym Prezes URE nakłada m.in. na przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w art. 12 ust. 2, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku podatkowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli podmiot ten nie dopełnia obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej lub nie uiszcza opłaty zastępczej, o których mowa w art. 12 ust. 1. Wynika z tego, że dochowanie terminu ustawowego przez zobowiązanego powoduje wygaśnięcie obowiązku publicznoprawnego, natomiast niedochowanie tego terminu skutkuje podleganiem zobowiązanego karze pieniężnej, o której mowa w art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy o efektywności energetycznej, co łącznie przemawia za materialnoprawnym charakterem terminu do uiszczenia opłaty zastępczej. W rezultacie należy przyjąć, że gdyby nawet powód uiścił prawidłową kwotę na właściwy rachunek bankowy dnia 27 lutego 2015 r., a więc po upływie nieprzekraczalnego i nieprzywracalnego terminu ustawowego, tj. 31 marca 2013 r. - nie dopełniłby ciążącego na nim obowiązku ustawowego, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o efektywności energetycznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2018 r. sygn. III SK 7/17, Lex 251080). Taka konkluzja powstaje tym bardziej, że powód wpłacił 27 lutego 2015 r. niepełną kwotę opłaty zastępczej.

W tej sytuacji zastosowanie znalazł wspomniany art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy o efektywności energetycznej. Z treści tego przepisu wynika wprost, że Prezes URE nakłada karę pieniężną w przypadku niedopełnienia obowiązku, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy. Oznacza to, że Prezes URE jest obowiązany, a nie uprawniony do nałożenia kary w razie stwierdzenia okoliczności podlegających karze. Tym samym odpowiedzialność określona w tym przepisie oparta jest na bezprawności działania lub zaniechania, wobec czego ma charakter odpowiedzialności obiektywnej, niezależnej od winy.

Kierując się zatem wskazanym przepisem Prezes URE prawidłowo wymierzył karę pieniężną powodowi z racji naruszenia przez niego obowiązku z art. 12 ust. 1 aktualizującego odpowiedzialność na zasadzie art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy. Pozwany, wbrew twierdzeniom powoda, nie był uprawniony do odstąpienia od wymierzenia kary, ponieważ ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej nie przewiduje takiego rozwiązania. Zasady wymiaru kary za naruszenia przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej określone zostały w rozdziale 6 „Kary pieniężne”, w tym w art. 36 tej ustawy wskazano dyrektywy wymiaru kary, tak więc należy uznać, że przedmiotowa ustawa zawiera kompleksowe regulacje, również na wypadek niepodporządkowania się ustanowionym w niej obowiązkom, tym bardziej, że nie odsyła do stosowania przepisów sankcyjnych innych ustaw, zwłaszcza Prawa energetycznego. Z tych powodów nie ma możliwości, tak jak oczekuje tego powód, skorzystania z regulacji art. 56 ust. 6a p.e. normującego instytucję odstąpienia od wymierzenia kary w Prawie energetycznym. Instytucja ta zarezerwowana jest bowiem dla przypadków deliktów wymienionych w art. 56 ust. 1 p.e. Prezes URE nie mógł zatem stosować wybiórczo przepisów z różnych ustaw, w tym orzec w niniejszej sprawie na podstawie art. 56 ust. 6a p.e., który- w przeciwieństwie do przepisów ustawy o efektywności energetycznej- odwołuje się do podnoszonej przez powoda przesłanki znikomej szkodliwości czynu.

Ponadto zaznaczyć trzeba, że instytucja odstąpienia od wymierzenia kary została wprowadzona dopiero do ustawy o efektywności energetycznej z dnia 20 maja 2016 r. Tym niemniej nie można stosować nowych przepisów ustawy w danym zakresie z uwagi na bezpośrednie wskazanie w art. 53 nowej ustawy, iż do wykonania i rozliczenia obowiązku, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r., za okres przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (tj. przed dniem 1 października 2016 r.) oraz w zakresie kar pieniężnych za niedopełnienie tego obowiązku stosuje się przepisy dotychczasowe.

Prezes URE miarkował więc karę nie na podstawie przesłanek zaczerpniętych z Prawa energetycznego, na które powołuje się powód, ale zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, w myśl którego przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych, o których mowa w art. 35, należy uwzględnić w szczególności stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy.

Z tego względu należało wziąć pod uwagę cel regulacji art. 12 ust. 1 ustawy jakim było stworzenie ram prawnych dla działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej gospodarki m.in. poprzez wprowadzenie mechanizmu wsparcia tych działań, które w konsekwencji wpłyną na ograniczenie szkodliwego oddziaływania sektora energetycznego na środowisko, czy też przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego kraju. Powyższe łączy się z wprowadzeniem systemu świadectw efektywności energetycznej, będących potwierdzeniem deklarowanej oszczędności energii wynikającej z przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, stanowiącym zachętę do inwestycji mających na celu zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki (np. poprzez oszczędność energii przez przedsiębiorstwa energetyczne dzięki modernizacji urządzeń wytwórczych, czy też sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, oszczędność energii w procesach przemysłowych przez modernizacje lub wymianę urządzeń biorących udział w tych procesach). Prawa majątkowe wynikające z wydanych przez Prezesa URE świadectw efektywności energetycznej mogą zostać sprzedane, na (...) S.A., przez podmioty, które je uzyskały i w ten sposób stanowią ich dodatkowe źródło przychodów. Jeśli przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w art. 12 ust. 2 ustawy, nie uzyskuje i nie przedstawia do umorzenia takiego świadectwa powinno zatem przynajmniej uiścić stosowną opłatę zastępczą. Opłata zastępcza, stanowiąca dochód NFOŚiGW może bowiem zostać przeznaczona na wspieranie rozwoju technologicznego w tym sektorze energetyki. Dlatego w interesie społecznym leży zapewnienie, aby przedsiębiorstwa energetyczne realizowały ustawowy obowiązek z art. 12 ust. 1 ustawy o efektywności energetycznej, który pozwala na realizację wskazanych wyżej celów. Zaniechanie wypełnienia tego obowiązku wpływa zatem istotnie na stopień wsparcia działań prowadzących do poprawy efektywności energetycznej, w szczególności, że kwota nieuiszczonej przez powoda w terminie opłaty zastępczej wyniosła 85 978,34 zł.

Wprawdzie powód wpłacił na konto NFOŚiGW część tej opłaty w dniu 27 lutego 2015 r., aczkolwiek wpłacona kwota jest nienależna, ponieważ na skutek upływu terminu prawa materialnego, o czym była mowa powyżej, nie może już zostać zakwalifikowana na poczet opłaty zastępczej za 2013 r. Faktycznie należy jednak wziąć pod uwagę, że powód nie zbagatelizował całkowicie ustawowego obowiązku i wpłacił niepełną kwotę opłaty zastępczej za 2013 r. z tym, że dokonał tego niecały rok po upływie ustawowego terminu.

Odnosząc się zaś do okoliczności naruszenia należało stwierdzić, że mimo, iż jak wynika ze zgromadzonego materiału, powód wiedział o ciążącym na nim obowiązku z art. 12 ust. 1 Ustawy, to nie wypełnił go ze względu na trudną sytuację finansową spowodowaną według niego koniecznością ponoszenia kosztów finansowych związanych z obsługą kredytu zaciągniętego na modernizację systemu ciepłowniczego w U., których to kosztów Prezes URE nie uznał za uzasadnione w postępowaniu taryfowym. Natomiast zła kondycja finansowa przedsiębiorcy nie zwalnia go z realizacji obligatoryjnego obowiązku publicznoprawnego. Jak trafnie zauważył bowiem Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 25 czerwca 2009 r. o sygn. akt VI ACa 7/09 rzeczą każdego przedsiębiorcy jest tak zarządzać swoim majątkiem, aby mieć odpowiednie środki na pokrycie zobowiązań, także natury publicznoprawnej. Ponadto zaznaczenia wymaga, że powód dokonał inwestycji w system ciepłowniczy, a więc działań świadczących o rozwoju, jednocześnie w 2014 r. wypracował zysk na poziomie (...) zł (k. 29 akt adm.). Dodatkowo konieczność spłaty przez powoda zobowiązań prywatnoprawnych nie ma pierwszeństwa przed powinnością spłaty zobowiązań natury publicznoprawnej. Dlatego argumenty powoda nie przemawiają za zmianą Decyzji w zakresie kary, a przede wszystkim za postulowanym przez powoda odstąpieniem od wymierzenia kary, z uwagi na brak podstaw.

Zaznaczyć trzeba, że organizacja przedsiębiorstwa powoda leży w jego gestii, stąd powinien on zapewnić takie funkcjonowanie przedsiębiorstwa, aby wypełnić wszystkie ustawowe obowiązki. Należy pamiętać, że powód prowadzi na podstawie koncesji profesjonalną działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu ciepła, które sprzedaje, zatem powinien dołożyć należytej staranności w zakresie jej prowadzenia. Skoro powód uzyskując koncesję na ciepło zobowiązał się do prawidłowego wykonywania obowiązków ciążących na przedsiębiorstwie energetycznym powinien gwarantować ich wypełnienie. Mimo zatem, że motywem nieuiszczenia opłaty zastępczej nie był błahy powód, to gorsza kondycja finansowa przedsiębiorstwa nie zwalnia powoda zarówno z obowiązku, jak i odpowiedzialności za jego niewypełnienie.

Mając więc na uwadze limit kary określony treścią art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy odnoszący się do przychodów karanego, w tym wypadku przychodów powoda za 2016 r. w wysokości (...) zł, Sąd uznał, że kara w wysokości 107 360,13 zł będzie adekwatna i proporcjonalna nawet wobec tego, iż powód dopuścił się naruszenia po raz pierwszy. Takie założenie wynika z faktu na to, że 85 978,34 zł powód powinien uiścić jako opłatę zastępczą, stąd niejako dodatkowo zostanie on obciążony kwotą 21 381,79 zł (107 360,13 zł - 85 978,34 zł = 21 381,79 zł). Istotnym jest bowiem przy tym, że jak uprzednio wskazano, z uwagi na niedochowanie przez powoda terminu materialnego na uiszczenie opłaty zastępczej, wpłacona przez powoda kwota na konto NFOŚiGW nie stanowi tej opłaty, a zatem jest to opłata nienależna, w związku z czym powód może dochodzić jej zwrotu, czy zaliczenia na poczet kolejnej opłaty.

Zdaniem Sądu wymierzona kara nie jest zatem nadmiernie uciążliwa dla powoda, jest odpowiednia w szczególności do stopnia oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy. Kara ta pozostaje we właściwej proporcji do uzyskanego przez powoda w poprzednim roku podatkowym przychodu, stanowiąc (...) % tego przychodu.

W ocenie Sądu kara ustalona w tych granicach spełni swoje podstawowe cele w zakresie odziaływania szczególnego na powoda, jak również funkcję prewencji ogólnej. Tak ustalona kara nie przekracza również możliwości płatniczych powoda. Warto w tym miejscu podkreślić, że kara administracyjna nie stanowi odpłaty za popełniony czyn, lecz ma charakter środka przymusu służącego zapewnieniu realizacji wykonawczo – zarządzających zadań administracji agregowanych przez pojęcie interesu publicznego (tak Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 31 marca 2008 r., sygn. akt SK 75/06, OTK-A 2008, Nr 2, poz. 30). Wskazać przy tym należy, iż kara w nałożonej wysokości 107 360,13 zł będzie na tyle dolegliwa, aby spełniła swoje funkcje- represyjną i zapobiegawczą sprawiając, że powód, jako podmiot ukarany będzie stosował się do obowiązującego porządku prawnego, a także wychowawczą oddziałując zniechęcająco na innych przedsiębiorców do podejmowania działań niezgodnych z prawem.

Biorąc powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia, oddalił wniesione przez powoda odwołanie na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik